با چه شیوه‌هایی می‌توان نقدینگی ناشران را تقویت کرد؟
تامین زیرساخت‌های هر دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از دوره قبل کلید می‌خورد؛ بنابراین برای تغییر نمایشگاه فیزیکی به مجازی، نیازمند زمان بیشتری هستیم.
شهدای ایران: محمدحقی از فعالان حوزه نشر و ترویج کتاب در گفت‌وگوبا «صبح‌نو» پیشنهادهایی برای ارشاد دارد که در صورت عدم‌برگزاری نمایشگاه کتاب امسال ناشران بتوانند خود را به لحاظ اقتصادی مدیریت کنند.
شیوع و ادامه‌دارشدن کرونا مساله‌ای بود که همه مسائل را در ایران تحت‌الشعاع خود قرار داد. بسیاری از برنامه‌های فرهنگی و هنری لغو شد و بسیاری از فعالیت‌ها نیز فعلا معلق مانده است. یکی از مسائل مهم پیش روی ناشران، نمایشگاه کتاب تهران بود که قرار بود در اردیبهشت و قبل از شروع ماه مبارک رمضان آغاز شود که در ابتدا معوق و فعلا هم برگزاری آن در هاله‌ای از ابهام است.
ادامه‌دارشدن این مساله باعث شد که برخی از مسوولان ارشاد از جمله نیکنام حسین‌پور، مدیرخانه کتاب طرح برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب را مطرح کنند که به دلایل زیادی این طرح موردتوجه قرار نگرفت؛ چنانکه لادن حیدری، معاون مدیریت توسعه و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم معتقد است این طرح برای برگزاری نیازمند فرصت بیشتری است.
وی در این‌باره گفته است: «برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب، نیازمند تامین مجموعه زیرساخت‌هایی فراتر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. تامین زیرساخت‌های هر دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از دوره قبل کلید می‌خورد؛ بنابراین برای تغییر نمایشگاه فیزیکی به مجازی، نیازمند زمان بیشتری هستیم.
بعد از کرونا و با توجه به گرایش مخاطبان به فضای مجازی و همچنین برای پاسخگویی به مخاطبان این فضا در ایران، باید در کنار زیرساخت‌های موجود برای برگزاری نمایشگاه فیزیکی، زیرساخت نمایشگاه مجازی را نیز تامین کنیم که در شرایط فعلی یک ضرورت محسوب می‌شود.
زیرساخت‌ها حتما باید با حوصله و صبر تامین شود؛ در غیر این صورت ممکن است نتایج دلخواه حاصل نشود یا شیوه این رویدادها زیر سوال برود. فارغ از اینکه براساس تجربه باید به افزایش جذابیت‌های نمایشگاه مجازی کتاب دست پیدا کرد؛ مثل عرضه نسخه‌های الکترونیک کتاب کنار کاغذی یا مدل‌های دیگر، باید پاسخگوی نیاز مخاطبان فضای مجازی به‌ویژه نسل جوان باشیم.»
هنوز به صورت قاطع مسوولان ارشاد درباره برگزار نکردن نمایشگاه کتاب به نتیجه نرسیده‌اند؛ با این حال برخی فعالان نشر معتقدند شاید این مساله باعث شود که سیاست‌گذاران فرهنگی راه‌های دیگری غیر از نمایشگاه کتاب را برای فعال نگه داشتن چرخه نشر امتحان کنند. محمد حقی از فعالان نشر و مدیر انتشارات کتابستان از جمله افرادی است که معتقد است راه‌های جایگزین زیادی برای این مساله وجود دارد. با وی درباره این مساله به گفت‌وگو نشستیم.
محمد حقی درباره ضررهای کرونا به نشر گفت: امسال درگیر کرونا هستیم و اقتصاد نشر با آسیب جدی مواجه شده است؛ اقتصادی که به لحاظ دارایی و ثروت، اقتصاد بابنیه‌ای نیست که با چنین اتفاقی بخواهیم برایش صبر کنیم تا برطرف شود. بدی ماجرا این بود که کرونا با اوج‌گیری جریان گردش مالی حوزه نشر یعنی بهمن، اسفند، فروردین تا اردیبهشت که از ماه‌های خوب ناشران است، همراه شد؛ چه به لحاظ فروش و چه به لحاظ همزمانی با نمایشگاه و اکثرا با این اتفاق با کاهش جدی نقدینگی مواجه شدند.
وی درباره برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت آنلاین معتقد است: برای مرتفع کردن مشکل نقدینگی باید برنامه‌ریزی کرد. یکی از برنامه‌ها نمایشگاه کتاب بود که به واسطه کرونا امسال فعلا امکان برگزاری را تا چند ماه آینده را نداریم و به نظر من رفتن به سراغ نمایشگاه آنلاین در زمان کنونی و با توجه به امکانات و زیرساخت‌ها خیلی متصور و محتمل نیست که به لحاظ نرم‌افزاری بتواند آن بازدید میلیونی و گردش بالای صدمیلیاردی را پوشش بدهد و اصلا این سوال مطرح است که آیا این اتفاق می‌تواند رخ بدهد و مثلا پنج میلیون بازدید و صد میلیارد گردش مالی ایجاد کند؟
مدیر نشر کتابستان می‌گوید مدیران ارشاد خیلی نباید امسال به فکر برگزاری نمایشگاه بوده و روی آن تعصب داشته باشند: باید برای نمایشگاه امسال خیلی امکان برگزاری قائل نباشیم و بخواهیم به هر شیوه‌ای آن را برگزار کنیم. این نمایشگاه خیلی از مناسک مذهبی ما بالاتر نیست که تعطیل شد. به زعم من نمایشگاه موضوعیت ندارد و طریقیت دارد چون راهی بود برای افزایش نقدینگی ناشران و حالا باید برنامه‌ریزی به آن سمت باشد تا آن نقدینگی که بر اثر نمایشگاه ایجاد می‌شد را برای ناشران رقم بزنیم.
او می‌گوید: اولین پیشنهاد رفتن به سمت تقویت خیلی جدی‌تر طرح‌های فصلی بهاره و تابستانه و زود برگزار کردن آنهاست. من تعجب می‌کنم چرا این طرح‌ها تاکنون معطل مانده است. اگر سال گذشته بالای یک میلیارد هزینه برای آن در نظر گرفته شده بود، با توجه به مصرف نشدن بودجه نمایشگاه کتاب امسال، می‌توانیم طرح بهاره و تابستانه را با پنج برابر اعتبار سال گذشته برگزار کنیم و برای هر کدام مثلا ۱۰ میلیارد در نظر بگیرند.
این مساله باعث می‌شود چرخه سنتی نشر تقویت شود و با این کار می‌توانیم امتحان کنیم که اگر نمایشگاه نبود، کتاب‌فروشی‌ها می‌توانند جالی خالی آن را پر کنند یا نه. در صورت انجام آن با این کیفیت، این مساله با تحریک تقاضا برگزار خواهد شد و در حالی که الان کتاب‌فروشی با ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند، می‌توانند با تزریق نقدینگی خوب با فاصله برگزاری دو تا سه ماه به لحاظ اقتصادی جبران داشته باشند و تخفیف‌ها را هم ۳۵ درصد در نظر بگیرند و کتاب‌فروشی‌ها هم ۱۰ تا ۱۵درصد تخفیف بدهند که در این صورت گردش دو تا سه برابری برای کتاب‌فروشی‌ها ایجاد می‌شود که در این چرخه مسیر خود را پیدا خواهد کرد و ناشران نیز در این میان منتفع خواهند شد.
وی ادامه می‌دهد: همانطور که می‌دانیم بخشی از نقدینگی ناشران برای تامین کاغذ و سایر اقلام مورد نیاز کتاب صرف می‌شود. ارشاد برای بحث کاغذ می‌تواند به جای دریافت هزینه نقدی آن را در اقساط میان‌مدت از ناشران دریافت و به نوعی وام ناظر به اقلام تولید به ناشران بدهد.
این فعال نشر مساله دیگر را تسهیل رساندن کتاب به مخاطب و تقویت طرح‌های ترویجی حوزه کتاب می‌داند: پیشنهاد دیگر تسهیل رساندن کتاب به مخاطب است. آن حرف‌ها و ایده‌ها درباره پست به دلایل متعدد محقق نمی‌شود.
باید با شرکت‌های حمل‌ونقل شهری مذاکره شود تا کتاب با حداقل هزینه دو تا سه هزار تومانی به دست مخاطب برسد. پیشنهاد بعدی این است که ارشاد همت کند و در مسیر ترویج کتاب‌ها قدم بردارد. من حس می‌کنم ارشاد نسبت به اتفاقات کاملا منفعل است اما در این مسیر می‌تواند چند برنامه خوب تلویزیونی در حوزه کتاب تولید و تولید محتوا را هم چندبرابر کند که این می‌تواند در این اوضاع کمک‌کننده باشد.
آخرین پیشنهاد وی در این دوران تقویت فروش آنلاین کتاب است؛ البته با شرایطی. مساله بعدی تقویت سایت‌های فروش کتاب در دوره کنونی است. سایت‌ها الان درگیر این مساله هستند که کتاب را ارزان به دست مخاطب برسانند که ارشاد می‌تواند از سایت‌های منتخب حمایت کند تا کتاب به دست مخاطب برسد؛ البته شرط هم بگذارد که آن سایت منتخب با ناشران به صورت نقدی تسویه حساب کند تا آن نقدینگی برای ناشر محقق شود.
شیوع و ادامه‌دارشدن کرونا مساله‌ای بود که همه مسائل را در ایران تحت‌الشعاع خود قرار داد. بسیاری از برنامه‌های فرهنگی و هنری لغو شد و بسیاری از فعالیت‌ها نیز فعلا معلق مانده است. یکی از مسائل مهم پیش روی ناشران، نمایشگاه کتاب تهران بود که قرار بود در اردیبهشت و قبل از شروع ماه مبارک رمضان آغاز شود که در ابتدا معوق و فعلا هم برگزاری آن در هاله‌ای از ابهام است.
ادامه‌دارشدن این مساله باعث شد که برخی از مسوولان ارشاد از جمله نیکنام حسین‌پور، مدیرخانه کتاب طرح برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب را مطرح کنند که به دلایل زیادی این طرح موردتوجه قرار نگرفت؛ چنانکه لادن حیدری، معاون مدیریت توسعه و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم معتقد است این طرح برای برگزاری نیازمند فرصت بیشتری است.
وی در این‌باره گفته است: «برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب، نیازمند تامین مجموعه زیرساخت‌هایی فراتر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. تامین زیرساخت‌های هر دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از دوره قبل کلید می‌خورد؛ بنابراین برای تغییر نمایشگاه فیزیکی به مجازی، نیازمند زمان بیشتری هستیم.
بعد از کرونا و با توجه به گرایش مخاطبان به فضای مجازی و همچنین برای پاسخگویی به مخاطبان این فضا در ایران، باید در کنار زیرساخت‌های موجود برای برگزاری نمایشگاه فیزیکی، زیرساخت نمایشگاه مجازی را نیز تامین کنیم که در شرایط فعلی یک ضرورت محسوب می‌شود.
زیرساخت‌ها حتما باید با حوصله و صبر تامین شود؛ در غیر این صورت ممکن است نتایج دلخواه حاصل نشود یا شیوه این رویدادها زیر سوال برود. فارغ از اینکه براساس تجربه باید به افزایش جذابیت‌های نمایشگاه مجازی کتاب دست پیدا کرد؛ مثل عرضه نسخه‌های الکترونیک کتاب کنار کاغذی یا مدل‌های دیگر، باید پاسخگوی نیاز مخاطبان فضای مجازی به‌ویژه نسل جوان باشیم.»
هنوز به صورت قاطع مسوولان ارشاد درباره برگزار نکردن نمایشگاه کتاب به نتیجه نرسیده‌اند؛ با این حال برخی فعالان نشر معتقدند شاید این مساله باعث شود که سیاست‌گذاران فرهنگی راه‌های دیگری غیر از نمایشگاه کتاب را برای فعال نگه داشتن چرخه نشر امتحان کنند. محمد حقی از فعالان نشر و مدیر انتشارات کتابستان از جمله افرادی است که معتقد است راه‌های جایگزین زیادی برای این مساله وجود دارد. با وی درباره این مساله به گفت‌وگو نشستیم.
محمد حقی درباره ضررهای کرونا به نشر گفت: امسال درگیر کرونا هستیم و اقتصاد نشر با آسیب جدی مواجه شده است؛ اقتصادی که به لحاظ دارایی و ثروت، اقتصاد بابنیه‌ای نیست که با چنین اتفاقی بخواهیم برایش صبر کنیم تا برطرف شود. بدی ماجرا این بود که کرونا با اوج‌گیری جریان گردش مالی حوزه نشر یعنی بهمن، اسفند، فروردین تا اردیبهشت که از ماه‌های خوب ناشران است، همراه شد؛ چه به لحاظ فروش و چه به لحاظ همزمانی با نمایشگاه و اکثرا با این اتفاق با کاهش جدی نقدینگی مواجه شدند.
وی درباره برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت آنلاین معتقد است: برای مرتفع کردن مشکل نقدینگی باید برنامه‌ریزی کرد. یکی از برنامه‌ها نمایشگاه کتاب بود که به واسطه کرونا امسال فعلا امکان برگزاری را تا چند ماه آینده را نداریم و به نظر من رفتن به سراغ نمایشگاه آنلاین در زمان کنونی و با توجه به امکانات و زیرساخت‌ها خیلی متصور و محتمل نیست که به لحاظ نرم‌افزاری بتواند آن بازدید میلیونی و گردش بالای صدمیلیاردی را پوشش بدهد و اصلا این سوال مطرح است که آیا این اتفاق می‌تواند رخ بدهد و مثلا پنج میلیون بازدید و صد میلیارد گردش مالی ایجاد کند؟
مدیر نشر کتابستان می‌گوید مدیران ارشاد خیلی نباید امسال به فکر برگزاری نمایشگاه بوده و روی آن تعصب داشته باشند: باید برای نمایشگاه امسال خیلی امکان برگزاری قائل نباشیم و بخواهیم به هر شیوه‌ای آن را برگزار کنیم. این نمایشگاه خیلی از مناسک مذهبی ما بالاتر نیست که تعطیل شد. به زعم من نمایشگاه موضوعیت ندارد و طریقیت دارد چون راهی بود برای افزایش نقدینگی ناشران و حالا باید برنامه‌ریزی به آن سمت باشد تا آن نقدینگی که بر اثر نمایشگاه ایجاد می‌شد را برای ناشران رقم بزنیم.
او می‌گوید: اولین پیشنهاد رفتن به سمت تقویت خیلی جدی‌تر طرح‌های فصلی بهاره و تابستانه و زود برگزار کردن آنهاست. من تعجب می‌کنم چرا این طرح‌ها تاکنون معطل مانده است. اگر سال گذشته بالای یک میلیارد هزینه برای آن در نظر گرفته شده بود، با توجه به مصرف نشدن بودجه نمایشگاه کتاب امسال، می‌توانیم طرح بهاره و تابستانه را با پنج برابر اعتبار سال گذشته برگزار کنیم و برای هر کدام مثلا ۱۰ میلیارد در نظر بگیرند.
این مساله باعث می‌شود چرخه سنتی نشر تقویت شود و با این کار می‌توانیم امتحان کنیم که اگر نمایشگاه نبود، کتاب‌فروشی‌ها می‌توانند جالی خالی آن را پر کنند یا نه. در صورت انجام آن با این کیفیت، این مساله با تحریک تقاضا برگزار خواهد شد و در حالی که الان کتاب‌فروشی با ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند، می‌توانند با تزریق نقدینگی خوب با فاصله برگزاری دو تا سه ماه به لحاظ اقتصادی جبران داشته باشند و تخفیف‌ها را هم ۳۵ درصد در نظر بگیرند و کتاب‌فروشی‌ها هم ۱۰ تا ۱۵درصد تخفیف بدهند که در این صورت گردش دو تا سه برابری برای کتاب‌فروشی‌ها ایجاد می‌شود که در این چرخه مسیر خود را پیدا خواهد کرد و ناشران نیز در این میان منتفع خواهند شد.
وی ادامه می‌دهد: همانطور که می‌دانیم بخشی از نقدینگی ناشران برای تامین کاغذ و سایر اقلام مورد نیاز کتاب صرف می‌شود. ارشاد برای بحث کاغذ می‌تواند به جای دریافت هزینه نقدی آن را در اقساط میان‌مدت از ناشران دریافت و به نوعی وام ناظر به اقلام تولید به ناشران بدهد.
این فعال نشر مساله دیگر را تسهیل رساندن کتاب به مخاطب و تقویت طرح‌های ترویجی حوزه کتاب می‌داند: پیشنهاد دیگر تسهیل رساندن کتاب به مخاطب است. آن حرف‌ها و ایده‌ها درباره پست به دلایل متعدد محقق نمی‌شود.
باید با شرکت‌های حمل‌ونقل شهری مذاکره شود تا کتاب با حداقل هزینه دو تا سه هزار تومانی به دست مخاطب برسد. پیشنهاد بعدی این است که ارشاد همت کند و در مسیر ترویج کتاب‌ها قدم بردارد. من حس می‌کنم ارشاد نسبت به اتفاقات کاملا منفعل است اما در این مسیر می‌تواند چند برنامه خوب تلویزیونی در حوزه کتاب تولید و تولید محتوا را هم چندبرابر کند که این می‌تواند در این اوضاع کمک‌کننده باشد.
آخرین پیشنهاد وی در این دوران تقویت فروش آنلاین کتاب است؛ البته با شرایطی. مساله بعدی تقویت سایت‌های فروش کتاب در دوره کنونی است. سایت‌ها الان درگیر این مساله هستند که کتاب را ارزان به دست مخاطب برسانند که ارشاد می‌تواند از سایت‌های منتخب حمایت کند تا کتاب به دست مخاطب برسد؛ البته شرط هم بگذارد که آن سایت منتخب با ناشران به صورت نقدی تسویه حساب کند تا آن نقدینگی برای ناشر محقق شود.
