دسته از جوان‌های انقلابی که خط‌ومشی مبارزه مسلحانه را برگزیده بودند، به خوبی می‌دانستند که در صورت پیروزی انقلاب، خود آن‌ها باید از کیان نظام تازه تأسیس اسلامی دفاع کنند.
شهدای ایران: بعد از پیروزی انقلاب، دو تفکر رایج در رأس نظام تازه تأسیس اسلامی سعی داشتند، تفکرات خود را به اجرا درآورند. دولت موقت سعی می‌کرد از الفاظ و معانی ملی در ایجاد نهادهای تشکیل شده در جریان انقلاب بهره ببرد. چنانچه از بسیج به‌عنوان بسیج ملی و از سپاه به عنوان گارد ملی یاد می‌کرد، اما آنچه در تفکرات حضرت امام وجود داشت، فراتر از مرزهای ایران بود و نگاهی فراملی بر مبنای عقاید اسلامی داشتند.
وجود این دو تفکر باعث می‌شود تا در تاریخچه تشکیل برخی از نهادهای انقلابی ابهام‌هایی وجود داشته باشد. سپاه یکی از این نهادهاست که به نوعی می‌توان گفت دو بار تشکیل شده است. یکبار همان اولین روزهای پیروزی انقلاب با پیشنهاد مهندس بازرگان، حجت‌الاسلام لاهوتی از طرف امام مأمور تشکیل سپاه شد که در این مسیر ابراهیم یزدی نیز از طرف دولت موقت با او همکاری می‌کرد.
درست همین جاست که چهره‌هایی مثل ابراهیم یزدی، محسن سازگارا و چند چهره دیگر که در تداوم انقلاب از جریان آن خارج شدند، ادعای حضور در سپاه یا تشکیل آن را دارند، اما این سپاهی که مدنظر آن‌ها بود، عمر کوتاهی داشت و نهایتاً از ۹ اسفند سال ۵۷ تا اوایل سال ۵۸ عمر کرد.
برای تداوم کار سپاهی که در اسفندماه ۵۷ تشکیل شد، دو مشکل عمده وجود داشت؛ اولین مورد همان اختلاف‌نظر بین امام و چهره‌های انقلابی با دولت موقت بر سر ماهیت این نهاد بود و دومین مشکل هم وجود چند گروه نظامی متشکل از جوان‌های انقلابی بود که خیلی از آن‌ها حضور در گارد ملی یا سپاه پاسداران تشکیل شده زیرنظر دولت موقت را برنمی‌تافتند.
در عنوان گروه‌هایی که در تشکیل ثانویه (رسمی) سپاه نقش داشتند، همواره به دو گروه گارد انقلاب به سرپرستی عباس آقازمانی (ابوشریف) در پادگان جمشیدیه و گارد پاسا (پاسداران انقلاب اسلامی) به سرپرستی شهیدمحمد منتظری یاد می‌شود. در حالی که شهید محمد بروجردی نیز گروه توحیدی صف را پیش از انقلاب تشکیل داده بود و پس از پیروزی انقلاب نیز در آموزش جوان‌های انقلابی فعال بود و وزنه‌ای به شمار می‌رفت. کمااینکه گروه توحیدی صف به سرپرستی این شهید والامقام در کنار دیگر گروه‌های انقلابی، چون گروه امّت واحده، گروه توحیدی بدر، گروه فلاح، گروه فلق، گروه منصورون و گروه موحدین، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را تشکیل داده بودند و شاخه‌های نظامی این سازمان نیز در تشکیل سپاه نقش عمده‌ای ایفا کردند.
به هر روی پس از ناکارآمدی سپاه تشکیل شده زیرنظر دولت موقت و ناهماهنگی‌هایی که در این خصوص رخ داد، شورای انقلاب تصمیم گرفت با ادغام گروه‌های انقلابی شبه‌نظامی در یک تشکل واحد، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تشکیل بدهد. پس از توافق‌های اولیه بین سران گروه‌های ذکر شده، محسن رضایی، محسن رفیق‌دوست و عباس دوزدوزانی (دوست و همراه قدیمی ابوشریف) در اواخر فروردین ۱۳۵۸ به دیدار امام در قم رفتند و خواستار استقلال سپاه از دولت موقت شدند.
امام‌خمینی نیز دستور تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیرنظر شورای انقلاب را صادر کردند. در پی این فرمان، شورای فرماندهی سپاه تشکیل شد و اعضای آن احکام خود را از شورای انقلاب دریافت کردند. دبیر شورای انقلاب شهیدبهشتی بود، لذا احکام شورای فرماندهی سپاه به دست ایشان امضا شد. در ۲اردیبهشت ۱۳۵۸ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با انتشار بیانیه‌ای رسماً اعلام موجودیت کرد. اولین فرمانده آن جواد منصوری، دومین فرمانده عباس دوزدوزانی، سومین فرمانده ابوشریف، چهارمین فرمانده مرتضی رضایی، سپس محسن رضایی، سیدیحیی رحیم صفوی، محمدعلی جعفری و نهایتاً حسین سلامی فرماندهی آن را برعهده گرفته‌اند.
