سگ نیز به عنوان یکی از مخلوقات الهی در جهت انتفاع انسان خلق شده و خداوند متعال نحوه و کیفیت این انتفاع را برای انسان‌ها بیان نموده تا ضمن استفاده از منافع آن از ضرر‌ها و مفاسد معنوی و مادی که به مقتضای خلقت در سگ وجود دارد مصون باشند.
با وجود نجاست سگ، اصل اولی در مورد انواع انتفاعات از این حیوان بنا به مقتضای اصاله الصحه و اصل حلیت، جواز است لکن باید این نکته را مد نظر داشت که انتفاع باید عقلایی باشد نه توهمی.
۱) نگهبانی وشکار: استفاده از سگ در امر نگهبانی منزل، دام، باغ، شکار و سگ‌هایی که دارای منفعت عقلایی بوده و اصطلاحا سگ قابل تعلیم (در امور عقلایی) حلال بوده و خرید و فروش آن نیز حلال است.

۲) جرم یابی و نجات: با پیشرفت علم و شناخت ویژگی‌های منحصر به فرد این حیوان از نظر بویایی، استفاده از آن در مواردی مثل استفاده پلیس در جهت کشف مواد مخدر یا مواد منفجره و یا تعقیب مجرمین و همچنین استفاده از آن در حوادثغیر مترقبه و امثال آن بنابر قاعده فقهی اصاله الصحه و اصاله الحلیه جایز و حلال است.
۳) امور طبی و پزشکی: استفاده از اجزاء سگ مانند خون یا جوارح داخلی و ظاهری آن در جهت درمان پزشکی و یا پیوند به انسان جایز می‌باشد و در صورت پیوند این اجزا عضوی از بدن انسان محسوب می‌گردد و دیگر نجس نیست.
*نکته: چنین سگ‌هایی به لحاظ انتفاعی که دارند مال محسوب شده، قابل خرید و فروش و رهن و اجاره و …هستند، صدمه به آنان ضمان آور و مستوجب پرداخت خسارت است و حتی نفقه آن مانند تامین خوراک و درمان آن بر مالک واجب است.
۴) خوردن: استفاده از سگ برای خوردن حرام مسلم است و این مطلب از طریق روایات و قاعده متفق علیه فقهی قابل اثبات است ضمن آنکه انسان به مقتضای طبیعت انسانی از خوردن گوشت سگ تنفر دارد.
قاعده فقهی عنوان می‌دارد «کل نجس حرام؛ هرچیز نجسی خوردن آن حرام است»
روایات متعدد هم بر حرمت گوشت دلالت می‌کند که در یک نمونه ازآن، امام علیه السلام سه مرتبه با تاکید، حرمت استفاده از گوشت سگ را یادآور می‌شوند.
۵) استفاده در لباس و..: استفاده از پوست و موی آن در لباس جایز نیست و موجب بطلان نماز می‌گردد.
پوست سگ از نظر فق‌ها امامیه نجس بوده و با دباغی هم پاک نمی‌شود لذا استفاده از آن در لباس و پوشاک ممنوع است و نماز با آن هم باطل می‌باشد، ولی اگر منفعت عقلایی برای آن وجود داشته باشد مانند پیوند و امثال آن استفاده از آن اشکالی ندارد و به لحاظ آنکه جزیی از بدن انسان می‌گردد پاک محسوب می‌شود.
۶) تماس ونگهداری: تماس و نگهداری هرگونه سگ در خانه کراهت داردلکن در مورد سگ نگهبان و شکار و سگ دارای منفعت عقلانی درصورتی که در مکان جداگانه‌ای در منزل نگهداری گردد مکروه نیست.

۷) کشتن و صدمه زدن به سگ:
صدمه وکشتن سگ در صورتی که هار بوده و یا بنا به تعبیر روایات گاز گیرنده و موذی باشد جایز است لکن سگ‌هایی که دارای منفعت عقلایی هستند نه تنها کشتن آن‌ها حرام بلکه مستوجب ضمان و پرداخت خسارت به مالک است (روایات متعددی در این مورد در بابی تحت عنوان باب دیه سگ‌ها آورده شده است).
۸) رسیدگی و احسان به سگ:
دادن غذا و آب به همه حیوانات و از جمله انواع سگ مستحب و صدقه محسوب می‌گردد.
از آن گذشته «هر جاندارى که در اختیار کسى قرار بگیرد، بایستى وسایل زندگى آن جاندار را تأمین نماید. کلمه جاندار شامل همه انواع حیوانات است، مگر حیواناتى که آزار و ضررى به انسان وارد کنند، مانند عقرب و افعى و مار که بالذّات موذى مى‏باشند و مانند سگ هار و دیگر حیوانات بیمار که بیمارى آن‌ها علاج ناپذیر و موجب ضرر مى‏باشد.
بنا بر این، احکام حقوقى مقرّر شامل هر حیوانى مى‏باشد، خواه گوشتش خوردنى باشد، یا نه، بلکه خواه به نحوى از انحاء قابل بهره بردارى باشد یا نه».
نکته جالبی که از این قسمت نتیجه می‌شود آن است که اگر مقداری آب برای رفع تشنگی یکی از دوحیوان (سگ و گوسفند) وجود داشته باشد که هردو در آستانه مرگ هستند آب را باید به سگ داد وگوسفند را ذبح کرد بدان جهت که پایان دادن به حیات گوسفند با ذبح شرعى، امرى است قانونى ولى مردن سگ از تشنگى خلاف قانون است، لذا آب به سگ داده مى‏شود تا بدون علت هلاک نشود. این موضوع را شهید دوم در مسالک آورده است.

پاسخ دفتر آیت الله خامنه‌ای: فی نفسه اشکال ندارد.

با اهداء سلام و تحیت.
اگر پاکی و نجاست رعایت شود و بودن آن حیوان در خانه فایده‌ای داشته باشد مانعی ندارد

حکم شرعی نگهداری حیوانات

آیا براى نگهدارى از حیوانات منعى وجود دارد؟ اگر فایده اى بر نگهدارى حیوان مرتّب نباشد، یا صرفاً براى زیبایى، یا صداى خوش آن باشد، (مثل قنارى، یا مرغ عشق، یا مانند آن) نگهدارى از آن چه حکمى دارد؟
پاسخ: نگهدارى حیوانات مانعى ندارد. ولى سزاوار است افراد با ایمان هدفى از آن داشته باشند؛ هر چند استفاده از زیبایى و صداى خوش آن‌ها باشد؛ در ضمن باید این امر به اسراف کارى منتهى نشود.

امام صادق (علیه السلام) در حدیثى معروف مى فرماید: «شایسته است انسان وقت خود را به چهار قسمت تقسیم کند، سپس توصیه مى کند که یکى از آن چهار قسمت صرف تفریح شود.» این موضوع نشان مى دهد که تفریح براى یک انسان، خصوصاً براى جوانان لازم است، و باعثمى شود که دیگر وظایف خود را بهتر انجام دهد. نگهدارى از حیوانات که در عین تفریح داراى جنبه هاى علمى و تحقیقى درباره دنیاى آفرینش، تقویت روحیه محبّت، و نیز نظاره و دقّت بر عجایب خلقت و قدرت خداوند متعال مى باشد، به نظر جنابعالى چگونه است؟
پاسخ: نگهدارى حیوانات براى اهدافى که در بالا ذکر شد، نه تنها مانعى ندارد، بلکه فواید معنوى و مادّى نیز دربردارد. ولى طورى باشد که منتهى به اسراف یا آزار حیوانات نشود.

اگر محیط زندگى سگ خارج از اتاق باشد، مثلا در حیاط، یا باغ، یا پشت بام و یا خانه اى برایش بسازند، و مسائل مربوط به طهارت و نجاست را مراعات کنند، نگهدارى از آن چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر پاکى و نجاست رعایت شود، و بودن آن حیوان در خانه فایده اى داشته باشد، مانعى ندارد.