ماشین جنگی صدام چگونه در خرمشهر از کار افتاد
طرحریزی و آمادگی برای اجرای نبرد بیتالمقدس بلافاصله بعد از عملیات فتح المبین آغاز و یک ماه پساز آن در وسعتی با حدود 6000 کیلومترمربع به مرحله اجرا درآمد.
تاریخ خبر: 03/03/1397 - 8:45
این عملیات در30 دقیقه بامداد روز 10اردیبهشت ماه سال 1361با رمز «یا علی بن ابی طالب» آغاز شد و رزمندگان اسلام با عبور خود از رودخانه کارون و طی سه مرحله عملیات، خرمشهر را پس از قریب 20 ماه اسارت آزاد کردند.

نیروهای عراقی برای پدافند از خرمشهر تدابیر خاصی بهکار برده بودند. علاوه بر اتکا به رودخانه کارون در جنوب و شرق و استفاده از یک خاکریز مستحکم چسبیده به کناره رودخانه و احداث خاکریزهای متعدد بلند و تقویت شده در زمینهای باز شمال و غرب خرمشهر، با تخریب ساختمانهای شهر و مین گذاریهای متعدد و سنگربندی داخل خیابانها دسترسی به شهر را غیرممکن یا بسیار دشوار ساخته بودند.

درشرق و شمال خرمشهر تا مسافتی حدود 10کیلومتر، خاکریزهای متعدد احداث کرده و موانع ضد هوا برد و ضد هلی برن را علیه فرود احتمالی نیروهای چتر باز و هلی برن ایجاد کرده بودند. شاخههای تیرآهن و میلههای گوناگون اعم از چوبی و آهنی یا تیر چراغ برق و تعداد زیادی خودرو را بهطور عمودی در زمین استحکام کرده بودند که در بین آنها مینگذاری شده بود.

ضمن آنکه در این منطقه و برای دفاع از بصره در امتداد خط مرز بینالمللی، خاکریز بلندی احداث شده بود که با باز کردن سدهای موجود روی رودخانههای دجله و فرات و ازدیاد حجم آب شط العرب و استفاده از کانالهای مصنوعی موجود، درمناطق بسیار وسیعی از شرق بصره آبگرفتگی ایجاد میشد.

چنین آثار و شواهدی نشان میداد که دشمن هیچ گونه رخنهای بهسمت خرمشهر را نمیپذیرد و هدفش جدا کردن خرمشهر از خاک ایران است. این عملیات به وسیله یگانهای ارتش و سپاه پاسداران تحت کنترل قرارگاه عملیاتی مشترک کربلا هدایت میشد. قرارگاه کنترلکننده کربلا طرحریزی و هدایت را به عهده قرارگاههای چهارگانه قدس، فتح، نصر، فجر محول کرد. عبور از رودخانه کارون به دو قرارگاه فتح و نصر و درگیر نگاه داشتن نیروهای دشمن در ساحل جنوبی کرخه کور و نیسان به قرارگاه قدس (تلاش پشتیبانی) واگذار شد.

قرارگاههای نصر و فتح پس از عبور ازکارون و تأمین سرپل، باید به سمت خط مرز پیشروی و پس از رسیدن به مرز تک را به سمت بصره تا کرانه رود خانه اروند (شط العرب) ادامه بدهند. قرارگاه قدس، با درگیر نگاه داشتن دشمن، باید مانع از این میشد که دشمن از منطقه برداشت نیرو کند.

مأموریت نهایی قرارگاه کربلا، برای اجرای عملیات درمنطقه غرب کارون به شرح زیر تعیین شد: فرماندهی عملیاتی کربلا درجنوب مأموریت داشت که درمنطقه عمومی جنوب کرخه کور و غرب کارون تک کرده، ضمن انهدام نیروهای دشمن و آزادسازی خرمشهر خط مرز را تأمین کند. سپس به منظور تأمین فضای کافی جهت حفاظت از مرزها تک را ادامه داده و ساحل شرقی اروند رود را تأمین و درمنطقه پدافند کند.

**این عملیات در چهار مرحله به شرح زیر اجرا شد
مرحله اول: همزمان با تک قرارگاه قدس در شمال و تأمین خاکریزهای مقدم دشمن توسط این قرارگاه، قرارگاههای فتح و نصر به منظور ایجاد سرپل مناسب برای ادامه عملیات در مرکز و جنوب منطقه عملیات، با عبور ازرودخانه کارون به سمت باختر تک کرده و خط سرپل را درغرب کارون تأمین میکنند.

مرحله دوم: پس از تأمین سرپل، قرارگاههای فتح و نصر آفند خود را به ترتیب برای تأمین مرز درمنطقه محوله و تأمین و آزادسازی خرمشهر و شلمچه ادامه میدهند. قرارگاه قدس بنا به دستور بهمنظور تأمین خط عمومی جفیر- حمید تک خود را ادامه داده نیروهای دشمن را درمنطقه منهدم میکند.

مرحله سوم: پس از تأمین مرز و آزادسازی خرمشهر، قرارگاههای فتح و نصر تک خود را به سمت باختر برای تأمین ساحل شرقی اروند رود و پل تنومه ادامه داده و قرارگاه قدس به منظور تأمین پل نشوه بنا به دستور تک میکنند.

مرحله چهارم: با تأمین ساحل شرقی اروند رود یگانهای تابعه قرارگاه کربلا درمنطقه پدافند میکنند.
طرح پوشش و فریب تاکتیکی

به منظور فریب دشمن در هنگام اجرای عملیات بیتالمقدس و جلوگیری از برداشت نیرو توسط عراق از منطقه فتح المبین و کاربرد آن در تقویت جبهه عملیات، طرحی تهیه شد که بر اساس آن لشکر 77پیاده خراسان و تیپهای سپاه پاسداران، با انجام تک محدودی در منطقه فکه نیروهای عراقی را درگیر نگاه میداشتند.

به این منظور در31 فروردین ماه به لشکر مزبور دستورداده شد که طرح یک تک محدود برای تصرف تپه 182درغرب تپههای رقابیه و برغازه (شرق فکه) را با همکاری سپاه پاسداران تهیه و آماده اجرای آن بنا بهدستور باشد.

پساز اجرای عملیات فریبنده، همانطور که گفته شد، نخستین مرحله اول عملیات آزادسازی خرمشهر از دقایق اولیه دهم اردیبهشت شروع شد. ساعات اولیه پیشروی با سرعت و بخوبی انجام شد. ابتدا باید جاده اهواز، خرمشهر آزاد میشد. دشمن در این منطقه خاکریزهای بلند و سنگرهای مستحکمی داشت و هرچه به طرف خرمشهر نزدیک میشدیم، انبوه خاکریزها و همچنین تمرکز انواع سلاحها بیشتر بود، دشمن در این قسمت از تانکها، توپهای 23 م م و تیربارها دژ محکمی ساخته بود. پس از 48 ساعت خاکریز فرو ریخت و حدود 8000 کیلومتر مربع از خاک کشورمان آزاد شد.

در مرحله دوم مقاومت دشمن شدید بود، پیشروی به سمت مرز ادامه پیدا کرد، رزمندگان در بخشهایی از منطقه عملیات بیت المقدس به مرز بینالمللی رسیدند که باعث قطع ارتباط یگانهای دشمن در شمال و جنوب منطقه شد.

مرحله سوم شامل چندین مرحله بود. جاده شلمچه به پل نو به تصرف رزمندگان درآمد و در نتیجه راه ورود به خرمشهر برای نیروهای عراقی بسته شد. دشمن در اینجا شدیداً مقاومت میکرد زیرا از دست دادن خرمشهر به منزله تهدید جدی بصره بود. روحیه دشمن بسیار ضعیف شده بود.

مرحله چهارم ساعت 22:25 مورخه 2/3/61 با سه قرارگاه نصر، فتح، فجر آغاز شد. قرارگاه فتح به پلیس راه خرمشهر رسیدند. نیروهای فجر پس از تصرف پل نو به سمت شطالعرب پیشروی کردند و نیروهای قرارگاه نصر با پیشروی در امتداد مرز و پاکسازی و انهدام دشمن از شمال به جنوب به سمت شلمچه پیشروی کردند. سرانجام نیروهای ایران از دروازههای غربی و از همان جایی که دشمن وارد خرمشهر شده بود، با ورود به شهر، خرمشهر را آزاد کردند.

بهگفته زنده یاد سرتیپ سلیمانجاه فرمانده لشکر21 حمزه نیروی زمینی ارتش منظورهای اساسی از عملیات بیتالمقدس عبارت بودند از:
1-تداوم رزم علیه دشمن
2-تهدید بصره
3-کاهش توان رزمی دشمن
4-آزادسازی خرمشهر
5-خارج کردن اهواز از برد توپخانه

**نتایج عملیات
این عملیات به مدت 26روزاز جمله نبردهای طولانی در طول جنگ تحمیلی به شمار میرود. در این مدت قسمت عمدهای از 5 لشکر عراقی منهدم شدند و به همین علت توان دفاعی عراق ضعیف شد. مهمترین دستاورد این عملیات آزادسازی خرمشهر پس از 578 روز و آزادسازی 5400 کیلومترمربع بود.
دراین عملیات حدود 19 هزار نفر از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند و بیش از 16 هزار نفر کشته و مجروح و حداقل دو لشکر پیاده و زرهی عراق منهدم شدند.