شهدای ایران: 19 مهرماه سالروز اجرای عملیات بزرگ فتح 1 در شمال عراق و با هدف انهدام تاسیسات نفتی شهر کرکوک عراق است که با فرماندهی و طراحی قرارگاه برون مرزی رمضان سپاه پاسدارن در سال 1365 و با کمک کردهای مخالف رژیم بعث عراق از جمله حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق انجام ‌شد.


عملیات فتح 1 را می‌توان یک عملیات مشترک نظامی میان ایران و کردهای مخالف رژیم بعث تلقی کرد، چرا که در این عملیات اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی کمک شایان توجهی به اجرای موفق عملیات داشت.

    ** تشکیل قرارگاه رمضان

در سال‌های میانی دفاع مقدس و در پی وسعت‌یافتن حیطه مأموریت و گسترش سازمان رزم سپاه، فراز و فرود و پیچیدگی‌‌های نبرد در جبهه جنوب و شناخت نسبی دشمن از روش‌ها و راهکارهای عملیاتی نیروهای ایرانی در جنوب، سپاه را بر آن شد تا از توان معارضان کرد عراقی و امکانات مردمی کشور عراق برای پیشبرد عملیات‌ها استفاده کرده و ضرباتی را از داخل خاک عراق به دشمن بعثی وارد کند.


از همین رو در سال 1361 فرمانده سپاه با ارائه طرحی به شورای عالی دفاع، خواستار ایجاد ستاد جنگ‌های نامنظم  برای ساماندهی و اجرای عملیات‌های برون مرزی می‌شود. ریاست‌جمهوری وقت و ریاست شورای عالی دفاع، آیت‌الله خامنه‌‌ای در تاریخ 62/2/10 با کلیات طرح موافقت می‌کند.

درپی مواففت شواری عالی دفاع با این طرح، فرمانده سپاه به سرعت ستاد جنگ‌های نامنظم را تحت نظارت مستقیم خود تشکیل می‌دهد و اولین حکم فرماندهی این قرارگاه را در سال 62 برای مرتضی رضایی صادر می‌کند. از آنجایی که تشکیل این ستاد مصادف با ماه مبارک رمضان بود، این ستاد به نام قرارگاه رمضان نام گذاری شد.

از جمله اهداف تشکیل این قرارگاه، نفوذ رزمندگان ایرانی به عمق خاک دشمن با استفاده از روش‌های جنگ پارتیزانی و چریکی و همچنین اخلال در ماشین جنگی صدام از طریق درگیر کردن ارتش عراق در نقاط مختلف و برقراری ارتباط با اقشار مختلف مردم عراق در جهت حمایت از حرکت‌های مردمی علیه حکومت صدام بود.

    ** "فتح 1"؛ عملیاتی در عمق 180 کیلومتری خاک عراق

 نیمه‌ی دوم سال 1365، فصل نوینی در اقدامات قرارگاه رمضان بود و اجرای عملیات فتح1 در 19 مهر 1365 که با هم‌کاری جلال طالبانی و گروه تحت رهبری وی یعنی اتحادیه‌ میهنی کردستان عراق در منطقه‌ کرکوک انجام شد، نقطه‌ آغاز یک تحول تازه به شمار می‌آمد.

برقراری ارتباط جمهوری اسلامی با شخصیت‌ها و احزاب معارض رژیم بعث عراق مانند حزب اتحادیه میهنی کردستان،‌ آیت الله حکیم و . . .، موجب افزایش اشراف اطلاعاتی قرارگاه رمضان در منطقه کردستان عراق و طراحی سلسله عملیات‌های فتح شد. این همکاری و ارتباط مشترک، زمینه‌ساز ایجاد قرارگاه تاکتیکی در عمق خاک عراق و آن هم در منطقه‌ای که ارتش عراق آنجا را منطقه‌ای امن قلمداد می‌کرد و امکان حضور فرماندهان و مسئولان اطلاعات این قرارگاه و یگان‌های رزمی سپاه تا عمق 200 کیلومتری خاک عراق و مشاهده‌ اهداف نظامی، تأسیسات گوناگون اقتصادی و پایگاه‌های ارتش عراق اعم از پایگاه‌های نیروی زمینی و نیروی هوایی از نزدیک‌ترین فاصله و حتی با چشم غیر مسلح، فراهم شد.



در نهایت، قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا(ص) و مسئولان اصلی کشور با قید دو شرط با انجام عملیات‌های برون مرزی توسط قرارگاه رمضان موافقت می‌کنند. اول آنکه این عملیات‌ها در قالب سلسله عملیات‌های فتح انجام شود و دوم آنکه گرو‌های معارض کُرد عراقی، امنیت مناطق حضور رزمندگان ایرانی را تامین کنند.

بدین ترتیب اولین عملیات از سلسله عملیات‌های فتح، با نام فتح 1 در تاریخ 19 مهرماه سال 65 در عمق 180 کیلومتری خاک عراق و با هدف انهدام تاسیسات نفتی شهر کرکوک عراق و همچنین وارد کردن ضربه به پایگاه‌های ارتش عراق در این منطقه با رمز "یا زینب(س)" انجام می‌شود.

    **چرا کرکوک؟

منطقه کرکوک در آن زمان مرکز اداری و اقتصادی کردستان عراق و سومین شهر مهم این کشور بعد از بغداد و بصره به شمار می‌رفت. کرکوک در محل تلاقی  سه منطقه مهم و استراتژیک اربیل - سلیمانیه - بغداد قرار گرفته و به دلیل دارا بودن منابع نفتی از اهمیت اقتصادی بالایی برای رژیم بعث برخوردار بود. از منظر نظامی نیز این منطقه بدلیل وجود پایگاه‌‌های نیروی هوایی و مقر سپاه یکم ارتش عراق دارای اهمیت فراوانی بود.

این منطقه همچنین یکی از اصلی‌ترین منابع تامین مالی حکومت صدام بود و پالایشگاه کرکوک منبع اصلی تامین کننده نیازهای مالی ارتش عراق به شمار می‌رفت.

    **آغاز عملیات؛ نفوذ 200 تکاور سپاه به عمق خاک عراق

این عملیات در روز 19 مهر ماه سال 1365 آغاز شد و در آن، حدود 200 رزمنده سپاهی و بسیجی از تیپ‌های 6 ویژه پاسدارن و 66 نیروهای ویژه هوابرد به همراه نیروهایی از اتحادیه میهنی کردستان عراق شرکت کرده و این عملیات را، محور به مرحله به اجرا درآوردند. نیروهای عمل کننده در محور اول این عملیات، با نام محور بدر وظیفه انهدام تأسیسات نفتی موجود در "کرکوک" و "بابا گورگور" و "دبس" را برعهده داشتند و نیروهای عمل کننده در محور خندق (محور دوم) نیز به منظور انهدام تأسیسات جبل بور و جمبور وارد عمل شدند.


نقشه عملیات فتح 1

عملیت فتح 1 با اجرای آتش سنگین رزمندگان ایرانی و شلیک بیش از 2000 گلوله مینی‌کاتیوشا و خمپاره 120م‌م‌ روی مواضع از پیش تعیین شده در تاسیسات نفتی،‌ مراکز نظامی و همچنین پادگان نظامی منافقین و مرکز تقویت شنود و مرکز تشویش فرکانس‌های مخابراتی و مراکز امنیتی عراق در منطقه کرکوک آغاز شده و بیش از 3 ساعت به طول می‌انجامد و با صدور دستور بازگشت به نیروها برای استقرار در محل‌های امن از سوی قرارگاه رمضان، این عملیات در ساعت 5:30 روز 20 مهر سال 65 با وارد آوردن تلفات سنگین بر دشمن به پایان می‌رسد.

در پی این عملیات تاسیسات نفتی پالایشگاه کرکوک که توان تولید بیش از 30 هزار بشکه انواع فراوده‌های نفتی را داشتند، منهدم شده و به این ترتیب 60 درصد از توان بهره‌برداری رژیم بعث عراق از نفت کرکوک از دست رفت. ضمن آنکه با انهدام تاسیسات نفت و گاز جمبور عراق، حکومت صدام حسین از دستیابی به 100 میلیون فوت مکعب گاز  محروم شد.

از دیگر دستاوردهای این عملیات می‌توان به انهدام سه سایت موشکی زمین به هوا که وظیفه حفاظت از این منطقه را به عهده داشته و اجرای آتش روی قرارگاه سپاه یکم ارتش عراق که منجر به کشته شدن تعدای از فرماندهان عراقی شد، اشاره کرد.



*تسنیم