سرویس فرهنگی پایگاه خبری شهدای ایران؛ صبر و طاقت مادرانی که 33 سال به در خانه شان چشم دوخته دیگر تمام شده؛این ها کسانی هستند که هر روز به معراج شهدا میروند تا شاید خبری از پیکر جوانمردانشان بگیرند.

* تفحص پیکر مطهر شهدا در مناطق عملیاتی

در هنگام جنگ تحمیلی رژیم صدام علیه ایران، به دلیل نامساعد بودن وضعیت جغرافیایی مناطق عملیاتی، حجم آتش دشمن و قرار گرفتن شهدا در محدوده‌ای بین نیروهای خودی و دشمن، امکان جابه‌جایی و انتقال ابدان شریف تعداد زیادی از شهدا فراهم نشد.

بعد از پذیرش قطعنامه 598 و پایان گرفتن جنگ تحمیلی یکی از مهمترین موضوعاتی که در دستور کار مسئولین نظام اسلامی قرار گرفت، تلاش برای تفحص(جستجو) و کشف مفقودین جنگ تحمیلی بود. بر همین اساس  کمیته جستجوی مفقودین با مسئولیت سردار سیدمحمد باقرزاده در ستاد کل نیروهای مسلح شکل گرفت.

بنابراین، تفحص از نظر لغوی به معنای جستجو و کنکاش و در ادبیات دفاع مقدس به معنای جستجو و تلاش برای یافتن پیکرهای مطهر شهدای به جا مانده در معرکه جنگ، تلقی می‌شود.

* گستره تفحص

با توجه به اینکه ارتش بعثی عراق از ابتدا تا پایان جنگ تحمیلی بخش‌های مختلفی از خاک کشورمان را در اشغال داشت و یا در عملیات‌های مختلف رزمندگان اسلام در خطوط پدافندی مذکور تردد داشتند لذا پیکر شهدا معمولاً در معرکه باقی می‌ماندند که برخی از آنها در خلال جنگ به عقبه انتقال داده شد و تعداد زیادی هم تا پایان جنگ در محل درگیری و نبرد به وسیله دشمن دفن شدند که از تفحص شهدا در خاک کشورمان به عنوان عملیات درون‌مرزی یاد می‌شود.

در تفحص برون‌مرزی نیز می‌توان گفت، با توجه به اینکه بنا به مقتضیات سیاسی و نظامی جنگ، رزمندگان اسلام دشمن بعثی را در خاک عراق تعقیب و در آنجا اقدام به تک و پاتک می‌کردند، در نتیجه تعدادی از آنان بعد از شهادت در خاک عراق تا پایان جنگ باقی ماندند.

از دلائل دیگر وجود پیکر شهیدان در داخل خاک عراق آن بود که رژیم بعثی با بی‌رحمی افراد مجروح و اسیر را در جدار مرز خود و تا عمق خاک عراق به صورت دسته جمعی به شهادت می‌رساند لذا پس از سال‌های 77 گروه‌هایی به نام گروه تفحص برون مرزی تشکیل یافت و با هماهنگی وزارت خارجه دو کشور (در زمان صدام) پیکرهای مطهر شهدا طی مراسم و تشریفات تبادل در مرز به میهن اسلامی منتقل شد.

* عملیات تفحص

عملیات شناسایی پیکرهای مطهر شهدا توسط نیروهای اطلاعات عملیات و عناصر تخریب‌چی با توجه به اطلاعات و اسناد به دست آمده از رزمندگان و آزادگان، آثار موجود از شهیدان و تشخیص خطوط پدافندی در منطقه عملیاتی صورت می‌پذیرد؛ سپس مسیر تردد و معبر برای ورود نیروهای تفحص هموار می‌شود و در صورت نیاز، زمین برای استقرار بیل مکانیکی فراهم می‌شود.

فعالیت تفحص بسته به نوع، شرایط و جنس زمین متفاوت است. به طور مثال در منطقه فکه زمین رمل و ماسه‌ای است، در چیلات، سومار و میمک تفحص در سنگلاخ و تپه‌ها و شیارهای کوچک و بزرگ انجام می‌شود، در طلائیه زمین باتلاق است، در شط‌علی نیزار و آب وجود دارد و در کردستان و حاج عمران در کوه‌های صعب‌العبور انجام می‌گیرد.

* در معراج شهدا چه می‌گذرد

بعد از عملیات کشف پیکر شهدا در مناطق برون‌مرزی یا درون مرزی، پیکرهای مطهر شهدا برای شناسایی به «ستاد معراج شهدای مرکز» واقع در خیابان بهشت تهران منتقل می‌شود.

در این مرحله شهدا در ابتدا مورد شناسایی قرار می‌گیرند؛ پلاک هویت هر شهیدی، ملاک اصلی شناسایی شهدای تفحص شده است؛ در این صورت مسئولان معراج شماره پلاک ‌شهید را با شماره‌هایی که در دفاتر معراج شهدا ثبت کرده‌اند، استعلام می‌کنند و شناسایی شهید صورت می‌گیرد.

در بحث شناسایی گاهی اوقات اتفاق افتاده که یکی از شهدا کارت شناسایی یا پلاک هویت دارد که منجر به شناسایی دیگر شهدا نیز می‌شود. به عنوان مثال در 3 سال گذشته 3 شهید از یگان ارتش تفحص شده بودند؛ این شهدا روز دوم جنگ تحمیلی شهید شده بودند؛ شهید آرامی، کارت شناسایی به همراه داشت ولی دو سرباز شهید دیگر دارای کارت شناسایی نبودند؛ پس از پیگیری از طریق یگان ارتش، مسئولان معراج شهدا به این نتیجه رسیدند که شهید نوبخت و شهید انصاری در روز دوم جنگ تحمیلی باهم در منطقه بودند و پیکر این شهدا در طول 30 سال مفقود بوده است؛ لذا یقین حاصل می‌شود که این پیکر شهدای تفحص شده متعلق به شهیدان نوبخت، انصاری و آرامی بود.

البته برای تشخیص اینکه پیکر دو شهید دیگر متعلق به کدامیک از شهداست، از طریق سن‌گذاری و dna اقدام به شناسایی شده بود و خانواده‌های شهیدان نیز با مدارک و عوامل شناسایی، پذیرفتند که آن پیکرها متعلق به شهدای‌شان است.

در ادامه شناسایی شهدا، مسولان از هر سرنخی برای یافتن هویت شهید بهره می‌گیرند و در صورتی که به نتیجه‌ای نرسیدند، بحث سن‌گذاری، نمونه‌برداری برای آزمایش dna، تعیین یگان شهید و تجهیز انجام می‌گیرد و در صورتی که پاسخ مناسبی گرفته نشد، پیکر شهید به عنوان، شهید گمنام در نقاط مختلف که درخواست‌ تدفین شهید گمنام داشتند و از سوی کمیته جستجوی مفقودین موافقت شده بود، صورت می‌گیرد.

* مرحله تجهیز و اعزام پیکر شهید در معراج شهدا

با گذشت بیش از 20 سال از کشف پیکرهای شهدا معمولاً استخوان‌های آنها به صورت پراکنده است؛ در معراج شهدا ابتدا استخوان‌های شهید را مرتب می‌کنند و میان پنبه قرار می‌دهند؛ سرتاسر پیکر را می‌بندند تا به هم نریزد؛ بعد پیکر شهید را درون تابوت می‌گذارند و دور آن را پرچم می‌گیرند. پس از بحث تجهیز با هماهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران و یگان مربوطه، شهید را به استان خودش اعزام می‌کنند.

بحث خبررسانی به خانواده شهید از طریق یگان مربوطه انجام می‌شود؛ البته خبررسانی شهدای تهران از طریق بنیاد شهید و امور ایثارگران و یگان مربوطه صورت می‌گیرد و خانواده‌ها برای رؤیت شهید به معراج شهدا می‌روند.

* کسانی که همیشه به معراج سر می‌زنند

خیلی از خانواده‌های شهدای مفقود با معراج شهدا ارتباط دارند و با مراجعه به اینجا درخواست می‌کنند تا در صورت رجعت شهید در ابتدا خبر بازگشت شهیدشان را به آنها اعلام شود اما خبررسانی جزو مأموریت‌های ستاد معراج شهدا نیست.