حتی حجت الله ایوبی در گفته ای سیاست مابانه عنوان کرد که تغییرات رخ داده در جهت «چرخش نخبگان» بوده است! اما خروجی نام ها به جای چرخش نخبگان حکایت از خروج منتقدان داشت! چرا که در میان نخبه های پیشنهادی جناب رئیس و در حکم وزیر ارشاد نامی از منتقدان فضای حاکم سینما وجود ندارد و ضیاء الدین دری و محمد حسین لطیفی که در میان انواع نام های گمنام و غیرفعال سینما جزو معدود افراد آشنا و فعال سینمایی در شورای مجوز اکران بودند، دیگر در این شورا جایی ندارند. اما قصه از کجا ریشه یافته است؟ قصه ای محتمل در فضای غیر نقد پذیر دولتی که خود را نماد گفت و گو پذیری می داند!
داستان یک حکم و 2 اخراجی!
داستان این برکناری ها از زمانی آغاز شد که انتقادات بسیاری نسبت به اکران فیلم هایی سخیف و بی مایه از لحاظ اخلاقی توسط منتقدان و شخصیت های دینی صورت یافت و اوج آن هنگامی بود که وزیر ارشاد در دیدار با مراجع تقلید در قم در مواجهه با انتقاد آیت الله مکارم شیرازی از وضعیت نگران کننده اکران فیلم «50 کیلو آلبالو» قرار گرفت؛ فیلمی که چند همسری و ارائه فضایی بی قید و بند در روابط را الگوسازی می نماید! در آن دیدار علی جنتی اظهار بی اطلاعی از محتوای این فیلم و شرایط نمایش آن کرد و سپس در برهه ای دیگر و پس از تماشای این فیلم و در حالی که اواخر اکران «50 کیلو آلبالو» در سینماها می گذشت، شخص وزیر چنین اثری را مغایر با فرهنگ جامعه خواند و از شرایط ایجاد امکان این فیلم اظهار ناراحتی کرد. اما ورود چنین فیلمی برای اکران عمومی نه آغاز و نه پایانی از عدم رعایت موازین اخلاقی برای به تماشا درآوردن آثار سینمایی بود، چرا که فیلم ها و خبرهای جدیدی در راه بود.
منتظر فیلم های سخیف باشید!
داستان تازه ای نیست اوضاع نابسامان سینمای کشور در دوره ای که جولان فیلم های توقیفی، انتقادی و سخیف رخ نمایانده و فیلم هایی هتاکانه به ارزش های اخلاقی مانند «50 کیلو آلبالو»، «من سالوادور نیستم»، «بارکد»، «دونده زمین»، «دراکولا» و... به اکران درآمده و برخی آثار پُر حرف و حدیث ساخته شده در این دولت مانند «خوب، بد، جلف»، «دلم می‌خواد»، خشکسالی و دروغ»، «مادر قلب اتمی» نیز در نوبت اکران قرار دارد. وضعیتی که به روشنی وضعیت لجام گسیخته در فرهنگ و هنر و به تعبیری عالمانه، «ولنگاری فرهنگی» موجود در حوزه سینما را نمایان می سازد.
اما گذر این فیلمنامه های خط قرمزی از مرحله تصویب فیلمنامه برای اجرا و آماده شدن جهت شورای پروانه نمایش، نمایانگر وضعیت به هم ریخته دیگری در اتلاف سازی بودجه و زمان ساخت و در نهایت توقیف و به وجود آوردن حاشیه برای سینمای کشور است و پرسش این جا است که چگونه طرح ها و فیلمنامه های مشکل دار توسط افراد شناخته شده و غیر صلاحیت دار ساخته شده و هیچ نظارتی بر آن صورت نمی گیرد. یکی از افرادی که چندی پیش به نقد وضعیت مورد اشاره پرداخته بود اتفاقا همان کسی است که دیگر جایی در شورای مجوز اکران ندارد؛ ضیاء الدین دری در گفت و گویی که چندی پیش با سایت «دیباچه» داشت، به صراحت ناقد ساخت آثاری چون «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» ساخته عبدالرضا کاهانی شد و عنوان کرده بود که «در هیچ دولتی چنین فیلمی نمی توانست مجوز بگیرد و به جرات نمی توان این فیلم را توی سینما همراه با خانواده دید.» اما همین فیلم ضد اخلاقی در همین دولت توانست به راحتی تمام مراحل ضبط و ساخت خود را به پایان رسانده و آماده اکران شود!
ارادتمندِ سینمایی سخیف!
«ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» چنان دورمانده از نگاه جامعه اخلاقی ما بود که حتی طرح یک خطی فیلم در رسانه ها، آتش اعتراض ها را زبانه زد. ضیاء الدین دری در همان گفت و گو درباره فیلم بی قید و بند کاهانی گفته بود: « ایشان در سیناپس چند صفحه‌ای که ارائه کرده اند، موضوعی را مطرح کرده اند مبنی بر سه دختر مجرد که دنبال ازدواج هستند. این دلیل نمی شود که فیلمی ساخته شود که سه دختر به تصویر کشیده شوند که برای مردها لَه لَه می زنند!... »
شنیده ها حکایت از این داشت که دست هایی پشت پرده برای اهدای مجوز! به این فیلم وجود داشته و به هر حال اعتراض به فیلم و فیلمسازِ مورد تائید مسئولان سینمایی راهی جز خارج شدن از لیست شورای مجوز اکران نخواهد بود تا گزینه های جدید و فضای تازه بتواند منجر به ایجاد شرایطی دوباره برای بررسی و البته مجوز برای فیلمی باشد که به صراحت حکم عدم اکران در شورای گذشته بر آن خورده بود، چنان که محمد حسین لطیفی، کارگردان مطرح سینما و تلویزیون که جزو مغضوب شده های حکم جدید صادره برای شورای نمایش بوده است هم در گفت و گوی دیگری درباره فیلم «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» گفته بود: «عدم صدور پروانه نمایش برای این فیلم نظر همه اعضای شورای پروانه نمایش است... در مورد فیلم آقای کاهانی جمع نظرات این است که امکان اصلاح برای این فیلم وجود ندارد... کل چیزی که در فیلم است یعنی سوژه فیلم از ابتدا تا پایان مشکل دارد...»
فیلم مورد قبول رئیس و مورد نقد شورا!
فیلم «فروشنده» و یا به تعبیری «مشتری» اصغر فرهادی با حضور در جشنواره کن و جوایز کسب شده و هیاهوی کسب شده چنان مسئولان سینمایی را مجذوب ساخت که از همان فرانسه نگاه همراه خود را مبنی بر اکران بی قید و شرط فیلم به نوعی رسانه ای سازند، اگر چه حجت الله ایوبی همیشه جمله ای هم در میان گفته هایش مبنی بر اهمیت رای شورای پروانه نمایش عنوان می دارد! اما ایوبی پس از بازگشت از این سفر گفت: «اگر من عضو این شورا بودم، به نظرم این فیلم هیچ اصلاحی نیاز نداشت...» اما یکی از اعضای همین شورای مورد نظر جناب رئیس عقیده ای کاملا مغایر با جناب رئیس داشت.
ضیاء الدین دری، عضو اسبق شورای پروانه نمایش با انتقاد از ژست گرایی فرهادی و استفاده از صدای زن در فیلمش و اظهار ارادت فیلم «فروشنده» به نویسنده ضد انقلابی چون ساعدی، گفته بود:« آقای فرهادی فقط شما بلدید ادای دین بکنید؟! چه اصراری به پخش صدای قمرالملوک در فیلمتان دارید؟ هیچ کس بجز شما بلد نیست ادای دین کند؟ کیومرث پوراحمد، در فیلم «کفش‌هایم کو؟» به تمام خواننده‌‌های قدیمی ادای دین کرد اما که چی؟! سینما جای این حرف ها نیست. آقای فرهادی جان بچه ات، راستش را بگو: شما توی خانه قمرالملوک گوش می‌کنید؟! برای مثال جایی از فیلم از ساعدی صحبت می‌شود. فرهادی در مصاحبه ای می‌گوید: «ساعدی، آرتور میلر ایران است...» آخر این دو نویسنده چه ربطی به هم دارند؟! ساعدی یک آدم چپ بود که داستان هایش کپی برداری بود! داستان های خارجی را ایرانیزه می کرد! البته ساعدی آدم خوبی بود. این‌ها چیزی جز تعارفات نیست و برای فراهم کردن موقعیت خارج از ایران است! غیر از این است که این کار را برای پیدا کردن جایگاه بین اپوزیسیون انجام می دهید! این‌ها چیزی جز ژست نیست و اگر قانونی وجود دارد باید برای تمام فیلمسازها باشد؛ نه فقط برای فرهادی...!»
البته بعدها ضیاء الدین دری، کارگردان سریال «کیف انگلیسی» زیر فشار برخی رسانه ها به تکذیب گفته های خود پرداخت اما کار از کار گذشته بود و حرف هایش بازتاب های منفی لازم را درباره فیلمسازان مورد علاقه سازمان سینمایی در رسانه ها یافته بود، از این رو برای جلوگیری از معضلات احتمالی آینده برای صدور مجوز بی حرف و حدیث فیلم های مشکل دار راهی جز خروج افراد منتقد از شورا باقی نماند! از این رو با وجود رد ارتباط انتخاب های صورت یافته با اظهارات رخ داده منتقدان توسط رئیس سازمان سینمایی، حکم جدید صادره از سوی وزیر ارشاد که همراه با پیشنهادات رئیس سازمان سینمایی بوده است می تواند حاوی پیام های روشن و صریحی باشد که برای جلوگیری از خروج راهی جز سکوت نخواهید داشت!
