دو اصطلاح جهاد اصغر و جهاد اکبر آن‌قدر در ادبیات دینی امروزین ما تکرار شده است که کمتر کسی از آن بی‌اطلاع است، اما مفهوم جهاد کبیر که در قرآن کریم ذکر شده است کمتر مورد توجه قرار گرفته است که رهبر معظم انقلاب اسلامی به تبیین آن پرداختند.
به گزارش شهدای ایران به نقل از تسنیم، بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان و اهدای سردوشی و رژه پاسداران دانشگاه امام حسین(ع) ازجمله مسائلی است که نیازمند توجه جدی است. رهبر معظم انقلاب در این سخنرانی با بیان وضعیت کنونی انقلاب اسلامی در عرصه داخلی و بین‌المللی به برخی از نکات بسیار مهم در باب مسائل امروزین انقلاب اسلامی پرداختند که شرح هر یک از این نکات نیازمند فرصتی جداگانه است. متن حاضر در دو بخش ابتدا به بیان کاملاً اختصاری برخی از مهم‌ترین نکات بیان‌شده در این سخنرانی می‌پردازد و در بخش دوم به تبیین دو نکته از بیانات معظم‌له یعنی مسأله جهاد کبیر در ادبیات قرآن کریم و نیز این نکته که رهبر معظم انقلاب تأکید کردند که خرمشهرها در پیش است، می‌پردازد. دو اصطلاح جهاد اصغر و جهاد اکبر آن‌قدر در ادبیات دینی امروزین ما تکرار شده است که کمتر کسی از آن بی‌اطلاع است، اما مفهوم جهاد کبیر که در قرآن کریم ذکر شده است، کمتر مورد توجه قرار گرفته است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در این سخنرانی به تبیین آن پرداختند. آنچه رهبر معظم انقلاب در تبیین این اصطلاح و مفهوم قرآنی بیان می‌دارند این است که در کنار انواع دیگر جهاد که جهاد اصغر و جهاد اکبر باشند، ما یک جهاد کبیر هم داریم که عبارت است از ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت در برابر دشمنان دین و کسانی‌که در ظاهر، سلطه‌ای در دنیای مادی اطراف ما دارند. بخش مهم دیگری از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیدار تأکید بر این نکته بود که جوانان ایران خرمشهرهایی مهم و تأثیرگذار را در پیش دارند که باید آن را آزاد سازند. این جمله رهبر معظم انقلاب علاوه بر این‌که به‌لحاظ ادبی و استعاری از زیبایی خاصی برخوردار است، بیانگر حقایقی مهم است که باید بر آن تأکید کرد و به محتوای آن توجه نمود.
بخش اول: خلاصه‌ای از مهم‌ترین محورهای بیانات رهبری
سخنرانی رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع دانشجویان و فرماندهان دانشگاه امام حسین(ع) را باید یک سخنرانی کلیدی و یکی از سخنان ماندگار ایشان دانست. برخی از مهم‌ترین محورهای این بیانات چنین است:
1. سوم خرداد نماد پیروزی حق بر باطل و نماد قدرت الهی است.
2. این‌که امام راحل فرمودند خرّمشهر را خدا آزاد کرد، معنای این آن است که اگر شما مجاهدت کردید، قدرت خدا می‌آید پشت شما.
3. قدرت خدا پشت سر آدمهای تنبل نمی‌آید؛ پشت سر ملّتهایی که حاضر نیستند فداکاری کنند نمی‌آید.
4. دشمن 37 سال است تلاش می‌کند این انقلاب مجسّم را شکست بدهند و نتوانسته‌اند؛ اَللهُ مَولانا. ملّت ایران در صحنه است؛ به یک عدّه آدمهای کنارنشسته‌ی نق‌زنِ غُرزن یا پیرو شهوات نگاه نکنید؛ ملّت در صحنه است، ملّت در میدان است.
5. ما با استکبار جهانی در حال جنگ نامتقارنیم. در جنگ نامتقارن، اراده‌ها هستند که با هم می‌جنگند؛ هر اراده‌ای غلبه پیدا کرد، پیروز خواهد شد.
6. امروز جنگ نظامی مطرح نیست؛ لکن جهاد باقی است؛ جهاد یک چیز دیگر است.
7. جهاد کبیر در ادبیات قرآنی یعنی ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت.
8. دشمن مستکبر، درصدد به‌زانو درآوردن انقلاب است؛ با چه چیزی؟ با نفوذ دادن فرهنگ خود، با فشار اقتصادی خود، با انواع و اقسام تلاشهای سیاسی خود، با گستره‌ی عظیم تبلیغات خود و با عوامل خائنی که در اختیارش هستند، درصدد تکان دادن فضای جمهوری اسلامی است تا آن را به تبعیّت بکشانند.
9. همه‌ی ملّت ایران پاسدار انقلابند یا باید باشند، امّا شما سازمانی هستید که به این نام مفتخر و سربلند است: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. این جهاد کبیر را، شما باید سرلوحه‌ی کارتان قرار بدهید.
10. شما هستید که این بارِ مسئولیت را بردوش دارید؛ خرّمشهرها در پیش است؛ نه در میدان جنگ نظامی، بلکه در یک میدانی که از جنگ نظامی سخت‌تر است. البتّه ویرانی‌های جنگ نظامی را ندارد؛ به‌عکس، آبادانی به‌دنبال دارد، امّا سختی‌اش بیشتر است.
11. به دروغ می‌گویند: «انقلابیّون می‌گویند با دنیا قطع رابطه کنید»؛ نه، ما قائل به قطع رابطه‌ی با دنیا نیستیم، قائل به حصار کشیدن دُور کشور هم نیستیم؛ رفت‌وآمد بکنند، رابطه داشته باشند، مبادله بکنند، دادوستد بکنند، امّا هویّت و شخصیّت اصلی خودشان را از یاد نبرند؛ این حرف ما است: وَ اَنتُمُ الاَعلَونَ اِن کُنتُم مُؤمِنین؛ مثل نماینده‌ی نظام اسلامی حرکت بکنند، مثل نماینده‌ی نظام اسلامی سخن بگویند.
12. امروز، دشمن از این‌که بتواند به نظام اسلامی ضربه‌ی اساسی وارد کند ناامید است، امّا ناامید نیستند از این‌که بتوانند نفوذ کنند. ابزارهای نفوذ هم امروز زیاد است.
13. سعی دارند جوان ایرانی را به شکلی بار بیاورند که خودشان می‌پسندند. چهار تا آدم بی‌هویّت جوری حرف زدند و جوری عمل کردند که یک آمریکایی چند سال قبل آمد ایران و وقتی برگشت، گفت کسانی در ایران هستند که اسلحه دستشان است و منتظر دستور ما هستند که شلّیک کنند! چهار تا آدم بی‌هویّت را دیده بود، فریب خورده بود.
14. مشکل بزرگ آمریکایی‌ها این است که کشور ما را نمی‌شناسند، مردم ما را نمی‌شناسند، نمی‌توانند هم بشناسند.
15. کار شما فقط جنگیدن نیست؛ سپاه پاسداران، پاسدار انقلاب است. البتّه جنبه‌ی نظامی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مطلقاً نباید تضعیف بشود؛ همچنان‌که شایسته‌ی یک سازمان نظامی است، باید به بهترین وجه و در نوترین شکل و مبتکرانه‌ترین گونه‌ی کار ادامه داشته باشد؛ امّا فقط این نیست.
16. وظیفه‌ی تبیین، امروز بر دوش همه است؛ از جمله بر دوش شما.
17. شعارهای انقلاب را باید حفظ کرد؛ این یکی از هدفهاست. یکی از کارهای بزرگ و یکی از بخشهای بزرگ این جهاد عظیم - جهاد بزرگ- عبارت است از حفظ شعارهای انقلاب.
18. کادرسازی یکی دیگر از کارهاست.
19. تجربه‌های متراکم انقلاب را، این تجربه‌های انبوه این 37 سال را تدوین کنید؛ این یک کار علمی است، یک پژوهش علمی - تاریخی است.
20. گاهی اوقات یک جماعتی، یک افرادی، جوانهای احتمالاً صالح و مؤمنی با یک کسی مخالفند یا با یک جلسه‌ای مخالفند، بنا می‌کنند هیاهو کردن و جنجال کردن و شعار دادن؛ بنده با این‌کارها موافق نیستم.
21. همه‌ی آنچه گفتیم، همه‌ی آنچه باید بکنیم، متوقّف به این است که به خدای متعال تضرّع کنیم.
بخش دوم: تبیین دو محور از بیانات معظم له
چنان‌که از نگاهی به فهرست طولانی بالا می‌توان دریافت، بیانات رهبر معظم انقلاب در این دیدار بسیار مهم و اثرگذار بوده است. در میان آنچه ذکر شده است، دو محور برای تبیین بیشتر انتخاب شده است:
الف: مفهوم قرآنی جهاد کبیر
پیش از این با دو مفهوم اسلامی جهاد اکبر و جهاد اصغر آشنا بوده و هستیم. این دو مفهوم یا اصطلاح، از روایتی منسوب به حضرت نبی اعظم (ص) برگرفته شده است که این حدیث در کتاب شریف کافی چنین گزارش شده است: «عَنْ أَبِی عَبْدِاللهِ (ع) أَنَّ النَّبِیَّ (ص) بَعَثَ بِسَرِیَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِیَ الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قِیلَ یَا رَسُولَ‌اللهِ(ص) وَ مَا الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ.» (الکافی، ج 5 باب وجوه الجهاد.... ص: 9)
دو اصطلاح جهاد اصغر و جهاد اکبر آن‌قدر در ادبیات دینی امروزین ما تکرار شده است که کمتر کسی از آن بی‌اطلاع است. اما مفهوم جهاد کبیر که در قرآن کریم ذکر شده است کمتر مورد توجه قرار گرفته است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در این سخنرانی به تبیین آن پرداختند. آیه مورد نظر در قرآن کریم، آیه 52 سوره مبارکه فرقان است: «فلاتطع الکافرین و جاهدهم به جهادا کبیرا». این آیه شریفه چنان‌که رهبر معظم انقلاب در تفسیر و تبیین آن ذکر کردند، در مکه نازل شده است و منظور از آن جنگ نظامی نیست، چراکه جهاد به معنی جنگ نظامی در مدینه واجب شد و تا هنگامی‌که مسلمین در مکه بودند، هنوز جنگ نظامی بر آن‌ها واجب نشده بود.
اما منظور از جهاد کبیر که قرآن کریم به پیامبر (ص) دستور می‌دهد که آن را در پیش بگیرد چیست؟ رهبر معظم انقلاب در توضیح این امر بیان می‌دارند: امروز جنگ نظامی مطرح نیست؛ امروز برای کشور ما جنگ نظامی سنتی و متعارف احتمال بسیار بسیار ضعیفی است لکن جهاد باقی است؛ جهاد یک چیز دیگر است. جهاد فقط به‌معنای قتال نیست، فقط به‌معنای جنگ نظامی نیست؛ جهاد یک معنای بسیار وسیع‌تری دارد. در بین جهادها جهادی هست که خدای متعال در قران آن را «جهاد کبیر» نام نهاده: و جاهدهم به جهادا کبیرا؛ در سوره‌ی مبارکه‌ی فرقان است؛ «بِه» یعنی به قرآن، «جاهدهم به» یعنی به‌وسیله‌ی قرآن با آن‌ها جهاد کن؛ جهادا کبیرا. این آیه در مکّه نازل شده. درست توجّه کنند جوانهای عزیز! در مکّه جنگ نظامی‌مطرح نبود؛ پیغمبر و مسلمانها مأمور به جنگ نظامی نبودند، کاری که آن‌ها می‌کردند کار دیگری بود؛ همان کار دیگر است که خدای متعال در این آیه‌ی شریفه می‌گوید: و جاهدهم به جهادا کبیرا. آن کارِ دیگر چیست؟ آن کارِ دیگر، ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت است. فَلاتُطِعِ الکافِرینَ وَ جاهدهم بِه جِهادًا کَبیرًا؛ از مشرکین اطاعت نکن. اطاعت نکردن از کفّار همان‌چیزی است که خدای متعال به آن گفته جهاد کبیر. این تقسیم‌بندی غیر از تقسیم‌بندی جهاد اکبر و جهاد اصغر است: جهاد اکبر که از همه سخت‌تر است، جهاد با نفْس است، همان چیزی است که هویّت ما را، باطن ما را حفظ می‌کند؛ جهاد اصغر، مجاهدت با دشمن است، منتها در بین جهاد اصغر یک جهاد هست که خدای متعال آن‌را «جهاد کبیر» نام نهاده که آن همین است. «جهاد کبیر» یعنی چه؟ یعنی اطاعت نکردن از دشمن، از کافر؛ از خصمی که در میدان مبارزه‌ی با تو قرار گرفته اطاعت نکن. اطاعت یعنی چه؟ یعنی تبعیّت؛ تبعیّت نکن. تبعیّت نکردن در کجا؟ در میدانهای مختلف؛ تبعیّت در میدان سیاست، در میدان اقتصاد، در میدان فرهنگ، در میدان هنر. در میدانهای مختلف از دشمن تبعیّت نکن؛ این شد «جهاد کبیر».
به این‌ترتیب آنچه رهبر معظم انقلاب در تبیین این اصطلاح و مفهوم قرآنی بیان می‌دارند این است که در کنار انواع دیگر جهاد که جهاد اصغر و جهاد اکبر باشند ما یک جهاد کبیر هم داریم که عبارت است از ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت در برابر دشمنان دین و کسانی‌که در ظاهر سلطه‌ای در دنیای مادی اطراف ما دارند. در زمان نزول این آیات نیز کافران مکه از چنان سلطه و تسلطی برخوردار بودند که مدعی بودند که پیامبر (ص) و مسلمین هرگز نخواهند توانست ما را شکست بدهند و یا بر ما غلبه کنند. چنان‌که قرآن کریم از آن‌ها نقل می‌کند که مدعی بودند که «أَمْ یَقُولُونَ نَحْنُ جَمِیعٌ مُّنتَصِرٌ» اما در پاسخ به این گردن‌کشی و استکبارورزی آن‌ها قرآن به آن‌ها گوشزد کرد که در جنگ نظامی نیز شکست خواهند خورد «سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَیُوَلُّونَ الدُّبُرَ» و در این دنیا و در آن دنیا با شکست مواجه خواهند بود: «بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَ السَّاعَةُ أَدْهَی وَأَمَرُّ».
بر این اساس جهاد کبیر یعنی ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت. به تعبیر رهبر معظم انقلاب این تبعیّت نکردن آن‌قدر مهم است که خدای متعال، پیغمبر خود را مکرّر به آن توصیه می‌کند. آیه‌ی تکان‌دهنده‌ی اوّل سوره‌ی مبارکه‌ی احزاب: «یا اَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللهَ وَ لاتُطِعِ الکافِرینَ وَ المنافقین»؛ ای پیغمبر! تقوا داشته باش و از کافران و منافقان تبعیّت نکن؛ اِنَّ اللهَ کانَ عَلیمًا حکیمًا، ما می‌دانیم مشکلات تو را، ما می‌دانیم فشارهایی که بر تو وارد می‌کنند تا تو را وادار به تبعیّت کنند - تهدید می‌کنند، تطمیع می‌کنند- امّا شما مراقب امر و نهی الهی باش، اِتَّقِ اللهَ، حواست جمع باشد. وَ لاتُطِعِ الکافِرین؛ این اطاعت نکردن از کافرین، آن چیز بزرگ و مهمّی است که خدای متعال با این لحن با پیغمبرش حرف می‌زند. خب، اطاعت از کافرین نکن، پس چه‌کار کن؟ وَ اتَّبِع ما یوحی اِلَیکَ مِن رَبِّکَ اِنَّ اللهَ کانَ بِما تَعمَلونَ خَبیرًا؛ از آن‌ها تبعیّت نکن؛ تو برنامه داری؛ تو برنامه‌ی کار داری، برنامه‌ی زندگی داری؛ وحی الهی تو را تنها نگذاشته است؛ قرآن در اختیار تو است، اسلام در اختیار تو است، برنامه‌ی اسلام در اختیار تو است؛ این‌راه را برو. ببینید این‌ها همه آیات اوّل سوره‌ی احزاب است؛ پشت سر هم؛ اوّل، اِتَّقِ اللهَ وَ لاتُطِعِ الکفِرینَ وَ المُنفِقین؛ بعد، وَ اتَّبِع ما یوحی اِلَیکَ مِن رَبِّک.
امروز ملت ایران و جوانان مؤمن و متدین آن موظف به همان جهادی شده‌اند که رسول خدا(ص) راه آن‌را به آنان نشان داد و قرآن کریم مسیر آن‌را پیش روی آن‌ها گشود. ملت ایران در تداوم مسیر انبیاء و در الگوگیری از حضرت ختمی مرتبت اکنون موظف به جهاد کبیر شده است. یعنی ایستادگی و مقاومت در برابر دشمن به‌ظاهر مسلط ولی در باطن شکست‌پذیر و پوشالین. ملت ایران موظف است که بار این جهاد کبیر را به دوش بکشد و تا سرمنزل نصرت الهی و حمایتی که خدای متعال به مؤمنان وعده داده است برساند. البته روشن است که این جهاد چنان‌که قرآن کریم بر آن نام نهاده است، جهادی ساده و سبک نیست بلکه جهادی بزرگ و کبیر است، اما از ملتی که در جبهه جهاد اصغر و جهاد اکبر به خدا توکل کرده است و در راه تحقق اهداف دینی تلاش می‌کند، از اقدام به جهاد کبیر و پیروزی در آن برمی‌آید. ان‌شاءالله.
ب: خرمشهرها در پیش است
بخش مهم دیگری از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیدار، تأکید بر این نکته بود که جوانان ایران خرمشهرهایی مهم و تأثیرگذار را در پیش دارند که باید آن را آزاد سازند. این جمله رهبر معظم انقلاب علاوه بر این‌که به‌لحاظ ادبی و استعاری از زیبایی خاصی برخوردار است، بیانگر حقایقی مهم است که باید بر آن تأکید کرد و به محتوای آن توجه نمود.
فتح خرمشهر در سوم خرداد 1361 در واقع نقطه عطفی در دفاع مقدس ملت ایران و جنگ تحمیلی محسوب می‌شود. فتح و آزادسازی خرمشهر در حقیقت نشانی از پیروزی ملت ایران پس از غلبه بر خیانت‌های داخلی است. جنگ تحمیلی در شهریور 1359 آغاز شده است و هرچند از آن زمان تا فتح خرمشهر، ملت ایران و جوانان سپاهی و بسیجی و ارتشیان غیور تلاشهای فراوانی انجام داده بودند که بتوانند در برابر دشمن متجاوز بایستند اما خیانت برخی نیروهای داخلی و جنایات نابخشودنی بنی‌صدر به‌عنوان فرمانده کل قوا باعث شده بود که هم شکست‌ها و آسیب‌های فراوانی بر کشور وارد شود و هم بخشهای مهمی از خاک کشور اشغال‌گردد اما با برکناری بنی‌صدر در تیر 1360 و غلبه بر جنایت‌کاران داخلی که در نیمه سال 1360 کشور را دستخوش جنگ داخلی کردند و با ایجاد آرامش و امنیت نسبی در کشور در اواخر سال 60، زمینه برای پیروزی‌های نظامی در جنگ تحمیلی و عقب راندن دشمن فراهم شد. از این‌جهت است که در اواخر سال 60 و اوایل سال 61 با پیروزی‌هایی مداوم مواجه هستیم که در نهایت به فتح شیرین خونین‌شهر می‌انجامد.
این دوره از تاریخ دفاع مقدس درس‌آموز و عبرت‌آمیز است. وحدت و گذر از مشکلات داخلی و تلاش برای غلبه در دشمنی که از سوی همه جهانیان مورد حمایت قرار گرفته است با اتکا به نیروهای داخلی و اعتماد به خدای متعال. این آن‌چیزی است که فتح خرمشهر را به‌دنبال آورد.
اما رهبر معظم انقلاب متذکر شدند که خرمشهرهایی که پیش روی ملت ایران است، در جنگ نظامی نیست. ایشان بیان داشتند که «جوانهای عزیز! بچه‌های عزیز من! فردا مال شما است، آینده مالِ شما است؛ شما هستید که باید این تاریخ را با عزّتش محفوظ نگه دارید؛ شما هستید که این بارِ مسئولیت را بر دوش دارید؛ خرّمشهرها در پیش است؛ نه در میدان جنگ نظامی، بلکه در یک میدانی که از جنگ نظامی سخت‌تر است. البتّه ویرانی‌های جنگ نظامی را ندارد؛ به‌عکس، آبادانی به‌دنبال دارد، امّا سختی‌اش بیشتر است. این‌که ما گفتیم اقتصاد مقاومتی، یعنی بخش اقتصادیِ این سیاستِ بزرگ و اساسی، مقاومت اقتصادی است. این‌که گفتیم جوانهای مؤمن و حزب‌اللّهی و انقلابی کارهای فرهنگی خودجوش را رها نکنند و دنبال بکنند و همه‌ی دستگاه‌های فرهنگی کشور را دعوت کردیم و می‌کنیم که در این‌جهت حرکت کنند، این، بخش فرهنگیِ این عدم تبعیّت است، این جهاد بزرگ است، جهاد کبیر است. این‌که از همه‌ی استعدادهای موجود کشور دعوت می‌کنیم که استعدادهای خودشان را در خدمت پیشرفت این کشور به‌کار بیندازند و به صحنه بیاورند و به میدان بیاورند و از مسئولان دولتی و سایر مسئولان دعوت می‌کنیم که از این استعدادها استقبال بکنند، این آن بخشِ فعّالِ اجتماعیِ این جهاد کبیر است. این جهاد کبیر ابعادی دارد: «جاهِدهُم بِه جِهادًا کَبیرًا».
نکته دیگری که رهبر معظم انقلاب بیان داشتند این است که خرمشهرهای پیش روی ملت ایران که باید به فتح آن اقدام کرد، اقداماتی است که ویرانی‌های جنگ نظامی را به‌دنبال ندارد و حتی آبادانی و رونق و فایده هم برای کشور دارد اما این فتح‌ها با سختی‌ها و مشکلات بیشتری روبه‌روست و نیازمند استقامت و تلاش بیشتری است.
بخش اول: خلاصه‌ای از مهم‌ترین محورهای بیانات رهبری
سخنرانی رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع دانشجویان و فرماندهان دانشگاه امام حسین(ع) را باید یک سخنرانی کلیدی و یکی از سخنان ماندگار ایشان دانست. برخی از مهم‌ترین محورهای این بیانات چنین است:
1. سوم خرداد نماد پیروزی حق بر باطل و نماد قدرت الهی است.
2. این‌که امام راحل فرمودند خرّمشهر را خدا آزاد کرد، معنای این آن است که اگر شما مجاهدت کردید، قدرت خدا می‌آید پشت شما.
3. قدرت خدا پشت سر آدمهای تنبل نمی‌آید؛ پشت سر ملّتهایی که حاضر نیستند فداکاری کنند نمی‌آید.
4. دشمن 37 سال است تلاش می‌کند این انقلاب مجسّم را شکست بدهند و نتوانسته‌اند؛ اَللهُ مَولانا. ملّت ایران در صحنه است؛ به یک عدّه آدمهای کنارنشسته‌ی نق‌زنِ غُرزن یا پیرو شهوات نگاه نکنید؛ ملّت در صحنه است، ملّت در میدان است.
5. ما با استکبار جهانی در حال جنگ نامتقارنیم. در جنگ نامتقارن، اراده‌ها هستند که با هم می‌جنگند؛ هر اراده‌ای غلبه پیدا کرد، پیروز خواهد شد.
6. امروز جنگ نظامی مطرح نیست؛ لکن جهاد باقی است؛ جهاد یک چیز دیگر است.
7. جهاد کبیر در ادبیات قرآنی یعنی ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت.
8. دشمن مستکبر، درصدد به‌زانو درآوردن انقلاب است؛ با چه چیزی؟ با نفوذ دادن فرهنگ خود، با فشار اقتصادی خود، با انواع و اقسام تلاشهای سیاسی خود، با گستره‌ی عظیم تبلیغات خود و با عوامل خائنی که در اختیارش هستند، درصدد تکان دادن فضای جمهوری اسلامی است تا آن را به تبعیّت بکشانند.
9. همه‌ی ملّت ایران پاسدار انقلابند یا باید باشند، امّا شما سازمانی هستید که به این نام مفتخر و سربلند است: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. این جهاد کبیر را، شما باید سرلوحه‌ی کارتان قرار بدهید.
10. شما هستید که این بارِ مسئولیت را بردوش دارید؛ خرّمشهرها در پیش است؛ نه در میدان جنگ نظامی، بلکه در یک میدانی که از جنگ نظامی سخت‌تر است. البتّه ویرانی‌های جنگ نظامی را ندارد؛ به‌عکس، آبادانی به‌دنبال دارد، امّا سختی‌اش بیشتر است.
11. به دروغ می‌گویند: «انقلابیّون می‌گویند با دنیا قطع رابطه کنید»؛ نه، ما قائل به قطع رابطه‌ی با دنیا نیستیم، قائل به حصار کشیدن دُور کشور هم نیستیم؛ رفت‌وآمد بکنند، رابطه داشته باشند، مبادله بکنند، دادوستد بکنند، امّا هویّت و شخصیّت اصلی خودشان را از یاد نبرند؛ این حرف ما است: وَ اَنتُمُ الاَعلَونَ اِن کُنتُم مُؤمِنین؛ مثل نماینده‌ی نظام اسلامی حرکت بکنند، مثل نماینده‌ی نظام اسلامی سخن بگویند.
12. امروز، دشمن از این‌که بتواند به نظام اسلامی ضربه‌ی اساسی وارد کند ناامید است، امّا ناامید نیستند از این‌که بتوانند نفوذ کنند. ابزارهای نفوذ هم امروز زیاد است.
13. سعی دارند جوان ایرانی را به شکلی بار بیاورند که خودشان می‌پسندند. چهار تا آدم بی‌هویّت جوری حرف زدند و جوری عمل کردند که یک آمریکایی چند سال قبل آمد ایران و وقتی برگشت، گفت کسانی در ایران هستند که اسلحه دستشان است و منتظر دستور ما هستند که شلّیک کنند! چهار تا آدم بی‌هویّت را دیده بود، فریب خورده بود.
14. مشکل بزرگ آمریکایی‌ها این است که کشور ما را نمی‌شناسند، مردم ما را نمی‌شناسند، نمی‌توانند هم بشناسند.
15. کار شما فقط جنگیدن نیست؛ سپاه پاسداران، پاسدار انقلاب است. البتّه جنبه‌ی نظامی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مطلقاً نباید تضعیف بشود؛ همچنان‌که شایسته‌ی یک سازمان نظامی است، باید به بهترین وجه و در نوترین شکل و مبتکرانه‌ترین گونه‌ی کار ادامه داشته باشد؛ امّا فقط این نیست.
16. وظیفه‌ی تبیین، امروز بر دوش همه است؛ از جمله بر دوش شما.
17. شعارهای انقلاب را باید حفظ کرد؛ این یکی از هدفهاست. یکی از کارهای بزرگ و یکی از بخشهای بزرگ این جهاد عظیم - جهاد بزرگ- عبارت است از حفظ شعارهای انقلاب.
18. کادرسازی یکی دیگر از کارهاست.
19. تجربه‌های متراکم انقلاب را، این تجربه‌های انبوه این 37 سال را تدوین کنید؛ این یک کار علمی است، یک پژوهش علمی - تاریخی است.
20. گاهی اوقات یک جماعتی، یک افرادی، جوانهای احتمالاً صالح و مؤمنی با یک کسی مخالفند یا با یک جلسه‌ای مخالفند، بنا می‌کنند هیاهو کردن و جنجال کردن و شعار دادن؛ بنده با این‌کارها موافق نیستم.
21. همه‌ی آنچه گفتیم، همه‌ی آنچه باید بکنیم، متوقّف به این است که به خدای متعال تضرّع کنیم.
بخش دوم: تبیین دو محور از بیانات معظم له
چنان‌که از نگاهی به فهرست طولانی بالا می‌توان دریافت، بیانات رهبر معظم انقلاب در این دیدار بسیار مهم و اثرگذار بوده است. در میان آنچه ذکر شده است، دو محور برای تبیین بیشتر انتخاب شده است:
الف: مفهوم قرآنی جهاد کبیر
پیش از این با دو مفهوم اسلامی جهاد اکبر و جهاد اصغر آشنا بوده و هستیم. این دو مفهوم یا اصطلاح، از روایتی منسوب به حضرت نبی اعظم (ص) برگرفته شده است که این حدیث در کتاب شریف کافی چنین گزارش شده است: «عَنْ أَبِی عَبْدِاللهِ (ع) أَنَّ النَّبِیَّ (ص) بَعَثَ بِسَرِیَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِیَ الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قِیلَ یَا رَسُولَ‌اللهِ(ص) وَ مَا الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ.» (الکافی، ج 5 باب وجوه الجهاد.... ص: 9)
دو اصطلاح جهاد اصغر و جهاد اکبر آن‌قدر در ادبیات دینی امروزین ما تکرار شده است که کمتر کسی از آن بی‌اطلاع است. اما مفهوم جهاد کبیر که در قرآن کریم ذکر شده است کمتر مورد توجه قرار گرفته است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در این سخنرانی به تبیین آن پرداختند. آیه مورد نظر در قرآن کریم، آیه 52 سوره مبارکه فرقان است: «فلاتطع الکافرین و جاهدهم به جهادا کبیرا». این آیه شریفه چنان‌که رهبر معظم انقلاب در تفسیر و تبیین آن ذکر کردند، در مکه نازل شده است و منظور از آن جنگ نظامی نیست، چراکه جهاد به معنی جنگ نظامی در مدینه واجب شد و تا هنگامی‌که مسلمین در مکه بودند، هنوز جنگ نظامی بر آن‌ها واجب نشده بود.
اما منظور از جهاد کبیر که قرآن کریم به پیامبر (ص) دستور می‌دهد که آن را در پیش بگیرد چیست؟ رهبر معظم انقلاب در توضیح این امر بیان می‌دارند: امروز جنگ نظامی مطرح نیست؛ امروز برای کشور ما جنگ نظامی سنتی و متعارف احتمال بسیار بسیار ضعیفی است لکن جهاد باقی است؛ جهاد یک چیز دیگر است. جهاد فقط به‌معنای قتال نیست، فقط به‌معنای جنگ نظامی نیست؛ جهاد یک معنای بسیار وسیع‌تری دارد. در بین جهادها جهادی هست که خدای متعال در قران آن را «جهاد کبیر» نام نهاده: و جاهدهم به جهادا کبیرا؛ در سوره‌ی مبارکه‌ی فرقان است؛ «بِه» یعنی به قرآن، «جاهدهم به» یعنی به‌وسیله‌ی قرآن با آن‌ها جهاد کن؛ جهادا کبیرا. این آیه در مکّه نازل شده. درست توجّه کنند جوانهای عزیز! در مکّه جنگ نظامی‌مطرح نبود؛ پیغمبر و مسلمانها مأمور به جنگ نظامی نبودند، کاری که آن‌ها می‌کردند کار دیگری بود؛ همان کار دیگر است که خدای متعال در این آیه‌ی شریفه می‌گوید: و جاهدهم به جهادا کبیرا. آن کارِ دیگر چیست؟ آن کارِ دیگر، ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت است. فَلاتُطِعِ الکافِرینَ وَ جاهدهم بِه جِهادًا کَبیرًا؛ از مشرکین اطاعت نکن. اطاعت نکردن از کفّار همان‌چیزی است که خدای متعال به آن گفته جهاد کبیر. این تقسیم‌بندی غیر از تقسیم‌بندی جهاد اکبر و جهاد اصغر است: جهاد اکبر که از همه سخت‌تر است، جهاد با نفْس است، همان چیزی است که هویّت ما را، باطن ما را حفظ می‌کند؛ جهاد اصغر، مجاهدت با دشمن است، منتها در بین جهاد اصغر یک جهاد هست که خدای متعال آن‌را «جهاد کبیر» نام نهاده که آن همین است. «جهاد کبیر» یعنی چه؟ یعنی اطاعت نکردن از دشمن، از کافر؛ از خصمی که در میدان مبارزه‌ی با تو قرار گرفته اطاعت نکن. اطاعت یعنی چه؟ یعنی تبعیّت؛ تبعیّت نکن. تبعیّت نکردن در کجا؟ در میدانهای مختلف؛ تبعیّت در میدان سیاست، در میدان اقتصاد، در میدان فرهنگ، در میدان هنر. در میدانهای مختلف از دشمن تبعیّت نکن؛ این شد «جهاد کبیر».
به این‌ترتیب آنچه رهبر معظم انقلاب در تبیین این اصطلاح و مفهوم قرآنی بیان می‌دارند این است که در کنار انواع دیگر جهاد که جهاد اصغر و جهاد اکبر باشند ما یک جهاد کبیر هم داریم که عبارت است از ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت در برابر دشمنان دین و کسانی‌که در ظاهر سلطه‌ای در دنیای مادی اطراف ما دارند. در زمان نزول این آیات نیز کافران مکه از چنان سلطه و تسلطی برخوردار بودند که مدعی بودند که پیامبر (ص) و مسلمین هرگز نخواهند توانست ما را شکست بدهند و یا بر ما غلبه کنند. چنان‌که قرآن کریم از آن‌ها نقل می‌کند که مدعی بودند که «أَمْ یَقُولُونَ نَحْنُ جَمِیعٌ مُّنتَصِرٌ» اما در پاسخ به این گردن‌کشی و استکبارورزی آن‌ها قرآن به آن‌ها گوشزد کرد که در جنگ نظامی نیز شکست خواهند خورد «سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَیُوَلُّونَ الدُّبُرَ» و در این دنیا و در آن دنیا با شکست مواجه خواهند بود: «بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَ السَّاعَةُ أَدْهَی وَأَمَرُّ».
بر این اساس جهاد کبیر یعنی ایستادگی و مقاومت و عدم تبعیّت. به تعبیر رهبر معظم انقلاب این تبعیّت نکردن آن‌قدر مهم است که خدای متعال، پیغمبر خود را مکرّر به آن توصیه می‌کند. آیه‌ی تکان‌دهنده‌ی اوّل سوره‌ی مبارکه‌ی احزاب: «یا اَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللهَ وَ لاتُطِعِ الکافِرینَ وَ المنافقین»؛ ای پیغمبر! تقوا داشته باش و از کافران و منافقان تبعیّت نکن؛ اِنَّ اللهَ کانَ عَلیمًا حکیمًا، ما می‌دانیم مشکلات تو را، ما می‌دانیم فشارهایی که بر تو وارد می‌کنند تا تو را وادار به تبعیّت کنند - تهدید می‌کنند، تطمیع می‌کنند- امّا شما مراقب امر و نهی الهی باش، اِتَّقِ اللهَ، حواست جمع باشد. وَ لاتُطِعِ الکافِرین؛ این اطاعت نکردن از کافرین، آن چیز بزرگ و مهمّی است که خدای متعال با این لحن با پیغمبرش حرف می‌زند. خب، اطاعت از کافرین نکن، پس چه‌کار کن؟ وَ اتَّبِع ما یوحی اِلَیکَ مِن رَبِّکَ اِنَّ اللهَ کانَ بِما تَعمَلونَ خَبیرًا؛ از آن‌ها تبعیّت نکن؛ تو برنامه داری؛ تو برنامه‌ی کار داری، برنامه‌ی زندگی داری؛ وحی الهی تو را تنها نگذاشته است؛ قرآن در اختیار تو است، اسلام در اختیار تو است، برنامه‌ی اسلام در اختیار تو است؛ این‌راه را برو. ببینید این‌ها همه آیات اوّل سوره‌ی احزاب است؛ پشت سر هم؛ اوّل، اِتَّقِ اللهَ وَ لاتُطِعِ الکفِرینَ وَ المُنفِقین؛ بعد، وَ اتَّبِع ما یوحی اِلَیکَ مِن رَبِّک.
امروز ملت ایران و جوانان مؤمن و متدین آن موظف به همان جهادی شده‌اند که رسول خدا(ص) راه آن‌را به آنان نشان داد و قرآن کریم مسیر آن‌را پیش روی آن‌ها گشود. ملت ایران در تداوم مسیر انبیاء و در الگوگیری از حضرت ختمی مرتبت اکنون موظف به جهاد کبیر شده است. یعنی ایستادگی و مقاومت در برابر دشمن به‌ظاهر مسلط ولی در باطن شکست‌پذیر و پوشالین. ملت ایران موظف است که بار این جهاد کبیر را به دوش بکشد و تا سرمنزل نصرت الهی و حمایتی که خدای متعال به مؤمنان وعده داده است برساند. البته روشن است که این جهاد چنان‌که قرآن کریم بر آن نام نهاده است، جهادی ساده و سبک نیست بلکه جهادی بزرگ و کبیر است، اما از ملتی که در جبهه جهاد اصغر و جهاد اکبر به خدا توکل کرده است و در راه تحقق اهداف دینی تلاش می‌کند، از اقدام به جهاد کبیر و پیروزی در آن برمی‌آید. ان‌شاءالله.
ب: خرمشهرها در پیش است
بخش مهم دیگری از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در این دیدار، تأکید بر این نکته بود که جوانان ایران خرمشهرهایی مهم و تأثیرگذار را در پیش دارند که باید آن را آزاد سازند. این جمله رهبر معظم انقلاب علاوه بر این‌که به‌لحاظ ادبی و استعاری از زیبایی خاصی برخوردار است، بیانگر حقایقی مهم است که باید بر آن تأکید کرد و به محتوای آن توجه نمود.
فتح خرمشهر در سوم خرداد 1361 در واقع نقطه عطفی در دفاع مقدس ملت ایران و جنگ تحمیلی محسوب می‌شود. فتح و آزادسازی خرمشهر در حقیقت نشانی از پیروزی ملت ایران پس از غلبه بر خیانت‌های داخلی است. جنگ تحمیلی در شهریور 1359 آغاز شده است و هرچند از آن زمان تا فتح خرمشهر، ملت ایران و جوانان سپاهی و بسیجی و ارتشیان غیور تلاشهای فراوانی انجام داده بودند که بتوانند در برابر دشمن متجاوز بایستند اما خیانت برخی نیروهای داخلی و جنایات نابخشودنی بنی‌صدر به‌عنوان فرمانده کل قوا باعث شده بود که هم شکست‌ها و آسیب‌های فراوانی بر کشور وارد شود و هم بخشهای مهمی از خاک کشور اشغال‌گردد اما با برکناری بنی‌صدر در تیر 1360 و غلبه بر جنایت‌کاران داخلی که در نیمه سال 1360 کشور را دستخوش جنگ داخلی کردند و با ایجاد آرامش و امنیت نسبی در کشور در اواخر سال 60، زمینه برای پیروزی‌های نظامی در جنگ تحمیلی و عقب راندن دشمن فراهم شد. از این‌جهت است که در اواخر سال 60 و اوایل سال 61 با پیروزی‌هایی مداوم مواجه هستیم که در نهایت به فتح شیرین خونین‌شهر می‌انجامد.
این دوره از تاریخ دفاع مقدس درس‌آموز و عبرت‌آمیز است. وحدت و گذر از مشکلات داخلی و تلاش برای غلبه در دشمنی که از سوی همه جهانیان مورد حمایت قرار گرفته است با اتکا به نیروهای داخلی و اعتماد به خدای متعال. این آن‌چیزی است که فتح خرمشهر را به‌دنبال آورد.
اما رهبر معظم انقلاب متذکر شدند که خرمشهرهایی که پیش روی ملت ایران است، در جنگ نظامی نیست. ایشان بیان داشتند که «جوانهای عزیز! بچه‌های عزیز من! فردا مال شما است، آینده مالِ شما است؛ شما هستید که باید این تاریخ را با عزّتش محفوظ نگه دارید؛ شما هستید که این بارِ مسئولیت را بر دوش دارید؛ خرّمشهرها در پیش است؛ نه در میدان جنگ نظامی، بلکه در یک میدانی که از جنگ نظامی سخت‌تر است. البتّه ویرانی‌های جنگ نظامی را ندارد؛ به‌عکس، آبادانی به‌دنبال دارد، امّا سختی‌اش بیشتر است. این‌که ما گفتیم اقتصاد مقاومتی، یعنی بخش اقتصادیِ این سیاستِ بزرگ و اساسی، مقاومت اقتصادی است. این‌که گفتیم جوانهای مؤمن و حزب‌اللّهی و انقلابی کارهای فرهنگی خودجوش را رها نکنند و دنبال بکنند و همه‌ی دستگاه‌های فرهنگی کشور را دعوت کردیم و می‌کنیم که در این‌جهت حرکت کنند، این، بخش فرهنگیِ این عدم تبعیّت است، این جهاد بزرگ است، جهاد کبیر است. این‌که از همه‌ی استعدادهای موجود کشور دعوت می‌کنیم که استعدادهای خودشان را در خدمت پیشرفت این کشور به‌کار بیندازند و به صحنه بیاورند و به میدان بیاورند و از مسئولان دولتی و سایر مسئولان دعوت می‌کنیم که از این استعدادها استقبال بکنند، این آن بخشِ فعّالِ اجتماعیِ این جهاد کبیر است. این جهاد کبیر ابعادی دارد: «جاهِدهُم بِه جِهادًا کَبیرًا».
نکته دیگری که رهبر معظم انقلاب بیان داشتند این است که خرمشهرهای پیش روی ملت ایران که باید به فتح آن اقدام کرد، اقداماتی است که ویرانی‌های جنگ نظامی را به‌دنبال ندارد و حتی آبادانی و رونق و فایده هم برای کشور دارد اما این فتح‌ها با سختی‌ها و مشکلات بیشتری روبه‌روست و نیازمند استقامت و تلاش بیشتری است.
