عزاداری برای مصائب حضرت سیدالشهدا علیه السلام و مصائب اهل بیت علیهم السلام خود قله رفیعی از عبادت پروردگار است که در روایات توصیه های مؤکدی به آن شده است.
به گزارش شهدای ایران به نقل از تسنیم، نحوه و چرایی شهادت حضرت سیدالشهدا علیه السلام و یاران گرانقدر ایشان در عاشورا و فرهنگ و مکتب عاشورایی مجموعه ای از ارزشها، کرامات، اعتقادات و فضیلتهاست که اوج انسانیت است و شاهدی عینی است بر گفتار «انی اعلم مالاتعلمون» خداوند به ملائک هنگام خلقت انسان و از خلقت آدم ابوالبشر تا آخرین انسان، عاشورا همواره مهر تاییدی بر «فتبارک الله احسن الخالقین» و «انی جاعل فی الارض خلیفه» است.
لذا عزاداری برای مصائب حضرت سیدالشهدا علیه السلام و مصائب اهل بیت علیهم السلام خود قله رفیعی از عبادت پروردگار است که در روایات توصیه های مؤکدی به آن شده است و همین عزاداری موجب رشد و اعتلای بسیاری در جامعه شده و آثار و برکات فراوانی داشته که اگرچه در جامعه بخوبی نمایان شده اما عنوان آن از زبانها پنهان مانده و حق آن ادا نشده است.
اینکه این روایات چیست و در این عزاداری ها چه فلسفه ای نهفته است نکته ای است که به گوشه ای از این دریای عمیق در ادامه خواهیم پرداخت.
امر اهل بیت به عزاداری برای حضرت سیدالشهدا علیه السلام
احادیث بسیاری از اهل بیت علیهم السلام نقل شده که درآن شیعیان را امر و تشویق به عزاداری برای سیدالشهدا علیه السلام کرده اند که برخی از آنها نقل می شود:
◀ هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و اله خبر شهادت امام حسین علیه السلام را به حضرت فاطمه سلام الله علیها دادند آن حضرت به شدت گریه کردند و گفتند:پس چه کسی برای فرزندم گریه می کند و مجلس عزا و مصیبت او را برپا می کند؟
رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمودند:ای فاطمه! زنان امت من بر زنان اهل بیت من می گریند و مردان امت من بر مردان اهل بیتم می گریند و عزای فرزند مرا هر ساله طایفه ای بعد از طایفه ای تازه می کنند پس چون روز قیامت شود تو زنان را شفاعت کنی و من مردان را.(البکاء للحسین ص 66)
◀ امام حسین علیه السلام در حدیثی می فرمایند:
انا قتیل العبرات ؛
من کشته اشکها هستم. (منتهی الامال، ص 538.)
از این رو کشته اشکها از لقبهای سید الشهدا است.
◀ آن حضرت در حدیث دیگری می فرمایند:
انا قتیل العبره، لا یذکرنی مؤمن الا استعبر ؛
من کشته اشکم. هیچ مؤمنی مرا یاد نمیکند مگر آن که اشک به چشمانش میآید. (شیخ صدوق، امالی، ص 118)
◀آمده است از گلوی بریده حضرت سیدالشهدا علیه السلام این پیغام بلند شد:
شیعتی مهما شربتم ماء عذب فاذکرونی/او سمعتم بغریب او شهید فاندبونی
فانا السبط الذی من غیر جرم قتلونی/و بجرد الخیل بعد القتل عمدا سحقونی
لیتکم فی یوم عاشورا جمیعا تنظرونی/کیف استسقی لطفلی فابوا ان یرحمونی
شیعیان من هنگامی که آب گوارا نوشیدید مرا یاد کنید.
یا هنگامی که از غریبی یا شهیدی(خبری) شنیدید، بر من "با صدای بلند" گریه نمائید.
من، نواده(پیامبر) هستم که مرا بی گناه کشتند.
و پس از آن از روی عمد، مرا پایمال خیل اسبان نمودند.
ای کاش، همگی در روز عاشورا بودید و می نگریستید.
که چگونه برای کودک خردسالم، مطالبه آب نمودم و آنان سر باز زدند.(مستدرک الوسائل ج 17 ص 26)
◀همچنین آمده است سر بریده امام حسین علیه السلام در مجلس یزید ملعون پس از گفتن جواب سلام حضرت سجاد علیه السلام به ایشان فرمود:
بلغ شیعتی منی السلام و قل لهم ان ابی مات عطشانا فاذکروه و مات غریبا فاندبوه ؛
به شیعیانم سلام برسان و بگو پدرم را با لب تشنه شهید نمودند او را یاد کنید و او غریب از دنیا رفت برایش با صدای بلند گریه کنید.(مستدرک الوسائل ج 17 ص 26)
◀امام صادق علیه السلام می فرمایند:
نوحوا علی الحسین نوح الثکلی علی ولدها ؛
نوحه کنید بر حسین، نوحه مادر بچه مرده.(فیض قلم ص50)
◀امام صادق علیه السلام می فرمایند:
هر جزع و گریه ای مکروه است به جز جزع و گریه بر حسین علیه السلام؛ که حضرت امام باقر علیه السلام در تعریف جزع به جابر فرمودند: شدیدترین جزع، فریاد و واویلا و صیحه و زدن به صورت و سینه است. (وسائل الشیعه ج 2 ص 915)
◀امام باقر علیه السلام می فرمایند: در روز عاشورا برای امام حسین علیه السلام مجلس عزا برپا نموده و بر مصایب آن حضرت همراه با خانواده بگریید و جزع و ناراحتی خویش را ابراز کنید. ضمن دیدار و ملاقات همدیگر بر آن حضرت گریه کنید و یکدیگر را تعزیت دهید و بگویید: "اعظم الله اجورنا بمصابنا بالحسین علیه السلام و جعلنا و ایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه الامام المهدی من آل محمد علیهم السلام"؛ خداوند به جهت سوگواری بر حسین علیه السلام به ما اجر و پاداش بزرگی عطا نماید و ما و شما را از خونخواهان او با ولیش حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از آل محمد صلی الله علیه و اله قرار دهد.
◀امام باقر علیه السلام می فرمایند :
یبْکیهِ وَ یَاءْمُرُ مَنْ فى دارِهِ بِالْبُکاءِ عَلَیْهِ وَ یُقیمُ فى دارِهِ مُصیبَتَهُ بِاِظْهارِ الْجَزَعِ عَلَیْهِ وَ یَتَلاقُونَ بِالبُکاءِ
بَعضُهُمْ بَعْضاً فِى البُیُوتِ وَ لِیُعَزِّ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِمُصابِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام ؛
امام باقر علیه السلام نسبت به کسانى که در روز عاشورا نمى توانند به زیارت آن حضرت بروند، این گونه دستور عزادارى دادند و فرمودند: ندبه و عزادارى و گریه کند و به اهل خانه خود دستور دهد که بر او بگریند و در خانه اش با اظهار گریه و ناله بر حسین علیه السّلام ، مراسم عزادارى برپا کند و یکدیگر را با گریه و تعزیت و تسلیت گویى در سوگ حسین علیه السّلام در خانه هایشان ملاقات کنند. (کامل الزیارات ، ص 175)
◀امام رضا علیه السلام به ریّان بن شبیب می فرمایند: یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ کُنْتَ بَاکِیاً لِشَیْءٍ فَابْکِ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ فَإِنَّهُ ذُبِحَ کَمَا یُذْبَحُ الْکَبْشُ وَ قُتِلَ مَعَهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ رَجُلًا مَا لَهُمْ فِی الْأَرْضِ شَبِیهُونَ وَ لَقَدْ بَکَتِ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرَضُونَ لِقَتْلِهِ …
ابن شبیب، اگر برای چیزی گریه ات گرفت برای حسین بن علی علیه السلام گریه کن چرا که او را سر بریدند همان گونه که گوسفند را ذبح می کنند و همراه او هجده نفر از اهل بیتش که در زمین مانندی نداشتند، کشته شدند. و یقیناً آسمان های هفت گانه و زمین برای کشته شدنش گریه کردند… (وسائلالشیعة ج 13 ص 503)
◀امام رضا علیه السلام می فرمایند:
فَعَلی مِثْلِ الْحُسَینِ فَلْیَبْکِ الْباکُونَ فَاِنَّ البُکاءَ عَلَیهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ
گریه کنندگان باید بر کسی همچون حسین علیه السّلام گریه کنند، چراکه گریستن برای او، گناهان بزرگ را فرو می ریزد. (عیون اخبار الرضا ج 1 ص 299)
◀امام رضا علیه السلام به دعبل که شاعر اهل بیت علیهم السلام بود می فرمایند :
یا دِعْبِلُ! اُحِبُّ اَنْ تُنْشِدَنى شِعْراً فَاِنَّ هذِهِ الا یّامَ اَیّامُ حُزْنٍ کانتْ عَلَینا اَهْلِ الْبَیْتِ علیهم السّلام ؛
اى دعبل! دوست دارم که برایم شعرى بسرایى و بخوانى، چرا که این روزها (ایام عاشورا) روز اندوه و غمى است که بر ما خاندان رفته است .(جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 567)
سپس فرمودند :
یا دِعبِلُ! اِرْثِ الحُسَیْنَ علیه السّلام فَاَنْتَ ناصِرُنا وَ مادِحُنا ما دُمْتَ حَیّاً فَلا تُقصِرْ عَنْ نَصْرِنا مَا اسْتَطَعْتَ ؛
امام رضا علیه السّلام فرمودند: اى دعبل! براى حسین بن على علیه السّلام مرثیه بگو، تو تا زنده اى، یاور و ستایشگر مایى، پس تا مى توانى، از یارى ما کوتاهى مکن. (جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص 567)
◀امام على علیه السّلام فرمودند:
اِنَّ اللّهَ … اِخْتارَ لَنا شیعَةً یَنْصُرُونَنا وَ یَفْرَحُونَ بِفَرَحِنا وَ یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا ؛
خداوند براى ما، شیعیان و پیروانى برگزیده است که ما را یارى مى کنند، با خوشحالى ما خوشحال مى شوند و در اندوه و غم ما، محزون مى گردند. (غررالحکم ، ج 1، ص 235)
◀نقل است حضرت زینب سلام الله علیها روز دوم ورودشان به مدینه زنهای بنی هاشم و دختران حضرت علی علیه السلام و دیگران را جمع کردند و امر فرمودند زیورآلات خود را دور کنند، لباس عزا و مشکی بپوشند و با نظم خاصی با آه و گریه و فریاد برای شهیدان کربلا در حالی که بر سر و سینه می زنند به طرف مسجد و حرم رسول خدا صلی الله علیه و اله حرکت کنند.(این البکائون ص 107)
◀امام صادق علیه السلام فرمودند:
چیزی در زدن بر صورت جز استغفار و توبه نیست زیرا زنان فاطمی در سوگ حسین بن علی علیه السلام گریبان چاک داده و به صورت زدند و "به مثل حسین علیه السلام باید به صورت زد و گریبان چاک کرد".(تهذیب الاحکام ج 8 ص 325)
◀در زیارت ناحیه مقدسه از قول امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده است:
چون زنان، اسب تیر خورده تو را دیدند از پشت پرده ها بیرون آمدند و درحالی که موهای خود را پریشان کرده و بر صورت می زند با صدای بلند نوحه می کردند.
و در همین زیارت آمده است: و حورالعین از مصیبت تو -امام حسین علیه السلام - بر صورت خود لطمه زدند.
◀امام صادق علیه السلام مى فرمایند:
قالَ لى اَبى: یا جَعْفَرُ! اَوْقِفْ لى مِنْ مالى کَذا وکذا النّوادِبَ تَنْدُبُنى عَشْرَ سِنینَ بِمنى اَیّامَ مِنى ؛
پدرم امام باقر علیه السلام به من فرمودند: اى جعفر! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه خوانان کن که به مدّت ده سال در (منا) در ایام حجّ، بر من نوحه خوانى و سوگوارى کنند. (بحارالانوار، ج 46، ص 220)
◀ابى هارون می گوید :
دَخَلْتُ عَلى ابى عَبْدِاللّه علیه السّلام فَقالَ لى: اَنْشِدْنى، فَاءَنْشَدْتُهُ فَقالَ: لا، کَما تُنْشِدوُنَ وَ کَما تَرْثیهِ عِنْدَ قَبْرِه؛ ابوهارون مکفوف مى گوید :ابی هارون می گوید خدمت حضرت صادق علیه السّلام رسیدم . امام به من فرمودند: برایم شعر بخوان. پس برایش اشعارى خواندم. فرمودند: این طور نه، همان طور که (براى خودتان ) شعرخوانى مى کنید و همان گونه که نزد قبر حضرت سیدالشهدا مرثیه مى خوانى . (بحارالانوار، ج 44، ص 287)
جایگاه عزاداری برای اباعبدالله الحسین علیه السلام در روایات
◀ پیامبر صلی الله علیه و اله می فرمایند:
...وصلی الله علی الباکین علی الحسین رحمه و شفقه ؛
و خدا صلوات می فرستد بر گریه کنندگان بر حسین علیه السلام از روی رحمت و مهربانی. (بحارالانوار ج 44 ص 304)
◀امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنا تَسْبیحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ کِتْمانُ سِرّنا جِهادٌ فى سَبیلِ اللّهِ. ثَمَّ قالَ اَبُو عَبدِاللّهِ علیه السّلام : یَجِبُ اَنْ یُکْتَبَ هذا الْحَدیثُ بِالذَّهَبِ ؛ نَفَس کسى که بخاطر مظلومیّت ما اندوهگین شود، تسبیح است و اندوهش براى ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست. سپس امام صادق علیه السّلام افزودند: این حدیث را باید با طلا نوشت.(امالى شیخ مفید، ص 338- بحار الانوار ج 44 ص275).
-◀امام صادق علیه السلام می فرمایند:
وما عین أحب إلى الله ولا عبرة من عین بکت ودمعت علیه، وما من باک یبکیه إلا وقد وصل فاطمة وأسعدها علیه و وصل رسول الله (صلى الله علیه وآله) وأدى حقنا، و ما من عبد یحشر إلا و عیناه باکیة إلا الباکین على جدی فإنه یحشر و عیناه قریرة، والبشارة تلقاه والسرور على وجهه، والخلق فی الفزع، وهم آمنون، والخلق یعرضون وهم حداث الحسین (علیه السلام) تحت العرش، وفی ظل العرش لا یخافون سوء الحساب یقال لهم: ادخلوا الجنة، فیأبون، ویختارون مجلسه وحدیثه، وإن الحور لترسل إلیهم: إنا قد اشتقناکم مع الولدان المخلدین، فما یرفعون رؤوسهم إلیهم لما یرون فی مجلسهم من السرور والکرامة ؛
هیچ چشمی در نزد خداوند محبوب تر از آن چشمی نیست که بر آن بزرگوار (حسین) گریه کند و هیچ اشکی از چشمی بر رخساره ای جاری نمی شود بر آن مظلوم، مگر آنکه یاری کرده است فاطمه سلام الله علیها را به گریه خود ویاری کرده است پیغمبر خدا صلی الله علیه و اله را و ادا کرده است حق ما اهل بیت را و هیچ بنده ای محشور نمی شود مگر اینکه چشمی گریان داشته باشد مگر کسانی که برای جدم گریسته اند که آنها در حالی محشور می شوند که بشارت رسیده است بدانها و سرور در صورتشان است و مردم آه و زاری می کنند و آنها در امانند، و حدیث گویان حسین زیر عرش نشسته اند و در سایه عرشند و از حساب بد باکی ندارند و به آنها گفته می شود به بهشت داخل شوید ولی آنها ابا می کنند و آنها مجلس حدیث امام حسین علیه السلام را طلب می کنند و حوریان پیغامشان می دهند ما و غلامان بسیار مشتاقیم به شما ولی آنها سرهایشان را بالا نمی آورند از فرط لذت و کرامتی که آنها در مجلس می ببینید. (کامل الزیارات ص80؛ 18 باب 26)
-◀ امام رضا علیه السلام در ادامه حدیث ذکر شده به ریّان بن شبیب می فرمایند:
یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ بَکَیْتَ عَلَى الْحُسَیْنِ علیه السلام حَتَّى تَصِیرَ دُمُوعُکَ عَلَى خَدَّیْکَ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِیراً کَانَ أَوْ کَبِیراً قَلِیلًا کَانَ أَوْ کَثِیراً. یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا ذَنْبَ عَلَیْکَ فَزُرِ الْحُسَیْنَ علیه السلام . یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَسْکُنَ الْغُرَفَ الْمَبْنِیَّةَ فِی الْجَنَّةِ مَعَ النَّبِیِّ وَ آلِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمْ فَالْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَیْنِ. یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ یَکُونَ لَکَ مِنَ الثَّوَابِ مِثْلُ مَا لِمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ الْحُسَیْنِ فَقُلْ مَتَى مَا ذَکَرْتَهُ یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً. یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَکُونَ مَعَنَا فِی الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَ افْرَحْ لِفَرَحِنَا وَ عَلَیْکَ بِوَلَایَتِنَا فَلَوْ أَنَّ رَجُلًا أَحَبَّ حَجَراً لَحَشَرَهُ اللَّهُ مَعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ؛
ابن شبیب، اگر برای حسین علیه السلام گریه کردی آنقدر که اشک هایت بر گونه ات جاری شد، خداوند تمام گناهانی که مرتکب شده ای، کوچک یا بزرگ، کم یا زیاد، را می آمرزد. ابن شبیب، اگر شادمانی تو در این است که خداوند، عزوجل، را ملاقات کنی در حالی که هیچ گناهی نداری، حسین علیه السلام را زیارت کن. ابن شبیب، اگر شادمانی تو در این است که در اتاق های ساخته شده در بهشت با پیامبر و آل او، صلی الله علیهم، ساکن شوی، قاتلین حسین علیه السلام را لعن کن. ابن شبیب، اگر شادمانی تو در این است که ثوابی برای تو باشدمانند ثوابی کسی که با حسین شهید شده است، وقتی او را یاد کردی بگو: یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً (ای کاش با ایشان بودم و به رستگاری بزرگی می رسیدم).
ابن شبیب، اگر شادمانی تو در این است که با ما در درجات بالای بهشت باشی، به اندوه ما اندوهگین باش و به شادی ما شادمان باش و بر تو باد ولایت ما که اگر کسی سنگی را هم دوست داشته باشد، خداوند او را با آن سنگ محشور می کند. (وسائلالشیعة ج 13 ص 503)
◀-امام صادق علیه السلام بر سجّاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران اهل بیت(ع)، چنین دعا مى کردند و مى فرمودند:
اَللّهم … وَ ارْحَمْ تِلْکَ الاَعْیُنَ الَّتى جَرَتْ دُمُوعُها رَحْمَةً لَنا وَ ارْحَمْ تِلْکَ الْقُلُوبَ الَّتى جَزَعَتْ وَ احْتَرَقَتْ لَنا
وَ ارْحَمِ الّصَرْخَةَ الّتى کانَتْ لَنا ؛
خدایا … آن دیدگان را که اشکهایش در راه ترحّم و عاطفه بر ما جارى شده و دلهایى را که بخاطر ما نالان گشته و سوخته و آن فریادها و ناله هایى را که در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده . (بحارالانوار، ج 98، ص 8)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
مَنْ دَمِعَتْ عَیْنُهُ فینَا دَمْعَةً لِدَمٍ سُفِکَ لَنا اَوْ حَقٍّ لَنا نُقِصْناهُ اَوْ عِرْضٍ اُنْتُهِکَ لَنا اَوْلاَِحَدٍ مِنْ شیعَتِنا بَوَّاءهُ اللّهُ تَعالى بِها فِى الْجَنَّةِ حُقُباً ؛
هر کس که چشمش در راه ما گریان شود، بخاطر خونى که از ما ریخته شده است ، یا حقى که از ما گرفته اند، یا آبرویى که از ما یا یکى از شیعیان ما برده و هتک حرمت کرده اند، خداى متعال به همین سبب، او را در بهشت جاودان، براى ابد جاى مى دهد. (امالى شیخ مفید، ص 175)
◀-امام حسین علیه السّلام می فرمایند:
مَنْ دَمِعَتْ عَیناهُ فینا قَطْرَةً بَوَّاءهُ اللّهُ عَزَّوَجَلّ الجَنَّةَ؛ چشمان هر کس که در مصیبتهاى ما قطره اى اشک بریزد، خداوند او را در بهشت جاى مى دهد. احقاق الحق ، ج 5، ص 523
◀-امام سجّاد علیه السّلام می فرمایند:
اَیُّما مُؤمِنٍ دَمِعَتْ عَیْناهُ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ وَ مَنْ مَعَه حَتّى یَسیلَ عَلى خَدَّیْهِ بَوَّاءَهُ اللّهُ فىِ الْجَنَّةِ غُرَفاً ؛
هر مؤمنى که چشمانش براى کشته شدن حسین بن على علیه السّلام و همراهانش اشکبار شود و اشک بر صورتش جارى گردد، خداوند او را در غرفه هاى بهشتى جاى مى دهد. ینابیع الموده ، ص 429
◀-امام باقر علیه السّلام پس از شنیدن سروده هاى (کمیت) درباره اهل بیت(ع)، گریست و سپس فرمودند:
ما مِنْ رَجُلٍ ذکَرَنا اَوْ ذُکِرْنا عِنْدَهُ یَخْرُجُ مِنْ عَیْنَیْهِ ماءٌ ولَوْ مِثْلَ جَناحِ الْبَعوضَةِ اِلاّ بَنَى اللّهُ لَهُ بَیْتاً فى الْجَنَّةِ وَ جَعَلَ ذلِکَ الدَّمْعَ حِجاباً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النّارِ ؛
هیچ کس نیست که ما را یاد کند، یا نزد او از ما یاد شود و از چشمانش هر چند به اندازه بال پشه اى اشک آید، مگر آنکه خداوند برایش در بهشت، خانه اى بنا کند و آن اشک را حجاب میان او و آتش دوزخ قرار دهد. (الغدیر، ج 2، ص 202)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
کُلُّ الْجَزَعِ وَ الْبُکاءِ مَکْرُوهٌ سِوَى الْجَزَعُ وَ الْبُکاءُ عَلَى الحُسَینِ علیه السّلام ؛
هر نالیدن و گریه اى مکروه است، مگر ناله و گریه بر حسین علیه السّلام. (بحارالانوار، ج 45، ص 313)
◀-امام رضا علیه السّلام می فرمایند:
مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یُحْیى فیهِ اَمْرُنا لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ ؛
هر کس در مجلسى بنشیند که در آن ، امر (و خطّ و مرام ما) احیا مى شود، دلش در روزى که دلها مى میرند، نمى میرد.(بحارالانوار، ج 44، ص 278)
◀-امام رضا علیه السّلام می فرمایند:
فَعَلى مِثْلِ الْحُسَینِ فَلْیَبْکِ الْباکُونَ فَاِنَّ البُکاءَ عَلَیهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ ؛
گریه کنندگان باید بر کسى همچون حسین علیه السّلام گریه کنند، چرا که گریستن براى او، گناهان بزرگ را فرو مى ریزد. (بحارالانوار، ج 44، ص 284)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى جَعَلَ فىِ النّاسِ مَنْ یَفِدُ اِلَیْنا وَ یَمْدَحُنا وَ یَرْثى لَنا؛
امام صادق علیه السّلام فرمودند:خدا را سپاس که در میان مردم ، کسانى را قرار داد که به سوى ما مى آیند و بر ما وارد مى شوند و ما را مدح و مرثیه مى گویند.(وسائل الشیعه ، ج 10، ص 469)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
مَنْ قالَ فینا بَیْتَ شِعْرٍ بَنَى اللّهُ لَهُ بَیْتاً فىِ الْجَنَّةِ؛
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هرکس در راه ما و براى ما یک بیت شعر بسراید، خداوند براى او خانه اى در بهشت، بنا مى کند. (وسائل الشیعه ، ج 10، ص 467)
◀-امام رضا علیه السّلام فرمودند:
مَنْ کانَ یَوْمُ عاشورا یَوْمَ مُصیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکائِهِ جَعَلَ اللّهُ عَزّوَجَلّ یَوْمَ القیامَةِ یَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ؛
هر کس که عاشورا، روز مصیبت و اندوه و گریه اش باشد، خداوند روز قیامت را براى او روز شادى و سرور قرار مى دهد. (بحارالانوار، ج 44، ص 284)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
ما قالَ فِینا قائلٌ بَیتا مِن الشِّعرِ حتّى یُؤَیَّدَ بِرُوحِ القُدُسِ؛
هیچ سرایندهاى درباره ما بیت شعرى نگفت، جز آن که روح القدس کمکش کرد.(عیون أخبار الرِّضا علیهالسلام : 1 / 7 / 2)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
مَن قالَ فِینا بَیتَ شِعرٍ بَنَى اللّهُ تعالى لَهُ بَیتا فی الجَنّةِ؛ هرکه درباره ما یک بیت شعر بگوید، خداوند متعال در بهشت یک خانه برایش بسازد.(عیون أخبار الرِّضا علیهالسلام : 1 / 7 / 1)
◀-امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند:
وَ إنّ حُبَّنا لَیُساقِطُ الذُّنُوبَ مِنْ بَنی آدَم، کَما یُساقِطُ الرّیحُ الْوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ؛
همانا محبّت و دوستی با ما اهل بیت رسول اللّه(صلی الله علیه وآله) سبب ریزش گناهان ـ از نامه اعمال ـ می شود، همان طوری که وزش باد، برگ درختان را میریزد. (بحارالأنوار، ج 44، ص 23، ح 7)
◀-حضرت امام رضا علیه السلام می فرمایند:
هر کس در مجلس که یاد و اسم ما در آن زنده نگه داشته می شود بنشیند، در آن روزی که دلها می میرد دل او نمی میرد. (امالی شیخ صدوق، ص 68٫)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
من أراد الله به الخیر قذف فی قلبه حب الحسین علیه السلام و حب زیارته؛
کسی که خدا خیرخواه او باشد، محبت امام حسین علیه السلام و شوق زیارت ایشان را در دل او می اندازد. (بحارالانوار، ج98، ص 76٫)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
من انشد فی الحسین بیتا من شعر فبکی و ابکی عشره فله لهم الجنه.
هر کسی درباره حسین (علیه السلام) بیتی شعر بسراید و خود بگیرد و ده نفر را بگریاند، برای او و آن ده نفر بهشت باشد. (ثواب الاعمال 110٫)
فلسفه و آثار عزاداری برای سیدالشهدا علیه السلام
اقامه عزا و عزاداری برای سالار شهیدان علیه السلام آثار و برکات فراوانی دارد که به چند نکته از آن اشاره می کنیم:
◀تعظیم شعائر الهی
خداوند در قرآن می فرماید: وَمَنْ یُعَظِّمَ شعائِرَ اللّه فَإنَّها مِن تَقْوی القلوب ؛
هرکس شعائر الهی را بزرگ دارد ، این کار نشانه‌ی تقوای دلها است. (سوره حج آیه 32)
"شعائر" جمع "شعره" به معنى علامت و نشانه است ، بنابراین شعائرالله به معنى نشانه هاى پروردگار است که شامل سر فصلهاى آئین الهى و برنامه هاى کلى و آنچه در نخستین برخورد با این آئین چشمگیر است که انسان را به یاد خدا مى اندازد.
می توان گفت قیام حضرت سیدالشهدا و شهادت ایشان از عظیم ترین شعائر الهی است و تعظیم آن از مؤکدترین فرمایشات خداوند است. حسین علیه السلام با شهادت خود، خاندان و یاران باوفایش و اسارت زنان مطهره خاندانش بزرگترین علامت، راهنما و نشانه است به سوی خداوند تبارک و تعالی و به جرات هیچ نماد مصوری عظیم تر از عاشورا برای هدایت به سمت خدا نیست. تابلویی که توجه همه و همه از کوچک و برگ و مرد و زن و جوان و پیر، از هر دین و نژاد و مسلکی را به خود جلب می کند. یکی را با شهادت طفل شیرخواره خود، یکی را با شهادت خود، یکی را با اسارت خاندانش، یکی را با دلاوری عباسش، یکی را با قطعه قطعه شدن علی اکبرش، یکی را با فلسفه قیامش و... همه و همه را به خود جلب می کند.
◀مودت اهل بیت علیهم السلام
در قرآن آمده است: قُل لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى
بگو من از شما اجری نمی خواهم جز مودت با نزذیکانم. (سورة الشورى، آیة 23)
در مسند أحمد بن حنبل از منابع اهل سنت و همچنین در بسیاری از منابع شیعه آمده است: عن ابن عباس قال: لما نزلت (قل لا أسألکم علیه أجرا إلا المودة فی القربى) قالوا: یا رسول الله من قرابتک الذین وجبت علینا مودتهم قال:علی وفاطمة وابناهما .
از ابن عباس روایت شده: آن هنگام که آیه (قل لا أسألکم علیه أجرا إلا المودة فی القربى) نازل شد، گفتند: یارسول الله چه کسانی نزدیکان شمایند که مودت آنها بر ما واجب است، ایشان فرمودند:علی و فاطمه و پسرانشان(علیهم السلام). فضائل الصحابة، ابن حنبل: 2: 669 ح1141.
"مودت" به معنی محبت و به قول برخی از علما، محبت ابراز کردنی و آشکار است. مسلما عزاداری برای سیدالشهدا علیه السلام یکی از جلوه های اصلی مودت به اهل بیت علیهم السلام می باشد که در قرآن به آن امر شده است.
◀ذکر ایام الله
در سوره ابراهیم آیه 5 آمده است: و لقد ارسلنا موسی بآیاتنا ان اخرج قومک من الظلمات الی النور و ذکّر هم بایام الله ؛
ما موسی علیه السلام را با آیات خود فرو فرستادیم (و دستور دادیم) قومت را از تاریکی‌ها به نور بیرون آر و "ایام الله" را به آنان یاد آوری کن.
روز عاشورا از مصادیق اصلی و بارز ایام الله است که در آن حضرت ثارالله(امام حسین علیه السلام ) در راه اصلاح جامعه اسلامی و امر به معروف و نهی از منکر به شهادت رسید و اقامه عزا برای آن روز از مصادیق اصلی ذکر ایام الله است.
◀فراموش نشدن واقعه کربلا و مصائب اهل بیت علیهم السلام و ادامه راه زینب سلام الله علیها
یکی از اصلی ترین دلایل دستور به عزاداری برای اهل بیت علیهم السلام بالاخص امام حسین علیه السلام یادآوری و فراموش نشدن مصائب ایشان بخصوص واقعه اسفبار کربلاست. اقامه عزا در محرم هر سال به طور جدی باعث تازه شدن یاد این واقعه و زدودن غبار فراموشی از آن می شود. چه بسا اگر این عزاداری ها در طول سالیان انجام نشده بود حال یادی از آن واقعه عظیم در خاطرها نمانده بود.
سندی بر این مدعا را می توان شهادت یحیی بن زکریا علیه السلام دانست که ایشان نیز شبیه حضرت سیدالشهدا به شهادت رسیدند اما کمتر کسی اکنون با نحوه شهادت این پیامبر بزرگ الهی آشنایی دارد.
گفته می شود پادشاه در زمان حضرت یحیی علیه السلام مى خواست با دختر زنى از همسران خویش ازدواج کند و یحیى او را از این کار بازداشت و به تحریک آن زن، پادشاه سر از تن یحیى جدا کرد.(آفرینش و تاریخ ، ترجمه کدکنی، ج1، ص 43)
برخى گفته اند: خداوند، تنها از این جهت بخت نصر را به سرکوبى فرزندان اسرائیل فرستاد که یحیى بن زکریا را کشتند. (الکامل ابن اثیر، تارجمه، ج3، ص117)
◀زنده شدن و یادآوری پیام عاشورا و حفظ نهضت عاشورا
امام حسین علیه السلام در وصیت نامه ای که به برادرشان محمد بن حنیفیه می نویسند هدف از قیام خود را این گونه عنوان می فرمایند :
إِنّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَ لا بَطَرًا وَ لا مُفْسِدًا وَ لا ظالِمًا وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاِْصْلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی (صلی الله علیه وآله وسلم) أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْروفِ وَ أَنْهی عَنِ المُنْکَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَةِ جَدّی وَ أَبی عَلِی بْنِ أَبیطالب
من از روی خودخواهی و خوشگذرانی یا برای فساد و ستمگری قیام نکردم، بلکه قیام من برای اصلاح در امّت جدّم است، می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به سیره و روش جدّم و پدرم علی بن ابیطالب عمل کنم.
بدون شک اقامه عزای اباعبدالله علیه السلام از راههای اصلی حفظ پیام ایشان و عمل به آن یعنی امر به معروف و نهی از منکر است و مسلما بدون زنده داشتن یاد مصایب آن حضرت، پیام آن حضرت نیز زنده نمی ماند.
◀زنده شدن اسلام راستین
در فاصله کمتر از نیم قرن از رحلت پیامبر صلی الله علیه و اله زمام حکومت مسلمانان به دست معاویه و پس از آن پسرش یزید(علیهما العنه) افتاد و امام حسین علیه السلام حاضر به بیعت با یزید فاسق که علنی شرابخواری می کرد نبود و همین باعث شد که یزید ایشان را وادار به انتخاب جنگ یا بیعت با وی کند و ایشان همانطور که گفته شد برای اصلاح در امت جد بزرگوارشان صلی الله علیه و اله و امر به معروف و نهی از منکر در مقابل سپاه یزید ایستادگی کردند و زیر بار ظلم و بیعت با او نرفتند.
این مهم پیامی خواهد بود برای تمام مسلمانان و آزادگان جهان که هیچ گاه به هیچ قیمتی زیر بار ظلم و انحراف نروند. به راستی اگر ایستادگی اباعبدالله علیه السلام در مقابل یزید نبود چه بسا چیزی جز فساد به نام دین تا کنون باقی نمانده بود. کما اینکه مشاهده می شود در کشورهای مسلمانی که قائل به خلافت آل امیه بعد از پیامبر صلی الله علیه و اله هستند ظلم و فساد بی حد سردمداران به ظاهر مسلمانشان در بلاد خودشان و همچنین سایر بلاد اسلامی، در سوریه و فلسطین بر علیه مسلمانان آتش مشهود است. و حاکمانی که خادم الحرمینند، در کنارش کازینوهای فساد و فحشا را مدیریت می کنند. و مسلما عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه السلام یک راه اصلی زنده شدن اسلام راستین است.
◀شرط ایمان به خدا
ناراحتی و حزن برای سیدالشهدا علیه السلام یکی از نشانه های مومن است و مسلما عزاداری یکی از راههای ابراز این ناراحتی و غم بزرگ است، لذا بزرگان دین حزن و گریه برای اباعبدالله الحسین را یکی از شرایط مومن دانسته اند.
پیامبر اکرم (صلّى اللّه علیه و آله وسلم) فرمودند:
اِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام حَرارَةً فى قُلُوبِ الْمُؤ منینَ لا تَبْرَدُ اَبَداً؛
براى شهادت حسین علیه السلام ، حرارت و گرمایى در دلهاى مؤ منان است که هرگز سرد و خاموش نمى شود. جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 556
◀شرط شیعه گی
حضرت امام صادق(علیه السّلام) فرمودند:
رحم الله شیعتنا! خلقوا من فاضل طینتنا و عجنوا بماء ولایتنا، یحزنون لحزننا و یفرحون لفرحنا؛
خداوند شیعیان ما را مورد لطف خاص خویش قرار دهد. آن ها از زیادى سرشت ما خلق شده اند و وجودشان را با آب ولایت ما سرشته اند و [به همین دلیل ] در شادى ما شادان و در غم و غصه ما غمناکند. (شجره طوبى ج 1 ص 3)
در این حدیث حزن و ماتم در حزن و ماتم اهل بیت علیهم السلام از شرایط شیعه گی دانسته شده است و مسلما عزاداری(طبق دستور اهل بیت علیهم السلام ) یکی از راههای اصلی ابراز این حزن و ماتم است.
◀آشنایی بیشتر با اهل بیت علیهم السلام و اصحاب ایشان
مجالس عزاداری که با احادیث و اشعار بسیاری از فضایل اهل بیت علیهم السلام همراه است موجب آشنایی بیشتر با شخصیت والای ایشان و یاران صادقشان شده و در نتیجه تأسی از ایشان را برای مستمعین به همراه خواهد داشت.
◀آشنایی با معارف دین ، قرآن و اهل بیت علیهم السلام
یکی از نقاط بارز جلسات روضه خوانی و عزاداری سخنرانی های آن است که در این جلسات مومنین با معارف دین و دستورات قرآن و اهل بیت علیهم السلام آشنا می شوند یا اینکه تذکری برایشان خواهد بود.
مخاطب عزاداری که می شنود امام حسین علیه السلام یک شب را برای خواندن نماز ، قرآن ، دعا و استغفار از سپاه عمرسعد وقت خواست و روز عاشورا در معرض تیرباران دشمن نماز اول وقت خود را ترک نکرد مسلما در حفظ اعمال یاد شده می کوشد.
◀حیات طیبه و معنوی
حیات طیبه و معنوی جز از طریق همراهی و معیت با اهل بیت علیهم السلام صورت نمی گیرد و مجالس و محافل عزاداری و انس با اهل بیت علیهم السلام یکی از محافل اصلی ایجاد قرابت معنوی و انس با ایشان و در نتیجه حیات طیبه است.
◀استحکام صفوف شیعه و یکپارچگی سیاسی- اجتماعی شیعه
هیئات و دسته جات سینه زنی و عزاداری زیر بیرق اباعبدالله علیه السلام یکی از عوامل اصلی یکپارچگی شیعه در طول سالهای متمادی شده است و این مجالس در مواقع حساس سیاسی و اجتماعی موجب گردهمایی سریع شیعیان در صفوف منظم با شعار "هیهات منا الذله" است.
◀توسل و تمسک به اهل بیت
پیامبر صلی الله علیه و اله در روز غدیر خم دو عامل را باعث هدایت امت مسلمان دانستند یکی تمسک به قرآن و دیگری اهل بیت علیهم السلام. از برکات اصلی هیئات و مجالس روضه اهل بیت علیهم السلام توسل و تمسک به اهل بیت علیهم السلام و پاسخ به ودیعه رسول الله صلی الله علیه و اله درمیان امت ایشان است.
◀پیروزی خون به شمشیر
در قرآن کریم می خوانیم که کم من فئه قلیله غلبت فئته کثره باذن الله ؛ چه بسا دسته کوچکی به دسته بزرگی پیروز گردند به اذن خدا. و محرم تداعی این آیه و بسیاری از آیات دیگر قرآن است زیرا با وجود اینکه امام و همه یاران ایشان به شهادت رسیدند باز باذن خدا پیروزی نهایی از آنان شد و این وعده الهی محقق شد و خون به شمشیر پیروز شد.
◀تداعی روحیه جوانمردی و شهادت طلبی
مسلما مومنی که با یاد جوانمردی عباس علیه السلام و شهادت طلبی امام حسین علیه السلام و یاران با وفای ایشان اشک می ریزد همیشه در آرزوی این اخلاق حسنه و این نوع مرگ است و نهایت افتخار خود را در حفظ این روحیه و این سرانجام می بیند.
◀پیروزی ایران در 8 سال جنگ تحمیلی
مقاومت بی نظیر مردم ایران در طول 8 سال دفاع مقدس و پیروزی بر دشمنان شرقی و غربی که در تاریخ ایران بی نظیر است مسلما تداعی ذکر عاشورا و برآمده از هیئات عزاداری و اعتقاد به پیروزی حق علیه باطل است که امام حسین علیه السلام آن را به اثبات رسانیده است.
◀شناخت شمر و یزید زمانه
عزاداری که بر شمر و یزید و سپاهیانشان لعنت می فرستد ناخودآگاه به دنبال شناسایی شمر و یزید زمانه خود می رود و این باعث می شود که همیشه در برابر کفر و فساد و باطل جبهه بگیرد یا اینکه حداقل خود را از آنان جدا کند.
◀ظهور انقلاب اسلامی ایران
یکی از عوامل اصلی انقلاب اسلامی ایران را می توان قیام امام حسین علیه السلام و در پی آن زنده نگه داشتن پیام این قیام و هیئات و دستجات عزاداری دانست. مردمی که بیعت با حاکم فاسد را تقبیح می کنند هیچ گاه زیر بار ظلم حاکم فاسد نخواهند رفت و همین مقدمه اصلی ظهور انقلاب اسلامی ایران بود.
◀هم نوایی و نزدیکی با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف
در زیارت ناحیه مقدسه از قول امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده است:«فلاندبنک صباحا و مساء و لابکین علیک بدل الدموع دماً»؛ یا ابا عبدالله!هر صبح و شما برایت با صدای بلند گریه می کنم و به جای اشک خون گریه می کنم.
بنابر همین یکی از راههای هم نوایی و نزدیکی با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف گریه و عزاداری برای امام حسین علیه السلام است.
◀گریه بر سر بریدن انسانیت
آنچه در عزاداری ها نهفته گریه بر امامی است که مصداق اصلی انسان کامل است. کربلا نماد زبح و سر بریدن انسانیت و عقل محض توسط جهل و عناد محض است. به همین جهت این روحیه باعث می شود هرجا شرایط مشابهی پیش آمد و هرجا ظلمی به مظلومی رفت عزادار ساکت ننشیند همانطور که سیدالشهدا علیه السلام همین را خواسته اند، آنجا که می فرمایند: «او سمعتم بغریب او شهید فاندبونی» یا هنگامی که از غریبی یاشهیدی(خبری) شنیدید، برمن "با صدای بلند" گریه نمائید.
◀شفاعت اهل بیت علیهم السلام، آمرزش گناهان و جایگاه والای اخروی
همانطور که در احادیث ذکر شد از آثار عزاداری برای سالارشهیدان شفاعت اهل بیت علیهم السلام و آمرزش گناهان است و جایگاه والایی برای روات احادیث اهل بیت علیهم السلام و عزاداران مصائب ایشان در بهشت و عرش وجود دارد.
◀جایگاه دین خدا
عزاداران در هنگام عزاداری می فهمند که جایگاه حفظ دین خدا آنقدر بالا و والامرتبه است که شخصیت عظیمی همچون امام حسین علیه السلام حاضر شد جان خود و تمام خاندانش را برای حفظ آن از دست دهد و این ارزش والای حفظ دین از انحرافات را می رساند.
و ما همچنان در اول وصف تو مانده ایم...
لذا عزاداری برای مصائب حضرت سیدالشهدا علیه السلام و مصائب اهل بیت علیهم السلام خود قله رفیعی از عبادت پروردگار است که در روایات توصیه های مؤکدی به آن شده است و همین عزاداری موجب رشد و اعتلای بسیاری در جامعه شده و آثار و برکات فراوانی داشته که اگرچه در جامعه بخوبی نمایان شده اما عنوان آن از زبانها پنهان مانده و حق آن ادا نشده است.
اینکه این روایات چیست و در این عزاداری ها چه فلسفه ای نهفته است نکته ای است که به گوشه ای از این دریای عمیق در ادامه خواهیم پرداخت.
امر اهل بیت به عزاداری برای حضرت سیدالشهدا علیه السلام
احادیث بسیاری از اهل بیت علیهم السلام نقل شده که درآن شیعیان را امر و تشویق به عزاداری برای سیدالشهدا علیه السلام کرده اند که برخی از آنها نقل می شود:
◀ هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و اله خبر شهادت امام حسین علیه السلام را به حضرت فاطمه سلام الله علیها دادند آن حضرت به شدت گریه کردند و گفتند:پس چه کسی برای فرزندم گریه می کند و مجلس عزا و مصیبت او را برپا می کند؟
رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمودند:ای فاطمه! زنان امت من بر زنان اهل بیت من می گریند و مردان امت من بر مردان اهل بیتم می گریند و عزای فرزند مرا هر ساله طایفه ای بعد از طایفه ای تازه می کنند پس چون روز قیامت شود تو زنان را شفاعت کنی و من مردان را.(البکاء للحسین ص 66)
◀ امام حسین علیه السلام در حدیثی می فرمایند:
انا قتیل العبرات ؛
من کشته اشکها هستم. (منتهی الامال، ص 538.)
از این رو کشته اشکها از لقبهای سید الشهدا است.
◀ آن حضرت در حدیث دیگری می فرمایند:
انا قتیل العبره، لا یذکرنی مؤمن الا استعبر ؛
من کشته اشکم. هیچ مؤمنی مرا یاد نمیکند مگر آن که اشک به چشمانش میآید. (شیخ صدوق، امالی، ص 118)
◀آمده است از گلوی بریده حضرت سیدالشهدا علیه السلام این پیغام بلند شد:
شیعتی مهما شربتم ماء عذب فاذکرونی/او سمعتم بغریب او شهید فاندبونی
فانا السبط الذی من غیر جرم قتلونی/و بجرد الخیل بعد القتل عمدا سحقونی
لیتکم فی یوم عاشورا جمیعا تنظرونی/کیف استسقی لطفلی فابوا ان یرحمونی
شیعیان من هنگامی که آب گوارا نوشیدید مرا یاد کنید.
یا هنگامی که از غریبی یا شهیدی(خبری) شنیدید، بر من "با صدای بلند" گریه نمائید.
من، نواده(پیامبر) هستم که مرا بی گناه کشتند.
و پس از آن از روی عمد، مرا پایمال خیل اسبان نمودند.
ای کاش، همگی در روز عاشورا بودید و می نگریستید.
که چگونه برای کودک خردسالم، مطالبه آب نمودم و آنان سر باز زدند.(مستدرک الوسائل ج 17 ص 26)
◀همچنین آمده است سر بریده امام حسین علیه السلام در مجلس یزید ملعون پس از گفتن جواب سلام حضرت سجاد علیه السلام به ایشان فرمود:
بلغ شیعتی منی السلام و قل لهم ان ابی مات عطشانا فاذکروه و مات غریبا فاندبوه ؛
به شیعیانم سلام برسان و بگو پدرم را با لب تشنه شهید نمودند او را یاد کنید و او غریب از دنیا رفت برایش با صدای بلند گریه کنید.(مستدرک الوسائل ج 17 ص 26)
◀امام صادق علیه السلام می فرمایند:
نوحوا علی الحسین نوح الثکلی علی ولدها ؛
نوحه کنید بر حسین، نوحه مادر بچه مرده.(فیض قلم ص50)
◀امام صادق علیه السلام می فرمایند:
هر جزع و گریه ای مکروه است به جز جزع و گریه بر حسین علیه السلام؛ که حضرت امام باقر علیه السلام در تعریف جزع به جابر فرمودند: شدیدترین جزع، فریاد و واویلا و صیحه و زدن به صورت و سینه است. (وسائل الشیعه ج 2 ص 915)
◀امام باقر علیه السلام می فرمایند: در روز عاشورا برای امام حسین علیه السلام مجلس عزا برپا نموده و بر مصایب آن حضرت همراه با خانواده بگریید و جزع و ناراحتی خویش را ابراز کنید. ضمن دیدار و ملاقات همدیگر بر آن حضرت گریه کنید و یکدیگر را تعزیت دهید و بگویید: "اعظم الله اجورنا بمصابنا بالحسین علیه السلام و جعلنا و ایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه الامام المهدی من آل محمد علیهم السلام"؛ خداوند به جهت سوگواری بر حسین علیه السلام به ما اجر و پاداش بزرگی عطا نماید و ما و شما را از خونخواهان او با ولیش حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از آل محمد صلی الله علیه و اله قرار دهد.
◀امام باقر علیه السلام می فرمایند :
یبْکیهِ وَ یَاءْمُرُ مَنْ فى دارِهِ بِالْبُکاءِ عَلَیْهِ وَ یُقیمُ فى دارِهِ مُصیبَتَهُ بِاِظْهارِ الْجَزَعِ عَلَیْهِ وَ یَتَلاقُونَ بِالبُکاءِ
بَعضُهُمْ بَعْضاً فِى البُیُوتِ وَ لِیُعَزِّ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِمُصابِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام ؛
امام باقر علیه السلام نسبت به کسانى که در روز عاشورا نمى توانند به زیارت آن حضرت بروند، این گونه دستور عزادارى دادند و فرمودند: ندبه و عزادارى و گریه کند و به اهل خانه خود دستور دهد که بر او بگریند و در خانه اش با اظهار گریه و ناله بر حسین علیه السّلام ، مراسم عزادارى برپا کند و یکدیگر را با گریه و تعزیت و تسلیت گویى در سوگ حسین علیه السّلام در خانه هایشان ملاقات کنند. (کامل الزیارات ، ص 175)
◀امام رضا علیه السلام به ریّان بن شبیب می فرمایند: یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ کُنْتَ بَاکِیاً لِشَیْءٍ فَابْکِ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ فَإِنَّهُ ذُبِحَ کَمَا یُذْبَحُ الْکَبْشُ وَ قُتِلَ مَعَهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ رَجُلًا مَا لَهُمْ فِی الْأَرْضِ شَبِیهُونَ وَ لَقَدْ بَکَتِ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرَضُونَ لِقَتْلِهِ …
ابن شبیب، اگر برای چیزی گریه ات گرفت برای حسین بن علی علیه السلام گریه کن چرا که او را سر بریدند همان گونه که گوسفند را ذبح می کنند و همراه او هجده نفر از اهل بیتش که در زمین مانندی نداشتند، کشته شدند. و یقیناً آسمان های هفت گانه و زمین برای کشته شدنش گریه کردند… (وسائلالشیعة ج 13 ص 503)
◀امام رضا علیه السلام می فرمایند:
فَعَلی مِثْلِ الْحُسَینِ فَلْیَبْکِ الْباکُونَ فَاِنَّ البُکاءَ عَلَیهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ
گریه کنندگان باید بر کسی همچون حسین علیه السّلام گریه کنند، چراکه گریستن برای او، گناهان بزرگ را فرو می ریزد. (عیون اخبار الرضا ج 1 ص 299)
◀امام رضا علیه السلام به دعبل که شاعر اهل بیت علیهم السلام بود می فرمایند :
یا دِعْبِلُ! اُحِبُّ اَنْ تُنْشِدَنى شِعْراً فَاِنَّ هذِهِ الا یّامَ اَیّامُ حُزْنٍ کانتْ عَلَینا اَهْلِ الْبَیْتِ علیهم السّلام ؛
اى دعبل! دوست دارم که برایم شعرى بسرایى و بخوانى، چرا که این روزها (ایام عاشورا) روز اندوه و غمى است که بر ما خاندان رفته است .(جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 567)
سپس فرمودند :
یا دِعبِلُ! اِرْثِ الحُسَیْنَ علیه السّلام فَاَنْتَ ناصِرُنا وَ مادِحُنا ما دُمْتَ حَیّاً فَلا تُقصِرْ عَنْ نَصْرِنا مَا اسْتَطَعْتَ ؛
امام رضا علیه السّلام فرمودند: اى دعبل! براى حسین بن على علیه السّلام مرثیه بگو، تو تا زنده اى، یاور و ستایشگر مایى، پس تا مى توانى، از یارى ما کوتاهى مکن. (جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص 567)
◀امام على علیه السّلام فرمودند:
اِنَّ اللّهَ … اِخْتارَ لَنا شیعَةً یَنْصُرُونَنا وَ یَفْرَحُونَ بِفَرَحِنا وَ یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا ؛
خداوند براى ما، شیعیان و پیروانى برگزیده است که ما را یارى مى کنند، با خوشحالى ما خوشحال مى شوند و در اندوه و غم ما، محزون مى گردند. (غررالحکم ، ج 1، ص 235)
◀نقل است حضرت زینب سلام الله علیها روز دوم ورودشان به مدینه زنهای بنی هاشم و دختران حضرت علی علیه السلام و دیگران را جمع کردند و امر فرمودند زیورآلات خود را دور کنند، لباس عزا و مشکی بپوشند و با نظم خاصی با آه و گریه و فریاد برای شهیدان کربلا در حالی که بر سر و سینه می زنند به طرف مسجد و حرم رسول خدا صلی الله علیه و اله حرکت کنند.(این البکائون ص 107)
◀امام صادق علیه السلام فرمودند:
چیزی در زدن بر صورت جز استغفار و توبه نیست زیرا زنان فاطمی در سوگ حسین بن علی علیه السلام گریبان چاک داده و به صورت زدند و "به مثل حسین علیه السلام باید به صورت زد و گریبان چاک کرد".(تهذیب الاحکام ج 8 ص 325)
◀در زیارت ناحیه مقدسه از قول امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده است:
چون زنان، اسب تیر خورده تو را دیدند از پشت پرده ها بیرون آمدند و درحالی که موهای خود را پریشان کرده و بر صورت می زند با صدای بلند نوحه می کردند.
و در همین زیارت آمده است: و حورالعین از مصیبت تو -امام حسین علیه السلام - بر صورت خود لطمه زدند.
◀امام صادق علیه السلام مى فرمایند:
قالَ لى اَبى: یا جَعْفَرُ! اَوْقِفْ لى مِنْ مالى کَذا وکذا النّوادِبَ تَنْدُبُنى عَشْرَ سِنینَ بِمنى اَیّامَ مِنى ؛
پدرم امام باقر علیه السلام به من فرمودند: اى جعفر! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه خوانان کن که به مدّت ده سال در (منا) در ایام حجّ، بر من نوحه خوانى و سوگوارى کنند. (بحارالانوار، ج 46، ص 220)
◀ابى هارون می گوید :
دَخَلْتُ عَلى ابى عَبْدِاللّه علیه السّلام فَقالَ لى: اَنْشِدْنى، فَاءَنْشَدْتُهُ فَقالَ: لا، کَما تُنْشِدوُنَ وَ کَما تَرْثیهِ عِنْدَ قَبْرِه؛ ابوهارون مکفوف مى گوید :ابی هارون می گوید خدمت حضرت صادق علیه السّلام رسیدم . امام به من فرمودند: برایم شعر بخوان. پس برایش اشعارى خواندم. فرمودند: این طور نه، همان طور که (براى خودتان ) شعرخوانى مى کنید و همان گونه که نزد قبر حضرت سیدالشهدا مرثیه مى خوانى . (بحارالانوار، ج 44، ص 287)
جایگاه عزاداری برای اباعبدالله الحسین علیه السلام در روایات
◀ پیامبر صلی الله علیه و اله می فرمایند:
...وصلی الله علی الباکین علی الحسین رحمه و شفقه ؛
و خدا صلوات می فرستد بر گریه کنندگان بر حسین علیه السلام از روی رحمت و مهربانی. (بحارالانوار ج 44 ص 304)
◀امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنا تَسْبیحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ کِتْمانُ سِرّنا جِهادٌ فى سَبیلِ اللّهِ. ثَمَّ قالَ اَبُو عَبدِاللّهِ علیه السّلام : یَجِبُ اَنْ یُکْتَبَ هذا الْحَدیثُ بِالذَّهَبِ ؛ نَفَس کسى که بخاطر مظلومیّت ما اندوهگین شود، تسبیح است و اندوهش براى ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست. سپس امام صادق علیه السّلام افزودند: این حدیث را باید با طلا نوشت.(امالى شیخ مفید، ص 338- بحار الانوار ج 44 ص275).
-◀امام صادق علیه السلام می فرمایند:
وما عین أحب إلى الله ولا عبرة من عین بکت ودمعت علیه، وما من باک یبکیه إلا وقد وصل فاطمة وأسعدها علیه و وصل رسول الله (صلى الله علیه وآله) وأدى حقنا، و ما من عبد یحشر إلا و عیناه باکیة إلا الباکین على جدی فإنه یحشر و عیناه قریرة، والبشارة تلقاه والسرور على وجهه، والخلق فی الفزع، وهم آمنون، والخلق یعرضون وهم حداث الحسین (علیه السلام) تحت العرش، وفی ظل العرش لا یخافون سوء الحساب یقال لهم: ادخلوا الجنة، فیأبون، ویختارون مجلسه وحدیثه، وإن الحور لترسل إلیهم: إنا قد اشتقناکم مع الولدان المخلدین، فما یرفعون رؤوسهم إلیهم لما یرون فی مجلسهم من السرور والکرامة ؛
هیچ چشمی در نزد خداوند محبوب تر از آن چشمی نیست که بر آن بزرگوار (حسین) گریه کند و هیچ اشکی از چشمی بر رخساره ای جاری نمی شود بر آن مظلوم، مگر آنکه یاری کرده است فاطمه سلام الله علیها را به گریه خود ویاری کرده است پیغمبر خدا صلی الله علیه و اله را و ادا کرده است حق ما اهل بیت را و هیچ بنده ای محشور نمی شود مگر اینکه چشمی گریان داشته باشد مگر کسانی که برای جدم گریسته اند که آنها در حالی محشور می شوند که بشارت رسیده است بدانها و سرور در صورتشان است و مردم آه و زاری می کنند و آنها در امانند، و حدیث گویان حسین زیر عرش نشسته اند و در سایه عرشند و از حساب بد باکی ندارند و به آنها گفته می شود به بهشت داخل شوید ولی آنها ابا می کنند و آنها مجلس حدیث امام حسین علیه السلام را طلب می کنند و حوریان پیغامشان می دهند ما و غلامان بسیار مشتاقیم به شما ولی آنها سرهایشان را بالا نمی آورند از فرط لذت و کرامتی که آنها در مجلس می ببینید. (کامل الزیارات ص80؛ 18 باب 26)
-◀ امام رضا علیه السلام در ادامه حدیث ذکر شده به ریّان بن شبیب می فرمایند:
یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ بَکَیْتَ عَلَى الْحُسَیْنِ علیه السلام حَتَّى تَصِیرَ دُمُوعُکَ عَلَى خَدَّیْکَ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِیراً کَانَ أَوْ کَبِیراً قَلِیلًا کَانَ أَوْ کَثِیراً. یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا ذَنْبَ عَلَیْکَ فَزُرِ الْحُسَیْنَ علیه السلام . یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَسْکُنَ الْغُرَفَ الْمَبْنِیَّةَ فِی الْجَنَّةِ مَعَ النَّبِیِّ وَ آلِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمْ فَالْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَیْنِ. یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ یَکُونَ لَکَ مِنَ الثَّوَابِ مِثْلُ مَا لِمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ الْحُسَیْنِ فَقُلْ مَتَى مَا ذَکَرْتَهُ یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً. یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ سَرَّکَ أَنْ تَکُونَ مَعَنَا فِی الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَ افْرَحْ لِفَرَحِنَا وَ عَلَیْکَ بِوَلَایَتِنَا فَلَوْ أَنَّ رَجُلًا أَحَبَّ حَجَراً لَحَشَرَهُ اللَّهُ مَعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ؛
ابن شبیب، اگر برای حسین علیه السلام گریه کردی آنقدر که اشک هایت بر گونه ات جاری شد، خداوند تمام گناهانی که مرتکب شده ای، کوچک یا بزرگ، کم یا زیاد، را می آمرزد. ابن شبیب، اگر شادمانی تو در این است که خداوند، عزوجل، را ملاقات کنی در حالی که هیچ گناهی نداری، حسین علیه السلام را زیارت کن. ابن شبیب، اگر شادمانی تو در این است که در اتاق های ساخته شده در بهشت با پیامبر و آل او، صلی الله علیهم، ساکن شوی، قاتلین حسین علیه السلام را لعن کن. ابن شبیب، اگر شادمانی تو در این است که ثوابی برای تو باشدمانند ثوابی کسی که با حسین شهید شده است، وقتی او را یاد کردی بگو: یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً (ای کاش با ایشان بودم و به رستگاری بزرگی می رسیدم).
ابن شبیب، اگر شادمانی تو در این است که با ما در درجات بالای بهشت باشی، به اندوه ما اندوهگین باش و به شادی ما شادمان باش و بر تو باد ولایت ما که اگر کسی سنگی را هم دوست داشته باشد، خداوند او را با آن سنگ محشور می کند. (وسائلالشیعة ج 13 ص 503)
◀-امام صادق علیه السلام بر سجّاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران اهل بیت(ع)، چنین دعا مى کردند و مى فرمودند:
اَللّهم … وَ ارْحَمْ تِلْکَ الاَعْیُنَ الَّتى جَرَتْ دُمُوعُها رَحْمَةً لَنا وَ ارْحَمْ تِلْکَ الْقُلُوبَ الَّتى جَزَعَتْ وَ احْتَرَقَتْ لَنا
وَ ارْحَمِ الّصَرْخَةَ الّتى کانَتْ لَنا ؛
خدایا … آن دیدگان را که اشکهایش در راه ترحّم و عاطفه بر ما جارى شده و دلهایى را که بخاطر ما نالان گشته و سوخته و آن فریادها و ناله هایى را که در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده . (بحارالانوار، ج 98، ص 8)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
مَنْ دَمِعَتْ عَیْنُهُ فینَا دَمْعَةً لِدَمٍ سُفِکَ لَنا اَوْ حَقٍّ لَنا نُقِصْناهُ اَوْ عِرْضٍ اُنْتُهِکَ لَنا اَوْلاَِحَدٍ مِنْ شیعَتِنا بَوَّاءهُ اللّهُ تَعالى بِها فِى الْجَنَّةِ حُقُباً ؛
هر کس که چشمش در راه ما گریان شود، بخاطر خونى که از ما ریخته شده است ، یا حقى که از ما گرفته اند، یا آبرویى که از ما یا یکى از شیعیان ما برده و هتک حرمت کرده اند، خداى متعال به همین سبب، او را در بهشت جاودان، براى ابد جاى مى دهد. (امالى شیخ مفید، ص 175)
◀-امام حسین علیه السّلام می فرمایند:
مَنْ دَمِعَتْ عَیناهُ فینا قَطْرَةً بَوَّاءهُ اللّهُ عَزَّوَجَلّ الجَنَّةَ؛ چشمان هر کس که در مصیبتهاى ما قطره اى اشک بریزد، خداوند او را در بهشت جاى مى دهد. احقاق الحق ، ج 5، ص 523
◀-امام سجّاد علیه السّلام می فرمایند:
اَیُّما مُؤمِنٍ دَمِعَتْ عَیْناهُ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ وَ مَنْ مَعَه حَتّى یَسیلَ عَلى خَدَّیْهِ بَوَّاءَهُ اللّهُ فىِ الْجَنَّةِ غُرَفاً ؛
هر مؤمنى که چشمانش براى کشته شدن حسین بن على علیه السّلام و همراهانش اشکبار شود و اشک بر صورتش جارى گردد، خداوند او را در غرفه هاى بهشتى جاى مى دهد. ینابیع الموده ، ص 429
◀-امام باقر علیه السّلام پس از شنیدن سروده هاى (کمیت) درباره اهل بیت(ع)، گریست و سپس فرمودند:
ما مِنْ رَجُلٍ ذکَرَنا اَوْ ذُکِرْنا عِنْدَهُ یَخْرُجُ مِنْ عَیْنَیْهِ ماءٌ ولَوْ مِثْلَ جَناحِ الْبَعوضَةِ اِلاّ بَنَى اللّهُ لَهُ بَیْتاً فى الْجَنَّةِ وَ جَعَلَ ذلِکَ الدَّمْعَ حِجاباً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النّارِ ؛
هیچ کس نیست که ما را یاد کند، یا نزد او از ما یاد شود و از چشمانش هر چند به اندازه بال پشه اى اشک آید، مگر آنکه خداوند برایش در بهشت، خانه اى بنا کند و آن اشک را حجاب میان او و آتش دوزخ قرار دهد. (الغدیر، ج 2، ص 202)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
کُلُّ الْجَزَعِ وَ الْبُکاءِ مَکْرُوهٌ سِوَى الْجَزَعُ وَ الْبُکاءُ عَلَى الحُسَینِ علیه السّلام ؛
هر نالیدن و گریه اى مکروه است، مگر ناله و گریه بر حسین علیه السّلام. (بحارالانوار، ج 45، ص 313)
◀-امام رضا علیه السّلام می فرمایند:
مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یُحْیى فیهِ اَمْرُنا لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ ؛
هر کس در مجلسى بنشیند که در آن ، امر (و خطّ و مرام ما) احیا مى شود، دلش در روزى که دلها مى میرند، نمى میرد.(بحارالانوار، ج 44، ص 278)
◀-امام رضا علیه السّلام می فرمایند:
فَعَلى مِثْلِ الْحُسَینِ فَلْیَبْکِ الْباکُونَ فَاِنَّ البُکاءَ عَلَیهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ ؛
گریه کنندگان باید بر کسى همچون حسین علیه السّلام گریه کنند، چرا که گریستن براى او، گناهان بزرگ را فرو مى ریزد. (بحارالانوار، ج 44، ص 284)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى جَعَلَ فىِ النّاسِ مَنْ یَفِدُ اِلَیْنا وَ یَمْدَحُنا وَ یَرْثى لَنا؛
امام صادق علیه السّلام فرمودند:خدا را سپاس که در میان مردم ، کسانى را قرار داد که به سوى ما مى آیند و بر ما وارد مى شوند و ما را مدح و مرثیه مى گویند.(وسائل الشیعه ، ج 10، ص 469)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
مَنْ قالَ فینا بَیْتَ شِعْرٍ بَنَى اللّهُ لَهُ بَیْتاً فىِ الْجَنَّةِ؛
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هرکس در راه ما و براى ما یک بیت شعر بسراید، خداوند براى او خانه اى در بهشت، بنا مى کند. (وسائل الشیعه ، ج 10، ص 467)
◀-امام رضا علیه السّلام فرمودند:
مَنْ کانَ یَوْمُ عاشورا یَوْمَ مُصیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکائِهِ جَعَلَ اللّهُ عَزّوَجَلّ یَوْمَ القیامَةِ یَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ؛
هر کس که عاشورا، روز مصیبت و اندوه و گریه اش باشد، خداوند روز قیامت را براى او روز شادى و سرور قرار مى دهد. (بحارالانوار، ج 44، ص 284)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
ما قالَ فِینا قائلٌ بَیتا مِن الشِّعرِ حتّى یُؤَیَّدَ بِرُوحِ القُدُسِ؛
هیچ سرایندهاى درباره ما بیت شعرى نگفت، جز آن که روح القدس کمکش کرد.(عیون أخبار الرِّضا علیهالسلام : 1 / 7 / 2)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
مَن قالَ فِینا بَیتَ شِعرٍ بَنَى اللّهُ تعالى لَهُ بَیتا فی الجَنّةِ؛ هرکه درباره ما یک بیت شعر بگوید، خداوند متعال در بهشت یک خانه برایش بسازد.(عیون أخبار الرِّضا علیهالسلام : 1 / 7 / 1)
◀-امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند:
وَ إنّ حُبَّنا لَیُساقِطُ الذُّنُوبَ مِنْ بَنی آدَم، کَما یُساقِطُ الرّیحُ الْوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ؛
همانا محبّت و دوستی با ما اهل بیت رسول اللّه(صلی الله علیه وآله) سبب ریزش گناهان ـ از نامه اعمال ـ می شود، همان طوری که وزش باد، برگ درختان را میریزد. (بحارالأنوار، ج 44، ص 23، ح 7)
◀-حضرت امام رضا علیه السلام می فرمایند:
هر کس در مجلس که یاد و اسم ما در آن زنده نگه داشته می شود بنشیند، در آن روزی که دلها می میرد دل او نمی میرد. (امالی شیخ صدوق، ص 68٫)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
من أراد الله به الخیر قذف فی قلبه حب الحسین علیه السلام و حب زیارته؛
کسی که خدا خیرخواه او باشد، محبت امام حسین علیه السلام و شوق زیارت ایشان را در دل او می اندازد. (بحارالانوار، ج98، ص 76٫)
◀-امام صادق علیه السّلام می فرمایند:
من انشد فی الحسین بیتا من شعر فبکی و ابکی عشره فله لهم الجنه.
هر کسی درباره حسین (علیه السلام) بیتی شعر بسراید و خود بگیرد و ده نفر را بگریاند، برای او و آن ده نفر بهشت باشد. (ثواب الاعمال 110٫)
فلسفه و آثار عزاداری برای سیدالشهدا علیه السلام
اقامه عزا و عزاداری برای سالار شهیدان علیه السلام آثار و برکات فراوانی دارد که به چند نکته از آن اشاره می کنیم:
◀تعظیم شعائر الهی
خداوند در قرآن می فرماید: وَمَنْ یُعَظِّمَ شعائِرَ اللّه فَإنَّها مِن تَقْوی القلوب ؛
هرکس شعائر الهی را بزرگ دارد ، این کار نشانه‌ی تقوای دلها است. (سوره حج آیه 32)
"شعائر" جمع "شعره" به معنى علامت و نشانه است ، بنابراین شعائرالله به معنى نشانه هاى پروردگار است که شامل سر فصلهاى آئین الهى و برنامه هاى کلى و آنچه در نخستین برخورد با این آئین چشمگیر است که انسان را به یاد خدا مى اندازد.
می توان گفت قیام حضرت سیدالشهدا و شهادت ایشان از عظیم ترین شعائر الهی است و تعظیم آن از مؤکدترین فرمایشات خداوند است. حسین علیه السلام با شهادت خود، خاندان و یاران باوفایش و اسارت زنان مطهره خاندانش بزرگترین علامت، راهنما و نشانه است به سوی خداوند تبارک و تعالی و به جرات هیچ نماد مصوری عظیم تر از عاشورا برای هدایت به سمت خدا نیست. تابلویی که توجه همه و همه از کوچک و برگ و مرد و زن و جوان و پیر، از هر دین و نژاد و مسلکی را به خود جلب می کند. یکی را با شهادت طفل شیرخواره خود، یکی را با شهادت خود، یکی را با اسارت خاندانش، یکی را با دلاوری عباسش، یکی را با قطعه قطعه شدن علی اکبرش، یکی را با فلسفه قیامش و... همه و همه را به خود جلب می کند.
◀مودت اهل بیت علیهم السلام
در قرآن آمده است: قُل لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى
بگو من از شما اجری نمی خواهم جز مودت با نزذیکانم. (سورة الشورى، آیة 23)
در مسند أحمد بن حنبل از منابع اهل سنت و همچنین در بسیاری از منابع شیعه آمده است: عن ابن عباس قال: لما نزلت (قل لا أسألکم علیه أجرا إلا المودة فی القربى) قالوا: یا رسول الله من قرابتک الذین وجبت علینا مودتهم قال:علی وفاطمة وابناهما .
از ابن عباس روایت شده: آن هنگام که آیه (قل لا أسألکم علیه أجرا إلا المودة فی القربى) نازل شد، گفتند: یارسول الله چه کسانی نزدیکان شمایند که مودت آنها بر ما واجب است، ایشان فرمودند:علی و فاطمه و پسرانشان(علیهم السلام). فضائل الصحابة، ابن حنبل: 2: 669 ح1141.
"مودت" به معنی محبت و به قول برخی از علما، محبت ابراز کردنی و آشکار است. مسلما عزاداری برای سیدالشهدا علیه السلام یکی از جلوه های اصلی مودت به اهل بیت علیهم السلام می باشد که در قرآن به آن امر شده است.
◀ذکر ایام الله
در سوره ابراهیم آیه 5 آمده است: و لقد ارسلنا موسی بآیاتنا ان اخرج قومک من الظلمات الی النور و ذکّر هم بایام الله ؛
ما موسی علیه السلام را با آیات خود فرو فرستادیم (و دستور دادیم) قومت را از تاریکی‌ها به نور بیرون آر و "ایام الله" را به آنان یاد آوری کن.
روز عاشورا از مصادیق اصلی و بارز ایام الله است که در آن حضرت ثارالله(امام حسین علیه السلام ) در راه اصلاح جامعه اسلامی و امر به معروف و نهی از منکر به شهادت رسید و اقامه عزا برای آن روز از مصادیق اصلی ذکر ایام الله است.
◀فراموش نشدن واقعه کربلا و مصائب اهل بیت علیهم السلام و ادامه راه زینب سلام الله علیها
یکی از اصلی ترین دلایل دستور به عزاداری برای اهل بیت علیهم السلام بالاخص امام حسین علیه السلام یادآوری و فراموش نشدن مصائب ایشان بخصوص واقعه اسفبار کربلاست. اقامه عزا در محرم هر سال به طور جدی باعث تازه شدن یاد این واقعه و زدودن غبار فراموشی از آن می شود. چه بسا اگر این عزاداری ها در طول سالیان انجام نشده بود حال یادی از آن واقعه عظیم در خاطرها نمانده بود.
سندی بر این مدعا را می توان شهادت یحیی بن زکریا علیه السلام دانست که ایشان نیز شبیه حضرت سیدالشهدا به شهادت رسیدند اما کمتر کسی اکنون با نحوه شهادت این پیامبر بزرگ الهی آشنایی دارد.
گفته می شود پادشاه در زمان حضرت یحیی علیه السلام مى خواست با دختر زنى از همسران خویش ازدواج کند و یحیى او را از این کار بازداشت و به تحریک آن زن، پادشاه سر از تن یحیى جدا کرد.(آفرینش و تاریخ ، ترجمه کدکنی، ج1، ص 43)
برخى گفته اند: خداوند، تنها از این جهت بخت نصر را به سرکوبى فرزندان اسرائیل فرستاد که یحیى بن زکریا را کشتند. (الکامل ابن اثیر، تارجمه، ج3، ص117)
◀زنده شدن و یادآوری پیام عاشورا و حفظ نهضت عاشورا
امام حسین علیه السلام در وصیت نامه ای که به برادرشان محمد بن حنیفیه می نویسند هدف از قیام خود را این گونه عنوان می فرمایند :
إِنّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَ لا بَطَرًا وَ لا مُفْسِدًا وَ لا ظالِمًا وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاِْصْلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی (صلی الله علیه وآله وسلم) أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْروفِ وَ أَنْهی عَنِ المُنْکَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَةِ جَدّی وَ أَبی عَلِی بْنِ أَبیطالب
من از روی خودخواهی و خوشگذرانی یا برای فساد و ستمگری قیام نکردم، بلکه قیام من برای اصلاح در امّت جدّم است، می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به سیره و روش جدّم و پدرم علی بن ابیطالب عمل کنم.
بدون شک اقامه عزای اباعبدالله علیه السلام از راههای اصلی حفظ پیام ایشان و عمل به آن یعنی امر به معروف و نهی از منکر است و مسلما بدون زنده داشتن یاد مصایب آن حضرت، پیام آن حضرت نیز زنده نمی ماند.
◀زنده شدن اسلام راستین
در فاصله کمتر از نیم قرن از رحلت پیامبر صلی الله علیه و اله زمام حکومت مسلمانان به دست معاویه و پس از آن پسرش یزید(علیهما العنه) افتاد و امام حسین علیه السلام حاضر به بیعت با یزید فاسق که علنی شرابخواری می کرد نبود و همین باعث شد که یزید ایشان را وادار به انتخاب جنگ یا بیعت با وی کند و ایشان همانطور که گفته شد برای اصلاح در امت جد بزرگوارشان صلی الله علیه و اله و امر به معروف و نهی از منکر در مقابل سپاه یزید ایستادگی کردند و زیر بار ظلم و بیعت با او نرفتند.
این مهم پیامی خواهد بود برای تمام مسلمانان و آزادگان جهان که هیچ گاه به هیچ قیمتی زیر بار ظلم و انحراف نروند. به راستی اگر ایستادگی اباعبدالله علیه السلام در مقابل یزید نبود چه بسا چیزی جز فساد به نام دین تا کنون باقی نمانده بود. کما اینکه مشاهده می شود در کشورهای مسلمانی که قائل به خلافت آل امیه بعد از پیامبر صلی الله علیه و اله هستند ظلم و فساد بی حد سردمداران به ظاهر مسلمانشان در بلاد خودشان و همچنین سایر بلاد اسلامی، در سوریه و فلسطین بر علیه مسلمانان آتش مشهود است. و حاکمانی که خادم الحرمینند، در کنارش کازینوهای فساد و فحشا را مدیریت می کنند. و مسلما عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه السلام یک راه اصلی زنده شدن اسلام راستین است.
◀شرط ایمان به خدا
ناراحتی و حزن برای سیدالشهدا علیه السلام یکی از نشانه های مومن است و مسلما عزاداری یکی از راههای ابراز این ناراحتی و غم بزرگ است، لذا بزرگان دین حزن و گریه برای اباعبدالله الحسین را یکی از شرایط مومن دانسته اند.
پیامبر اکرم (صلّى اللّه علیه و آله وسلم) فرمودند:
اِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام حَرارَةً فى قُلُوبِ الْمُؤ منینَ لا تَبْرَدُ اَبَداً؛
براى شهادت حسین علیه السلام ، حرارت و گرمایى در دلهاى مؤ منان است که هرگز سرد و خاموش نمى شود. جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 556
◀شرط شیعه گی
حضرت امام صادق(علیه السّلام) فرمودند:
رحم الله شیعتنا! خلقوا من فاضل طینتنا و عجنوا بماء ولایتنا، یحزنون لحزننا و یفرحون لفرحنا؛
خداوند شیعیان ما را مورد لطف خاص خویش قرار دهد. آن ها از زیادى سرشت ما خلق شده اند و وجودشان را با آب ولایت ما سرشته اند و [به همین دلیل ] در شادى ما شادان و در غم و غصه ما غمناکند. (شجره طوبى ج 1 ص 3)
در این حدیث حزن و ماتم در حزن و ماتم اهل بیت علیهم السلام از شرایط شیعه گی دانسته شده است و مسلما عزاداری(طبق دستور اهل بیت علیهم السلام ) یکی از راههای اصلی ابراز این حزن و ماتم است.
◀آشنایی بیشتر با اهل بیت علیهم السلام و اصحاب ایشان
مجالس عزاداری که با احادیث و اشعار بسیاری از فضایل اهل بیت علیهم السلام همراه است موجب آشنایی بیشتر با شخصیت والای ایشان و یاران صادقشان شده و در نتیجه تأسی از ایشان را برای مستمعین به همراه خواهد داشت.
◀آشنایی با معارف دین ، قرآن و اهل بیت علیهم السلام
یکی از نقاط بارز جلسات روضه خوانی و عزاداری سخنرانی های آن است که در این جلسات مومنین با معارف دین و دستورات قرآن و اهل بیت علیهم السلام آشنا می شوند یا اینکه تذکری برایشان خواهد بود.
مخاطب عزاداری که می شنود امام حسین علیه السلام یک شب را برای خواندن نماز ، قرآن ، دعا و استغفار از سپاه عمرسعد وقت خواست و روز عاشورا در معرض تیرباران دشمن نماز اول وقت خود را ترک نکرد مسلما در حفظ اعمال یاد شده می کوشد.
◀حیات طیبه و معنوی
حیات طیبه و معنوی جز از طریق همراهی و معیت با اهل بیت علیهم السلام صورت نمی گیرد و مجالس و محافل عزاداری و انس با اهل بیت علیهم السلام یکی از محافل اصلی ایجاد قرابت معنوی و انس با ایشان و در نتیجه حیات طیبه است.
◀استحکام صفوف شیعه و یکپارچگی سیاسی- اجتماعی شیعه
هیئات و دسته جات سینه زنی و عزاداری زیر بیرق اباعبدالله علیه السلام یکی از عوامل اصلی یکپارچگی شیعه در طول سالهای متمادی شده است و این مجالس در مواقع حساس سیاسی و اجتماعی موجب گردهمایی سریع شیعیان در صفوف منظم با شعار "هیهات منا الذله" است.
◀توسل و تمسک به اهل بیت
پیامبر صلی الله علیه و اله در روز غدیر خم دو عامل را باعث هدایت امت مسلمان دانستند یکی تمسک به قرآن و دیگری اهل بیت علیهم السلام. از برکات اصلی هیئات و مجالس روضه اهل بیت علیهم السلام توسل و تمسک به اهل بیت علیهم السلام و پاسخ به ودیعه رسول الله صلی الله علیه و اله درمیان امت ایشان است.
◀پیروزی خون به شمشیر
در قرآن کریم می خوانیم که کم من فئه قلیله غلبت فئته کثره باذن الله ؛ چه بسا دسته کوچکی به دسته بزرگی پیروز گردند به اذن خدا. و محرم تداعی این آیه و بسیاری از آیات دیگر قرآن است زیرا با وجود اینکه امام و همه یاران ایشان به شهادت رسیدند باز باذن خدا پیروزی نهایی از آنان شد و این وعده الهی محقق شد و خون به شمشیر پیروز شد.
◀تداعی روحیه جوانمردی و شهادت طلبی
مسلما مومنی که با یاد جوانمردی عباس علیه السلام و شهادت طلبی امام حسین علیه السلام و یاران با وفای ایشان اشک می ریزد همیشه در آرزوی این اخلاق حسنه و این نوع مرگ است و نهایت افتخار خود را در حفظ این روحیه و این سرانجام می بیند.
◀پیروزی ایران در 8 سال جنگ تحمیلی
مقاومت بی نظیر مردم ایران در طول 8 سال دفاع مقدس و پیروزی بر دشمنان شرقی و غربی که در تاریخ ایران بی نظیر است مسلما تداعی ذکر عاشورا و برآمده از هیئات عزاداری و اعتقاد به پیروزی حق علیه باطل است که امام حسین علیه السلام آن را به اثبات رسانیده است.
◀شناخت شمر و یزید زمانه
عزاداری که بر شمر و یزید و سپاهیانشان لعنت می فرستد ناخودآگاه به دنبال شناسایی شمر و یزید زمانه خود می رود و این باعث می شود که همیشه در برابر کفر و فساد و باطل جبهه بگیرد یا اینکه حداقل خود را از آنان جدا کند.
◀ظهور انقلاب اسلامی ایران
یکی از عوامل اصلی انقلاب اسلامی ایران را می توان قیام امام حسین علیه السلام و در پی آن زنده نگه داشتن پیام این قیام و هیئات و دستجات عزاداری دانست. مردمی که بیعت با حاکم فاسد را تقبیح می کنند هیچ گاه زیر بار ظلم حاکم فاسد نخواهند رفت و همین مقدمه اصلی ظهور انقلاب اسلامی ایران بود.
◀هم نوایی و نزدیکی با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف
در زیارت ناحیه مقدسه از قول امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده است:«فلاندبنک صباحا و مساء و لابکین علیک بدل الدموع دماً»؛ یا ابا عبدالله!هر صبح و شما برایت با صدای بلند گریه می کنم و به جای اشک خون گریه می کنم.
بنابر همین یکی از راههای هم نوایی و نزدیکی با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف گریه و عزاداری برای امام حسین علیه السلام است.
◀گریه بر سر بریدن انسانیت
آنچه در عزاداری ها نهفته گریه بر امامی است که مصداق اصلی انسان کامل است. کربلا نماد زبح و سر بریدن انسانیت و عقل محض توسط جهل و عناد محض است. به همین جهت این روحیه باعث می شود هرجا شرایط مشابهی پیش آمد و هرجا ظلمی به مظلومی رفت عزادار ساکت ننشیند همانطور که سیدالشهدا علیه السلام همین را خواسته اند، آنجا که می فرمایند: «او سمعتم بغریب او شهید فاندبونی» یا هنگامی که از غریبی یاشهیدی(خبری) شنیدید، برمن "با صدای بلند" گریه نمائید.
◀شفاعت اهل بیت علیهم السلام، آمرزش گناهان و جایگاه والای اخروی
همانطور که در احادیث ذکر شد از آثار عزاداری برای سالارشهیدان شفاعت اهل بیت علیهم السلام و آمرزش گناهان است و جایگاه والایی برای روات احادیث اهل بیت علیهم السلام و عزاداران مصائب ایشان در بهشت و عرش وجود دارد.
◀جایگاه دین خدا
عزاداران در هنگام عزاداری می فهمند که جایگاه حفظ دین خدا آنقدر بالا و والامرتبه است که شخصیت عظیمی همچون امام حسین علیه السلام حاضر شد جان خود و تمام خاندانش را برای حفظ آن از دست دهد و این ارزش والای حفظ دین از انحرافات را می رساند.
و ما همچنان در اول وصف تو مانده ایم...
