پياده روي روز اربعين از سوي زائران حسيني در نوع خود به عنوان ابراز عظمت امام حسين(عليه السلام) مطرح است؛
به گزارش شهدای ایران ، در وهلۀ نخست بايد اذعان نمود از گذشته دور تا زمان حاضر هر زمان که شيعيان فرصتى پيدا مىکردند، روز اربعين حسينى را به کربلا مى رفتند و با شور و هيجان و اخلاص، آن حضرت را زيارت مى نمودند. در طول اين سالها نيز ميليونها عاشق دلسوخته اربعين را به کربلا مىروند و شهيدان کربلا را زيارت مى کنند.[1]
به يقين مراسم با عظمت حسينى از افضل شعائر اسلامى است که از ائمّه اهلبيت عليهم السلام به ما رسيده است و شايد هنوز زود است که ما عظمت قيام امام حسين(عليه السلام) را درک کنيم و به عمق آن برسيم.[2] از اين رو شاخصۀ وجودي اربعين را ميتوان در نقش بسيار مهمّى که شهادت امام حسين عليه السلام در بقاء اسلام ايفا نمود و همچنين مصائب عظيم آن حضرت جستجو نمود،[3] به نحوي که زيارت اربعين تنها در مورد امام حسين عليه السلام وارد شده، و براى ساير معصومين عليهم السلام زيارت اربعين وجود ندارد.[4]
بي شک جاذبه مراسم اربعين به قدرى است که هر سال بزرگترين اجتماع زائران حسينى در اربعين در تاريخ کربلا ثبت مي گردد، آن هم با پاي پياده و نيزدر ميان همه خطرات احتمالي که زائران حسيني را تهديد مي کند،[5] ليکن سوگواران حضرت سيدالشهدا از نجف و ديگر نقاط با پاي پياده به سمت کربلاي معلي در حرکت هستند و غوغاي عجيبي را به پا کرده اند که بايد اين ظرفيت عظيم فرهنگي و ديني را حفظ نمود.[6] از اين رو در اين نگاشته در صدد برآمديم تا با بهره گيري از آراء و انديشه هاي ژرف انديشانۀ مرجع عالي قدر جهان تشيع حضرت آيت الله العظمي مکارم شيرازي(مد ظله)، مهمترين مولّفه ها و شاخصه هاي راهبردي راهپيمايي عظيم روز اربعين حسيني را مورد تحليل و واکاوي قرار دهيم که در ادامه به مخاطبان گرامي ارائه مي گردد:
تبيين فلسفۀ وجودي زيارت اربعين
گفتني است از جمله سنّت هاى مهم روز بيستم صفر يعني روز اربعين حسينى زيارت اربعين امام حسين عليه السلام است.[7] به نحوي که امام حسن عسکرى عليه السلام، زيارت اربعين (امام حسين عليه السلام) را به عنوان يکي از نشانه هاو علائم فرد مؤمن برشمرده است و براى اين روز زيارت مخصوصى از امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است.[8]
مرحوم علّامه مجلسى در زاد المعاد مىنويسد: «چون جابر که از بزرگان صحابه بود، اساس اين کار را گذاشت، مى تواند دليل فضيلت زيارت آن حضرت در اين روز شده باشد» ليکن با اين حال، احتمال مى دهد وجوه ديگرى داشته باشد که بر ما مخفى است.[9]
به نظر مي رسد نميتوان اهتمام ويژه ائمۀ اطهار(عليهم السلام) نسبت به زيارت اربعين را به صرف زيارت آن حضرت از سوى جابر بن عبداللَّه انصارى در اربعين مورد نظر قرار داد، به ويژه آنکه زيارت اربعين اختصاص به امام حسين عليه السلام دارد و درباره هيچ يک از ديگر معصومان چنين زيارتى وارد نشده است.[10] بلکه همانطور که دانشمند بزرگ و محقّق شهير ابوريحان بيرونى گفته است: «وَفِي الْعِشْرينَ رُدَّ رَأْسُ الْحُسَيْنِ عليه السلام إلى جُثَّتِهِ حَتَّى دُفِنَ مَعَ جُثَّتِهِ، وَ فيهِ زِيارَةُ الْأَرْبَعينَ؛ در بيستم صفر سر مطهّر امام حسين عليه السلام به پيکرش بازگردانده شد و همراه آن به خاک سپرده شد و در همين روز زيارت اربعين وارد شده است».[11]
هم چنين علّامه مجلسى(ره) در زادالمعاد مى نويسد: «مشهور آن است که سبب تأکيد زيارت آن حضرت در اين روز، آن است که امام زين العابدين عليه السلام با ساير اهل بيت در اين روز بعد از مراجعت از شام به کربلاى معلّى وارد شدند و سرهاى مطهّر شهداء را به بدن هاى ايشان ملحق کردند».[12]
بنابراين زيارت اربعين پس از الحاق سر آن حضرت به بدنش در روز بيستم صفر، سنّت گرديد، در نتيجه و با توجه به اين نکته که اربعين فى حدّ نفسه امتيازى ندارد، آن گونه که شبهاى جمعه و نيمه شعبان و ليالى قدر و عيدَيْن و عرفه، بر ساير ايام و ليالى امتياز دارند، بايد در اربعين امام حسين عليه السلام حادثه ويژهاى اتفاق افتاده باشد که آن را از ساير روزهاى قبل و بعدش ممتاز ساخته باشد و اين جز با الحاق سرهاى شهدا به بدنهايشان و زيارت قبور شهدا توسط امام سجاد عليه السلام و کاروان همراه، نمىتواند باشد. لذا فلسفۀ وجودي اهميّت زيارت اربعين به سبب الحاق سرهاى شهدا در اين روز توسط امام سجاد عليه السلام و زيارت آن قبور پاک، توسط امام عليه السلام و کاروان حرم حسينى در اربعين است.[13]
اهميت پياده روي اربعين در کلام آيت الله مکارم شيرازي
شايد برخي اين پرسش را مطرح مي کنند که با وجود تعدد وسائل نقليه براي جابجايي آسان ، چرا زائرين مايل هستند براي زيارت امام حسين(عليه السلام) به ويژه در موسم اربعين، رنج پياده روي براي زيارت حضرت سيدالشهدا(عليه السلام) را به جان بخرند و اين مسير طولاني را با پاي پياده طي کنند؟[14] در پاسخ بايد گفت؛ پياده روي روز اربعين از سوي زائران حسيني در نوع خود به عنوان ابراز عظمت امام حسين(عليه السلام) مطرح است؛ زيرا عيناً در روايات و سيرۀ ائمۀ اطهار بر سنت پياده روي به ويژه براي زيارت امام حسين(عليه السلام) و امام رضا(عليه السلام) تأکيد و تصريح شده است.[15] امامان معصومين(عليهم السلام) پياده از مدينه به سمت مکه حرکت ميکردند به نحوي که امام سجاد 25 مرتبه با پاي پياده به زيارت خانه خدا رفتند.[16]
نکته مهم در سيرۀ ائمۀ اطهار(عليهم السلام) اين است که برخي اوقات مَرکب هم به همراه خود مي بردند که در وهلۀ نخست اگر در اثناي مسير، ضعف و ناتواني بر آنها مستولي گرديد بتوانند از آن استفاده نمايند، ليکن نکتۀ کليدي در به همراه داشتن مَرکب و در عين حال پياده روي براي زيارت اين است که مي خواهند بگويند فلسفۀ پياده روي معلول بي مَرکبي نيست، بلکه پياده روي عليرغم مهيا بودن مَرکب، براي پاسداشت عظمت و احترام امام حسين(عليه السلام) صورت مي گيرد،[17] لذا پياده روي اربعين به نوبۀ خود به عنوان اظهار عظمت و تجليل از مقام شامخ اباعبدالله الحسين است.[18]
هم چنين در تبيين ديگر ابعاد اهميت پياده روي براي زيارت اربعين حسيني بايد گفت آن تأثيري که در اين پياده روي هست، در زيارت معمولي نيست. انسان يک حال و هوايي ديگري پيدا مي کند. تا آدم نرود، توجّه پيدا نمي کند؛ انسان يک حال و هواي ديگري پيدا مي کند. يک شور و نشاط و يک عشق ديگري پيدا مي کند.[19]
آثار و برکاتي که از زيارت معمولي حاصل مي شود، ارزشمند است. خب مي رود زيارت مي کند، به‌جاي دو روز، سه روز چهار روز زيارت مي کند، تکرار زيارت؛ اما اين(پياده روي) يک خاطره‌اي مي شود براي تمام عمر. اصلاً در موقع راه رفتن وقتي به آن سمت مي رود، به نوعي در پي خودسازي است. غير از بحث هايي که [در طول راه] مي شود، شب هايي که مستقر مي شوند و صحبت هايي که مي شود، اصلاً خودِ اين يک تأثير در خودسازي دارد.[20]
وقتي ما مشرّف در نجف بوديم و درس مي خوانديم طلاب، علما، و مراجع در ايّام مخصوصي؛ اربعين يا غير اربعين، پياده به کربلا مي رفتند. لذا با پاي برهنه مي رفتيم و خوارها هم در پايمان مي رفت و خوارها را هم قبول مي کرديم، «در بيابان گر به شوق کعبه خواهي زد قدم/ سرزنش ها گر کند خوار مغيلان، غم مخور». [21]
شکوه اربعين حسيني؛ عظمت جهاني آموزه هاي شيعي
بايد اذعان نمود از آنجا که جريان کربلا و قيام عاشوراي امام حسين(عليه السلام) موضوعي است که هر چه از آن مي گذرد بيشتر مورد توجه قرار مي گيرد و کهنه نمي شود و از يادها نمي رود، لذا مراسم اربعين به عنوان مراسمي خاص مورد توجه همگان قرار گرفته است به نحوي که بدون تبليغ هر سال باشکوه تر برگزار مي شود.[22]
لذا به جرأت مي توان مدّعي گرديد اجتماع بسيار گسترده در اين روز که براي حضور در زيارت اربعين تشکيل مي‌شود بسيار گسترده تر از ايام حج است که نشان دهنده اوج عزت و اقتدار براي حرکت در مسير خدا است.[23]
بلکه بايد گفت اجتماع انساني زئران اربعين حسيني در کربلا از عاشورا خيلي بيشتر است؛ عدۀ زيادي پياده، به گونه اي که حتي پيران و زنان و اطفالي که رنج پياده روي را به جان ميخرند که دليل اين مسأله را بايد در عشق آنها به اهل بيت(عليهم السلام) جستجو نمود، آنها عاشق اين مکتب هستند و تنها عشق است که آنها را به اين سمت و سو رهنمون مي سازد بنابراين آثار و برکات پياده روي اربعين بي نظير و بي حد و حصر است.[24]
بنابراين اربعين حسيني موضوعي است که در همه دنيا بي نظير است، اربعين را خداوند نصيب شيعيان کرده تا به اين وسيله عظمت تشيع را به جهانيان نشان دهد.[25] از اين رو ما بايد بخاطر جريان عاشورا شاکر خدا باشيم چرا که به وسيله اين نهضت در برابر دشمنان ايستادگي مي کنيم و موجب عظمت و بزرگي شيعيان سراسر جهان شده ايم.[26]
اينگونه پيشرفت ها نشان مي دهد که واقعيت هايي وجود دارد که اين مسائل بدون تبليغ پيش مي رود، واقعيت اين است که اربعين تبديل به سرمايه اي عظيم و بي نظيري در دنيا شده و اين فرصتي است که در اختيار شيعيان قرار گرفته و نبايد از آن به سادگي گذشت،بلکه بايد از آن درست استفاده شود.[27]
عظمت پياده روي اربعين در سايۀ رعب و وحشت تکفيري ها
بديهي است بعد از آنکه تروريست هاى تکفيرى و حاميان آنها از کشورهاى عربى و آمريکا و اسرائيل گرفتار شکست خفت بارى در سوريه شدند، تصميم گرفتند آن را در عراق جبران کنند،[28] اما چيزى نگذشت که ديديم ملت عراق اعم از شيعه و اهل سنت و کرد در مقابل خطر تروريست‌هاى تکفيرى به پا خواستند و به يارى ارتش شجاع عراق شتافتند.[29]
لذا تروريست هاى تکفيرى و حاميان آنها بدانند در صورت لزوم ميليون ها نفر از کشورهاى ديگر همان ها که هنگام اربعين با پاى پياده از دورترين نقاط به سوى مرقد ائمه(عليهم السلام) به عراق مى آيند به نيروهاى مردمى عراق مى پيوندند و ارتش شجاع آن را يارى مى دهند.[30] لذا جوانان عاشق اسلام و اهل بيت(عليهم السلام) بايد آمادگى خود را حفظ کنند و در صورت لزوم و درخواست دولت عراق به آنها بپيوندند،[31] زيرا شيعيان با بهره گيري از تجمّع عظيم روز اربعين مقابل دشمنان ايستادگي کرده وآن ها را مات و مبهوت مي کنند،[32] ويقيناً چنين حرکت با عظمت و با شکوهي، رعب و وحشت در دل دشمنان اسلام و مکتب اهل بيت(عليهم السلام) مي اندازد و بدخواهان متوجه مي شوند که نمي توانند عشق به حضرت سيدالشهدا(عليه السلام) را از دل ها بيرون کنند.[33]
راهپيمايي اربعين؛ ظرفيتي عظيم در تحقّق رويکردهاي فرهنگي
بي شک بايد از نعمت بزرگ راهپيمايي اربعين بهره برداري هاي گوناگوني کرد، از اين رو افزون بر کارهاي ثواب بايد فعاليت هاي فرهنگي مطلوب و موثّر نيز صورت گيرد،[34] لذا هرچه مي توان بايدخدمات را بهتر، شايسته تر و بدون آسيب ارائه نمود.[35]
از آنجا که خدمت به زوّار، خدمت به امام حسين(عليه السلام) است، از اين رو اين حرکت بايد نتايج فرهنگي نيز داشته باشد که بسيار اثرگذار است؛ متأسفانه برخي زيارت مي روند اما نماز نمي خوانند.[36] لذا فريضه الهي امر به معروف و نهي از منکر بين شرکت کنندگان در پياده روي مراسم اربعين نشر داده شود، نصب پلاکاردهايي در زمينه نماز و حجاب در طول مسير و مسائلي از اين دست نتايج ارزشمند فرهنگي را از تجمع عظيم زائران اربعين حسيني را به همراه خواهد داشت.[37]
تقويت کيان شيعه در گرو تبيين رسانه اي تجمع عظيم اربعين
بديهي است اربعين امام حسين(عليه السلام) همانند گنج بوده که هرساله مقداري از آن کشف مي شود و بايد قدر اين گنج را دانست، بايد به تمام دنيا اطلاع رساني گردد که تجمع عظيم اربعين براي عاشقان اهل بيت(عليهم السلام) است؛ اين تجمع عظيم بسيار مهم بوده و کيان شيعه را تقويت و تثبيت مي کند.[38] زيرا هرساله با تجمع عظيم اربعين خون تازه اي در رگ هاي شيعه جريان پيدا مي کند، چنين تجمعي در طول تاريخ سابقه ندارد و از نظر زمان و مکان منحصر به فرد است.[39]
لذا انجام راهپيمايي اربعين حسيني در دنيا مورد توجه قرار خواهد گرفت و تبليغ بسيار خوبي براي عالم تشيّع و عالم اسلام خواهد بود و همه جهانيان به خوبي مشاهده خواهند کرد که شيعيان اين چنين مقتدايي دارند. از اين رو پياده روي اربعين را بايد به عنوان بکي از مبلّغ هاي استراتژيک اسلام مورد اشاره قرار داد.[40]
لزوم مديريت بهينۀ راهپيمايي عظيم اربعين حسيني
در تشريح اين مسأله بايد گفت هر سال ۲۰ ميليون زائر بدون هيچ مشکلي در مراسم اربعين شرکت مي کنند اما رژيم سعودي نتوانست امنيت ۲ ميليون حاجي را تأمين کند، لذا دشمن در کمين است تا بتواند آسيبي بزند که به ويژه در اين زمينه پس از واقعه منا تلاش مي کند به مراسم اربعين خدشه وارد کند و اين مراسم را تضعيف يا کم رنگ کنند يا با خرافات بياميزند و از عظمت آن بکاهند و امنيت و مديريت شيعيان را زير سؤال ببرند.[41]
لذا بايد از سرمايه اربعين به درستي استفاده کرد، همچنين نسبت به مسائل امنيتي بايد تدابيري انديشيده شود؛ زائران پس از زيارت بايد مسير را خالي کنند تا تراکم اسباب خطر نشود هوشياري در برابر فعاليت هاي تخريبي دشمن بسيار مهم است.[42]
هم چنين اتخاذ تدابير لازم در مديريت اربعين حسيني بر اين امر مهم متمرکزاست که افراد دست اندرکار بايد با حوصله بوده و سعه صدر داشته باشند تا موجب ناراحتي مردم نشوند،[43] مسؤولان بايد به مردم نظم بدهند اگر اين جمعيت عظيم از نظم خارج شود مشکل آفرين خواهد شد.[44]
يقيناً خدمت به تشکيلات امام حسين(عليه السلام) در روز راهپيمايي عظيم اربعين حسيني براي همه در هر مرحله اي از علم و تقوا و نفوذ اجتماعي افتخار است.[45]
سخن آخر
در خاتمه بايد گفت اينجانب هنگامى که صحنه تکان دهنده حرکت زوّار را ميبينم که با پاى برهنه و همراه کودکان خردسال و شيرخوار به سوى آن مقصد عاشقان در حرکتند، آرزو مي کنم که اى کاش من هم در ميان آنها بودم[46] و اي کاش ما هم در اين سن و سال مي توانستيم در اين مسير باشيم.[47]
لذا بايد گفت افزايش جمعيت عزاداران حسيني از دو نفر در نخستين اربعين امام حسين(عليه السلام) تا ميليون ها نفر در شرايط فعلي نشان دهنده قدرت و عزت در ارتباط با خدا است که سبب شده تا جوانان با وجود خطرات زياد در اين سفر حاضر شوند.[48]هم چنين نشان دهنده اين است که اين حرکت همچنان با شکوه تر در سال هاي آينده خواهد شد،[49] از اين رو بايد مستندات اربعين جمع آوري شود تا با انتشار به صورت کتاب به عنوان يک سند شيعي در تاريخ ماندگار شود. وقايع نگاري تجمع عظيم اربعين حسيني از موضوعات مهم است.[50] لذا بهتر است تمامي ابعاد عظمت و شکوه مراسم اربعين به روش هاي مختلف ثبت و ضبط شود تا اين مساله مهم و حياتي در تاريخ ثبت شده و براي آيندگان به يادگار بماند.[51] که قطعاً امروزه اين کار با وجود پيشرفت تکنولوژي از جمله دوربين هاي مختلف عکاسي و فيلمبرداري... مي‌تواند به بهترين شکل ممکن انجام شود.[52]
هم چنين بايد مراقب باشيم مبادا کساني با بدعت ها و برنامه هاي نادرست خود اين عظمت و شکوه را زير سؤال ببرند،[53] زيرا راهپيمايي و زيارت اربعين حسيني جرياني است بسيار مبارک، بسيار پُرفايده و بسيار پُرسود که ان شاء الله آثار و برکات اين کار، ذخيرۀ معاد براي زائران اربعين حسيني را به همراه خواهد داشت.[54]
منبع: پايگاه اطلاع رساني آيت الله مکارم شيرازي
[1] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص633.
[2] احکام عزادارى ؛ ص143.
[3] احکام عزادارى ؛ ص117.
[4] اهداف قيام حسينى ؛ ص73.
[5] احکام عزادارى، ص: 144.
[6] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي ، جلسه درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم،1393/09/19.
[7] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، ص: 633.
[8] رجوع کنيد به: مفاتيح نوين، زيارت اربعين،( ص 393).
[9] زاد المعاد، ص 402.
[10] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، ص: 634.
[11] الآثار الباقية، ص 331.
[12] زادالمعاد، ص 402.
[13] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص634.
[14] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار نمايندگان هيأت هاي دانشجويي عازم پياده روي اربعين حسيني ،1391/06/10.
[15] همان.
[16] همان.
[17] همان.
[18] همان.
[19] همان.
[20] همان.
[21] همان.
[22] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار اعضاي ستاد اربعين،1394/08/24.
[23] بيانات حضرت آيت الله مکارم‌شيرازي در ديدار با دانشجويان بسيجي دانشگاه‌هاي سراسر کشور،1393/09/13.
[24] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار نمايندگان هيأت هاي دانشجويي عازم پياده روي اربعين حسيني ،6/10/ 1391.
[25] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار اعضاي ستاد اربعين،1394/08/24.
[26] همان.
[27] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات و بنياد فرهنگي خاتم الاوصياء(ع)،1394/08/21.
[28] بيانيه حضرت آيت الله مکارم شيرازي و صدور حکم جهاد در عراق عليه گروه هاي تروريستي تکفيري،1393/04/02.
[29] همان.
[30] همان.
[31] همان.
[32] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات و بنياد فرهنگي خاتم الاوصياء(ع)،1394/08/21.
[33] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي ،حرم کريمه اهل بيت(ع)، 1393/09/22.
[34] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار رييس و اعضاي هيأت امناي موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24.
[35] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات و بنياد فرهنگي خاتم الاوصياء(ع)،1394/08/21.
[36] همان.
[37] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار با اعضاي ستاد اربعين، 1394/08/23.
[38] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار رييس و اعضاي هيأت امناي موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24.
[39] همان.
[40] همان.
[41] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار اعضاي ستاد اربعين،1394/08/24.
[42] همان.
[43] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار رييس و اعضاي هيأت امناي موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24.
[44] همان.
[45] همان.
[46] احکام عزادارى ؛ ص144.
[47] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي hawzahnews.com.
[48] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار با دانشجويان بسيجي دانشگاه‌هاي سراسر کشور،1393/09/14.
[49] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي،اربعين حسيني ، شبستان امام خميني(ره)، حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) ،1393/09/22.
[50] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات و بنياد فرهنگي خاتم الاوصياء(ع)،1394/08/21.
[51] همان.
[52] همان.
[53] همان.
[54] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار نمايندگان هيأت هاي دانشجويي عازم پياده روي اربعين حسيني ،1394/06/10.
به يقين مراسم با عظمت حسينى از افضل شعائر اسلامى است که از ائمّه اهلبيت عليهم السلام به ما رسيده است و شايد هنوز زود است که ما عظمت قيام امام حسين(عليه السلام) را درک کنيم و به عمق آن برسيم.[2] از اين رو شاخصۀ وجودي اربعين را ميتوان در نقش بسيار مهمّى که شهادت امام حسين عليه السلام در بقاء اسلام ايفا نمود و همچنين مصائب عظيم آن حضرت جستجو نمود،[3] به نحوي که زيارت اربعين تنها در مورد امام حسين عليه السلام وارد شده، و براى ساير معصومين عليهم السلام زيارت اربعين وجود ندارد.[4]
بي شک جاذبه مراسم اربعين به قدرى است که هر سال بزرگترين اجتماع زائران حسينى در اربعين در تاريخ کربلا ثبت مي گردد، آن هم با پاي پياده و نيزدر ميان همه خطرات احتمالي که زائران حسيني را تهديد مي کند،[5] ليکن سوگواران حضرت سيدالشهدا از نجف و ديگر نقاط با پاي پياده به سمت کربلاي معلي در حرکت هستند و غوغاي عجيبي را به پا کرده اند که بايد اين ظرفيت عظيم فرهنگي و ديني را حفظ نمود.[6] از اين رو در اين نگاشته در صدد برآمديم تا با بهره گيري از آراء و انديشه هاي ژرف انديشانۀ مرجع عالي قدر جهان تشيع حضرت آيت الله العظمي مکارم شيرازي(مد ظله)، مهمترين مولّفه ها و شاخصه هاي راهبردي راهپيمايي عظيم روز اربعين حسيني را مورد تحليل و واکاوي قرار دهيم که در ادامه به مخاطبان گرامي ارائه مي گردد:
تبيين فلسفۀ وجودي زيارت اربعين
گفتني است از جمله سنّت هاى مهم روز بيستم صفر يعني روز اربعين حسينى زيارت اربعين امام حسين عليه السلام است.[7] به نحوي که امام حسن عسکرى عليه السلام، زيارت اربعين (امام حسين عليه السلام) را به عنوان يکي از نشانه هاو علائم فرد مؤمن برشمرده است و براى اين روز زيارت مخصوصى از امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است.[8]
مرحوم علّامه مجلسى در زاد المعاد مىنويسد: «چون جابر که از بزرگان صحابه بود، اساس اين کار را گذاشت، مى تواند دليل فضيلت زيارت آن حضرت در اين روز شده باشد» ليکن با اين حال، احتمال مى دهد وجوه ديگرى داشته باشد که بر ما مخفى است.[9]
به نظر مي رسد نميتوان اهتمام ويژه ائمۀ اطهار(عليهم السلام) نسبت به زيارت اربعين را به صرف زيارت آن حضرت از سوى جابر بن عبداللَّه انصارى در اربعين مورد نظر قرار داد، به ويژه آنکه زيارت اربعين اختصاص به امام حسين عليه السلام دارد و درباره هيچ يک از ديگر معصومان چنين زيارتى وارد نشده است.[10] بلکه همانطور که دانشمند بزرگ و محقّق شهير ابوريحان بيرونى گفته است: «وَفِي الْعِشْرينَ رُدَّ رَأْسُ الْحُسَيْنِ عليه السلام إلى جُثَّتِهِ حَتَّى دُفِنَ مَعَ جُثَّتِهِ، وَ فيهِ زِيارَةُ الْأَرْبَعينَ؛ در بيستم صفر سر مطهّر امام حسين عليه السلام به پيکرش بازگردانده شد و همراه آن به خاک سپرده شد و در همين روز زيارت اربعين وارد شده است».[11]
هم چنين علّامه مجلسى(ره) در زادالمعاد مى نويسد: «مشهور آن است که سبب تأکيد زيارت آن حضرت در اين روز، آن است که امام زين العابدين عليه السلام با ساير اهل بيت در اين روز بعد از مراجعت از شام به کربلاى معلّى وارد شدند و سرهاى مطهّر شهداء را به بدن هاى ايشان ملحق کردند».[12]
بنابراين زيارت اربعين پس از الحاق سر آن حضرت به بدنش در روز بيستم صفر، سنّت گرديد، در نتيجه و با توجه به اين نکته که اربعين فى حدّ نفسه امتيازى ندارد، آن گونه که شبهاى جمعه و نيمه شعبان و ليالى قدر و عيدَيْن و عرفه، بر ساير ايام و ليالى امتياز دارند، بايد در اربعين امام حسين عليه السلام حادثه ويژهاى اتفاق افتاده باشد که آن را از ساير روزهاى قبل و بعدش ممتاز ساخته باشد و اين جز با الحاق سرهاى شهدا به بدنهايشان و زيارت قبور شهدا توسط امام سجاد عليه السلام و کاروان همراه، نمىتواند باشد. لذا فلسفۀ وجودي اهميّت زيارت اربعين به سبب الحاق سرهاى شهدا در اين روز توسط امام سجاد عليه السلام و زيارت آن قبور پاک، توسط امام عليه السلام و کاروان حرم حسينى در اربعين است.[13]
اهميت پياده روي اربعين در کلام آيت الله مکارم شيرازي
شايد برخي اين پرسش را مطرح مي کنند که با وجود تعدد وسائل نقليه براي جابجايي آسان ، چرا زائرين مايل هستند براي زيارت امام حسين(عليه السلام) به ويژه در موسم اربعين، رنج پياده روي براي زيارت حضرت سيدالشهدا(عليه السلام) را به جان بخرند و اين مسير طولاني را با پاي پياده طي کنند؟[14] در پاسخ بايد گفت؛ پياده روي روز اربعين از سوي زائران حسيني در نوع خود به عنوان ابراز عظمت امام حسين(عليه السلام) مطرح است؛ زيرا عيناً در روايات و سيرۀ ائمۀ اطهار بر سنت پياده روي به ويژه براي زيارت امام حسين(عليه السلام) و امام رضا(عليه السلام) تأکيد و تصريح شده است.[15] امامان معصومين(عليهم السلام) پياده از مدينه به سمت مکه حرکت ميکردند به نحوي که امام سجاد 25 مرتبه با پاي پياده به زيارت خانه خدا رفتند.[16]
نکته مهم در سيرۀ ائمۀ اطهار(عليهم السلام) اين است که برخي اوقات مَرکب هم به همراه خود مي بردند که در وهلۀ نخست اگر در اثناي مسير، ضعف و ناتواني بر آنها مستولي گرديد بتوانند از آن استفاده نمايند، ليکن نکتۀ کليدي در به همراه داشتن مَرکب و در عين حال پياده روي براي زيارت اين است که مي خواهند بگويند فلسفۀ پياده روي معلول بي مَرکبي نيست، بلکه پياده روي عليرغم مهيا بودن مَرکب، براي پاسداشت عظمت و احترام امام حسين(عليه السلام) صورت مي گيرد،[17] لذا پياده روي اربعين به نوبۀ خود به عنوان اظهار عظمت و تجليل از مقام شامخ اباعبدالله الحسين است.[18]
هم چنين در تبيين ديگر ابعاد اهميت پياده روي براي زيارت اربعين حسيني بايد گفت آن تأثيري که در اين پياده روي هست، در زيارت معمولي نيست. انسان يک حال و هوايي ديگري پيدا مي کند. تا آدم نرود، توجّه پيدا نمي کند؛ انسان يک حال و هواي ديگري پيدا مي کند. يک شور و نشاط و يک عشق ديگري پيدا مي کند.[19]
آثار و برکاتي که از زيارت معمولي حاصل مي شود، ارزشمند است. خب مي رود زيارت مي کند، به‌جاي دو روز، سه روز چهار روز زيارت مي کند، تکرار زيارت؛ اما اين(پياده روي) يک خاطره‌اي مي شود براي تمام عمر. اصلاً در موقع راه رفتن وقتي به آن سمت مي رود، به نوعي در پي خودسازي است. غير از بحث هايي که [در طول راه] مي شود، شب هايي که مستقر مي شوند و صحبت هايي که مي شود، اصلاً خودِ اين يک تأثير در خودسازي دارد.[20]
وقتي ما مشرّف در نجف بوديم و درس مي خوانديم طلاب، علما، و مراجع در ايّام مخصوصي؛ اربعين يا غير اربعين، پياده به کربلا مي رفتند. لذا با پاي برهنه مي رفتيم و خوارها هم در پايمان مي رفت و خوارها را هم قبول مي کرديم، «در بيابان گر به شوق کعبه خواهي زد قدم/ سرزنش ها گر کند خوار مغيلان، غم مخور». [21]
شکوه اربعين حسيني؛ عظمت جهاني آموزه هاي شيعي
بايد اذعان نمود از آنجا که جريان کربلا و قيام عاشوراي امام حسين(عليه السلام) موضوعي است که هر چه از آن مي گذرد بيشتر مورد توجه قرار مي گيرد و کهنه نمي شود و از يادها نمي رود، لذا مراسم اربعين به عنوان مراسمي خاص مورد توجه همگان قرار گرفته است به نحوي که بدون تبليغ هر سال باشکوه تر برگزار مي شود.[22]
لذا به جرأت مي توان مدّعي گرديد اجتماع بسيار گسترده در اين روز که براي حضور در زيارت اربعين تشکيل مي‌شود بسيار گسترده تر از ايام حج است که نشان دهنده اوج عزت و اقتدار براي حرکت در مسير خدا است.[23]
بلکه بايد گفت اجتماع انساني زئران اربعين حسيني در کربلا از عاشورا خيلي بيشتر است؛ عدۀ زيادي پياده، به گونه اي که حتي پيران و زنان و اطفالي که رنج پياده روي را به جان ميخرند که دليل اين مسأله را بايد در عشق آنها به اهل بيت(عليهم السلام) جستجو نمود، آنها عاشق اين مکتب هستند و تنها عشق است که آنها را به اين سمت و سو رهنمون مي سازد بنابراين آثار و برکات پياده روي اربعين بي نظير و بي حد و حصر است.[24]
بنابراين اربعين حسيني موضوعي است که در همه دنيا بي نظير است، اربعين را خداوند نصيب شيعيان کرده تا به اين وسيله عظمت تشيع را به جهانيان نشان دهد.[25] از اين رو ما بايد بخاطر جريان عاشورا شاکر خدا باشيم چرا که به وسيله اين نهضت در برابر دشمنان ايستادگي مي کنيم و موجب عظمت و بزرگي شيعيان سراسر جهان شده ايم.[26]
اينگونه پيشرفت ها نشان مي دهد که واقعيت هايي وجود دارد که اين مسائل بدون تبليغ پيش مي رود، واقعيت اين است که اربعين تبديل به سرمايه اي عظيم و بي نظيري در دنيا شده و اين فرصتي است که در اختيار شيعيان قرار گرفته و نبايد از آن به سادگي گذشت،بلکه بايد از آن درست استفاده شود.[27]
عظمت پياده روي اربعين در سايۀ رعب و وحشت تکفيري ها
بديهي است بعد از آنکه تروريست هاى تکفيرى و حاميان آنها از کشورهاى عربى و آمريکا و اسرائيل گرفتار شکست خفت بارى در سوريه شدند، تصميم گرفتند آن را در عراق جبران کنند،[28] اما چيزى نگذشت که ديديم ملت عراق اعم از شيعه و اهل سنت و کرد در مقابل خطر تروريست‌هاى تکفيرى به پا خواستند و به يارى ارتش شجاع عراق شتافتند.[29]
لذا تروريست هاى تکفيرى و حاميان آنها بدانند در صورت لزوم ميليون ها نفر از کشورهاى ديگر همان ها که هنگام اربعين با پاى پياده از دورترين نقاط به سوى مرقد ائمه(عليهم السلام) به عراق مى آيند به نيروهاى مردمى عراق مى پيوندند و ارتش شجاع آن را يارى مى دهند.[30] لذا جوانان عاشق اسلام و اهل بيت(عليهم السلام) بايد آمادگى خود را حفظ کنند و در صورت لزوم و درخواست دولت عراق به آنها بپيوندند،[31] زيرا شيعيان با بهره گيري از تجمّع عظيم روز اربعين مقابل دشمنان ايستادگي کرده وآن ها را مات و مبهوت مي کنند،[32] ويقيناً چنين حرکت با عظمت و با شکوهي، رعب و وحشت در دل دشمنان اسلام و مکتب اهل بيت(عليهم السلام) مي اندازد و بدخواهان متوجه مي شوند که نمي توانند عشق به حضرت سيدالشهدا(عليه السلام) را از دل ها بيرون کنند.[33]
راهپيمايي اربعين؛ ظرفيتي عظيم در تحقّق رويکردهاي فرهنگي
بي شک بايد از نعمت بزرگ راهپيمايي اربعين بهره برداري هاي گوناگوني کرد، از اين رو افزون بر کارهاي ثواب بايد فعاليت هاي فرهنگي مطلوب و موثّر نيز صورت گيرد،[34] لذا هرچه مي توان بايدخدمات را بهتر، شايسته تر و بدون آسيب ارائه نمود.[35]
از آنجا که خدمت به زوّار، خدمت به امام حسين(عليه السلام) است، از اين رو اين حرکت بايد نتايج فرهنگي نيز داشته باشد که بسيار اثرگذار است؛ متأسفانه برخي زيارت مي روند اما نماز نمي خوانند.[36] لذا فريضه الهي امر به معروف و نهي از منکر بين شرکت کنندگان در پياده روي مراسم اربعين نشر داده شود، نصب پلاکاردهايي در زمينه نماز و حجاب در طول مسير و مسائلي از اين دست نتايج ارزشمند فرهنگي را از تجمع عظيم زائران اربعين حسيني را به همراه خواهد داشت.[37]
تقويت کيان شيعه در گرو تبيين رسانه اي تجمع عظيم اربعين
بديهي است اربعين امام حسين(عليه السلام) همانند گنج بوده که هرساله مقداري از آن کشف مي شود و بايد قدر اين گنج را دانست، بايد به تمام دنيا اطلاع رساني گردد که تجمع عظيم اربعين براي عاشقان اهل بيت(عليهم السلام) است؛ اين تجمع عظيم بسيار مهم بوده و کيان شيعه را تقويت و تثبيت مي کند.[38] زيرا هرساله با تجمع عظيم اربعين خون تازه اي در رگ هاي شيعه جريان پيدا مي کند، چنين تجمعي در طول تاريخ سابقه ندارد و از نظر زمان و مکان منحصر به فرد است.[39]
لذا انجام راهپيمايي اربعين حسيني در دنيا مورد توجه قرار خواهد گرفت و تبليغ بسيار خوبي براي عالم تشيّع و عالم اسلام خواهد بود و همه جهانيان به خوبي مشاهده خواهند کرد که شيعيان اين چنين مقتدايي دارند. از اين رو پياده روي اربعين را بايد به عنوان بکي از مبلّغ هاي استراتژيک اسلام مورد اشاره قرار داد.[40]
لزوم مديريت بهينۀ راهپيمايي عظيم اربعين حسيني
در تشريح اين مسأله بايد گفت هر سال ۲۰ ميليون زائر بدون هيچ مشکلي در مراسم اربعين شرکت مي کنند اما رژيم سعودي نتوانست امنيت ۲ ميليون حاجي را تأمين کند، لذا دشمن در کمين است تا بتواند آسيبي بزند که به ويژه در اين زمينه پس از واقعه منا تلاش مي کند به مراسم اربعين خدشه وارد کند و اين مراسم را تضعيف يا کم رنگ کنند يا با خرافات بياميزند و از عظمت آن بکاهند و امنيت و مديريت شيعيان را زير سؤال ببرند.[41]
لذا بايد از سرمايه اربعين به درستي استفاده کرد، همچنين نسبت به مسائل امنيتي بايد تدابيري انديشيده شود؛ زائران پس از زيارت بايد مسير را خالي کنند تا تراکم اسباب خطر نشود هوشياري در برابر فعاليت هاي تخريبي دشمن بسيار مهم است.[42]
هم چنين اتخاذ تدابير لازم در مديريت اربعين حسيني بر اين امر مهم متمرکزاست که افراد دست اندرکار بايد با حوصله بوده و سعه صدر داشته باشند تا موجب ناراحتي مردم نشوند،[43] مسؤولان بايد به مردم نظم بدهند اگر اين جمعيت عظيم از نظم خارج شود مشکل آفرين خواهد شد.[44]
يقيناً خدمت به تشکيلات امام حسين(عليه السلام) در روز راهپيمايي عظيم اربعين حسيني براي همه در هر مرحله اي از علم و تقوا و نفوذ اجتماعي افتخار است.[45]
سخن آخر
در خاتمه بايد گفت اينجانب هنگامى که صحنه تکان دهنده حرکت زوّار را ميبينم که با پاى برهنه و همراه کودکان خردسال و شيرخوار به سوى آن مقصد عاشقان در حرکتند، آرزو مي کنم که اى کاش من هم در ميان آنها بودم[46] و اي کاش ما هم در اين سن و سال مي توانستيم در اين مسير باشيم.[47]
لذا بايد گفت افزايش جمعيت عزاداران حسيني از دو نفر در نخستين اربعين امام حسين(عليه السلام) تا ميليون ها نفر در شرايط فعلي نشان دهنده قدرت و عزت در ارتباط با خدا است که سبب شده تا جوانان با وجود خطرات زياد در اين سفر حاضر شوند.[48]هم چنين نشان دهنده اين است که اين حرکت همچنان با شکوه تر در سال هاي آينده خواهد شد،[49] از اين رو بايد مستندات اربعين جمع آوري شود تا با انتشار به صورت کتاب به عنوان يک سند شيعي در تاريخ ماندگار شود. وقايع نگاري تجمع عظيم اربعين حسيني از موضوعات مهم است.[50] لذا بهتر است تمامي ابعاد عظمت و شکوه مراسم اربعين به روش هاي مختلف ثبت و ضبط شود تا اين مساله مهم و حياتي در تاريخ ثبت شده و براي آيندگان به يادگار بماند.[51] که قطعاً امروزه اين کار با وجود پيشرفت تکنولوژي از جمله دوربين هاي مختلف عکاسي و فيلمبرداري... مي‌تواند به بهترين شکل ممکن انجام شود.[52]
هم چنين بايد مراقب باشيم مبادا کساني با بدعت ها و برنامه هاي نادرست خود اين عظمت و شکوه را زير سؤال ببرند،[53] زيرا راهپيمايي و زيارت اربعين حسيني جرياني است بسيار مبارک، بسيار پُرفايده و بسيار پُرسود که ان شاء الله آثار و برکات اين کار، ذخيرۀ معاد براي زائران اربعين حسيني را به همراه خواهد داشت.[54]
منبع: پايگاه اطلاع رساني آيت الله مکارم شيرازي
[1] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص633.
[2] احکام عزادارى ؛ ص143.
[3] احکام عزادارى ؛ ص117.
[4] اهداف قيام حسينى ؛ ص73.
[5] احکام عزادارى، ص: 144.
[6] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي ، جلسه درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم،1393/09/19.
[7] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، ص: 633.
[8] رجوع کنيد به: مفاتيح نوين، زيارت اربعين،( ص 393).
[9] زاد المعاد، ص 402.
[10] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، ص: 634.
[11] الآثار الباقية، ص 331.
[12] زادالمعاد، ص 402.
[13] عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص634.
[14] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار نمايندگان هيأت هاي دانشجويي عازم پياده روي اربعين حسيني ،1391/06/10.
[15] همان.
[16] همان.
[17] همان.
[18] همان.
[19] همان.
[20] همان.
[21] همان.
[22] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار اعضاي ستاد اربعين،1394/08/24.
[23] بيانات حضرت آيت الله مکارم‌شيرازي در ديدار با دانشجويان بسيجي دانشگاه‌هاي سراسر کشور،1393/09/13.
[24] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار نمايندگان هيأت هاي دانشجويي عازم پياده روي اربعين حسيني ،6/10/ 1391.
[25] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار اعضاي ستاد اربعين،1394/08/24.
[26] همان.
[27] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات و بنياد فرهنگي خاتم الاوصياء(ع)،1394/08/21.
[28] بيانيه حضرت آيت الله مکارم شيرازي و صدور حکم جهاد در عراق عليه گروه هاي تروريستي تکفيري،1393/04/02.
[29] همان.
[30] همان.
[31] همان.
[32] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات و بنياد فرهنگي خاتم الاوصياء(ع)،1394/08/21.
[33] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي ،حرم کريمه اهل بيت(ع)، 1393/09/22.
[34] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار رييس و اعضاي هيأت امناي موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24.
[35] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات و بنياد فرهنگي خاتم الاوصياء(ع)،1394/08/21.
[36] همان.
[37] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار با اعضاي ستاد اربعين، 1394/08/23.
[38] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار رييس و اعضاي هيأت امناي موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24.
[39] همان.
[40] همان.
[41] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار اعضاي ستاد اربعين،1394/08/24.
[42] همان.
[43] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار رييس و اعضاي هيأت امناي موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24.
[44] همان.
[45] همان.
[46] احکام عزادارى ؛ ص144.
[47] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي hawzahnews.com.
[48] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار با دانشجويان بسيجي دانشگاه‌هاي سراسر کشور،1393/09/14.
[49] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي،اربعين حسيني ، شبستان امام خميني(ره)، حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) ،1393/09/22.
[50] بيانات حضرت آيت‌الله مکارم شيرازي در ديدار مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات و بنياد فرهنگي خاتم الاوصياء(ع)،1394/08/21.
[51] همان.
[52] همان.
[53] همان.
[54] بيانات حضرت آيت الله مکارم شيرازي در ديدار نمايندگان هيأت هاي دانشجويي عازم پياده روي اربعين حسيني ،1394/06/10.
