شهدای ایران: « یکی بخر دوتا ببر»، «۱۰ روز خرید باورنکردنی، هرکالایی که دوست دارید ۵۰ درصد تخفیف»، « یک خرید= یک هدیه» همه این ها، عبارات آشنایی هستند که شاید روزی چندبار از فروشگاه های زنجیره ای برایمان پیامک می شوند و خیلی هایمان را از این همه تبلیغات کلافه می کنند. اما باید بدانید که همین پیامک های کلافه کننده برای بسیاری از مردم خبر خوشحال کننده ای است. اگر شما هم از کنار این فروشگاه های «همواره تخفیف» رد شوید این خوشحالی گسترده را به خوبی مشاهده خواهید کرد. اما این تخفیف های عجیب و غریب برای چیست؟ و اینکه آیا این تخفیف ها و این صف های عجیب و غریب به نفع مردم است با به ضررشان؟

کارو کاسبی‌مان کساد شده

اگر تا چندسال پیش رفتن به فروشگاه های زنجیره ای در گوشه کنار شهر زحمت رفت و آمد داشت و بسیاری از مردم ترجیح می دادند به جای رفتن به این فروشگاه ها و ماندن پشت ترافیک و یا پرداخت کرایه های سنگین از سوپرمارکت و یا مغازه های محله شان خرید کنند، چند سالی است که این فروشگاه های زنجیره ای پا را فرا تر گذاشته اند و سروکله شان در کوچه پس کوچه ها و همه محله های شهر پیدا شده است تا مردم رغبت بیشتری برای خرید از آنها داشته باشند. البته این فروشگاه ها به مذاق همه خوش نیامد، چون باعث شد بسیاری از مغازه و سوپرمارکت های محلی کار و کاسبی‌شان حسابی کساد شود و حتی مجبور شوند که کرکره مغازه هایشان را پایین بکشند. برای همین پای درد دل یکی از همین مغازه های محلی در حکیمیه تهران نشستیم: «جنسی که این فروشگاه ۲۲۵۰ تومان می فروشد و رویش ۴۵۰۰ تومان قیمت خورده ما به زور ۴۰۰۰ تومان می خریم. خیلی سود روی اجناس بکشیم ۵ تا ۱۵ درصد است. این فروشگاه ها عمده خرید می کنند و مثلا ۵ روز یک خط تولید را به صورت چکی  می خرند. اما من اگر بخواهم مستقیم از کارخانه خرید کنم برایم خیلی گران تر تمام می شود و هیچ وقت نمی توانم به قیمت این فروشگاه ها اجناسم را بفروشم. باز شدن پای این فروشگاه ها به محله ها باعث شده که چند نفر در همین محله مغازه هایشان را جمع کنند و از این فروشگاه‌ها شکایت کنند.»

شرکت های تولیدی با بحران نقدینگی روبرو هستند

زیاد شدن فروشگاه های زنجیره ای «همواره تخفیف » با اسامی مختلف رقابت بامزه ای را در شیوه تبلیغاتشان پدید آورده است. به گونه ای که در این رقابت تنگاتنگ هر فروشگاهی که بتواند با تخفیف ویژه تر و قیمت نازل‌تری اجناسش را توزیع کند برنده است. این مسابقه فروش و شیوه های عجیب و غریب تبلیغاتی که مردم تعیین کننده برنده آن هستند یادآورد جمله « آتیش زدم به مالم» همان کاسب های قدیمی به شیوه ای نوین است. برای سردرآوردن از این قیمت های عجیب و غریب با یک کارشناس اقتصادی تماس گرفتیم. دکتر سیدحسین رضوی پور برایمان چرایی این ماجرا را توضیح داد: «بخش تولید و توزیع ما وابسته به تسهیلات بانکی هستند. سیستم بانکی هم بخش تولید وهم توزیع را به خودش وابسته کرده است. حالا که شرکت ها با بحران نقدینگی روبرو هستند برای تامین نقدینگی جاری خودشان مجبورند کالا ها را زیر قیمت بفروشند. یکی دیگر از دلایل این قیمت ها و تخفیف ها این است که با این کار قصد انبارگردانی دارند و می خواهند انبارشان را خالی کنند. مثلا یک فروشگاه یک محصولی را خریده است که ۸۰ درصدش را فروخته و می خواهد این ۲۰ درصد را هم بفروشد. یعنی دلش نمی خواهد دوباره درخواست این محصول را بدهد. برای همین این ۲۰ درصد را با قیمت نازل تری برای فروش می گذارد که مثلا وقتی شما محصولات را خرید می کنید متوجه تاریخ تولید قدیمی آن می شوید و فرصت زیادی برای مصرف محصولات ندارید.»

فروشگاه های زنجیره ای چرخه مبادلاتی را دور می زنند

یکی دیگر از دلایل استقبال ازاین فروشگاه های زنجیره ای هزینه بالای مبادلات کالا در کشور است. به گفته رضوی بالا بودن این هزینه به قدری است که حداقل ۴۰ درصد در قیمتی که به دست مشتری می رسد تاثیر می گذارد و دور زدن این جریان باعث پایین آمدن قیمت می شود. « یعنی شما اگر کالایی را ۵۰ تومان تولید می کنید این کالا تا به دست فروشنده برسد به بالای ۱۰۰ تومان می رسد. این کار قصد دارد شبکه توزیع را دور بزند تا کالا ارزان قیمت تر به دست مشتری برسد. گاهی هم تولید کننده یک محصول جدید را برای شناخته شدن با قیمت پایین تر عرضه می کند. گاهی اوقات هم یک فروشگاه یک محصول را خریده است که ۸۰ درصدش را فروخته و می خواهد این ۲۰ درصد را هم بفروشد. یعنی دلش نمی خواهد دوباره درخواست این محصول را بدهد. برای همین این ۲۰ درصد را با قیمت نازل تری برای فروش می گذارد.

گاهی هم تاریخ انقضای یک محصول نزدیک است برای اینکه این محصول روی دست فروشگاه نماند با قیمت خیلی پایین تر به فروش گذاشته می شود و از این طریق می تواند با آوردن مشتری به فروشگاه دیگر محصولاتش را با قیمت عادی بفروشد.»

نباید موجب مصرف گرایی شود

گرچه ارزان فروشی این فروشگاه ها شاید در نگاه اول مثبت به نظر برسد. اما صف های طولانی و متراکم جلو درهای ورودی و عطش خرید میان مردم داخل صف منظره زیبایی را نشان نمی دهد. به همین دلیل است که کارشناسان اقتصادی این فروشگاه های زنجیره ای را ترویج یک نوع مصرف گرایی می دانند. اما به گفته رضوی این عطش و شهوت خرید اگر کنترل شود می تواند مانند بسیاری از کشورهای دنیا در کاهش تورم موثر واقع شود. «اینکه این فروشگاه ها توانسته اند چرخه نادرست توزیع را دور بزنند و جنس را ارزان تر به دست مردم برسانند خوب است. اما اگر بعدها حالت لوکس فروشی  به خودش بگیرد و ترویج کالای گران تر شود و خرید گران تر را تشویق کند این به ضرر مردم است و تبلیغ یک سبک مصرفی است. مانند اتفاقی که در بسیار از فروشگاه ها افتاده است و چون متاسفانه خرید از یک محل خاص ارزش تلقی می شود گاهی یک قلم کالا بیخود و بی جهت بالاتر از ارزش اصلی خود فروخته می شود.»

اقتصاد کشورما دلال محور است

ورشکست شدن و شاکی بودن بسیاری از مغازه های محلی دیگر پیامد این فروشگاه هاست که رضوی اینطور پاسخ می دهد: «در کشور ما برای مثال  تعداد لباس فروشی های یک منطقه در تهران نسبت به نیاز منطقه بسیار زیاد است. این تعدد به علت اقتصاد دلال محور در کشورماست و این هزینه مبادلاتی را بالا می برد. در حالی که بیشتر اوقات طرف چون مشتری ندارد بیکار در مغاز نشسته است و هزینه اش را می خواهد از مشتری بگیرد. یکی دیگر از هزینه هایی که به مشتری تحمیل می شود همین هزینه اجاره مغازه هاست. برای همین فروشگاه های زنجیره ای که توانسته اند چرخه مبادلاتی اشتباه در کشور را دور بزنند. موجب ورشکستگی برخی شده اند.»

*مهر