با توجه به آنکه عاشورا واقعه‌ای بزرگ و تاریخ ساز در اسلام است و ائمه(ع) نسبت به آن موضع گیری‌ها و واکنشهای خاص 
داشته اند؛ در سیره کلامی و رفتاری امام رضا(ع) درباره آن چه تعابیری وجود دارد؟

-عاشورا واقعه‌ای بی مانند نه فقط در تاریخ اسلام، بلکه در تاریخ بشریت است و هیچ رخدادی را نمی‌توان با عاشورا مقایسه کرد، جالب آنکه تمامی انبیا بویژه  پیامبر اکرم(ص) از آن خبر داده بودند تا جایی که امت متعجب شدند که مگر می‌توانند چنین جنایتی را در حق فرزند پیامبر(ص) انجام دهند!

افزون بر این، تمام ائمه(ع) به تبعیت پیامبر(ص) از این ماجرا یاد کرده اند و در سیره رضوی نیز این مسأله مطرح است.

شیخ صدوق در امالی از ابراهیم بن ابی محمود نقل کرده که امام رضا (ع) درباره واقعه عاشورا فرمودند: «جاهلیت نسبت به ماه محرم احترام می‌کردند، اما بنی امیه این امر را احترام نکرده و بزرگترین جنایت را در این ماه انجام دادند!»

ایشان در ادامه می‌فرمایند: «در محرم که جاهلیت نیز آن را تکریم می‌کردند، آنهایی که ادعای مسلمانی داشتند خون ما را حلال شمرده و ما را هتک حرمت و بانوان ما را اسیر کردند، چادرهای ما را آتش زدند، همین‌ها آنچه در چادرهای ما بود را غارت کردند و هرگز وصیت رسول خدا(ص) را درباره ما نگاه نداشتند.»

امام رضا(ع) سپس فرمودند: «روز سیدالشهداء(ع) (عاشورا) پلکهای ما را زخم کرد بس که از چشمان ما اشک گرفت و اشک ما را سرازیر کرد.»

 

 آیا ایشان نسبت به عزاداری برای
 حضرت سیدالشهداء(ع) و جنایتی که در حق ایشان و اهل بیتشان روا داشته شد، توصیه و سفارش کرده‌اند؟

- باید توجه داشت ماجرای کربلا در سال 61 هجری رخ داده و سخنان حضرت رضا(ع) درباره امام سوم (ع) در سالهای پس از 200 هجری بیان شده است؛ یعنی با فاصله ای بیش از 140 سال و ایشان افزون بر گریستن و ناراحتی شخصی، مردم را نیز به عزاداری بر مصایب سیدالشهداء(ع) سفارش کرده اند.

پس آنها که شیعه را برای گریستن بر مصایب حضرت اباعبدا...(ع) پس از گذشت 1400 سال سرزنش می‌کنند بدانند این سیره و دستور امام معصوم(ع) است.

امام رضا(ع) همچنین فرمودند: «وقتی ماه محرم وارد می‌شد دیگر کسی پدرم را خندان
 نمی دید تا دهه نخست می‌گذشت» و می‌فرمودند: «روز دهم محرم روز غم و اندوه، مصیبت و گریه پدرم بود و می‌فرمود: «مانند چنین روزی جدمان سیدالشهدا(ع) کشته شدند.»

بی‌شک این سیره امام کاظم(ع) در رفتار
 ثامن الحجج(ع) نیز تبلور داشته و این حزن و غم و غصه تمام وجود امام(ع) را در بر می‌گرفت.

 آیا امام رضا(ع) در ایام محرم بویژه دهه نخست که اوج مصیبت و فاجعه عظمای کربلاست، شیوه خاصی برای عزاداری داشتند؟

- شیخ صدوق نقل می‌کند ریان 
بن شبیب روز اول محرم بر 
حضرت رضا (ع) وارد شد، امام (ع) خطاب به او فرمودند: «ابن شبیب! آیا تو روزه ای» عرض کرد: نه! پرسیدند: «می دانی امروز چه روزی است؟» عرضه داشت: نه!

ثامن الحجج (ع) فرمودند: «بدرستی که امروز همان روزی است که زکریای پیغمبر به سوی خدای عزوجل دعا کرد و درخواست نمود که: پروردگارا از روی لطف خودت به من یک ذریه و فرزندی پاک و طاهر عطا بفرما که فقط تو شنونده و برآورنده دعاها و حاجات هستی. پس خداوند دعای زکریا را اجابت کرد و به فرشتگانش امر کرد تا آنها به حضرت زکریا در همان حالتی که در محراب به نماز ایستاده بود ندا دادند که: ای زکریا! خدای متعال تو را به ولادت یحیی مژده و بشارت می‌دهد.»

امام(ع) سپس فرمودند: «محرم ماهی است که جاهلیت در آن خونریزی و جنگ نمی‌کردند، اما امت حرمت این ماه و پیامبر(ص) را نگاه نداشتند!»

 

 بسیاری شیعه را برای برگزاری جلسات عزاداری و گریه بر مصایب امام سوم(ع) زیر سوال می‌برند؛ آیا امام رضا(ع) نسبت به برگزاری این گونه جلسات توصیه ای دارند که پاسخی متقن بر اشکال تراشان باشد؟!

- بله، امام(ع) دستور به برگزاری مراسم و جلسات عزا در خانه تک تک شیعیان را نیز داده اند. علامه مجلسی از دعبل خزاعی نقل می‌کند: بر
 امام رضا(ع) در ایام محرم وارد شدم و دیدم امام(ع) ناراحت نشسته اند و یاران گرد ایشان اند، تا مرا دیدند، فرمودند: «خوش آمدی ای کسی که از ما یاری می‌کند به وسیله دست و زبانش»، سپس مرا نزد خودشان نشاندند. (این نشان از احترام حضرت(ع) به مداحان سیدالشهدا(ع) دارد.)

سپس فرمودند: «ای دعبل! دوست دارم شعری در رثای اباعبدا...(ع) بگویی که این ایام، ایام عزای ما و شادی دشمنان است، هر کس بر جدم و مصیبت ما گریه کند و بگریاند اجر او نزد خدا خواهد بود.»

ایشان ادامه دادند: «ای دعبل! هر کس اشکی در چشمش جمع شود و بر مصایب ما بگرید فردای قیامت همراه ما محشور می‌شود، ای دعبل! هر کس بر مصیبت جدم گریه کند، خدای متعال گناهان او را خواهد آمرزید.»

راوی می‌گوید: سپس امام رضا(ع) از جا بلند شدند و پرده ای زدند تا زنان و محارم پشت پرده نشسته و آنها نیز در عزاداری شرکت کنند و فرمودند: «ای دعبل! حال مصیبت جدم را بگو» که سپس دعبل آن ابیات را سرود.

این یعنی امام رضا(ع) با این روش شیعیان و محبان اهل بیت(ع) را به توجه در موضوع عاشورا و دهه محرم و عزاداری و حزن و اندوه در آن توصیه و سفارش کرده‌اند.

 

 امام رضا (ع) نسبت به تربت جدشان حضرت سیدالشهدا(ع) چه توصیه ای داشتند؟

- امام (ع) به تربت جدشان علاقه فراوانی داشتند که این علاقه در شیعه نیز تبلور دارد تا جایی که در بدو ولادت کام نوزادان را با تربت سیدالشهدا(ع) شیرین می‌کند.

امام رضا (ع) گاهی که می‌خواستند به کسی هدیه دهند مقداری از تربت را نیز برای تبرک می‌گذاشتند یا زمانی که کسی قصد سفر و کاری داشت به استفاده از تربت سیدالشهدا(ع) توصیه می‌کردند.

 

 امام رضا (ع) با این سخنان و توصیه‌ها نسبت به محرم و آنچه در کربلا و روز عاشورا رخ داد، درصدد هدایت ذهن شیعه و تاریخ به چه مسیری بودند؟

همه این سخنان هدایت به سمت و سویی خاص است که شیعه و پیروان را گرداگرد یک محور یعنی حضرت سیدالشهدا(ع) حرکت دهد و به انسان بفهماند علم، قدرت، مقام و هر چیزی در این عالم بدون حب اباعبدا...(ع) معنا و اثری ندارد.

از این رو فرمودند: «هر کسی در روز عاشورا تلاش را ترک کند، خداوند متعال به جای این عقب نشینی، حوایج آخرت او را برآورده می‌کند و هر کسی که عاشورا روز حزن و مصیبت او باشد، خداوند این روز را روز سرور او قرار می‌دهد.»


 

قدس آنلاین