به گزارششهدای ایران، بهره گیری از ماه مبارک رمضان به ویژه درک واقعی فضای روحانی و معنوی لیالی قدر از جمله مهمترین ضرورت ها در تقویت خودسازی فردی و اجتماعی به شمار می آید، لذا ورود عالمانه به فضای معنوی شب های قدر و دریافت حقایق موجود در این شب ارزشمند از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. از این رو در این گزارش با بهره گیری از سخنان و بیانات ارزشمند مراجع و علما، راهکارهای بهره مندی از لیالی قدر را بررسی می‌کنیم:

توصیه‌ علما و مراجع برای لیالی قدر+ اعمال شب بیست و یکم

مقام معظم رهبری: در شب های قدر برای مسائل کشور و مسلمین دعا کنید

شب قدر، فرصتی برای مغفرت و عذرخواهی است. از خدای متعال عذرخواهی کنید. حال که خدای متعال به من و شما میدان داده است که به سوی او برگردیم، طلب مغفرت کنیم و از او معذرت بخواهیم، این کار را بکنیم، والّا روزی خواهد آمد که خدای متعال به مجرمین بفرماید: «لایؤذن لهم فیعتذرون». خدای نکرده در قیامت، به ما اجازه عذرخواهی نخواهند داد. به مجرمین اجازه نمیدهند که زبان به عذرخواهی باز کنند؛ آنجا جای عذرخواهی نیست «فاذکرونی اذکرکم»؛ مرا به یاد آورید، تا من شما را به یاد آورم.

شب های قدر را حقیقتاً قدر بدانید. قرآن صریحاً می فرماید: «خیر من الف شهر»؛ یک شب بهتر از هزار ماه است! این خیلی ارزش دارد. و برای مسائل کشور، مسائل خودتان، مسائل مسلمین و مسائل کشورهای اسلامی دعا کنید.(1)

آیت الله مکارم شیرازی: تنها امت پیامبر(ص) از موهبت شب قدر بهره مند شدند

از ویژگی های شب قدر، آمیخته شدن این شب با امام علی (ع) است، گویی خداوند خواسته است که درهای رحمتش را در این شب باز کند و شفیع با آبرویی همچون امام علی (ع)، برای مردم در نزد خداوند شفاعت کند.(2)

اهمیت شب قدر بیشتر از هزاران ماه است، لذا یکی از اعمال شب قدر خواندن دو سوره عنکبوت و روم است، زیرا مطالب مربوط به توحید و توبه به سوی خدا در سراسر این دو سوره وجود دارد و اگر برنامه های این دو سوره را در زندگی پیاده کنیم، برای عمر ما کافی استو باید از فرصت شب‌های قدر استفاده کنیم و از گناهان کوچک و بزرگ خود توبه نماییم. (3)

شب قدر شبی است سراسر نور و رحمت و خیر و برکت و سلامت و سعادت و بى نظیر از هر جهت.صریح روایات متعدد این است که این از مواهب الهى بر این امت مى‏باشد، چنان که در حدیثى از پیغمبر اکرم(ص) آمده است که فرمود: «ان اللَّه وهب لامتى لیلة القدر لم یعطها من کان قبلهم»‏، خداوند به امت من شب قدر را بخشیده و احدى از امت­هاى پیشین از این موهبت برخوردار نبودند(4)

آیت الله مصباح یزدی: تقدیر، تثبیت، امضاء در سه شب قدر

در روایتی درباره تعیین شب قدر آمده است: مقدّرات سال در شب نوزدهم تقدیر می‏شود؛ «قُسِمَ فِیهَا الْأَرْزَاقُ وَ کُتِبَ فِیهَا الاجَالُ وَ خَرَجَ فِیهَا صِکَاکُ الْحَاجِّ» در شب نوزدهم ارزاق، درآمدها و روزی افراد و همچنین مدت حیات و زندگی آنان تا سال آینده تعیین می‌شود. علاوه بر آن در شب نوزدهم مشخص می‌شود که چه کسانی در آن سال به حج می‏روند.

سپس در شب بیست و یکم آنچه در شب نوزدهم مقدر شده، بر آن ابرام و تأکید می‏شود. این به این معناست که در شب بیست و یکم آنچه در شب نوزدهم تعیین و مقدر شده، قابل تغییر است،

آنچه که از شب نوزدهم تا شب بیست و یکم مقدر شده و تغییر یافته، در شب بیست و یکم ثبت شده و در شب بیست و سوم قطعی، نهایی و امضاء می‏شود. براساس این روایت هر سه شب از شبهای قدر به شمار می‌آیند.(5)

ایت‌الله حق‌شناس: در شب 19 و 21 ماه رمضان احیا را به مذاکره علم بگذرانید

در روایت وارد شده است که هر کس این دو شب نوزدهم و بیست‌ و یکم احیاء را به مذاکره علم بگذراند؛ هر یک ساعت ثواب یک احیای تام و تمام را در بردارد. مذاکره علم همین است، همین «قال‌الصادق» و «قال‌الباقر»است. اگر بخواهید از امیرمومنان(ع) تبعیت بکنید؛ باید به این نکات توجه بفرمایید.(6)

آیت الله فاطمی نیا: از یک سال قبل به فکر شب قدر باشید

اگر ما چند شب مانده به شب قدر به فکر شب قدر هستیم هنر نمی کنیم جمال السالکین آیت الله آمیرزا جواد آقای ملکی تبریزی قدس الله روحه می نویسد: یک سال مانده به شب قدر به فکر شب قدر باشید، در جوانی که این مطلب را دیدم خیال خامی داشتم، خیال می کردم که این مرد بزرگ می خواهد بگوید که یعنی آدم تقویمش را نگاه کند آن شب مثلا به خانه دوستش نرود، آن شب عروسی نرود، آن شب را ضایع نکند و ازاین حرف ها. بعد فهمیدم که نه مقصودش این نیست میخواهد بگوید در طول سال کاری نکنی که آن کار شب قدر بیاد جلوی تو را بگیرد. یک دلی شکستی بدست نیاوردی همینطور که سرگرم بک یا الله هستی اون دل میاد میگه یواش برو کجا میری! حقی رو ضایع کردی هنوزجبران نکردی، پدر رو خشمگین کردی، دل مادر رو شکستی و هکذا.

آیت الله جوادی آملی: در شب هاى قدر چیزى بهتر از فراگیرى علوم الهى و معارف دین نیست

در شب هاى قدر چیزى بهتر از فراگیرى علوم الهى، گفتن و شنیدن معارف دین نیست. تشکیل یا شرکت در برنامه‌هایى مانند جلسه تفسیر یا حدیث یا احکام، که خود سعادت و توفیقى است؛ و اگر چنین برنامه‌اى نداشت، امر به معروف و نهى از منکر داشته باشد و اگر نتوانست لااقل ذکر بگوید.

شب بیست و سوم که از تمام شب هاى ماه مبارک رمضان و از شب بیست و یکم و نوزدهم نیز افضل است، چیزى بالاتر از عالِم شدن و آگاه شدن نیست. علم است که زمینه‌اى براى رسیدن انسان به «عقل» مى‌شود؛ انسان عاقل هم آسوده است و هرگز در عذاب نخواهد بود.

آیت‌الله صافی گلپایگانی: از جمله وظایف مهم در این شب‎ها خواندن دعای: «اَللهم کُن لِوَلِیِّکَ...»

از جمله وظایف مهم در این شب‎ها، تجدید عهد با ولی امر، حضرت بقیّه‎الله ‎عجّل الله تعالی فرجه‎ و خواندن دعای معروف: «اَللهم کُن لِوَلِیِّکَ...» می‎باشد؛ زیرا شب قدر به آن حضرت تعلّق خاص دارد و در آن شب ملائکه بر آن بزرگوار نازل می‎شوند و تمسّک به قرآن و عترت و کتاب مبین و امام مبین هم اقتضا دارد که در شب قدر، مؤمنان به ثقلین قرآن مجید و آخرین امامِ عدالت‎گستر و بقیه عترت هادیّه و مصداق حقیقی «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبَادِنَا»؛یعنی به حضرت حجّه بن الحسن العسکری ‎روحی و ارواح العالمین له الفدا تمسّک نموده و بدانند که به تصریح اخبار متواتره ثقلین، امن و نجات از ضلالت و گمراهی، فقط در سایه تمسّک به قرآن و عترت حاصل می‎شود و برای نجات از این همه انحرافات و سرگردانی‎های گوناگون، راهی جز توسّل و تمسّک به هدایت "قرآن و عترت" نیست.(7)

حجت الاسلام عابدی: بیت الغزل ماه مبارک رمضان  " شب قدر" است

بیت الغزل ماه مبارک رمضان به " شب قدر" است. قرآن کریم از شب قدر به " لیله مبارکه" یاد کرده است. شب قدر، شب نزول قرآن، شب امیرالمومنین علیه السلام، شب دعا و عبادت، شب فاطمه زهرا سلام الله علیها و شب تقدیرات عالم و آدم است.

علت عبادت و احیاء گرفتن شب قدر این است که اولا ما عمری طولانی نداریم و ثانیا طاقت و توان عبادت زیاد را نداریم، یک شب- و نه یک روز- را به عنوان سمبل و نشانه عُمر دنیا قرار داده در آن شب خدا را عبادت می کنیم گویا که تمام عمر خداوند را عبادت کرده ایم. پس عُمر دنیا یک شب است و سمبل آن نیز یک شب می باشد تا بین مثال و ممثل شباهتی برقرار شده و آنگونه که دنیای مادی تاریک و ظلمت است در نماد و سمبل آن نیز این تاریکی وجود داشته باشد و عبادت شب قدر به جای عبادت در همه عالَم باشد.

شب قدر شب عبادت و راز و نیاز با خداوند است، خواندن هزار مرتبه سوره قدر، و نیز یک بار سوره دخان، عنکبوت، روم بسیار ارزشمند بوده و نیز 235 مرتبه خواندن" یا طُهر یا طاهر یا طهور یا طیهور یا طیهار".(8)

آیت‌الله سبحانی: اشکالی ندارد که بگوئیم شب قدر 24 ساعت است

به علت کروی بودن زمین برخی مناطق شب و همزمان برخی دیگر روز هستند لذا اشکالی ندارد که بگوئیم شب قدر 24 ساعت است تا تمام کره زمین را در بربگیرد. برخی می‌گویند اگر سرنوشت انسان در شب قدر به طورحتمی مشخص شود، معلوم می‌شود انسان مجبور است، که پاسخ می‌دهیم انسان با ایجاد آمادگی و استعداد در خود سبب تقدیرات الهی می‌شود.(9)

توصیه‌ علما و مراجع برای لیالی قدر+ اعمال شب بیست و یکم

اعمال مشترک شب های قدر

- مقارن غروب آفتاب شب قدر غسل شود.

- در شب قدر دورکعت نماز اقامه شود، در هر رکعت بعد از حمد ، هفت مرتبه سوره توحید خوانده شود. بعد از نماز هفتاد بار ذکر " استغفرالله و اتوب الیه" گفته شود.

- قرآن به سرگرفتن در شب قدر و خدا را به چهارده معصوم سوگند دادن .

- خواندن زیارت امام حسین علیه السلام

- اقامه صد رکعت نماز به صورت دورکعتی وافضل آن است که درهر رکعت بعد از حمد ، ده مرتبه سوره توحید خوانده شود.

- خواندن دعایی از امام زین العابدین علیه السلام که درمفاتیح الجنان آمده است. اللهم انی امسیت لک عبداً...

- قرائت دعای جوشن کبیر

- ذکر گفتن و صلوات بر محمد وآل محمد علیهم السلام.

اعمال مخصوص شب بیست و یکم

اعمال این شب بر دو قسم است، قسم اول دعاهایی که مربوط به دهه آخر ماه رمضان است و قسم دیگر اعمال مخصوص شب بیست و یکم، که به این شرح است:

- دعایی است که در "مصباح المتهجد" و "کافی" نقل شده است که در شب بیست و یکم خوانده می‌شود که به شرح زیر است:یا مُولِجَ اللَّیْلِ فِى النَّهارِ وَ مُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّیْلِ....

- مرحوم "شیخ کفعمی" از "سید بن باقی" نقل کرده است که در شب بیست و یکم می‌خوانی: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ...

-به فرموده "شیخ مفید" ، دراین شب صلوات بسیار فرستد و بر ظالمان بر آل محمد(ص) و همچنین بر قاتل امیرمومنان(ع) بسیار لعن و نفرین فرستد و هم برای خویش و پدر و مادرش و سایر مومنان و مومنات دعا کند.

-دعا برای وجود مبارک امام زمان(عج) و فرج آن حضرت، یکی دیگر از اعمال این شب است. در روایتی که "سید بن طاووس" از حماد بن عثمان نقل کرده می‌خوانیم: در شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان به محضر امام صادق(ع) شرفیاب شدم. امام از من پرسید که آیا غسل کرده‌ای؟ گفتم: آری امام(ع) حصیری طلبید و مرا نیز به کنارش فراخواند. آن حضرت (ع) مشغول نماز شد و من نیز نزدیک آن حضرت، نماز می‌خواندم. وقتی که از نمازها فارغ شدیم، آن حضرت دعا کرد و من آمین گفتم و این کار ادامه داشت تا صبح طلوع کرد. امام(ع) اذان و اقامه گفتند و برخی از خدمتکاران را فرا خواند و نماز صبح را به امامت آن حضرت(ع) بجا آوردیم.

امام صادق(ع) بعد از نماز، به تسبیح و تقدیس پروردگار پرداخت و بر پیامبر(ص) درود فرستاد و برای مومنان دعا کرد، آنگاه به سجده رفت و ساعتی در سجده بود و در آن مدت جز صدای نفس حضرت چیزی را نمی‌شنیدم، سپس دعایی خواند از جمله در دعایش عرض کرد: وَ أسْألُکَ بِجَمیعِ ما سَأَلْتُکَ وَ ما لَمْ أَسْأَلْکَ....

پس از آن امام(ع) سر از سجده برداشت، عرض کردم: جانم به فدایت! شما برای فرج کسی دعا کردید که با فرج او گشایشی در کار دوستان و اولیای الهی حاصل خواهد شد، مگر آن کس شما نیستید؟ امام(ع) فرمود: نه! او قائم آل محمد است.(10)

پی نوشت ها:

1. ۱۳۷۶/۱۰/۲۶

2. مراسم احیای شب بیست و یکم رمضان ، دفتر معظم له، تیر 1393.

3. مراسم احیای شب بیست و سوم رمضان ، دفتر معظم له،تیر1393.

4. تفسیر نمونه، ج‏27، ص: 190.

5. سخنان حضرت آیت اللّه مصباح یزدى در تاریخ 20/06/87 مطابق با شب دهم ماه مبارک‌

6. کتاب" ز ملک تا ملکوت" متن سخنان اخلاقی مرحوم حق شناس تهرانی/ ص95

7. http://www.saafi.net/fa/node/7755

8. http://goo.gl/xmW5OG

9. درس تفسیر- 16 مرداد 1391

10.  مفاتیح الجنان

منبع: نسیم