ريخت و پاشهاي زياد و اسراف نه تنها ثوابي در پي ندارد بلکه عقوبت الهي را نيز به دنبال دارد؛ وقتي در گوشه و کنار شهرمان کساني هستند که با حد اقل درآمد زندگي مي کنند و با اندک غذايي سحري مي خورند و افطارشان نيز همين گونه است حقيقتاً جاي افطاري دادن هاي پر زرق و برق و اسراف نيست، و به راستي چه نيکو سخن گفت اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (عليه السلام)؛ "آفَة الجودِ اَلتبذيرُ" (1) تبذير و زياده روي، آفت بخشش است.
شهدای ایران:يکي از آداب ارجمند ماه رمضان، انفاق است، البته در اين مورد نيز مانند ديگر اعمال، آنچه بيشترين اهميت را دارد اخلاص در عمل است و بر کسي که مي خواهد اين عمل را به جا آورد لازم است بکوشد که قصد او تنها و تنها خشنودي خداوند باشد؛ مگر نه اين است که اين ماه، بندگان به ميهماني خدا مي روند و خداوند، خود ميزباني را بر عهده مي گيرد. پس مبادا در اين کار قصد خودنمايي، ريا و شهرت طلبي باشد. حال کسي که مي خواهد در راه خدا و در جهت رضايت او افطاري بدهد و انفاق کند بايد چگونه اين ادب را انجام دهد؟
ثواب افطاري يا عقوبت اسراف؟
انفاق علاوه بر اينکه تأثير زيادي در اقتصاد جامعه، فقرزدايي و ثوابهاي فراوان دنيوي و اخروي دارد، آثار مهمي در تحکيم اخلاق و روابط اجتماعي مي گذارد، اما بايد انفاق در جاي مناسب آن صورت گيرد. ريخت و پاشهاي زياد و اسراف نه تنها ثوابي در پي ندارد بلکه عقوبت الهي را نيز به دنبال دارد؛ وقتي در گوشه و کنار شهرمان کساني هستند که با حد اقل درآمد زندگي
مي کنند و با اندک غذايي سحري مي خورند و افطارشان نيز همين گونه است حقيقتاً جاي افطاري دادن هاي پر زرق و برق و اسراف نيست، و به راستي چه نيکو سخن گفت اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (عليه السلام)؛ "آفَة الجودِ اَلتبذيرُ" (1) تبذير و زياده روي، آفت بخشش است. اگر کسي قصدش جلب رضايت خداوند است چرا به جاي اين گونه ريخت و پاشها، همين مخارج را صرف ضعيفان نمي کند؟ چرا به جاي آبروخري و مهماني دادن به پولداران فاميل، اقوام کم درآمدش را ميهمان نمي کند؟
احساس نـياز و نداري و چشيدن طعم گرسنگي و تشنگي و محروميت، حکمت روزه است. به ايـن معـنا که ثـروتمندان مسلمان در طول سال، از نعمت و رفاه برخوردارند و هر زمان، هر چه اراده کنند، در اختيارشان قرار مي گيرد، ديگر چگونه به ياد محرومان باشند؟ و از کجا بفهمند که (گرسنگي ) چه دردي است؟ آنان بايد يک ماه با گرسنگي و تشنگي دمساز شوند تا طعم تـلخ آن را بچشند و دل رفاه زده آنان قدري به حال محرومان بسوزد؛ از امام حسين (عليه السلام) پرسيدند: چرا خدا روزه را واجب کرده است؟ فرمود" :لِيَجِدَ الْغَنِيُّ مَسَّ الْجُوعِ فَيَعُودُ بِالْفَضْلِ عَلَي الْمِسْکينِ" (2) تا توانمند گرسنگي را لمس کند و مازاد برنياز را بر مستمند بازگرداند.
رعايت اولويت ها:
رعايت اولويت ها و تشخيص آن بر عهده شخص انفاق کننده است، که به طور مثال، بايستي خويشان و نزديکان خود را مقّدم دارد و شدت نياز و گرفتاري افراد را ارزيابي کند و (محتاج تر) را بر (محتاج )، مقدم دارد و همين طور زمان و موقعيت خود و نيازمندان را در نظر بگيرد. براي حفظ آبروي آنان و خلوص بيشتر به طور مخفي انفاق کند و در آنجا که پاي مصلحت هايي همانند بزرگداشت مراسم مذهبي و تشويق ديگران در کار باشد و باعث هتک حرمت مسلماني نشود، آشکارا انفاق کند.
مداومت بر انفاق:
چه خوب است که اين انفاقها مداومت و استمرار داشته باشد، زيرا نظر اسلام در باره عبادت اين است که استمرار يابد گرچه آن عمل کم و کوتاه باشد، به اين معنا که اگر مسلماني ذکر، دعا، نماز، انفاق و امثال آن را شروع کرد، آن را ادامه دهد، تا دلش صيقل خورده، روحش صفا يابد.
راز اين مطلب را امام محمد باقر(عليه السلام) اين گونه بيان مي فرمايد: "أَحَبُّ الاْعْمالِ إِليَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ ماداوَمَ عَلَيْهِ الْعَبْدُ وَ إِنْ قَلَّ" (3) محبوبترين کارها نزد خداوند عزوجل ، کاري است که استمرار داشته باشد، گرچه اندک باشد. بنابراين، زيبنده است که مومن در حد توان و فرصت و با برنامه ريزي و نظم، علاوه بر عبادتهاي واجب، عبادت مستحبي را به دلخواه برگزيند و آن را مدتي ادامه دهد. امام صادق (عليه السلام) فرمود: "إِذا کانَ الرَّجُلُ عَلي عَمَلٍ فَلْيَدُمْ عَلَيْهِ سَنَةً ثُمَّ يَتَحَوَّلُ عَنْهُ إِنْ شاءَ إِلي غَيْرِهِ" (4) هر گاه شخصي وارد عبادتي شد، آن را تا يک سال ادامه دهد، آنگاه اگر خواست وارد عبادت ديگري شود.
ثواب افطاري در ماه رمضان:
پيامبر(صلّي اللَّه عليه و آله) فرمود: «کسي که در اين ماه، مؤمن روزه داري را افطاري دهد، او را نزد خداي عزوجل ثواب آزاد کردن بندهاي، و براي گناهان گذشته اش آمرزشي خواهد بود. پس گفتند: يا رسول الله، همگي ما قادر بر افطاري دادن به روزه داري نيستيم. پس فرمود: خداي تبارک و تعالي چندان کريم است که به کسي از شما که نتواند جز با جرعه شير آميخته با آبي، يا شربت آب گوارايي يا چند دانه خرما، روزه داري را افطاري دهد و بر انفاق چيزي بيش از اين قادر نباشد، همين ثواب را عطا مي کند». (5)
امام صادق (عليه السلام) نيز به سدير فرمود: اي سدير! آيا ميداني چه شبهايي است اين شبها؟ سدير گفت: بلي فدايت گردم، اين شبها شبهاي ماه رمضان است، مگر اين شبها چگونه است؟ امام (عليه السلام) فرمود: آيا قدرت داري هر شب از اين شبها ده بنده از فرزندان اسماعيل (عليه السلام) را آزاد کني؟ پس سدير عرض کرد: پدر و مادرم به فدايت، ثروتم کفاف نميدهد. پس امام پيوسته تعداد بندهها را کم کرد تا رسيد به يکي در تمام اين ماه. سدير گفت: قدرت ندارم. پس امام (عليه السلام) به او فرمود:آيا قدرت نداري هر شب يک مسلمان روزه داري را افطار دهي؟ سدير عرض کرد: بلي تا ده نفر را هم
مي توانم افطاري بدهم. پس امام به او فرمود: اي سدير، همان است که اراده کردي، يعني با افطاري دادن ده روزه دار، به ثواب عتق و آزاد کردن ده بنده از اولاد اسماعيل (عليه السلام) نايل مي گردي. (6)
کلام آخر:
مسلم کسي را بود روزه داشت
که درماندهاي را دهد نان و چاشت
وگرنه چه حاجت که زحمت بري
زخود بازگيري و هم خود خوري
پي نوشت ها:
1- شرح غررالحکم ، ج 3، ص 111
2- بحارالانوار، ج 96، ص 375
3 همان، ج 71، ص 219
4 همان، ج71،ص 218
5- من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 135
6-همان، ج2، صثواب افطاري يا عقوبت اسراف؟
انفاق علاوه بر اينکه تأثير زيادي در اقتصاد جامعه، فقرزدايي و ثوابهاي فراوان دنيوي و اخروي دارد، آثار مهمي در تحکيم اخلاق و روابط اجتماعي مي گذارد، اما بايد انفاق در جاي مناسب آن صورت گيرد. ريخت و پاشهاي زياد و اسراف نه تنها ثوابي در پي ندارد بلکه عقوبت الهي را نيز به دنبال دارد؛ وقتي در گوشه و کنار شهرمان کساني هستند که با حد اقل درآمد زندگي
مي کنند و با اندک غذايي سحري مي خورند و افطارشان نيز همين گونه است حقيقتاً جاي افطاري دادن هاي پر زرق و برق و اسراف نيست، و به راستي چه نيکو سخن گفت اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (عليه السلام)؛ "آفَة الجودِ اَلتبذيرُ" (1) تبذير و زياده روي، آفت بخشش است. اگر کسي قصدش جلب رضايت خداوند است چرا به جاي اين گونه ريخت و پاشها، همين مخارج را صرف ضعيفان نمي کند؟ چرا به جاي آبروخري و مهماني دادن به پولداران فاميل، اقوام کم درآمدش را ميهمان نمي کند؟
احساس نـياز و نداري و چشيدن طعم گرسنگي و تشنگي و محروميت، حکمت روزه است. به ايـن معـنا که ثـروتمندان مسلمان در طول سال، از نعمت و رفاه برخوردارند و هر زمان، هر چه اراده کنند، در اختيارشان قرار مي گيرد، ديگر چگونه به ياد محرومان باشند؟ و از کجا بفهمند که (گرسنگي ) چه دردي است؟ آنان بايد يک ماه با گرسنگي و تشنگي دمساز شوند تا طعم تـلخ آن را بچشند و دل رفاه زده آنان قدري به حال محرومان بسوزد؛ از امام حسين (عليه السلام) پرسيدند: چرا خدا روزه را واجب کرده است؟ فرمود" :لِيَجِدَ الْغَنِيُّ مَسَّ الْجُوعِ فَيَعُودُ بِالْفَضْلِ عَلَي الْمِسْکينِ" (2) تا توانمند گرسنگي را لمس کند و مازاد برنياز را بر مستمند بازگرداند.
رعايت اولويت ها:
رعايت اولويت ها و تشخيص آن بر عهده شخص انفاق کننده است، که به طور مثال، بايستي خويشان و نزديکان خود را مقّدم دارد و شدت نياز و گرفتاري افراد را ارزيابي کند و (محتاج تر) را بر (محتاج )، مقدم دارد و همين طور زمان و موقعيت خود و نيازمندان را در نظر بگيرد. براي حفظ آبروي آنان و خلوص بيشتر به طور مخفي انفاق کند و در آنجا که پاي مصلحت هايي همانند بزرگداشت مراسم مذهبي و تشويق ديگران در کار باشد و باعث هتک حرمت مسلماني نشود، آشکارا انفاق کند.
مداومت بر انفاق:
چه خوب است که اين انفاقها مداومت و استمرار داشته باشد، زيرا نظر اسلام در باره عبادت اين است که استمرار يابد گرچه آن عمل کم و کوتاه باشد، به اين معنا که اگر مسلماني ذکر، دعا، نماز، انفاق و امثال آن را شروع کرد، آن را ادامه دهد، تا دلش صيقل خورده، روحش صفا يابد.
راز اين مطلب را امام محمد باقر(عليه السلام) اين گونه بيان مي فرمايد: "أَحَبُّ الاْعْمالِ إِليَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ ماداوَمَ عَلَيْهِ الْعَبْدُ وَ إِنْ قَلَّ" (3) محبوبترين کارها نزد خداوند عزوجل ، کاري است که استمرار داشته باشد، گرچه اندک باشد. بنابراين، زيبنده است که مومن در حد توان و فرصت و با برنامه ريزي و نظم، علاوه بر عبادتهاي واجب، عبادت مستحبي را به دلخواه برگزيند و آن را مدتي ادامه دهد. امام صادق (عليه السلام) فرمود: "إِذا کانَ الرَّجُلُ عَلي عَمَلٍ فَلْيَدُمْ عَلَيْهِ سَنَةً ثُمَّ يَتَحَوَّلُ عَنْهُ إِنْ شاءَ إِلي غَيْرِهِ" (4) هر گاه شخصي وارد عبادتي شد، آن را تا يک سال ادامه دهد، آنگاه اگر خواست وارد عبادت ديگري شود.
ثواب افطاري در ماه رمضان:
پيامبر(صلّي اللَّه عليه و آله) فرمود: «کسي که در اين ماه، مؤمن روزه داري را افطاري دهد، او را نزد خداي عزوجل ثواب آزاد کردن بندهاي، و براي گناهان گذشته اش آمرزشي خواهد بود. پس گفتند: يا رسول الله، همگي ما قادر بر افطاري دادن به روزه داري نيستيم. پس فرمود: خداي تبارک و تعالي چندان کريم است که به کسي از شما که نتواند جز با جرعه شير آميخته با آبي، يا شربت آب گوارايي يا چند دانه خرما، روزه داري را افطاري دهد و بر انفاق چيزي بيش از اين قادر نباشد، همين ثواب را عطا مي کند». (5)
امام صادق (عليه السلام) نيز به سدير فرمود: اي سدير! آيا ميداني چه شبهايي است اين شبها؟ سدير گفت: بلي فدايت گردم، اين شبها شبهاي ماه رمضان است، مگر اين شبها چگونه است؟ امام (عليه السلام) فرمود: آيا قدرت داري هر شب از اين شبها ده بنده از فرزندان اسماعيل (عليه السلام) را آزاد کني؟ پس سدير عرض کرد: پدر و مادرم به فدايت، ثروتم کفاف نميدهد. پس امام پيوسته تعداد بندهها را کم کرد تا رسيد به يکي در تمام اين ماه. سدير گفت: قدرت ندارم. پس امام (عليه السلام) به او فرمود:آيا قدرت نداري هر شب يک مسلمان روزه داري را افطار دهي؟ سدير عرض کرد: بلي تا ده نفر را هم
مي توانم افطاري بدهم. پس امام به او فرمود: اي سدير، همان است که اراده کردي، يعني با افطاري دادن ده روزه دار، به ثواب عتق و آزاد کردن ده بنده از اولاد اسماعيل (عليه السلام) نايل مي گردي. (6)
کلام آخر:
مسلم کسي را بود روزه داشت
که درماندهاي را دهد نان و چاشت
وگرنه چه حاجت که زحمت بري
زخود بازگيري و هم خود خوري
پي نوشت ها:
1- شرح غررالحکم ، ج 3، ص 111
2- بحارالانوار، ج 96، ص 375
3 همان، ج 71، ص 219
4 همان، ج71،ص 218
5- من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 135
*رسالت
