حماسه آزادسازی خرمشهر و عملیات بیت المقدس یکی از تأثیرگذارترین رویدادهای ثبت شده در تاریخ معاصر ایران است. رویدادی که امروز و با گذشت بیش از سه دهه از آن همچنان در خاطر ایرانیان زنده و پویاست و هنوز هم یادآوری و مرور جرئیات آن خالی از سود و بهره نیست.
به گزارش شهدای ایران،رهبر معظم انقلاب در مناسبت‌ها و موضوعات مختلف همواره نیم نگاهی به تحولات تاریخ معاصر داشته‌اند و زاویه نگاه تحلیلی ایشان به رخدادهایی همچون فتح خرمشهر حائز نکات کاربردی و راهبردی است.
حماسه آزادسازی خرمشهر و عملیات بیت المقدس یکی از تأثیرگذارترین رویدادهای ثبت شده در تاریخ معاصر ایران است. رویدادی که امروز و با گذشت بیش از سه دهه از آن همچنان در خاطر ایرانیان زنده و پویاست و هنوز هم یادآوری و مرور جرئیات آن خالی از سود و بهره نیست.
مقام معظم رهبری که در زمان فتح خرمشهر ریاست جمهور را برعهده داشتند در موضوعات و مباحث مختلف روایت ها و بازخوانی های متفاوتی از متن و حاشیه این رویداد حماسی داشته اند.
همز مان با سی و سومین سالگرد آزادسازی خرمشهر به مرور و بازخوانی بخش هایی از این بیانات پرداخته ایم.
دیدار با جمعی از مردم خرمشهر/ آبان ۶۴؛ روزهای غمگین خرمشهر و آبادان
در اهواز آن روزهای اول جنگ و هفته های اول جنگ بعد از آنی که خرمشهر بوسیله ی دشمنان اشغال شده بود و آبادان در محاصره بود، و سرتاسر جزیره آبادان زیر آتش دشمن بود، بنده وقتی نگاه می کردم به نقشه جزیره آبادان و شهر خرمشهر مثل این که یک دست قوی، یک پنجه قوی این قلب من را به شدت می فشرد.
توی اتاق کار ما - اتاق جنگ در آن محل جنگهای نامنظم - نقشه های گوناگونی بود. چون عملیات نامنظم و چریکی نسبت به آن منطقه ی آبادان انجام می شد، نقشه ی جزیره ی آبادان به طور کامل وجود داشت آن جا. هر وقت من چشمم به این نقشه می افتاد تمام روحم زیر فشار قرار می گرفت، از تصور این که خرمشهر عزیز و این خانه ها و این کوچه ها و این خیابانها و این نخلستان ها زیر پای دشمن غاصب و متجاوز است.
تمام فشاری که ما آن روز می آوردیم برای تجهیزات به مناسبت امیدی بود که داشتیم؛ متأسفانه هر چه می شنیدیم از آنهایی که اختیارات دست آنها بود آیه یأس بود. عده ای باورشان شده بود که ما خرمشهر را از دست دادیم، و معتقد بودند که باید بنشینیم با دشمنی که وارد خانه ما شده مذاکره کنیم تا در سایه این مذاکره بتوانیم وجب وجب و قدم قدم سرزمین های خانه خودمان را پس بگیریم. حالا چقدر طول می کشید خدا می داند...
دیدار با اعضای هیات دولت/ شهریور ۸۸؛ من و شما کاره ای نیستیم
خرمشهر وقتی آزاد شد، خیلی پیروزی بزرگی بود - آنهایی که درست یادشان هست، سال ۶۱ - خیلی کار عظیمی بود؛ هم از لحاظ سیاسی مهم بود، هم از لحاظ نظامی بسیار پیچیده و مهم بود، هم از لحاظ اجتماعی و نگاه عمومی و دل مردم، چقدر مهم بود و تأثیر داشت. از همه جهت کار عظیمی بود. همه، از جاهای مختلف آمدند.
من آن وقت رئیس جمهور بودم. آقایان رؤسای جمهور چندین کشور - پنج شش تا، هفت تا کشور - آمدند اینجا با ما ملاقات کردند و صریحاً به ما گفتند که الان دیگر وضع شما با گذشته فرق میکند؛ بعد از این فتح بزرگی که انجام گرفت. یعنی اینقدر ابعاد داخلی و خارجی این حادثه عظیم بود. امام واقعاً یک معلم بود. امام یک معلم اخلاق بود. تا این حادثه ی عظیم، با این عظمت، با این حجم پیدا شد، از همان ساعت اول تو خیابان اثرش در روحیه ی مردم فهمیده شد، امام فوراً درد را احساس کرد، درمانش را بلافاصله داد: «خرمشهر را خدا آزاد کرد».
این معنایش این بود که فرماندهان مسلحی که این همه سختی کشیده بودند، این همه رنج برده بودند، آن خون دل ها را خورده بودند، چقدر شهیدهای خوب و بزرگ ما در همین فتح بیت المقدس دادیم، بر اثر این همه مجاهدت، حالا این کار بزرگ انجام گرفته، اینها مغرور نشوند. سیاسیونی که در مسند قدرت نشسته اند، از این پیروزی بزرگی که در عرصه ی سیاسی برایشان پیدا شد، بر اثر این حادثه مغرور نشوند: «و ما رمیت اذ رمیت و لکنّ اللَّه رمی».
ایشان افزودند: من و شما کاره ای نیستیم؛ دست قدرت الهی است. من و شما وسائلی هستیم که اگر عقل به خرج بدهیم، اختیار خودمان را به کار بیندازیم، وارد میدان بشویم، از ما برای حصول این هدف استفاده خواهد شد و افتخار و شرفش برای ما می ماند. اما اگر ما هم نباشیم: «فسوف یأتی اللَّه بقوم یحبّهم و یحبّونه».
دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت سالگرد رحلت امام خمینی(ره)/ خرداد ۸۲؛ پیوند فتح خرمشهر و شخصیت امام(ره)
امروز سوم خرداد ماه، یک روز فراموش نشدنی است. پیوندی هم بین سوم خرداد و فتح خرمشهر با شخصیت امام بزرگوار وجود دارد. روزی که امام فرمودند خرمشهر باید آزاد شود، بنده در همان نواحی بودم؛ شاید بعضی از شما هم در آن جا بودید.
فاصله بین آزادی خرمشهر و وضعیتی که آن روز ما آن جا داشتیم، یک فاصله ی ناپیمودنی بود. دشمن به منطقه ی غرب اهواز و شمال غربی و جنوب غربی آمده بود؛ تمام منطقه را از نیروها و لشکرهای زُبده اش پُر کرده و محکم در زمین فرو رفته بود؛ نمی شد او را تکان داد. از کارون هم عبور کرده و نیم دایره ی نسبتاً کاملی را درست کرده بود؛ به طوری که افراد ما وقتی می خواستند از اهواز به طرف آبادان بروند - که آبادان آن وقت دست دشمن نبود و می شد رفت - از جاده ی معمولی نمی شد بروند؛ از جاده غیرمعمول هم که آن طرف رودخانه بود، نمی شد بروند؛ از جاده ی ماهشهر هم نمی شد بروند؛ باید مسیر مثلّثی را طی می کردند تا به خرمشهر بروند! از داخل دریا با «لنج»،
مسافتی می رفتند و خود را به نقطه ای از جزیره ی آبادان می رساندند و آن جا پیاده می شدند. در این شرایط، نیروهای ما معدود بودند و تیپ زرهی ما که حدّاقل باید صدوپنجاه دستگاه تانک می داشت، حدود بیست دستگاه تانک داشت. بچه های سپاه و بقیه ی نیروهای داوطلب هم وقتی به آن جا می آمدند، با زحمت زیاد، بنده را ببین، مرحوم «چمران» را ببین، این طرف بدو، آن طرف بدو، تا دو سه دستگاه خمپاره انداز به دست می آوردند و از آنها استفاده می کردند.
همیشه حمله کردن سخت تر از دفاع کردن است. اگر نیرویی بخواهد حمله کند، بر اساس روشهای نظامی، توان آن باید سه برابر نیرویی باشد که مورد حمله قرار می گیرد. ما باید سه برابر نیروهای عراقی توان و نیرو می داشتیم تا می توانستیم حمله کنیم و خرمشهرِ خودمان را از دست آنها نجات دهیم.
آن موقع نیروی ما اصلاً قابل مقایسه با آنها نبود؛ یک برابر، نیم برابر و یک سومِ برابر هم نبود. در این شرایط، امام گفتند خرمشهر باید آزاد شود. این به نظر من حقیقت عجیبی را در خودش دارد که باید روی آن فکر و تدقیق و مطالعه کرد؛ با گفتن و تشریح زبانی هم به دست نمی آید. چقدر اعتماد به نفس، توکّل، عزم راسخ و جدّ در تصمیم و امید و خوشبینی به نیروهای پنهانی که ما آنها را کشف نکردیم، باید در آن دل بزرگ و نورانی به نور الهی و نور ایمانِ حقیقی متمرکز باشد تا آن طور قرص و محکم بگویند خرمشهر باید آزاد شود.
امام نمی گفتند که حرفشان تحقّق پیدا نکند. انسان حرفی را که بداند زمین می افتد، به زبان نمی آورد؛ آن هم به این قرصی. می گفتند و می دانستند این حرف زمین نخواهد افتاد و زمین نیفتاد و تحقّق پیدا کرد و خرمشهر آزاد شد.
شاید بعضی از شما داخل آن جریان بودید، اما بنده از نزدیکتر شاهد بودم نیرویی که باید خرمشهر را آزاد می کرد، به وسیله ی چه عوامل و چه ابزارها و چه امکانات و چه کانون عظیمی از ایمان و تصمیم شکل گرفت و همین نیرو رفت مثل گلوله ای به سینه ی دشمن خورد و آن حادثه ی عجیب را به وجود آورد؛ که وقتی ما خرمشهر را گرفتیم، ورق برگشت و دنیا عوض شد. قبل از آن هم میانجیها می آمدند و می رفتند؛ اما بعد از پیروزی در خرمشهر، اوّلین دسته از میانجیها وقتی به ایران آمدند، طور دیگری حرف می زدند و اصلاً سبک حرف زدنشان با گذشته فرق کرده بود.
یکی از همین آقایان که رئیس جمهور یک کشور آفریقایی و جزو شخصیتهای برجسته سیاسی آفریقا و بلکه دنیا محسوب می شد، خصوصی به من گفت شما با پیروزی در خرمشهر، معادله ها را عوض کردید و امروز دنیا به شما به چشم دیگری نگاه می کند.
خرداد ۸۱؛ هیچ کس در دنیا باور نمی کرد، اما توانستیم
هیچ کس در دنیا باور نمی کرد که نیروهای مسلّح ما بتوانند خرمشهر را پس بگیرند؛ چون خرمشهر رفته بود. همین مناظری که شما امروز می بینید اسرائیلی ها با تانک در جنین به وجود می آورند، شبیه همین را در خرمشهر ما به وجود آوردند البته جوانان ما مقاومت کردند و مدّتی دشمن را پشت در نگهداشتند. حدود چهل روز یا بیشتر، جوانان مؤمن و نیروهای مسلّح ما توانستند به ارتش عراق تودهنی و او را پس بزنند؛ ولی بالاخره بسیاری شهید شدند و خرمشهر از ملت ایران غصب شد.
وقتی نیروهای مسلّح ما در عملیات بیت المقدّس با تدبیر، روشن بینی، اراده برخاسته از ایمان، توکّل به خدا، استفاده ی از همه امکانات - یعنی نگذاشتند جزئی از امکانات هدر برود - و با تکیه به نیروی خود و اعتماد به خدای متعال حرکتشان را شروع کردند، هیچ کس در دنیا باور نمی کرد اینها بتوانند خرمشهر را آزاد کنند؛ اما توانستند.
*مهر
مقام معظم رهبری که در زمان فتح خرمشهر ریاست جمهور را برعهده داشتند در موضوعات و مباحث مختلف روایت ها و بازخوانی های متفاوتی از متن و حاشیه این رویداد حماسی داشته اند.
همز مان با سی و سومین سالگرد آزادسازی خرمشهر به مرور و بازخوانی بخش هایی از این بیانات پرداخته ایم.
دیدار با جمعی از مردم خرمشهر/ آبان ۶۴؛ روزهای غمگین خرمشهر و آبادان
در اهواز آن روزهای اول جنگ و هفته های اول جنگ بعد از آنی که خرمشهر بوسیله ی دشمنان اشغال شده بود و آبادان در محاصره بود، و سرتاسر جزیره آبادان زیر آتش دشمن بود، بنده وقتی نگاه می کردم به نقشه جزیره آبادان و شهر خرمشهر مثل این که یک دست قوی، یک پنجه قوی این قلب من را به شدت می فشرد.
توی اتاق کار ما - اتاق جنگ در آن محل جنگهای نامنظم - نقشه های گوناگونی بود. چون عملیات نامنظم و چریکی نسبت به آن منطقه ی آبادان انجام می شد، نقشه ی جزیره ی آبادان به طور کامل وجود داشت آن جا. هر وقت من چشمم به این نقشه می افتاد تمام روحم زیر فشار قرار می گرفت، از تصور این که خرمشهر عزیز و این خانه ها و این کوچه ها و این خیابانها و این نخلستان ها زیر پای دشمن غاصب و متجاوز است.
تمام فشاری که ما آن روز می آوردیم برای تجهیزات به مناسبت امیدی بود که داشتیم؛ متأسفانه هر چه می شنیدیم از آنهایی که اختیارات دست آنها بود آیه یأس بود. عده ای باورشان شده بود که ما خرمشهر را از دست دادیم، و معتقد بودند که باید بنشینیم با دشمنی که وارد خانه ما شده مذاکره کنیم تا در سایه این مذاکره بتوانیم وجب وجب و قدم قدم سرزمین های خانه خودمان را پس بگیریم. حالا چقدر طول می کشید خدا می داند...
دیدار با اعضای هیات دولت/ شهریور ۸۸؛ من و شما کاره ای نیستیم
خرمشهر وقتی آزاد شد، خیلی پیروزی بزرگی بود - آنهایی که درست یادشان هست، سال ۶۱ - خیلی کار عظیمی بود؛ هم از لحاظ سیاسی مهم بود، هم از لحاظ نظامی بسیار پیچیده و مهم بود، هم از لحاظ اجتماعی و نگاه عمومی و دل مردم، چقدر مهم بود و تأثیر داشت. از همه جهت کار عظیمی بود. همه، از جاهای مختلف آمدند.
این معنایش این بود که فرماندهان مسلحی که این همه سختی کشیده بودند، این همه رنج برده بودند، آن خون دل ها را خورده بودند، چقدر شهیدهای خوب و بزرگ ما در همین فتح بیت المقدس دادیم، بر اثر این همه مجاهدت، حالا این کار بزرگ انجام گرفته، اینها مغرور نشوند. سیاسیونی که در مسند قدرت نشسته اند، از این پیروزی بزرگی که در عرصه ی سیاسی برایشان پیدا شد، بر اثر این حادثه مغرور نشوند: «و ما رمیت اذ رمیت و لکنّ اللَّه رمی».
ایشان افزودند: من و شما کاره ای نیستیم؛ دست قدرت الهی است. من و شما وسائلی هستیم که اگر عقل به خرج بدهیم، اختیار خودمان را به کار بیندازیم، وارد میدان بشویم، از ما برای حصول این هدف استفاده خواهد شد و افتخار و شرفش برای ما می ماند. اما اگر ما هم نباشیم: «فسوف یأتی اللَّه بقوم یحبّهم و یحبّونه».
دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت سالگرد رحلت امام خمینی(ره)/ خرداد ۸۲؛ پیوند فتح خرمشهر و شخصیت امام(ره)
امروز سوم خرداد ماه، یک روز فراموش نشدنی است. پیوندی هم بین سوم خرداد و فتح خرمشهر با شخصیت امام بزرگوار وجود دارد. روزی که امام فرمودند خرمشهر باید آزاد شود، بنده در همان نواحی بودم؛ شاید بعضی از شما هم در آن جا بودید.
فاصله بین آزادی خرمشهر و وضعیتی که آن روز ما آن جا داشتیم، یک فاصله ی ناپیمودنی بود. دشمن به منطقه ی غرب اهواز و شمال غربی و جنوب غربی آمده بود؛ تمام منطقه را از نیروها و لشکرهای زُبده اش پُر کرده و محکم در زمین فرو رفته بود؛ نمی شد او را تکان داد. از کارون هم عبور کرده و نیم دایره ی نسبتاً کاملی را درست کرده بود؛ به طوری که افراد ما وقتی می خواستند از اهواز به طرف آبادان بروند - که آبادان آن وقت دست دشمن نبود و می شد رفت - از جاده ی معمولی نمی شد بروند؛ از جاده غیرمعمول هم که آن طرف رودخانه بود، نمی شد بروند؛ از جاده ی ماهشهر هم نمی شد بروند؛ باید مسیر مثلّثی را طی می کردند تا به خرمشهر بروند! از داخل دریا با «لنج»،
مسافتی می رفتند و خود را به نقطه ای از جزیره ی آبادان می رساندند و آن جا پیاده می شدند. در این شرایط، نیروهای ما معدود بودند و تیپ زرهی ما که حدّاقل باید صدوپنجاه دستگاه تانک می داشت، حدود بیست دستگاه تانک داشت. بچه های سپاه و بقیه ی نیروهای داوطلب هم وقتی به آن جا می آمدند، با زحمت زیاد، بنده را ببین، مرحوم «چمران» را ببین، این طرف بدو، آن طرف بدو، تا دو سه دستگاه خمپاره انداز به دست می آوردند و از آنها استفاده می کردند.
همیشه حمله کردن سخت تر از دفاع کردن است. اگر نیرویی بخواهد حمله کند، بر اساس روشهای نظامی، توان آن باید سه برابر نیرویی باشد که مورد حمله قرار می گیرد. ما باید سه برابر نیروهای عراقی توان و نیرو می داشتیم تا می توانستیم حمله کنیم و خرمشهرِ خودمان را از دست آنها نجات دهیم.
آن موقع نیروی ما اصلاً قابل مقایسه با آنها نبود؛ یک برابر، نیم برابر و یک سومِ برابر هم نبود. در این شرایط، امام گفتند خرمشهر باید آزاد شود. این به نظر من حقیقت عجیبی را در خودش دارد که باید روی آن فکر و تدقیق و مطالعه کرد؛ با گفتن و تشریح زبانی هم به دست نمی آید. چقدر اعتماد به نفس، توکّل، عزم راسخ و جدّ در تصمیم و امید و خوشبینی به نیروهای پنهانی که ما آنها را کشف نکردیم، باید در آن دل بزرگ و نورانی به نور الهی و نور ایمانِ حقیقی متمرکز باشد تا آن طور قرص و محکم بگویند خرمشهر باید آزاد شود.
امام نمی گفتند که حرفشان تحقّق پیدا نکند. انسان حرفی را که بداند زمین می افتد، به زبان نمی آورد؛ آن هم به این قرصی. می گفتند و می دانستند این حرف زمین نخواهد افتاد و زمین نیفتاد و تحقّق پیدا کرد و خرمشهر آزاد شد.
شاید بعضی از شما داخل آن جریان بودید، اما بنده از نزدیکتر شاهد بودم نیرویی که باید خرمشهر را آزاد می کرد، به وسیله ی چه عوامل و چه ابزارها و چه امکانات و چه کانون عظیمی از ایمان و تصمیم شکل گرفت و همین نیرو رفت مثل گلوله ای به سینه ی دشمن خورد و آن حادثه ی عجیب را به وجود آورد؛ که وقتی ما خرمشهر را گرفتیم، ورق برگشت و دنیا عوض شد. قبل از آن هم میانجیها می آمدند و می رفتند؛ اما بعد از پیروزی در خرمشهر، اوّلین دسته از میانجیها وقتی به ایران آمدند، طور دیگری حرف می زدند و اصلاً سبک حرف زدنشان با گذشته فرق کرده بود.
یکی از همین آقایان که رئیس جمهور یک کشور آفریقایی و جزو شخصیتهای برجسته سیاسی آفریقا و بلکه دنیا محسوب می شد، خصوصی به من گفت شما با پیروزی در خرمشهر، معادله ها را عوض کردید و امروز دنیا به شما به چشم دیگری نگاه می کند.
خرداد ۸۱؛ هیچ کس در دنیا باور نمی کرد، اما توانستیم
هیچ کس در دنیا باور نمی کرد که نیروهای مسلّح ما بتوانند خرمشهر را پس بگیرند؛ چون خرمشهر رفته بود. همین مناظری که شما امروز می بینید اسرائیلی ها با تانک در جنین به وجود می آورند، شبیه همین را در خرمشهر ما به وجود آوردند البته جوانان ما مقاومت کردند و مدّتی دشمن را پشت در نگهداشتند. حدود چهل روز یا بیشتر، جوانان مؤمن و نیروهای مسلّح ما توانستند به ارتش عراق تودهنی و او را پس بزنند؛ ولی بالاخره بسیاری شهید شدند و خرمشهر از ملت ایران غصب شد.
وقتی نیروهای مسلّح ما در عملیات بیت المقدّس با تدبیر، روشن بینی، اراده برخاسته از ایمان، توکّل به خدا، استفاده ی از همه امکانات - یعنی نگذاشتند جزئی از امکانات هدر برود - و با تکیه به نیروی خود و اعتماد به خدای متعال حرکتشان را شروع کردند، هیچ کس در دنیا باور نمی کرد اینها بتوانند خرمشهر را آزاد کنند؛ اما توانستند.
*مهر
شهر من ای شط پر اوای درد ای نشان پایداری درنبرد 
