هرچند وی از زمانی که در اواخر سال 2001 از ترس حملات هوایی آمریکایی‌ها فراری شده تا‌کنون کاملا از انظار عمومی دور مانده است اما انزوای او در جریان سال گذشته آشکارتر شده است: نظر به گفته‌های چهره‌های ارشد طالبان و مقام‌های افغان و غربی، در حال حاضر به استثنای 2 تن از رهبران طالبان که دسترسی مستقیم به ملا عمر دارند، همه از دسترسی به او محروم شده‌اند و همه این مقام‌ها می‌گویند که تغییرات چشم‌گیری در قدرت طالبان در جریان است. «مولوی نجیب‌الله» یک فرمانده ارشد نظامی طالبان در گفت‌وگوی تلفنی از پیشاور در شمال پاکستان گفت: «من برای یک مدت بسیار طولانی ملا عمر را ندیده‌ام».
مقام‌های افغان و غربی گفتند که نامرئی بودن ملا عمر، با نقش مرئی و مشهود ابوبکر البغدادی، رهبر دولت اسلامی برجسته شده است و نقش درجه دوم طالبان در دنیای ستیزه‌جویان اسلام‌گرا نیز تقویت شده است.
پس، آیا نفوذ این ملای منزوی رو به کاهش است؟
ستیزه‌جویان و مقام‌ها گفتند که ستیزه‌جویان ارشدی که علیه انزوای ملا عمر اعتراض کرده‌اند، به حاشیه رانده شده یا حتی سرنوشت بدتر از آن داشته‌اند. مقام‌های اروپایی و افغان گفتند، باورها بر آن است که «ملا عبدالرقیب تخاری» یکی از رهبران طالبان، پس از آن در ماه فوریه کشته شد که خشم‌گینانه به هممیهنانش گفت: اگر به او اجازه ملاقات رسمی با ملا عمر داده نشود، تصمیم خودش را خواهد گرفت.
شکاف‌های ظاهری در ساختار فرماندهی طالبان، برای برخی‌ها، به‌ویژه در حکومت جدید رئیس‌جمهور اشرف‌غنی، یک فرصت بوده است. مقام‌های افغان می‌گویند که این تحول شانسی است تا تلاش‌های متوقف شده صلح، احتمالا با تفکیک کردن رهبران سرخورده شورشیان به‌جای دنبال کردن یک چانه‌زنی جدید با تمام گروه که تا‌کنون یک تلاش بیهود بوده است، از سر گرفته شود.
ریاست امنیت ملی افغانستان که مشتاق بهره‌برداری از هرگونه ضعف بالقوه طالبان است، در جریان یک کنفرانس خبری در ماه اکتبر اظهار داشت که ملا عمر شاید مرده باشد. «رحمت‌الله نبیل» سرپرست ریاست امنیت ملی افغانستان در گفت‌وگوی جداگانه گفت که مطمئن نیست «عمر زنده است یا مرده. فعلا گفتن آن مشکل است».
اما طالبان فورا هرگونه ادعا در مورد مرگ رهبر‌شان را رد کردند. دیگر مقام‌های افغان، همراه با همتایان اروپایی و آمریکایی‌شان گفتند که اظهارات مبنی بر مرگ ملا عمر، تبلیغاتی با هدف تضعیف روحیه طالبان بود، نه انعکاس تفکر واقعی موجود در حکومت افغانستان.
یک مقام اروپایی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «بین هر 3 شاخه نیروهای امنیتی افغانستان، اتفاق نظر وجود دارد که ملا عمر زنده است». «آن‌ها نه تنها توافق نظر دارند، بلکه می‌گویند، به‌خوبی می‌دانند که دقیقا او در کجای کراچی است». ملا عمر بیشتر مانند یک رهبر روحانی و ایدئولوژیکی این جنبش عمل کرده است تا یک فرمانده عملیاتی. حلقه داخلی او که بیشتر از ملاهای دهاتی که از چندین دهه بدین‌سو هم‌دیگر را می‌شناسند، تشکیل شده است و تعداد زیادی از گروه‌های محلی طالبان را به‌صورت فعال رهبری می‌کند. نبیل گفت: در حال حاضر یک شخص، «ملا اختر محمد منصور» نقش شماره 2 دارد و به حلقه اصلی دسترسی به ملا عمر تبدیل شده است و به او اجازه می‌دهد که درجه و مقام وفادارانش را تغییر دهد. نبیل همچنین گفت: در یک مورد، یک فرمانده برجسته طالبان که در جنوب کابل فعالیت می‌کرد، در ماه می یا جون توسط همکاران جنگجویش به قتل رسید؛ چون او اندک اندک به رقیبی برای ملا منصور تبدیل می‌شد.
نبیل در ارزیابی‌اش دریافته است که تشکیلات امنیتی پاکستان این تغییرات را هدایت می‌کند. برخی از مقام‌های غربی نیز همین دیدگاه را دارند. برخی‌ها این را تلاشی برای کنترل بیشتر شورشیان خواندند و دیگران آن را سیر تکامل تلاش درازمدت پاکستان در جلوگیری از خجالت کشف ملا عمر در کشور‌شان می‌دانند. نبیل گفت: «در مورد این‌که آیا او زنده است یا خیر، تردیدهای زیادی وجود دارند»؛ اما «اطمینان ما بیشتر بر این است که او در کراچی است».
حکومت افغانستان تنها بازیگری نیست که تلاش دارد از ابهام موجود در رهبری طالبان بهره‌برداری کند. مقام‌های افغان و غربی گفتند که داعش با نفس تازه ناشی از حضور (پیروزی‌هایش) در میدان نبرد در سوریه و عراق، به‌طور فزاینده‌ای تلاش دارد تا نفوذش را فراتر از جهان عرب و در میان صدها میلیون مسلمان آسیای مرکزی و جنوبی گسترش دهد.
مقام‌های افغان و غربی گفتند، باورها بر این است که احتمالا طالبان افغانستان با احساس این‌که رقابتی در حال شکل‌گیری است و ظاهرا با موهبت ملا عمر، در جریان تابستان سال جاری 2 مأمور مخفی را به داعش فرستاده‌اند تا ببینند که ستیزه‌جویان داعش چگونه با هم کار می‌کنند. نبیل گفت که مأموران مخفی طالبان با یک پیغام ساده به داعش رفتند: اسامه بن لادن به ملا عمر احترام داشت و بغدادی نیز باید این کار را انجام دهد.
داعش دیدگاه متفاوتی داشت: بغدادی خودش را خلیفه- رهبر مسلمان‌ها- اعلام کرد. برای گروه داعش، این بدان معنا‌ست که در مقایسه با ملا عمر که در زمان تسخیر افغانستان توسط طالبان در دهه‌ی 1990 خودش را صرف یک امیر اعلام کرده بود، بغدادی رتبه برتر و والاتر دارد.
داعش پیش از این در آسیای جنوبی به موفقیت‌هایی دست یافته است و اندک گروه‌های مربوط به طالبان پاکستانی به صورت علنی به آن وعده همکاری داده‌اند. یک تعداد فرماندهان کوچک طالبان افغانستان در گوشه‌های دورافتاده نیز از داعش اعلام حمایت کرده‌اند.
با این حال، نشانه‌هایی وجود دارند که داعش تلاش دارد، در کنار فرماندهان اصلی طالبان، فرماندهان مورد حمایت خودش را ایجاد کند. یک مقام اروپایی گفت که در جریان 2 ماه گذشته، تعداد فزاینده‌ای از ستیزه‌جویان عرب که در جست‌وجوی حامیان جدید بوده‌اند، از دره‌های دورافتاده‌ی شرقی افغانستان عبور کرده‌اند و در همان مناطقی کار می‌کنند که پناهگاهی برای بقایای القاعده و دیگر گروه‌های ستیزه‌جوی خارجی با اهداف جهانی بوده‌اند.
هرچند به نظر می‌رسد که داعش تا‌کنون موفقیت‌های محدودی داشته است اما باورها بر این است که تعداد زیادی از رهبران طالبان از نفوذ رو به گسترش داعش در سطح بین‌المللی ترسیده‌اند. ملا عمر یکی از رهبرانی است که کمترین سند در مورد او وجود دارد. تاریخ تولد او در حد یک حدس و گمان است و بین 1959 و 1962 تصور می‌شود. گفته‌ها در مورد این‌که آیا او در ولایت «ارزگان» یا در «قندهار» در جنوب افغانستان متولد شده است، از هم متفاوت‌اند. فقط 2 عکس وجود دارند که به نظر می‌رسد او را به تصویر می‌کشند – یکی که وزارت خارجه آمریکا می‌گوید واقعا خودش است و دیگری که برخی از مقام‌ها می‌گویند، مربوط به او نیست.
یک فرمانده پیشین آمریکا که نخواست نامش فاش شود، گفت که ملا عمر هرگز مانند «هوشی مین» ویتنامی، دشمن نظامی مستقیم او نبوده است؛ چون «ما هرگز اطلاعات معتبر در مورد محل حضور او یا این‌که آیا واقعا او فرمانده است، نداشتیم». حتی اگر مقام‌ها در مورد زنده بودن ملا عمر خطا کرده باشند، بعید است که هیچ‌کسی جز نزدیک‌ترین‌های او بداند که او مرده است. مولوی نجیب‌الله، یک فرمانده نظامی طالبان در پیشاور گفت: «من نمی‌دانم که آیا او زنده است یا مرده».
«ذبیح‌الله مجاهد» سخنگوی طالبان، انزوا و پنهان ماندن ملا عمر را به زنده ماندن او نسبت داد و ادعا کرد که بن لادن را یافتند؛ چون او پیک‌هایی داشت که ویدئوها و نامه‌ها می‌آوردند و می‌بردند. وی گفت: «ما تلاش داریم تا هر فرصت احتمالی که به دشمنان ما در یافتن رهبر‌مان کمک کند را از بین ببریم».
