خبرگزاری تسنیم: نگاهی به روند تحولات سوریه نشان می‌دهد صحنه سیاسی این کشور با روزهای نخست بحران آن کاملاً تفاوت پیدا کرده و تأکید بر «اسد به پایان نزدیک شده است» کاملاً به بوته فراموشی سپرده شده و دیگر در اولویت آمریکا نیست.
به گزارش شهدای ایران به نقل از پایگاه خبری المیادین، سفر منطقه‌ای میخائیل بوگدانف معاون وزیر خارجه روسیه در حالی صورت گرفت که صحنه سیاسی سوریه با روزهای نخست بحران تفاوت یافته و عبارت «اسد به پایان نزدیک است» به فراموشی سپرده شده است.
نزدیک شدن روابط روسیه و ترکیه در خصوص مسائل مختلف از جمله گاز و داعش، موضع متمایز مصر در قبال سوریه، تغییر اولویت‌های آمریکا و سکوت واشنگتن در قبال راه حل ابتکار مسکو در سوریه موجب شد از شدت هیجان برخی کشورهای عربی خلیج فارس برای دخالت در سوریه کاسته شود به‌اضافه اینکه سفارت سوریه در کویت نیز بازگشایی شد.
بوگدانف که چند روز پیش دمشق را ترک کرد از هرگونه اظهار نظر در این خصوص خودداری کرد، اما پس از دمشق عازم بیروت شده در آنجا تأکید کرد که محور تلاش‌های مسکو بر حل و فصل مسالمت آمیز بحران سوریه متمرکز است.
وی در این باره به‌طور خاص به «دولت قانونی» در دمشق اشاره داشت؛ عبارتی که بارها آن را تکرار کرد تا جایی که به نظر می‌رسد وی در نظر داشت آن را برجسته و نسبت به آن جلب توجه کند.
به‌عبارت دیگر بوگدانف در پی دیدار با فیصل مقداد معاون وزیر خارجه سوریه در دمشق و نیز چند دیدار دیگر از عبارت «دولت مشروع و قانونی» در سوریه استفاده کرد.
سرنگونی اسد از اولویت آمریکا حذف شد
به‌نظر ناظران، سفر منطقه‌ای بوگدانف که کشورهای تأثیرگذار در پرونده سوریه را شامل می‌شد، حاکی از این است که سمت و سوی تکاپوی منطقه‌ای تغییر کرده است، به این معنی که واشنگتن در قبال راه حل پیشنهادی برای بحران سوریه سکوت کرده و در این خصوص تا کنون هیچ گونه اظهار نظر رسمی نداشته است.
این سکوت واشنگتن حاکی از این است که اولویت‌های آن دستخوش تغییر شده و دیگر سرنگونی نظام بشار اسد برای آمریکا اولویت ندارد.
برخی نیز بر این باورند که دولت باراک اوباما ضعیف شده و سخت در تلاش است تا پیش از پایان ریاست جمهوری، دستاوردی را محقق ساخته پرونده سوریه را با کمترین زیان ممکن نهایی کند، هرچند تحقق این هدف نزدیک به نظر نمی‌رسد اما نباید فراموش کرد این دولت آمریکا بود که پیش از این با تهدید به سرنگونی نظام بشار اسد خود را در دل بحران سوریه قرار داد.
عربها پی برده‌اند که جنگ فرسایشی در سوریه بی‌نتیجه است
به هر حال همزمان با تکاپوی بوگدانف در قبال بحران سوریه برخی نیز از تغییر قوانین بازی سخن می‌گویند آن هم در شرایطی که محور روسیه ــ ایران ــ سوریه بیش از پیش قدرت یافته و از سوی دیگران به رسمیت شناخته شده است.
نکته قابل ملاحظه اینکه شرایط سیاسی نیز دیگر شباهتی با روزهای نخست بحران سوریه ندارد، به این معنی که برخی کشورهای عربی خلیج فارس دریافته‌اند که نمی‌توان به جنگ فرسایشی طولانی‌مدت در سوریه ادامه داد.
در این میان، کاهش بهای نفت باری است که توان و یا تمایل تأمین هزینه جنگ علیه سوریه را کاهش داده است، از سوی دیگر گروه موسوم به مخالفان میانه‌رو با گذشت سه سال و نیم از شکل‌گیری در سوریه، هنوز نتوانسته‌اند هدف اصلی که سنگ بنای تأسیس آنان بود، محقق سازند.
بازگشایی سفارت سوریه در کویت
در این شرایط کویت نیز از تصمیم خود برای بازگشایی سفارت سوریه در خاک خود خبر داده به سه دیپلمات سوری نیز روادید اعطا کرد.
این موارد از نظر برخی کارشناسان در چارچوب تغییر شرایط جنگ علیه سوریه جا دارد.
بیانیه نشست اخیر شورای همکاری خلیج فارس در دوحه نیز دلیل دیگری از همین تغییرات است، زیرا در این بیانیه درخواست سرنگونی نظام اسد مطرح نشده بود، بلکه از حل و فصل مسالمت آمیز بحران سوریه سخن گفته شد.
علاوه بر این، در سوریه نیز شاهد تحولات میدانی هستیم به این ترتیب که شمارش معکوس برای تسلط نیروهای ارتش سوریه بر بخش زیادی از حلب و قطع خطوط امداد رسانی به افراد مسلح آغاز شده است و در صورت تحقق این هدف بیشتر شهرهای سوریه تحت کنترل ارتش در خواهد آمد و به این ترتیب در آستانه طرح دی میستورا فرستاده ویژه سازمان ملل به سوریه، شرایط جدیدی حاکم خواهد شد.
پشت‌پرده تکاپوی روسیه
محمد خواجه پژوهشگر مسائل راهبردی معتقد است، آمریکا در خصوص نحوه برخورد با موضوع سوریه دچار نوعی سردرگمی است.
به‌گفته او ارتش سوریه ثابت کرد که طرف قوی و تأثیرگذار است و توانایی آن در پرتو جنگ علیه داعش بیش از پیش نمود یافت، با این وجود شانس زیادی برای حل و فصل سیاسی بحران سوریه وجود ندارد زیرا برخی مسائل منطقه‌ای هنوز به‌طور کامل حل نشده و درگیری آمریکا و روسیه نیز همچنان ادامه دارد، به‌اضافه اینکه با وجود مقاومت و ایستادگی ارتش سوریه و دستاوردهای آن، هنوز طرف مقابل از نظر راهبردی شکست نخورده است.
خواجه در توضیح این مطلب افزود: به‌خلاف افراد، گروه‌ها نمی‌توانند یک‌باره از مواضع خود عقب‌نشینی کنند و درست است که آمریکا با درخواست ترکیه مبنی بر ایجاد منطقه حائل و یا منطقه پرواز ممنوع مخالفت کرد اما از شعارهای دیرینه و قدیمی خود دست برنداشته است.
در این میان باید پرسید: چرا روسیه به تکاپو افتاده است؟
در پاسخ باید گفت، چنانچه تلاش‌های روسیه به موفقیت نرسد، دست‌کم مسکو تلاش می‌کند مرحله آینده به‌سمت حل و فصل بحران سوریه پیش برود و بر همین اساس تلاش دارد در مرحله کنونی مخالفان سوری و گروه‌ها و شخصیت‌های مختلف آن را به بوته آزمایش در آورد، از همین رو ائتلاف ملی مخالفان سوریه از دیدارهای روسیه مستثنی نبودند آن‌هم در حالی که مسکو می‌داند ائتلاف مزبور نفوذ زیادی نداشته و تلاش‌های آن چندان مؤثر نبوده است به‌اضافه اینکه این گروه بسیاری از حامیان خود را از دست داده است.
در این چارچوب و با توجه به رخدادهای میدانی سوریه، مسکو تلاش دارد در راستای دیپلماتیک عمل کند.
رو کردن برگه‌های برنده
خواجه این مرحله را مرحله رو کردن برگ برنده از سوی تمام طرف‌ها می‌داند زیرا معتقد است دیگر از قدرت مانور کاسته شده و اختلافات همچنان به حال خود باقی است، اما مهمتر از همه اینکه اوضاع سوریه را نمی‌توان جدا از عراق دانست، همان‌طور که جدا کردن اوضاع این دو کشور از بازنگری موازنه سیاسی در منطقه ناممکن است و مهمتر اینکه همه اینها را نمی‌توان از اوضاع روسیه جدا دانست آن‌هم در شرایطی که مسکو با فشارهای امنیتی روبه‌رو بوده تلاش می‌شود از داخل به دام بیفتد.
وی در این راستا به انفجارهای چند هفته پیش در گروزنی اشاره کرده آن را شاخص خطرناکی دانست که سالها پس از فروکش کردن شورش در چچن رخ داد، آن هم در حالی که جنگ نفت و گاز و کاهش نرخ ارز روسیه و حوادث اوکراین ادامه دارد.
خواجه این وضعیت را با یکدیگر مرتبط دانسته گفت خیلی دشوار است که بتوان این مسائل را از هم جدا دانست و پرونده‌های مزبور را صرف نظر از یکدیگر بررسی کرد.
وی گفت: در این شرایط است که دی میستورا طرح ابتکاری خود را مطرح کرد، زیرا او می‌داند دستیابی به راه حل ریشه‌ای در این مرحله دشوار است و در نظر گرفتن سقف خواسته‌های متعدد سیاسی ساده نیست.
به‌عقیده خواجه، همه اکنون از راه حل سیاسی در سوریه صحبت می‌کنند، اما تلاش دارند این راه حل را بر اساس منافع و طرح سیاسی مورد نظر خود سمت و سو دهند، به همین دلیل در کنفرانس سران شورای همکاری خلیج فارس از حل و فصل سیاسی بحران سوریه بر اساس ژنو1 سخن گفته شد، اما روسیه این خواسته را بسط داده از ژنو1 و 2 و نیز تحولات میدانی سوریه سخن به میان آورد.
به‌گفته وی، در زمان برگزاری کنفرانس ژنو1، نیروهای تکفیری چندان مطرح نبوده و داعش نیز بخش قابل ملاحظه‌ای از خاک سوریه و عراق را اشغال نکرده و منطقه از سوی آنان در معرض تهدید قرار نداشت.
سرنخ‌های روسیه و تغییرات منطقه‌ای
"ویچ‌اسلاف ماتازوف" دیپلمات سابق روس با اندکی تفاوت، دیدگاهی شبیه خواجه دارد، زیرا او نیز معتقد است فضای جهان عرب تغییر کرده و کشورهای عربی خلیج فارس به خطر داعش پی برده‌اند.
وی به موضع آشکار مصر در قبال سوریه اشاره کرده نقش و جایگاه مهم مصر را یادآور شد و گفت مصر بین کشورهای عربی پیشرو بوده در جهان عرب جایگاه مهمی دارد.
این دیپلمات سابق روسی همچنین افزود: به نظرمی‌رسد آمریکا نقش تعیین کننده و تأثیرگذاری ندارد و اگر ارتش خود را عازم سوریه نمی‌کرد، چیزی برای انجام دادن نداشت.
وی گفت: سیاست کلی روسیه بر محور ژنو1 و 2 متمرکز است و از همان آغاز بحران سوریه به نقش همسایگان آن توجه زیادی داشت، اما موضع آمریکا با نوعی افراط همراه بوده و مبتنی بر غیرقانونی بودن نظام اسد و لزوم سرنگونی آن بود.
ماتازوف گفت: چیزی که امروز تغییر کرده موضع آمریکا به‌موازات تغییر شرایط است، زیرا سفر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به ترکیه حاکی از این است که روسیه می‌تواند ترکیه را تحت تأثیر قرار دهد و ترکیه نیز متوجه است که شروط بازی بین المللی تغییر کرده است.
*تسنیم
نزدیک شدن روابط روسیه و ترکیه در خصوص مسائل مختلف از جمله گاز و داعش، موضع متمایز مصر در قبال سوریه، تغییر اولویت‌های آمریکا و سکوت واشنگتن در قبال راه حل ابتکار مسکو در سوریه موجب شد از شدت هیجان برخی کشورهای عربی خلیج فارس برای دخالت در سوریه کاسته شود به‌اضافه اینکه سفارت سوریه در کویت نیز بازگشایی شد.
بوگدانف که چند روز پیش دمشق را ترک کرد از هرگونه اظهار نظر در این خصوص خودداری کرد، اما پس از دمشق عازم بیروت شده در آنجا تأکید کرد که محور تلاش‌های مسکو بر حل و فصل مسالمت آمیز بحران سوریه متمرکز است.
وی در این باره به‌طور خاص به «دولت قانونی» در دمشق اشاره داشت؛ عبارتی که بارها آن را تکرار کرد تا جایی که به نظر می‌رسد وی در نظر داشت آن را برجسته و نسبت به آن جلب توجه کند.
به‌عبارت دیگر بوگدانف در پی دیدار با فیصل مقداد معاون وزیر خارجه سوریه در دمشق و نیز چند دیدار دیگر از عبارت «دولت مشروع و قانونی» در سوریه استفاده کرد.
سرنگونی اسد از اولویت آمریکا حذف شد
به‌نظر ناظران، سفر منطقه‌ای بوگدانف که کشورهای تأثیرگذار در پرونده سوریه را شامل می‌شد، حاکی از این است که سمت و سوی تکاپوی منطقه‌ای تغییر کرده است، به این معنی که واشنگتن در قبال راه حل پیشنهادی برای بحران سوریه سکوت کرده و در این خصوص تا کنون هیچ گونه اظهار نظر رسمی نداشته است.
این سکوت واشنگتن حاکی از این است که اولویت‌های آن دستخوش تغییر شده و دیگر سرنگونی نظام بشار اسد برای آمریکا اولویت ندارد.
برخی نیز بر این باورند که دولت باراک اوباما ضعیف شده و سخت در تلاش است تا پیش از پایان ریاست جمهوری، دستاوردی را محقق ساخته پرونده سوریه را با کمترین زیان ممکن نهایی کند، هرچند تحقق این هدف نزدیک به نظر نمی‌رسد اما نباید فراموش کرد این دولت آمریکا بود که پیش از این با تهدید به سرنگونی نظام بشار اسد خود را در دل بحران سوریه قرار داد.
عربها پی برده‌اند که جنگ فرسایشی در سوریه بی‌نتیجه است
به هر حال همزمان با تکاپوی بوگدانف در قبال بحران سوریه برخی نیز از تغییر قوانین بازی سخن می‌گویند آن هم در شرایطی که محور روسیه ــ ایران ــ سوریه بیش از پیش قدرت یافته و از سوی دیگران به رسمیت شناخته شده است.
نکته قابل ملاحظه اینکه شرایط سیاسی نیز دیگر شباهتی با روزهای نخست بحران سوریه ندارد، به این معنی که برخی کشورهای عربی خلیج فارس دریافته‌اند که نمی‌توان به جنگ فرسایشی طولانی‌مدت در سوریه ادامه داد.
در این میان، کاهش بهای نفت باری است که توان و یا تمایل تأمین هزینه جنگ علیه سوریه را کاهش داده است، از سوی دیگر گروه موسوم به مخالفان میانه‌رو با گذشت سه سال و نیم از شکل‌گیری در سوریه، هنوز نتوانسته‌اند هدف اصلی که سنگ بنای تأسیس آنان بود، محقق سازند.
بازگشایی سفارت سوریه در کویت
در این شرایط کویت نیز از تصمیم خود برای بازگشایی سفارت سوریه در خاک خود خبر داده به سه دیپلمات سوری نیز روادید اعطا کرد.
این موارد از نظر برخی کارشناسان در چارچوب تغییر شرایط جنگ علیه سوریه جا دارد.
بیانیه نشست اخیر شورای همکاری خلیج فارس در دوحه نیز دلیل دیگری از همین تغییرات است، زیرا در این بیانیه درخواست سرنگونی نظام اسد مطرح نشده بود، بلکه از حل و فصل مسالمت آمیز بحران سوریه سخن گفته شد.
علاوه بر این، در سوریه نیز شاهد تحولات میدانی هستیم به این ترتیب که شمارش معکوس برای تسلط نیروهای ارتش سوریه بر بخش زیادی از حلب و قطع خطوط امداد رسانی به افراد مسلح آغاز شده است و در صورت تحقق این هدف بیشتر شهرهای سوریه تحت کنترل ارتش در خواهد آمد و به این ترتیب در آستانه طرح دی میستورا فرستاده ویژه سازمان ملل به سوریه، شرایط جدیدی حاکم خواهد شد.
پشت‌پرده تکاپوی روسیه
محمد خواجه پژوهشگر مسائل راهبردی معتقد است، آمریکا در خصوص نحوه برخورد با موضوع سوریه دچار نوعی سردرگمی است.
به‌گفته او ارتش سوریه ثابت کرد که طرف قوی و تأثیرگذار است و توانایی آن در پرتو جنگ علیه داعش بیش از پیش نمود یافت، با این وجود شانس زیادی برای حل و فصل سیاسی بحران سوریه وجود ندارد زیرا برخی مسائل منطقه‌ای هنوز به‌طور کامل حل نشده و درگیری آمریکا و روسیه نیز همچنان ادامه دارد، به‌اضافه اینکه با وجود مقاومت و ایستادگی ارتش سوریه و دستاوردهای آن، هنوز طرف مقابل از نظر راهبردی شکست نخورده است.
خواجه در توضیح این مطلب افزود: به‌خلاف افراد، گروه‌ها نمی‌توانند یک‌باره از مواضع خود عقب‌نشینی کنند و درست است که آمریکا با درخواست ترکیه مبنی بر ایجاد منطقه حائل و یا منطقه پرواز ممنوع مخالفت کرد اما از شعارهای دیرینه و قدیمی خود دست برنداشته است.
در این میان باید پرسید: چرا روسیه به تکاپو افتاده است؟
در پاسخ باید گفت، چنانچه تلاش‌های روسیه به موفقیت نرسد، دست‌کم مسکو تلاش می‌کند مرحله آینده به‌سمت حل و فصل بحران سوریه پیش برود و بر همین اساس تلاش دارد در مرحله کنونی مخالفان سوری و گروه‌ها و شخصیت‌های مختلف آن را به بوته آزمایش در آورد، از همین رو ائتلاف ملی مخالفان سوریه از دیدارهای روسیه مستثنی نبودند آن‌هم در حالی که مسکو می‌داند ائتلاف مزبور نفوذ زیادی نداشته و تلاش‌های آن چندان مؤثر نبوده است به‌اضافه اینکه این گروه بسیاری از حامیان خود را از دست داده است.
در این چارچوب و با توجه به رخدادهای میدانی سوریه، مسکو تلاش دارد در راستای دیپلماتیک عمل کند.
رو کردن برگه‌های برنده
خواجه این مرحله را مرحله رو کردن برگ برنده از سوی تمام طرف‌ها می‌داند زیرا معتقد است دیگر از قدرت مانور کاسته شده و اختلافات همچنان به حال خود باقی است، اما مهمتر از همه اینکه اوضاع سوریه را نمی‌توان جدا از عراق دانست، همان‌طور که جدا کردن اوضاع این دو کشور از بازنگری موازنه سیاسی در منطقه ناممکن است و مهمتر اینکه همه اینها را نمی‌توان از اوضاع روسیه جدا دانست آن‌هم در شرایطی که مسکو با فشارهای امنیتی روبه‌رو بوده تلاش می‌شود از داخل به دام بیفتد.
وی در این راستا به انفجارهای چند هفته پیش در گروزنی اشاره کرده آن را شاخص خطرناکی دانست که سالها پس از فروکش کردن شورش در چچن رخ داد، آن هم در حالی که جنگ نفت و گاز و کاهش نرخ ارز روسیه و حوادث اوکراین ادامه دارد.
خواجه این وضعیت را با یکدیگر مرتبط دانسته گفت خیلی دشوار است که بتوان این مسائل را از هم جدا دانست و پرونده‌های مزبور را صرف نظر از یکدیگر بررسی کرد.
وی گفت: در این شرایط است که دی میستورا طرح ابتکاری خود را مطرح کرد، زیرا او می‌داند دستیابی به راه حل ریشه‌ای در این مرحله دشوار است و در نظر گرفتن سقف خواسته‌های متعدد سیاسی ساده نیست.
به‌عقیده خواجه، همه اکنون از راه حل سیاسی در سوریه صحبت می‌کنند، اما تلاش دارند این راه حل را بر اساس منافع و طرح سیاسی مورد نظر خود سمت و سو دهند، به همین دلیل در کنفرانس سران شورای همکاری خلیج فارس از حل و فصل سیاسی بحران سوریه بر اساس ژنو1 سخن گفته شد، اما روسیه این خواسته را بسط داده از ژنو1 و 2 و نیز تحولات میدانی سوریه سخن به میان آورد.
به‌گفته وی، در زمان برگزاری کنفرانس ژنو1، نیروهای تکفیری چندان مطرح نبوده و داعش نیز بخش قابل ملاحظه‌ای از خاک سوریه و عراق را اشغال نکرده و منطقه از سوی آنان در معرض تهدید قرار نداشت.
سرنخ‌های روسیه و تغییرات منطقه‌ای
"ویچ‌اسلاف ماتازوف" دیپلمات سابق روس با اندکی تفاوت، دیدگاهی شبیه خواجه دارد، زیرا او نیز معتقد است فضای جهان عرب تغییر کرده و کشورهای عربی خلیج فارس به خطر داعش پی برده‌اند.
وی به موضع آشکار مصر در قبال سوریه اشاره کرده نقش و جایگاه مهم مصر را یادآور شد و گفت مصر بین کشورهای عربی پیشرو بوده در جهان عرب جایگاه مهمی دارد.
این دیپلمات سابق روسی همچنین افزود: به نظرمی‌رسد آمریکا نقش تعیین کننده و تأثیرگذاری ندارد و اگر ارتش خود را عازم سوریه نمی‌کرد، چیزی برای انجام دادن نداشت.
وی گفت: سیاست کلی روسیه بر محور ژنو1 و 2 متمرکز است و از همان آغاز بحران سوریه به نقش همسایگان آن توجه زیادی داشت، اما موضع آمریکا با نوعی افراط همراه بوده و مبتنی بر غیرقانونی بودن نظام اسد و لزوم سرنگونی آن بود.
ماتازوف گفت: چیزی که امروز تغییر کرده موضع آمریکا به‌موازات تغییر شرایط است، زیرا سفر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به ترکیه حاکی از این است که روسیه می‌تواند ترکیه را تحت تأثیر قرار دهد و ترکیه نیز متوجه است که شروط بازی بین المللی تغییر کرده است.
*تسنیم
