به گزارش شهدای ایران، استفاده رژیم بعث عراق از جنگ افزارهای شیمیایی و میکروبی در جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران، در سه مقطع متفاوت صورت گرفت.

مقطع اول، از ابتدای هجوم ارتش بعث عراق به نواحی غربی خاک جمهوری اسلامی ایران در 31 شهریور ماه سال 1359(22 سپتامبر 1980) تا پایان آزاد سازی مناطق اشغالی همچون آزادسازی خرمشهر در سوم خرداد ماه 1361 بود که در این مدت، رژیم بعث به شکل پراکنده و جسته گریخته برای شکستن مقاومت نیروهای رزمنده ایران از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد.


عوامل شیمیایی به کار گرفته در این مقطع، گازهای ساده‌ای همچون گاز اشک آور با نام علمی «اورتوکلربنزیلید»، «این مالونو نیتریل» و گازهای موسوم به باران زرد بود که نوعی علف کش به حساب می‌آید.

این گازها از لحاظ قدرت میکروبی ضعیف بوده و مجموع تلفات ناشی از حملات شیمیایی نیروهای ایرانی در این دوره بسیار کم بوده است؛ اما با این حال، بررسی برخی از اسناد به دست آمده از رژیم بعث عراق، حاکی از آن است که با زمین گیر شدن نیروهای متجاوز در خاک ایران، شیمیدان‌ها و دانشمندان میکروب شناس غربی تلاش‌های فراوانی برای دستیابی به ترکیبات پیچیده‌تری از عوامل شیمیایی و میکروبی معطوف کرده و آزمایش‌های فراوانی بر روی حیوانات انجام دادند.

مقطع دوم که از تاریخ مرداد ماه سال 1361 هم زمان با آغاز عملیات رمضان از سوی جمهوری اسلامی ایران تا پایان سال 1365 و عملیات‌های کربلا 4 و 5 ادامه یافت، رژیم بعث بیش از 240 بار مواضع نیروها، مراکز پشتیبانی، تدارکاتی و حتی شهرها و مناطق غیرنظامی ایران را هدف حملات شیمیایی قرار داد؛ اقدامی که در مجموع، حدود 44 هزار شهید و  جانباز را در پی داشت.

مقطع سوم حملات شیمیایی عراق به ایران، از آغاز سال 1366 آغاز و تا پایان جنگ تحمیلی و پذیرش قطعنامه 598 ادامه یافت. در این مقطع، ارتش بعث عراق پس از برطرف کردن ضعف‌های تاکتیکی خود در زمینه کاربرد گازهای شیمیایی در دو مقطع پیشین، از عوامل شیمیایی برای عقب نشاندن نیروهای ایرانی از مواضع خود استفاده کرد.


در فاصله سال‌های 1361 تا پایان سال 1365، عراق سلاح‌های شیمیایی را در مقیاسی به کار گرفت که از جنگ جهانی اول تا به امروز بی‌سابقه بود. در این مقطع، واحدهای شیمیایی ویژه که مسؤل مراقبت، ساخت و حمل و نقل مهمات شیمیایی بودند، در تمامی یگان‌های نیروهای مسلح عراق جا افتادند. واحدهایی از نیروی زمینی و هوایی عراق مأموریت شلیک این نوع سلاح را به عهده گرفتند. عراق در استفاده از عوامل شیمیایی، از اتحاد جماهیر شوروی پیروی کرده و واحدهای میکروبی خود را به شکل یک ارتش رزمی مستقل در آورد.

در پی تشدید استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای جمهوری اسلامی ایران، ایران با صدور اطلاعیه‌هایی ضمن محکوم کردن کاربرد این گونه سلاح‌ها، از مجامع عمومی بین المللی خواست تا توجه خود را به جنایات صدام و رژیم بعث معطوف کنند. اما از جایی که عراق به شدت از سوی مجامع بین المللی مخصوصاً شورای امنیت سازمان ملل متحد و قدرت‌های بزرگ جهان حمایت می‌شد، شکایات جمهوری اسلامی ایران بی‌پاسخ می‌ماند.

ریاض القیسی، نماینده دائمی وقت عراق در سازمان ملل، اتهامات ایران را مبنی بر استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی در جنگ با این کشور را به‌شدت نفی و اتهامات مزبور را اکاذیب توصیف کرد و افزود: «هر گاه رژیم ایران در محافل سیاسی با شکست روبه‌رو شده، به این روش روی آورده است.»

 عراق با مؤثر دیدن حملات شیمیایی در برابر تهاجم نیروهای پیاده جمهوری اسلامی ایران، تصمیم گرفت واحدهای جنگ شیمیایی‌اش را تقویت کند. به همین منظور، در ابتدای زمستان سال 1361(1983 میلادی) قراردادی را برای خرید تجهیزات گوناگون با یک شرکت سازنده وسایل فنی شیمیایی در آلمان فدرالی به نام «دری رایخ» منعقد کرد. همچنین، برای ساخت عوامل شیمیایی پیچیده و ترکیبی، به‌ویژه گاز اعصاب، میزان درخور توجهی از مواد شیمیایی را از منابع غربی، به‌ویژه ایالات متحده امریکا، انگلستان و آلمان فدرال خریداری کرد. بدین ترتیب، زمانی که سال 1361 به پایان رسید، عراق تجربه دفع چهار عملیات کوچک و بزرگ نیروهای جمهوری اسلامی ایران را با استفاده از گازهای شیمیایی داشت.

 

تشدید جنگ شیمیایی و ورود عوامل شیمیایی جدید در جنگ تحمیلی

در سال 1362، افزون بر آنکه میزان و دفعات کاربرد سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای جمهوری اسلامی ایران افزایش چشم‌گیری یافت و به‌طور نسبی سراسر جبهه‌های جنگ از جنوب تا شمال را در برگرفت، عوامل شیمیایی مرگ‌بارتری نیز به کار گرفته شدند که تا آن زمان از آن‌ها استفاده‌نشده بود. ورود عوامل شیمیایی جدیدی همچون سم قارچی، باران زرد، گاز اعصاب بانام تابون، قارچ‌های سمی دیگر همچون «نیوالندل، تی 2، اچ تی 2 و کارول» در کنار عوامل فسفری، ناتوان‌کننده و... نشان می‌داد که جنگ شیمیایی در جنگ ایران و عراق به مرحله نوینی واردشده است.

 

 وال‌استریت ژورنال در شماره 13 مارس 1984 خود، در مقاله‌ای با اشاره به ورود این عوامل کشنده شیمیایی در جنگ نوشت: «تأثیر تراکمی ترکیب دو عامل سمی گاز خردل و باران زرد مطلقاً کشنده است. باران زرد از سموم تریکوتسین به دست می‌آید که از طریق انواع قارچ فوساریوم تولید می‌شوند و می‌توان آن‌ها را از غلات کپک زده و آلوده به دست آورد. در میان سمومی که روی پوست اثر می‌گذارند، این تنها ماده‌ای است که به ‌آسانی می‌توان آن را تولید کرد؛ یک میلیاردم گرم از این سم(نانوگرم) بر هر سانتی مترمربع پوست، باعث حساسیت خواهد شد و مقادیری به‌اندازه یک میکروگرم آن سلول‌های پوست را از بین می‌برد.»

هفته‌نامه معتبر نظامی جینز دیفنس چاپ لندن با اشاره به نقض کنوانسیون 1925 ژنو در منع تولید و استفاده از گازهای شیمیایی در جنگ، نوشت: «عراق برای مقابله با حملات موج انسانی نیروهای ایرانی در جنگ خلیج فارس، از گاز محرک استفاده می‌کند. این گاز گوگردی است که از نفت خام در مراحل تصفیه گرفته می‌شود و شبیه گازی است که آلمان‌ها در سال 1917 در جنگ جهانی اول در جبهه غرب به کار بردند. گاز مزبور را عراق تولید می‌کند و به شکل گلوله توپ یا به‌ صورت بمب، که با هواپیما به پایین ریخته می‌شود.»

برای نخستین بار در 6 آبان ماه سال 1362(28 اکتبر 1983) طی نامه‌ای رسمی خطاب به دبیرکل سازمان ملل اعلام کرد که عراق در جنگ علیه نیروهای ایران، از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده است و تقاضا کرد که دبیرکل گروه کارشناسی را برای بررسی موضوع به منطقه اعزام کند. شش روز بعد با تداوم حملات شیمیایی عراق، جمهوری اسلامی ایران این تقاضا را تکرار کرد؛ اما درخواست‌های مکرر ایران در سازمان ملل، با بی‌اعتنایی روبه‌رو شد و دبیرکل در مقابل تقاضای ایران سکوت اختیار کرد. دولت عراق زمانی که با اقدام بی‌سابقه ایران در توسل به دبیرکل برای جلوگیری از گسترش کاربرد سلاح‌های شیمیایی روبه‌رو شد، حملات شیمیایی خود را کاهش داد.

از سوی دیگر، برای تحت‌الشعاع قرار دادن اقدام سیاسی ایران، طی نامه‌ای به دبیرکل، ادعا کرد که ایران علیه نیروهای عراقی از سلاح شیمیایی استفاده کرده است و اعزام گروه کارشناسی به آن کشور را خواستار شد. با وجود این، زمانی که دولت عراق متوجه شد برای درخواست‌های ایران در مجامع بین المللی گوش شنوایی وجود ندارد، محدودیت به‌کارگیری جنگ‌افزارهای شیمیایی را کنار گذاشت و با آغاز نخستین زمزمه‌های شروع عملیات بزرگ دیگری از سوی نیروهای ایران، در اوایل اسفندماه سال 1362 تهدید کرد: «در صورت نیاز، از سلاح‌های جدیدی استفاده خواهد کرد که برای ایرانیان ناشناخته است.»

در همین زمینه، ژنرال ماهر عبدالرشید، فرمانده سپاه سوم عراق، که در جبهه بصره مستقر بود نیز، در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «اگر شما به من نوعی سم دفع آفات بدهید که آن را در میان این کرم‌های حشرات پرتاب کنم تا آن را استنشاق کنند و جان بسپارند، آن را به کار خواهم گرفت.» و این‌گونه به شکل ضمنی از کاربرد سلاح‌های شیمیایی سخن به میان آورد.

 

در آذر 1362 هفته‌نامه معتبر نظامی جینز دیفنس چاپ لندن با اشاره به نقض کنوانسیون 1925 ژنو در منع تولید و استفاده از گازهای شیمیایی در جنگ، نوشت: «عراق برای مقابله با حملات موج انسانی نیروهای ایرانی در جنگ خلیج فارس از گاز محرک استفاده می‌کند. این گاز، گوگردی است که از نفت خام در مراحل تصفیه گرفته می‌شود و شبیه گازی است که آلمان‌ها در سال 1917 در جنگ جهانی اول در جبهه غرب به کار بردند.»

 

به ‌کارگیری سلاح شیمیایی جدید در جنگ

با آغاز عملیات والفجر 6، عراقی‌ها که نیروی اصلی خود را در جبهه‌های جنوب متمرکز کرده و در انتظار حمله ایران در این منطقه بودند. در برابر حمله نیروهای ایران، در همان نخستین ساعات آغاز حمله و پس از روشن شدن هوا، به سلاح‌های شیمیایی متوسل شدند و مناطق آزادشده العزیر و شط علی را با گاز خردل هدف قراردادند. در این حمله، ششصد تا هفتصد نفر از نیروهای ایران جمعی گردان شهید کامیاب از تیپ 129 نجف اشرف از سپاه چهارم قدس(نیروهای طرح لبیک یا خمینی)، که در منطقه شط علی مستقر بودند، از ناحیه صورت، به‌ویژه چشم‌ها به‌شدت مجروح شدند.

ایران با جلب موافقت برخی از کشورهای اروپایی از جمله بلژیک، هلند، سوئیس، سوئد، انگلستان، فرانسه و اتریش، تعدادی از مجروحان شیمیایی را برای مداوا به این کشورها اعزام کرد. نخستین گروه از این مجروحان در روز 3 اسفند ماه، به آمستردام وارد شد و پنج تن از آنان در بیمارستان عمومی شهر فنت و پنج نفر دیگر در بیمارستان دانشگاه انزشت بستری شدند.

همچنین، پنج نفر پس از اعزام به لندن، به یک مرکز درمانی انتقال یافتند. این اقدام ایران از نظر سیاسی تبلیغی بسیار مؤثر واقع شد و جهانیان در مقابل واقعیت‌های انکارناپذیر جنگ و استفاده از سلاح‌های شیمیایی قرار گرفتند. بدین ترتیب، موضوع اعزام مجروحان شیمیایی ایرانی به کشورهای اروپایی در صدر اخبار رسانه‌های گروهی جهان قرار گرفت و صدها گزارش‌گر و خبرنگار به‌سوی بیمارستان‌ها سرازیر شدند تا آخرین خبرها را به گوش شنوندگان و خوانندگان خود برسانند.

به دنبال این اقدامات، به‌تدریج زمزمه‌هایی مبنی بر محکومیت کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی در گوشه و کنار جهان برخاست. فرانسه، متحد اصلی عراق در اروپا، از جمله نخستین کشورهایی بود که استعمال تسلیحات شیمیایی را محکوم کرد. ماکس گالر سخنگوی دولت فرانسه در 3 اسفندماه سال 1362، در مصاحبه‌ای خطاب به گزارشگران گفت: مخالفت فرانسه با جنگ شیمیایی صریح و قاطعانه بوده است. با افشای اخبار بیشتری از مجروحان شیمیایی ایران در جهان، آرام‌آرام کشورهای بسیاری به ‌صف مخالفان حملات شیمیایی پیوستند و بدون اشاره به نام عراق، استعمال گازهای شیمیایی را محکوم کردند.

با آغاز عملیات بزرگ خیبر در 3 اسفند ماه، فرصت آزمایش این سلاح نیز به دست آمد. در این عملیات، نیروهای بسیج و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی موفق شدند جزایر مهم و استراتژیک مجنون را که یکی از مراکز مهم استخراج نفت عراق  شده بود، به تصرف خود درآورند و با سرعت حیرت آوری، استحکامات دفاعی نفوذناپذیری را در آنجا سازمان دهند.

از سوی دیگر، عراقی‌ها به دلیل اهمیت استراتژیک منطقه، نمی‌توانستند اجازه دهند که جزایر مجنون در تصرف ایرانیان باقی بماند؛ بنابراین، پاتک‌های بسیار سنگینی را علیه نیروهای مستقر در جزایر انجام دادند و تمام توان خود را به کار گرفتند تا با استفاده از انواع سلاح‌های متعارف، به ضد حملات خود ادامه دهند؛ به طوری که حتی موفق شدند بخش‌هایی از جزیره جنوبی مجنون را از دست نیروهای ایرانی خارج کنند. اما پس از پنج روز پاتک‌های ناموفق، به سلاح‌های شیمیایی متوسل شدند و در روز 8 اسفندماه، با استفاده از بمب‌های حاوی گاز خردل و تابون، جزایر مزبور را بمباران کردند.

بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل به این سازمان، 1100 نفر از نیروهای ایران در نتیجه استنشاق گاز خردل و اعصاب مصدوم شدند. برخی از منابع دیگر از جمله سالنامه سیپری، آمار ثبت‌شده مصدومان را در حمله 27 فوریه 1984(8 اسفند ماه سال 1362) در جبهه جنوب و هورالهویزه، سه هزار نفر اعلام کرد که در اثر بمباران هوایی، با استفاده از گازهای مایکوتوکسین، موستارد و تابون مجروح شده‌اند.

 

در پی این حمله، دکتر علی اکبر ولایتی، وزیر وقت امور خارجه ایران، در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل، از وی خواست تا برای بررسی مسئله استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی، گروه کارشناسی را به ایران اعزام کند. در این نامه، تاکید شده بود که طی چهار سال جنگ، حدود هفت هزار نفر از نیروهای ایرانی در اثر به کارگیری سلاح‌های شیمیایی از سوی عراق شهید یا مجروح شده‌اند.

این درخواست ایران با پذیرش دبیرکل همراه بود؛ بنابراین، تصمیم گرفته شد از 22 تا 29 اسفند ماه سال 1362(13 تا 19 مارس 1984)، یک هیئت کارشناسی به ایران اعزام شود. در همین حال، خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سازمان ملل، با انتشار اطلاعیه‌ای بدون اشاره به نام عراق، کاربرد تسلیحات شیمیایی را در هر مکان و زمانی به ‌شدت محکوم کرد.

اقدامات سیاسی تبلیغی جمهوری اسلامی ایران در سطح جهانی و مکاتبات آن با دبیرکل سازمان ملل در کنار انتشار اخبار روزانه مربوط به اظهارنظر پزشکان و متخصصان بیمارستان‌های کشورهای اروپایی که مصدومان سلاح‌های شیمیایی در آن‌ها بستری بودند، مبنی بر وجود شواهد انکار ناپذیری از عناصر شیمیایی گاز خردل، بوتان و فسفر در خون و ادرار مصدومان تحت معالجه، بازتاب گسترده‌ای در محافل سیاسی و رسانه‌های گروهی جهان داشت.

 فشارها به حدی زیاد بود که بسیاری از کشورهای حامی عراق از جمله امریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان فدرال و... با انتشار اطلاعیه‌هایی استعمال گازهای شیمیایی را علیه نیروهای جمهوری اسلامی ایران تأیید و محکوم کردند.

بدین ترتیب، مسئله کاربرد سلاح‌های شیمیایی از سوی عراق در جنگ علیه ایران، ابعاد بین المللی به خود گرفت و سازمان‌های بین المللی، مانند صلیب سرخ جهانی، که حافظ کنوانسیون ژنو درباره قوانین جنگی است، وارد صحنه شدند و به‌طور غیرمستقیم، عراق را به استفاده از تسلیحات سمی در جنگ با ایران متهم کردند. طبق اعلام این سازمان: «استفاده از مواد سمی در جبهه جنگ با احترام به اصول انسانیت منافات دارد و نقض قوانین و عرف جنگ است.»

اما هیچ یک از این اقدامات نتوانست مانع از تداوم توسل عراق به گازهای شیمیایی شود. در جو بین المللی ایجاد شده علیه عراق، بغداد با تکذیب کاربرد این گونه سلاح‌ها، تمامی کشورها، سازمان‌های بین المللی و رسانه‌های گروهی جهان را که علیه این کشور موضع‌گیری کرده بودند، مورد ناسزا قرارداد؛ آنان را به ریا کاری متهم کرد و جراحت مصدومان ایرانی بستری در بیمارستان‌های اروپایی را ناشی از انفجار در یک کارخانه شیمیایی در مرکز ایران دانست.

افزون بر این، مقامات بغداد پا را فراتر گذاشتند و کاربرد سلاح شیمیایی را برای دفاع از کشورشان لازم دانستند! از جمله هشام صباح الفخری، فرمانده نیروهای عراق در شرق بصره، اعلام کرد: «برای حفاظت از کشور و شرفمان، هر چه از دستمان برآید انجام می‌دهیم.» وی افزود: «عراق حق استفاده از سلاح‌های شیمیایی را برای خود محفوظ می‌دارد!»

از سوی دیگر، ژنرال ماهر عبدالرشید، فرمانده جناح جنوبی جبهه عراق، اعلام کرد: «من شخصاً گفته بودم برای متوقف کردن تهاجم به کشورم، به هر وسیله‌ای متوسل خواهم شد. دشمنی که از مرز عراق عبور کند، بایستی نابود شود. منظورم از بیان این مطلب این نیست که به سلاح‌های شیمیایی متوسل شده‌ام، بلکه معتقدم اگر ضروری باشد، نمی‌توانم به فرمانی که از بالا می‌رسد، جواب منفی دهم؛ زیرا، این قبیل تصمیمات نمی‌تواند از سوی یک سپهبد اتخاذ شود.» وی افزود: «اگر خانه شما از پشه پر شود، چه‌کاری انجام می‌دهید؟»

 

بر اساس چنین استدلالی بود که عراقی‌ها علی رغم وجود فشار سنگین بین المللی، برای بازپس‌گیری جزایر مجنون، به کاربرد سلاح‌های شیمیایی در روزهای پایانی سال 1362 ادامه دادند و کوشیدند به هر نحو ممکن، از ادامه عملیات خیبر جلوگیری کنند. آن‌ها در روزهای 10 و 11 اسفندماه منطقه طلائیه را هدف حملات شیمیایی قراردادند و در روزهای 16، 19، 20، 23 و 30 اسفندماه، هم‌زمان با حضور کارشناسان سازمان ملل در منطقه، شدیدترین حملات شیمیایی را متوجه جزایر مجنون کردند که بر اساس آمار غیر رسمی، حدود 2500 تن از نیروهای ایران در این حملات مصدوم شدند.

تنها در حمله 19 اسفندماه، 543 تن از نیروهای رزمنده در نتیجه استنشاق ترکیبات گاز خردل و تاول‌زا مجروح شدند و در 30 همین ماه، 370 تن از این نیروها تحت تأثیر گاز اعصاب(تابون) قرار گرفتند و به ‌شدت مصدوم شدند. عراقی‌ها در روزهای 23، 24 و 27 اسفندماه، افزون بر حمله شیمیایی به منطقه عملیاتی خیبر، مناطق البیضه، حسینیه و جفیر را نیز هدف حملات شیمیایی قرار دادند که در البیضه 153 نفر و در حسینیه، 50 نفر مصدوم شدند. در مجموع، در سال 1362، حملات شیمیایی عراق نسبت به سال پیش تشدید شد و به پنجاه حمله رسید.

 

اعتراف عراق به کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ با ایران

سپهبد ستاد، ماهر عبدالرشید، از مشهورترین افسران ارتش عراق در جنگ با ایران، در پاسخ به سؤال خبرنگار روزنامه واشنگتن پست در مورد استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای ایرانی اظهار کرد: «وقتی شما با حشرات مواجه می‌شوید، آن‌ها را با حشره‌کش از بین می‌برید!»

او نیروهای ایرانی را حشراتی می‌دانست که باید با سلاح شیمیایی از بین بروند. این افسر به خاطر خویشاوندیش با صدام، دستش برای هر جنایاتی باز بود.

ژنرال «هشام صباح الفخری» فرمانده وقت سپاه سوم عراق هم، در سال 1363 در مصاحبه با خبرنگاران اظهار کرد که کشورش حق استفاده از سلاح شیمیایی را برای خود محفوظ نگه می‌دارد. به همین دلیل، عراق به یادداشت دبیر کل سازمان ملل متحد مورخ 29 ژوئن 1984(8 تیرماه 1363) که از رؤسای جمهوری اسلامی ایران و عراق، خواسته بود تا تعهد خود را به عدم کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ اعلام کنند، هیچ پاسخی نداد و دبیر کل، اظهاراتی در شورای امنیت اعلام کرد که نتوانسته است از عراق در مورد عدم استفاده از سلاح‌های شیمیایی در جنگ با ایران تعهد بگیرد.

جالب‌توجه آن است که سفیر عراق در آمریکا، ضمن رد استفاده از سلاح‌های شیمیایی، امکان استفاده از این نوع سلاح‌ها را نیز مردود ندانست. پس از چند روز، سفیر عراق در سازمان ملل، با انگیزه‌ای خیرخواهانه اعلام کرد که انتقادهای بین‌المللی از عراق مبنی بر استعمال سلاح شیمیایی در جنگ، باعث طولانی شدن جنگ می‌شود؛ زیرا فشار بر ایران برای قبول صلح را کاهش می‌دهد.

در همین رابطه خبری که از رادیو صوت الجماهیر بغداد پخش شد، با اشاره به ایرانی‌هایی که در آنجا بودند(اسیران) اعلام کرد که عراق نوع معینی حشره کش ساخته که قادر است هر نوع موجود زنده یا حشره‌ای را از بین ببرد! همچنین در سپتامبر 1983 عراق به ایران هشدار داد که ممکن است به‌طور گسترده‌ای از گاز سمی استفاده نماید.

سرفرماندهی ارتش عراق طی اعلامیه‌ای اظهار داشت: «ما به سلاح‌های مدرنی مسلح شدیم که ممکن است برای اولین بار از آن در جنگ استفاده کنیم که در عملیات‌های قبلی به دلایل انسان دوستانه از آن استفاده نکردیم. اگر شما فرامین رژیم(امام) خمینی(ره) را اجرا کنید، مرگ حتمی در انتظارتان خواهد بود؛ زیرا این بار ما از سلاحی استفاده خواهیم کرد که قادر است هر جنبنده‌ای را در جبهه نابود کند.» لازم به ذکر است اخطار فوق مصادف با عملیات والفجر 2 در جولای 1983 و عملیات پنجوین در اکتبر 1983 بود که عراق به‌طور وسیعی از سلاح مرگبار شیمیایی بر علیه نظامیان ایرانی استفاده کرد.

پس‌ از این مرحله، مقامات عراقی به‌تدریج و بارها به استفاده از سلاح‌های شیمیایی اعتراف کردند. مجله «الحربه» ارگان «جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین» چاپ لبنان فاش کرد که «صدام» در ملاقاتی با وزیران خارجه عرب- که برای برگزاری جلسه‌ای در بغداد به سر می‌بردند- گفته است که در جنگ، از سلاح‌های شیمیایی، استفاده جزئی کرده است.

همچنین وزیر امور خارجه وقت عراق در یک کنفرانس مطبوعاتی در بن، در پاسخ به یک سؤال، آشکارا ابراز کرد که دولت او از سلاح‌های شیمیایی استفاده نموده و خواهد کرد.

جالب‌توجه اینکه «طارق عزیز» در سال 1367 ضمن اعتراف به استفاده از سلاح شیمیایی در جنگ با ایران، با اشاره به اتهام‌های وارده به عراق، در مورد کاربرد جنگ افزارهای شیمیایی، کشورهای اروپایی را که از بغداد انتقاد کرده بودند، مورد سرزنش قرارداد و اظهار نمود که کشورهای اروپایی خود سلاح‌های شیمیایی در اختیار کشورهای جهان سوم قرار می‌دهند؛ اما هنگام استفاده از این سلاح‌ها، بر سر قربانیان آن اشک تمساح می‌ریزند.

نزار حمدون، معاون موقت وزیر امور خارجه عراق، در یک مصاحبه مطبوعاتی در بغداد گفت: «نیروهای عراق در طول جنگ علیه نیروهای ایرانی، که مانند امواج خروشان عراق را مورد حمله قرار داده بودند، علاوه بر سلاح‌های کلاسیک، از سلاح‌های شیمیایی نیز استفاده کرده‌اند.» وی مدعی شد که عراق از سلاح‌های شیمیایی در داخل خاک ایران استفاده نکرده است.

سرهنگ دوم ولید الوان حمادی رئیس ستاد تیپ 59 عراق که در منطقه عملیاتی کربلای 5 به اسارت درآمد، اعتراف کرد که رژیم عراق به کرات از بمب‌ها و گلوله‌های شیمیایی علیه نیروهای ایران بهره برده است.

 

اعتراف دولت‌های غربی درباره با استفاده از تسلیحات شیمیایی از سوی رژیم بعث عراق

الف) ایالات‌متحده آمریکا در کنفرانس خلع سلاح سازمان ملل متحد، عراق را  به استفاده از تسلیحات شیمیایی علیه ایران متهم کرد و در کنفرانس خلع سلاح ژنو اعلام کرد: وظیفه تأسف باری که بر عهده دارد، این است که باید گزارش شواهد موجود، استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی را ثابت نموده است.

ب) وزیر امور خارجه اتریش در کنفرانس خلع سلاح در وین(1367) اعلام کرد: دلایلی وجود دارد که عراق در جنگ با ایران از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده است.

ج)  اعلامیه گروه حقوق بشر پارلمان انگلیسی با صراحت از کاربرد سلاح‌های شیمیایی توسط عراق در جنگ با ایران خبر داد.

پس از حمله عراق به کشور کویت، اغلب کشورها و دولت‌ها از این جنایت عراق پرده برداشتند.

روزنامه جمهوری اسلامی-8/1/1364

 

سارا دانیالی

 

 منابع:

 

1.کتاب «تاریخ دفاع مقدس»، نویسنده: «دکتر اسماعیل منصوری لاریجانی»، انتشارات «خادم الرضا (ع)»، سال 1384، صفحه 178-180.

2. شبکه یک تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، برنامه تلویزیونی روایت فتح، مدال های شکسته، قسمت دهم، پنجشنبه 23/1/1380، ساعت 10/23.

3. روزنامه جمهوری اسلامی، 23/2/1364

4. زمانی، سید قاسم، پیشین، ص 54.

5. آنتونی، اچ-کوردسمن، پیشین، ص 527.

6. روزنامه جمهوری اسلامی، 21/1/1363

7. زمانی، سید قاسم، پیشین، ص 55، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 21/1/1363.

8. بازشناسی جنبه های تجاوز و دفاع، پیشین، ص 395.

9. زمانی، سید قاسم، پیشین، ص 55.

10. السامرایی، وفیق، ویرانه¬های دروازه شرقی، ترجمه، عدنان قارونی، تهران، انتشارات مرکز فرهنگی سپاه 1377، ص 103.

11. اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی، ج 2، مصاحبه گر مرتضی سرهنگی، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، سال 1368، ص 164.

12. بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس؛ اسناد جنگ شیمیایی؛ زونکن سال 1362.

13. (5). Anthony H. Cordesman, IRAQ and the war of (Conventional Threats and weapons of mass Destruction.), United States 1999.

14. Newyork Times, (5 March 1984), P.4