دو زن، هر دو گره در کارشان است، هر دو رسیده‌اند به انتهای خط، هر دو پی هم می‌گردند و هر دو برای باز شدن گره زندگی‌شان به هم نیاز دارند، یکی رحم اجاره می‌دهد و یکی رحم اجاره می‌کند.
به گزارش شهدای ایران، بیشتر از 10 سال است که این اجاره کردن و اجاره دادن برای عده ای شده راهی برای خوشبختی؛ یک طرف که نابارور است در ازای پولی که می دهد و چند ماهی که دندان روی جگر می گذارد بالاخره فرزندش را در آغوش می کشد و یک طرف 9 ماه بار شیشه می برد و با پولی که از اجاره دادن تکه ای از بدنش می گیرد زخم های زندگی اش را تیمار می کند.
این دو زن، کار هم را راه می اندازند، این وسط هم عده ای که گیرنده و دهنده رحم را به هم وصل می کنند به عنوان واسطه، حق دلالی می گیرند و کارهای دو طرف را پیش می برند.
ظاهر داستان رحم اجاره ای یا حقوقی ترش، رحم جایگزین، داستانی آسان و گره گشاست، ولی کسانی که در این ماجرا افتاده اند سختی هایش را کمتر از شیرینی اش نمی یابند.
مشکل اصلی اعتماد است، دیوار بدبینی بین دو طرف این معامله بلند است، دهنده و گیرنده خیلی سخت به هم اعتماد می کنند و با وسواس زیاد پیش می روند. اجاره کنندگان رحم جایگزین البته بدبین تر و وسواسی ترند، چون نمی دانند زنی را که برای پرورش فرزند خود انتخاب می کنند تا چه حد برای جنین آنها دل می سوزاند.
ولی به هر حال تاکنون زوج های زیادی پای معامله با دارندگان رحم جایگزین رفته اند و نتیجه هم گرفته اند.
رعنا یکی از همین دلال هاست که به ما می گوید چهار نفر از زنانی که رحم اجاره می دهند و با او کار می کنند، اکنون چهار پنج ماهه حامله اند.
زهرا هم با تعدادی از زنان اجاره دهنده کار می کند و می گوید چند ماه پیش یکی از این زنان اجاره دهنده وضع حمل کرده و نوزاد را بی عیب و نقص به پدر و مادرش تحویل داده است. با این حال روایت زنان اجاره دهنده ای که حاضر نمی شوند پس از تولد نوزاد او را به پدر و مادر اصلی اش بازگردانند یا قبل از به دنیا آمدن نوزاد، بی خبر می گذارند و می روند یا در طول دوران بارداری به سلامت خود و جنین بی توجهی می کنند، دهان به دهان بین زوج های نابارور می چرخد و این دیوار بی اعتمادی به اجاره دهندگان را بلندتر می کند.
دلالان رحم اجاره ای اما می گویند این فقط مشتریان نیستند که گاهی سرشان کلاه می رود، که برخی زوج ها نیز ریگ به کفش دارند و دلال و صاحب رحم اجاره ای را یکجا دور می زنند. زهرا می گوید تا به حال چند مورد برایش پیش آمده که زوج ها وسط کار ول کرده اند و رفته اند و بعد معلوم شده با هم اختلاف پیدا کرده اند و قید بچه دار شدن را زده اند، سرانجام آن جنین بلاتکلیف درون رحم اجاره ای هم شده سقط.
ولی با این حال احتمال سوءاستفاده و تو زرد درآمدن از جانب اجاره دهندگان رحم محتمل تر از مشتری هاست، چون آنها سواره اند و مشتری پیاده، گرچه اولین حرف دلال ها این است که زنان اجاره دهنده قابل اعتمادند و مشکلی ایجاد نخواهند کرد.
محمد و همسرش یکی از متقاضیان استفاده از رحم اجاره ای اند. آنها می ترسند اجاره دهنده مورد نظر اعتیاد داشته باشد یا دخانیات مصرف کند یا بدتر این که مشکل اخلاقی داشته باشد و آن طور که تضمین می دهد پایبند اخلاقیات نباشد.
آنها حق دارند نگران باشند چون رفتارهایی از این جنس بشدت موفقیت روش رحم جایگزین را به مخاطره می اندازد، چنانچه صفیه عشوری مقدم، متخصص زنان، زایمان و نازایی به ما می گوید گرچه جنینی که در رحم مادر جایگزین لانه گزینی می کند ویژگی های ژنتیکی پدر و مادر واقعی را دارد و هیچ شباهتی به صاحب رحم اجاره ای ندارد، ولی اگر این اجاره دهنده مثلا سیگار دود کند، باعث کاهش وزن جنین می شود و اگر شرایط روحی خوبی نداشته باشد و آرامش خود را حفظ نکند، بر خلق و خوی نوزاد اثر می گذارد.
دلال ها ولی می گویند زنانی که معرفی می کنند هیچ کدام از این مشکلات را ندارند و مادری کردنشان برای جنین مهمان، تضمینی است اما با وجود همه این تضمین های شفاهی، دیوار بلند تردید و بددلی در میان اجاره کنندگان رحم وجود دارد، هرچند برای تحقق رویای بچه دار شدن چاره ای جز اعتماد کردن ندارند و با وجود همه سختی ها و ترس ها در این راه گام برمی دارند.
زوج هایی که به دلایلی چون نبود رحم در بدن زن، وجود فیبرم های متعدد رحمی یا ابتلای او به بیماری های پیشرفته مزمن مثل اختلالات تنفسی و قلبی امیدشان برای بچه دار شدن را از دست می دهند، سه راه پیش رو دارند: این که قید فرزنددار شدن را بزنند، به فرزندخوانده فکر کنند یا اسپرم همسر و تخمک خود را در آزمایشگاه لقاح دهند و در رحم زنی دیگر بکارند.
متقاضیان استفاده از رحم اجاره ای راه سوم را انتخاب می کنند چون مطمئن اند نوزادی که از رحم زنی بیگانه خارج می شود، فرزند واقعی خود آنهاست و فقط 9 ماه در بدن زنی دیگر مهمان بوده است.
این زوج ها حاضرند برای رها شدن از زندگی بدون بچه یا تحمل مشقات فرزندخواندگی، برای رحم اجاره ای هزینه کنند که هزینه های کمی هم نیست.
قیمت های رحم اجاره ای سال به سال همپای تورم، حتی جلوتر از آن پیش می رود، بی آن که قاعده مشخصی داشته باشد و بر اساس فرمولی منطقی به دست بیاید.
قیمت رحم اجاره ای بیش از هر چیز تابع توافق دو طرف معامله است و به وضع مالی دو طرف بستگی دارد که تا چه اندازه با هم چانه بزنند.
رعنا می گوید قیمت پایه 20 میلیون تومان است که بسته به توافق، بخشی از آن در روز انتقال جنین، بخشی هنگام سونوگرافی قلب جنین، بخشی در ماه های سوم تا هشتم و قسط آخر بعد از به دنیا آمدن نوزاد و دریافت جواب آزمایش دی ان ای (برای اطمینان از این که نوازد بچه واقعی زوج درخواست کننده باشد) دریافت می شود.
زهرا هم می گوید امسال قیمت همین 20 میلیون تومان است که عده ای که وضع مالی بهتری دارند به چند میلیون تومان بیش از این هم رضایت می دهند و حتی خرجی بچه (نفقه زن اجاره دهنده رحم) را به جای 300 یا 350 هزار تومان در ماه، تا 500 هزار تومان هم می پردازند تا زن حمل کننده جنینشان در مضیقه نباشد.
برخی هم به گفته او، هنگام وضع حمل به مادر جایگزین شیرینی می دهند که معمولا چند میلیون تومان است.
پس به نرخ امسال یک زوج نابارور باید حداقل 25 میلیون تومان به صاحب رحم اجاره ای بپردازند که این غیر از آن حق دلالی سه چهار میلیون تومانی است که واسطه ها می گیرند و هزینه داروها و ویزیت پزشک و خرج لقاح خارج از رحم و هزینه های زایمان.
زهرا می گوید وضع مالی برخی زوج ها واقعا خراب است و خودش مشتری ای داشته که همه اسباب خانه اش را فروخته و پول قرض گرفته که بتواند هزینه اجاره رحم را تامین کند.
در مقابل اما پولی که زن صاحب رحم جایگزین دریافت می کند، به نوعی پول خون اوست، یک جور اجاره تن و دستمزدی برای تحمل 9 ماه پرتلاطم، پراسترس و پرمسئولیت که ممکن است به شکست هم منتهی شود و دستمزدش نصفه و نیمه بماند.
صفیه عشوری مقدم، متخصص زنان، زایمان و نازایی می گوید فرآیند انتقال جنین لقاح یافته به رحم جایگزین به طور معمول از 45 روز تا دو ماه طول می کشد که در این مدت مادر واقعی و مادر جایگزین باید داروهای هورمونی مصرف کنند، یکی برای تحریک تخمک گذاری (مادر واقعی) و دیگری برای آماده شدن آندومتر رحم برای لانه گزینی جنین (مادر جایگزین).
داروهای هورمونی البته بی عوارض نیستند و به گفته زهرا، دلال رحم های اجاره ای، او از این عوارض با زنان اجاره دهنده حرف نمی زند تا پشیمان نشوند. با وجود همه این تلاش ها، اما احتمال ناموفق بودن استفاده از روش رحم جایگزین وجود دارد به طوری که عشوری مقدم می گوید اگر مشکل زوج نابارور فقط رحم نامناسب زن باشد و هیچ ایرادی در بین نباشد، شانس سقط جنین در این روش مثل جمعیت عمومی است یعنی حدود 15 تا 20 درصد، ولی اگر بجز رحم، مشکل دیگری نیز در زوج ها وجود داشته باشد فقط تا 50درصد و حتی 35 تا 40 درصد شانس موفقیت وجود دارد.
پس افتادن در مسیر استفاده از رحم اجاره ای می تواند یک راه پرریسک باشد و مشکلاتی در این مسیر بروز کند که نه زن اجاره دهنده به پولی که برایش چاله کنده، برسد و نه زوج ها که به پایان تنهایی شان دل بسته اند.
در این میان اما بازار اجاره رحم همچنان به شکلی زیرزمینی فعال است و عده ای از قبال آن به مقصود می رسند، ولی احتمال این که چنین نشود نیز وجود دارد چون نه قیمت ها در این بازار قاعده مشخص و حساب شده دارد و نه تضمینی 100 درصدی برای نیفتادن در دام کلاهبرداران وجود دارد. در این بازار متر و معیاری مشخص برای راستی آزمایی حرف اجاره دهندگان و اجاره گیرندگان وجود ندارد.
دولت دست به کار شود
با این حال آدم های مطمئن نیز در این حوزه کار می کنند، افرادی که گرچه دستمزد می گیرند ولی قصد دغل بازی ندارند. زنانی که رحمشان را اجاره می دهند اغلب از اقشار ضعیف جامعه هستند، با دنیایی از مشکلات ریز و درشت که درشت ترینش مشکلات مالی است.
عده ای رحم اجاره می دهند برای جور کردن پول پیش خانه، تامین هزینه های خانواده یا صاف کردن بدهی های تلنبار شده. بیشتر اینها نیز زنانی شوهر دارند که جور تنگدستی شوهرانشان را می کشند و رعنا می گوید مشتری ها بیشتر طالب زنان خانواده دار هستند.
پس عاملی که به این بازار رونق می دهد، از یک سو فقر عده ای از زنان است و از یک سو ناباروری زوج ها که عطش بچه دار شدن را در دلشان زنده نگه می دارد. برای همین است که باید بازار رحم های اجاره ای سر و سامانی قانونی بگیرد تا این دو گروه ذی نفع متضرر نشوند و با اطمینان قدم بردارند.
محمدعلی اسفنانی، سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس بر لزوم این قانونمندی تاکید دارد و معتقد است برای سامان گرفتن بازار رحم اجاره ای که روشی منطقی و شرعی است باید دولت وارد عمل شود و کمیسیونی متشکل از نمایندگان ثبت احوال، وزارت بهداشت، دادگستری و کشور تشکیل دهد و لایحه ای را تنظیم و برای تصویب به مجلس ارسال کند و مطمئن باشد مجلس آمادگی همراهی با دولت در این موضوع را دارد.
ولی تا به حال چنین عزمی به وجود نیامده و چون این چنین است علیرضا اولیایی منش، مدیرکل تدوین تعرفه های وزارت بهداشت نیز به ما می گوید این وزارتخانه قصد ورود به بحث تعرفه گذاری رحم اجاره ای را ندارد، چون اصولا این کار را جزو خدمات درمانی نمی داند.
همین است که قیمت ها در این بازار خودگردان تقریبا مخفی، تابع توافق دو طرف معامله و البته قیمت گذاری های واسطه هاست ولی این بازار پراستقبال می تواند بهتر از این اداره شود، بازاری که در آن اعتماد متقابل حرف اول را می زند، هر دو سوی معامله در آن سود می کنند و قیمت گذاری ها در آن بر اساس منطق انجام می شود.
*جام جم
ظاهر داستان رحم اجاره ای یا حقوقی ترش، رحم جایگزین، داستانی آسان و گره گشاست، ولی کسانی که در این ماجرا افتاده اند سختی هایش را کمتر از شیرینی اش نمی یابند.
مشکل اصلی اعتماد است، دیوار بدبینی بین دو طرف این معامله بلند است، دهنده و گیرنده خیلی سخت به هم اعتماد می کنند و با وسواس زیاد پیش می روند. اجاره کنندگان رحم جایگزین البته بدبین تر و وسواسی ترند، چون نمی دانند زنی را که برای پرورش فرزند خود انتخاب می کنند تا چه حد برای جنین آنها دل می سوزاند.
ولی به هر حال تاکنون زوج های زیادی پای معامله با دارندگان رحم جایگزین رفته اند و نتیجه هم گرفته اند.
رعنا یکی از همین دلال هاست که به ما می گوید چهار نفر از زنانی که رحم اجاره می دهند و با او کار می کنند، اکنون چهار پنج ماهه حامله اند.
زهرا هم با تعدادی از زنان اجاره دهنده کار می کند و می گوید چند ماه پیش یکی از این زنان اجاره دهنده وضع حمل کرده و نوزاد را بی عیب و نقص به پدر و مادرش تحویل داده است. با این حال روایت زنان اجاره دهنده ای که حاضر نمی شوند پس از تولد نوزاد او را به پدر و مادر اصلی اش بازگردانند یا قبل از به دنیا آمدن نوزاد، بی خبر می گذارند و می روند یا در طول دوران بارداری به سلامت خود و جنین بی توجهی می کنند، دهان به دهان بین زوج های نابارور می چرخد و این دیوار بی اعتمادی به اجاره دهندگان را بلندتر می کند.
دلالان رحم اجاره ای اما می گویند این فقط مشتریان نیستند که گاهی سرشان کلاه می رود، که برخی زوج ها نیز ریگ به کفش دارند و دلال و صاحب رحم اجاره ای را یکجا دور می زنند. زهرا می گوید تا به حال چند مورد برایش پیش آمده که زوج ها وسط کار ول کرده اند و رفته اند و بعد معلوم شده با هم اختلاف پیدا کرده اند و قید بچه دار شدن را زده اند، سرانجام آن جنین بلاتکلیف درون رحم اجاره ای هم شده سقط.
ولی با این حال احتمال سوءاستفاده و تو زرد درآمدن از جانب اجاره دهندگان رحم محتمل تر از مشتری هاست، چون آنها سواره اند و مشتری پیاده، گرچه اولین حرف دلال ها این است که زنان اجاره دهنده قابل اعتمادند و مشکلی ایجاد نخواهند کرد.
محمد و همسرش یکی از متقاضیان استفاده از رحم اجاره ای اند. آنها می ترسند اجاره دهنده مورد نظر اعتیاد داشته باشد یا دخانیات مصرف کند یا بدتر این که مشکل اخلاقی داشته باشد و آن طور که تضمین می دهد پایبند اخلاقیات نباشد.
آنها حق دارند نگران باشند چون رفتارهایی از این جنس بشدت موفقیت روش رحم جایگزین را به مخاطره می اندازد، چنانچه صفیه عشوری مقدم، متخصص زنان، زایمان و نازایی به ما می گوید گرچه جنینی که در رحم مادر جایگزین لانه گزینی می کند ویژگی های ژنتیکی پدر و مادر واقعی را دارد و هیچ شباهتی به صاحب رحم اجاره ای ندارد، ولی اگر این اجاره دهنده مثلا سیگار دود کند، باعث کاهش وزن جنین می شود و اگر شرایط روحی خوبی نداشته باشد و آرامش خود را حفظ نکند، بر خلق و خوی نوزاد اثر می گذارد.
دلال ها ولی می گویند زنانی که معرفی می کنند هیچ کدام از این مشکلات را ندارند و مادری کردنشان برای جنین مهمان، تضمینی است اما با وجود همه این تضمین های شفاهی، دیوار بلند تردید و بددلی در میان اجاره کنندگان رحم وجود دارد، هرچند برای تحقق رویای بچه دار شدن چاره ای جز اعتماد کردن ندارند و با وجود همه سختی ها و ترس ها در این راه گام برمی دارند.
زوج هایی که به دلایلی چون نبود رحم در بدن زن، وجود فیبرم های متعدد رحمی یا ابتلای او به بیماری های پیشرفته مزمن مثل اختلالات تنفسی و قلبی امیدشان برای بچه دار شدن را از دست می دهند، سه راه پیش رو دارند: این که قید فرزنددار شدن را بزنند، به فرزندخوانده فکر کنند یا اسپرم همسر و تخمک خود را در آزمایشگاه لقاح دهند و در رحم زنی دیگر بکارند.
متقاضیان استفاده از رحم اجاره ای راه سوم را انتخاب می کنند چون مطمئن اند نوزادی که از رحم زنی بیگانه خارج می شود، فرزند واقعی خود آنهاست و فقط 9 ماه در بدن زنی دیگر مهمان بوده است.
این زوج ها حاضرند برای رها شدن از زندگی بدون بچه یا تحمل مشقات فرزندخواندگی، برای رحم اجاره ای هزینه کنند که هزینه های کمی هم نیست.
قیمت های رحم اجاره ای سال به سال همپای تورم، حتی جلوتر از آن پیش می رود، بی آن که قاعده مشخصی داشته باشد و بر اساس فرمولی منطقی به دست بیاید.
قیمت رحم اجاره ای بیش از هر چیز تابع توافق دو طرف معامله است و به وضع مالی دو طرف بستگی دارد که تا چه اندازه با هم چانه بزنند.
رعنا می گوید قیمت پایه 20 میلیون تومان است که بسته به توافق، بخشی از آن در روز انتقال جنین، بخشی هنگام سونوگرافی قلب جنین، بخشی در ماه های سوم تا هشتم و قسط آخر بعد از به دنیا آمدن نوزاد و دریافت جواب آزمایش دی ان ای (برای اطمینان از این که نوازد بچه واقعی زوج درخواست کننده باشد) دریافت می شود.
زهرا هم می گوید امسال قیمت همین 20 میلیون تومان است که عده ای که وضع مالی بهتری دارند به چند میلیون تومان بیش از این هم رضایت می دهند و حتی خرجی بچه (نفقه زن اجاره دهنده رحم) را به جای 300 یا 350 هزار تومان در ماه، تا 500 هزار تومان هم می پردازند تا زن حمل کننده جنینشان در مضیقه نباشد.
برخی هم به گفته او، هنگام وضع حمل به مادر جایگزین شیرینی می دهند که معمولا چند میلیون تومان است.
پس به نرخ امسال یک زوج نابارور باید حداقل 25 میلیون تومان به صاحب رحم اجاره ای بپردازند که این غیر از آن حق دلالی سه چهار میلیون تومانی است که واسطه ها می گیرند و هزینه داروها و ویزیت پزشک و خرج لقاح خارج از رحم و هزینه های زایمان.
در مقابل اما پولی که زن صاحب رحم جایگزین دریافت می کند، به نوعی پول خون اوست، یک جور اجاره تن و دستمزدی برای تحمل 9 ماه پرتلاطم، پراسترس و پرمسئولیت که ممکن است به شکست هم منتهی شود و دستمزدش نصفه و نیمه بماند.
صفیه عشوری مقدم، متخصص زنان، زایمان و نازایی می گوید فرآیند انتقال جنین لقاح یافته به رحم جایگزین به طور معمول از 45 روز تا دو ماه طول می کشد که در این مدت مادر واقعی و مادر جایگزین باید داروهای هورمونی مصرف کنند، یکی برای تحریک تخمک گذاری (مادر واقعی) و دیگری برای آماده شدن آندومتر رحم برای لانه گزینی جنین (مادر جایگزین).
داروهای هورمونی البته بی عوارض نیستند و به گفته زهرا، دلال رحم های اجاره ای، او از این عوارض با زنان اجاره دهنده حرف نمی زند تا پشیمان نشوند. با وجود همه این تلاش ها، اما احتمال ناموفق بودن استفاده از روش رحم جایگزین وجود دارد به طوری که عشوری مقدم می گوید اگر مشکل زوج نابارور فقط رحم نامناسب زن باشد و هیچ ایرادی در بین نباشد، شانس سقط جنین در این روش مثل جمعیت عمومی است یعنی حدود 15 تا 20 درصد، ولی اگر بجز رحم، مشکل دیگری نیز در زوج ها وجود داشته باشد فقط تا 50درصد و حتی 35 تا 40 درصد شانس موفقیت وجود دارد.
پس افتادن در مسیر استفاده از رحم اجاره ای می تواند یک راه پرریسک باشد و مشکلاتی در این مسیر بروز کند که نه زن اجاره دهنده به پولی که برایش چاله کنده، برسد و نه زوج ها که به پایان تنهایی شان دل بسته اند.
در این میان اما بازار اجاره رحم همچنان به شکلی زیرزمینی فعال است و عده ای از قبال آن به مقصود می رسند، ولی احتمال این که چنین نشود نیز وجود دارد چون نه قیمت ها در این بازار قاعده مشخص و حساب شده دارد و نه تضمینی 100 درصدی برای نیفتادن در دام کلاهبرداران وجود دارد. در این بازار متر و معیاری مشخص برای راستی آزمایی حرف اجاره دهندگان و اجاره گیرندگان وجود ندارد.
دولت دست به کار شود
با این حال آدم های مطمئن نیز در این حوزه کار می کنند، افرادی که گرچه دستمزد می گیرند ولی قصد دغل بازی ندارند. زنانی که رحمشان را اجاره می دهند اغلب از اقشار ضعیف جامعه هستند، با دنیایی از مشکلات ریز و درشت که درشت ترینش مشکلات مالی است.
عده ای رحم اجاره می دهند برای جور کردن پول پیش خانه، تامین هزینه های خانواده یا صاف کردن بدهی های تلنبار شده. بیشتر اینها نیز زنانی شوهر دارند که جور تنگدستی شوهرانشان را می کشند و رعنا می گوید مشتری ها بیشتر طالب زنان خانواده دار هستند.
پس عاملی که به این بازار رونق می دهد، از یک سو فقر عده ای از زنان است و از یک سو ناباروری زوج ها که عطش بچه دار شدن را در دلشان زنده نگه می دارد. برای همین است که باید بازار رحم های اجاره ای سر و سامانی قانونی بگیرد تا این دو گروه ذی نفع متضرر نشوند و با اطمینان قدم بردارند.
محمدعلی اسفنانی، سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس بر لزوم این قانونمندی تاکید دارد و معتقد است برای سامان گرفتن بازار رحم اجاره ای که روشی منطقی و شرعی است باید دولت وارد عمل شود و کمیسیونی متشکل از نمایندگان ثبت احوال، وزارت بهداشت، دادگستری و کشور تشکیل دهد و لایحه ای را تنظیم و برای تصویب به مجلس ارسال کند و مطمئن باشد مجلس آمادگی همراهی با دولت در این موضوع را دارد.
ولی تا به حال چنین عزمی به وجود نیامده و چون این چنین است علیرضا اولیایی منش، مدیرکل تدوین تعرفه های وزارت بهداشت نیز به ما می گوید این وزارتخانه قصد ورود به بحث تعرفه گذاری رحم اجاره ای را ندارد، چون اصولا این کار را جزو خدمات درمانی نمی داند.
همین است که قیمت ها در این بازار خودگردان تقریبا مخفی، تابع توافق دو طرف معامله و البته قیمت گذاری های واسطه هاست ولی این بازار پراستقبال می تواند بهتر از این اداره شود، بازاری که در آن اعتماد متقابل حرف اول را می زند، هر دو سوی معامله در آن سود می کنند و قیمت گذاری ها در آن بر اساس منطق انجام می شود.
*جام جم
