تکنوکرات در مفهوم دو دهه اخیر خود در توصیف آن دسته از مدیران و مسئولان
اقتصادی دولت‌های هاشمی و خاتمی به کار رفت و همچنان مورد استفاده قرار
می‌گیرد که دارای ویژگی‌هایی چون وادادگی در برابر غرب، بی‌اعتنایی به
خودکفایی در تمامی عرصه‌های اقتصادی تا فرهنگی، اعتقاد به لزوم هضم شدن در
نظام حاکم جهانی برای رسیدن به رفاه مادی، تصریح بر اولویت توسعه بر عدالت،
کنار گذاشتن ارزش‌های انقلابی همچون ساده زیستی و استکبارستیزی، پیروی از
الگوهای توسعه غربی، علاقه‌مندی به سیاست‌های لیبرالی اقتصادی همچون
آزادسازی قیمت‌ها و... هستند.
البته تکنوکرات‌ها با استفاده از پروپاگاندای عظیم رسانه‌های زنجیره‌ای
گسترده‌‌شان در دو دهه اخیر، تلاش کرده‌اند خود را در اذهان مردم به عنوان
نماد مدیران اجرایی کارآمد، آکادمیک، باسواد، مسلط به علوم و فناوری‌های
روز و در یک کلام «ژنرال» عرصه مدیریت اجرایی کشور جا بزنند.
* ضربات تکنوکرات‌ها به اقتصاد ملی
با این حال، به علت همان نوع تفکرات واداده مذکور و همینطور حضور یکپارچه
دو دهه‌ای خصوصا در دولت‌های هاشمی و خاتمی در مناصب کلیدی اجرایی کشور،
زیان‌های شدیدی به اقتصاد کشور وارد آورده‌اند و همواره مانعی جدی بر سر
حرکت کشور به سمت خودکفایی در عرصه‌های مختلف اقتصادی بوده‌اند.
در تفکر تکنوکرات ها، در اقتصاد جهانی فعلی که تحت سلطه نظام اقتصادی
مدنظر آمریکا قرار دارد، خودکفایی و استقلال اقتصادی برای کشور جهان سومی
چون ایران معنا ندارد، بلکه ایران باید تمام بهانه‌ها را از دست غربی‌ها
بگیرد؛ یعنی این ما هستیم که باید از تمام شاخص‌ها و ارزش‌هایی که بهانه به
دست غربی‌ها می‌دهد تا ما را تحریم اقتصادی کنند و فشار بیاورند، دست
بکشیم.
اکثر سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی 16
ساله 1368 تا 1384، همچون طرح تعدیل اقتصادی در دولت هاشمی، برنامه‌های سوم
و چهارم در دولت‌های هاشمی و خاتمی و سند استراتژی توسعه صنعتی در دولت
خاتمی، دست‌پخت همین طیف تکنوکرات بود که بر مبنای الگوبرداری از غرب نوشته
شد و به سبب بی‌توجهی محض به خودکفایی و اقتضائات بومی ایران، ضربات شدیدی
به ساختار اقتصادی کشور وارد کرد.
* تحلیل رهبری از تکنوکرات‌ها
در تمامی این دوران، رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها نسبت به مضرات
الگوبرداری از غربی‌ها برای توسعه اقتصادی کشور و بی‌توجهی به مبانی اقتصاد
بومی خصوصاً خودکفایی، هشدار می‌دادند.
اتفاقاً رهبر معظم انقلاب در سخنرانی ابتدای سال 1392 در حرم مطهر رضوی،
اشاره‌ای به بی‌اعتقادی تکنوکرات‌ها به خودکفایی و کاهش وابستگی اقتصاد
کشور به نفت داشتند و فرمودند:
«اقتصاد ما دچار این اشکال است که وابسته به نفت است. ما باید اقتصاد
خودمان را از نفت جدا کنیم؛ دولت‌های ما در برنامه‌های اساسیِ خودشان این
را بگنجانند. من هفده هجده سال قبل به دولتی که در آن زمان سر کار بود و به
مسئولان گفتم کاری کنید که ما هر وقت اراده کردیم، بتوانیم درِ چاه‌های
نفت را ببندیم. آقایانِ به قول خودشان «تکنوکرات» لبخند انکار زدند که مگر
می‌شود؟! بله می‌شود؛ باید دنبال کرد، باید اقدام کرد، باید برنامه‌ریزی
کرد. وقتی برنامهٔ اقتصادی یک کشور به یک نقطه خاص متصل و وابسته باشد،
دشمنان روی آن نقطهٔ خاص تمرکز پیدا می‌کنند. بله تحریم‌ها اثر گذاشت،
منتها نه آن اثری را که دشمن می‌خواست.»
* بازگشت تکنوکرات ها
با بازگشت بخش اعظم طیف موسوم به
تکنوکرات به مناصب اجرایی در دولت یازدهم، شاهد بازگشت همان تفکرات در
تصمیمات اقتصادی یک سال اخیر بوده‌ایم. مصادیق فراوانی برای این بازگشت
نامیمون می‌توان برشمرد: از تخطئه خودکفایی بنزین و باز کردن مسیر واردات
بنزین تا افزایش شدید حجم واردات کالاهای مصرفی؛ از کنار زدن شرکت‌های
داخلی در بخش نفت تا معطل نگه داشتن پروژه‌های عظیم نفتی برای بازگشت
نافرجام شرکت‌های غربی؛ از حذف طرح‌های ساماندهی واردات و جلوگیری از قاچاق
همچون شبنم تا تمسخر طرح‌های خودکفایی و مزیت‌های اقتصادی کشور.
* فراموشی آقای ترکان
با این حال، اظهارات اخیر اکبر ترکان مشاور رئیس دولت یازدهم و دبیر شورای
مناطق آزاد، بار دیگر زنگ خطر تفکرات تکنوکرات‌ها برای اقتصاد کشور را با
شدت بیشتری به صدا درآورده است. اگر تا پیش از این، در قالب تحلیل
سیاست‌های اقتصادی دولت یازدهم، نسبت به بازگشت خطرات تفکرات تکنوکرات‌ها
هشدار داده می‌شد، اظهارات صریح اکبر ترکان، مؤید تمامی این تحلیل‌ها بود.
طی روزهای اخیر، ترکان با لحنی نامناسب، تمامی توفیقات 35 ساله انقلاب
اسلامی در پیشرفت در بسیاری از ابعاد و حوزه‌های اقتصادی را زیر سؤال برده
است.
مهم‌ترین بخش از اظهارات ترکان به شرح ذیل است:
- اگر قرار باشد تعرفه واردات برداشته شود، در هیچ صنعتی به جز آبگوشت
بزباش و قورمه‌سبزی، در هیچ تکنولوژی تولید رقابتی و برتری نخواهیم داشت.
- در شرایط فعلی قابلیت رقابت در هیچ صنعتی را نداریم.
-اگر قرار باشد تعرفه‌های واردات برداشته شود، قابلیت رقابت در چه صنعتی را خواهیم داشت؟
- از سال 41 تا 51 در دوره محمدرضا پهلوی یک دوره موفق برنامه‌ریزی
داشتیم، این برنامه‌ها پس از آن بر باد رفت و کوشش‌هایی نیز بعد از انقلاب
صورت گرفت که دستاوردهایی به همراه داشت ولی نتیجه نهایی آن این است که در
حال حاضر در آن قرار داریم و باید دید چه ویژگی‌هایی باعث این وضعیت شده و
چرا در توسعه صنعتی موفق نبوده‌ایم.
- مسئول سازمان مدیریت صنعتی قول داده که در این زمینه تحقیق کند که چه ویژگی باعث شده که توسعه صنعتی تاکنون در ایران موفق نشود.
- بدون تعارف بگویم آیا در فناوری الکترونیک و یا برق و یا صنایع دیگر امکان رقابت را با محصولات کشورهای دیگر داریم؟
* ترکان به چه حمله می‌کند؟
حمله ترکان به پیشرفت‌های اقتصادی کشور در 35 سال پس از انقلاب و
بزرگنمایی ضعف‌ها و معایب آن، در حالی است که خود وی از جمله مدیران
تکنوکراتی است که در این 35 سال نزدیک به 3 دهه در مناصب عالی کشور مشغول
به کار بوده است.
در 30 سال گذشته، ترکان در سازمان‌ها، شرکت‌ها و دستگاه‌های مهم اقتصادی
کشور عهده‌دار مسئولیت‌های مهم بوده و اینک فراموش کرده که اگر ضعفی در
مدیریت اقتصادی کشور در سطوح مختلف بوده، مطمئناً او از جمله افرادی است که
امروز باید پاسخگوی سوءمدیریت‌های خود باشد، نه این که در مقام مدعی حاضر
شود.
* بی‌توجهی به اقتصاد مقاومتی
با توجه به اظهارات مشاور رئیس دولت یازدهم، باید بیش از گذشته نسبت به عدم اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، نگران بود.
ترکان را به خواندن بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار فرماندهان و جمعی از
کارکنان نیروی هوائی ارتش جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 19 بهمن 1391 دعوت
می‌کنیم: دولت‌هایی، ملت‌هایی هستند
و بودند که در این سی سال در سیطره آمریکا بودند - دولت‌های سرسپرده
آمریکا که ملت‌هایشان را زیر پای سلطه‌گران انداخته بودند - آن‌ها هم
هستند؛ ببینید آن‌ها کجایند، شما کجایید. ملت ایران با حرکت خود، با
استقلال خود، با خودباوری خود، با توکل به خدا، اثبات کرد که می‌توان و
می‌باید در مقابل سلطه بیگانگان و سلطه‌جویان ایستاد و می‌توان ایستاد. این
را ملت ایران اثبات کرده است. سی سال پیش ملت ایران در قافله علم و تمدن و
پیشرفت و فناوری و نفوذ سیاسی کجا بود؟ امروز کجاست؟ به برکت ایستادگی، به
برکت توکل به خدا، به برکت به میدان آوردنِ همه استعدادهای خود؛ این یک
تجربه است؛ هم برای خود ملت ایران و نسل‌های آینده تجربه است، هم برای
ملت‌های دیگر تجربه است و نیروی هوایی جمهوری اسلامی یکی از نمونه‌هاست در
این ایستادگی و حرکتی که متکی به خودباوری بود. این را باید ادامه بدهید.
ما ملت ایران باید این را ادامه بدهیم. این راه، راه پربرکتی است.
* کسی که به تکنوکرات بودن خود افتخار می‌کند
ترکان در گفتگویی در اواخر اردیبهشت سال 1392 ، به دفاع از تکنوکرات‌ها
پرداخت و مدعی شد: حذف تکنوکرات‌ها خیانت به کشور بود و در این گفتگو
اعتراف کرده که او یکی از بانیان تقویت پایگاه مدیران تکنوکرات در کشور
بوده است. وی گفته است: والله هیچ جای دنیا تکنوکرات بودن فحش نیست و
هزینه‌اش حذف نخواهد بود. بلکه افتخار یک تیم اجرایی است.
با وجود چهره‌هایی با چنین تفکراتی در دولت یازدهم، به حاشیه رفتن اقتصاد مقاومتی دور از ذهن نخواهد بود.
