درصد جانبازی و ازکارافتادگی جانبازان برای ما و متخصصان کمیسیون، حکم حق‌الناس را دارد. ما باید بکوشیم در روند فعالیت‌ها حق هیچ‌یک از جانبازان عزیز پایمال نشود و البته ما در ازای درصدهایی که به جانبازان می‌دهیم تعهد داریم.
شهدای ایران: دکتر غلامرضا طائبی از سال 1375 در بنیاد مستضعفان و جانبازان به‌عنوان رییس پلی کلینیک قائم ارومیه خدمت خود را آغاز کرد. وی در ادامه معاون فرهنگی بنیاد آذربایجان غربی و مدتی به‌صورت همزمان جانشین معاون اشتغال این مرکز نیز بود. وی در سال 77 به‌عنوان معاون بهداشت و درمان بنیاد آذربایجان غربی معرفی و در سال 78 مدیرکل بنیاد مستضعفان و جانبازان استان آذربایجان غربی شد. خدمات وی در این سمت تا سال 83 و ادغام نهادهای ایثارگری ادامه پیدا کرد و تا انتهای سال 84 مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران این استان بود. غلامرضا طائبی در سال 85 با نظر ریاست و معاونت بهداشت و درمان وقت، قائم‌مقام معاونت بهداشت و درمان بنیاد شهید و امور ایثارگران شد و در سال 86 با حفظ سمت به‌عنوان رییس کمیسیون پزشکی حکم گرفت. در سال 88 به تحصیل در رشته مدیریت استراتژیک پرداخت و در سال 91 مدیرعامل «شرکت متد» بود و چندی قبل به سمت ریاست دبیرخانه کمیسیون‌های پزشکی منصوب شد. گفت‌وگوی نشریه «افضل» با دکتر طائبی به شرح زیر است:
در ابتدا مقدمه‌ای پیرامون شرایط کمیسیون پزشکی و سازوکارها کنونی آن بفرمایید.
همان‌طور که می‌دانید در مورد کمیسیون تعیین درصد و سایر کمیسیون‌های قانونی که در قانون تسهیلات اجتماعی مجلس برای جانبازان آمده، بنیاد شهید و امور ایثارگران به‌عنوان مرجع معرفی شده است. در خصوص سازوکار کمیسیون پزشکی بنیاد؛ تا قبل از سال 85 در بنیاد جانبازان آیین‌نامه‌ای وجود داشت که مبانی تعیین درصد برای ضایعات مختلف در آن دقیق تعریف نشده بود و معمولاً حالت دامنه‌دار داشت؛ مثلاً برای اصابت یک ترکش؛ درصد 10 تا 15 را لحاظ می‌کرد. این شرایط باعث شده بود اختلاف‌سلیقه‌ها و برداشت‌های مختلفی درزمینهٔ تعیین درصد جانبازان و آرای متخصصان به وجود بیاید. به همین خاطر جانبازانی که فکر می‌کردند ضایعاتی مشابه دارند، نسبت به اختلاف درصدشان اعتراض کرده و مدعی می‌شدند که به‌طور صحیح معاینه و تعیین درصد نشده‌اند. این وضعیت در آن زمانی که من مسئولیت کمیسیون را به عهده داشتم یعنی در سال 86 باعث شد تا آیین‌نامه فعلی که همچنان مبنای کار کمیسیون است با حضور نزدیک به 100 متخصص در حوزه‌های مختلف از واحدهای درمانی ارگان‌های نظامی، انتظامی و... تدوین شود. مطابق با این آیین‌نامه، تعیین درصدها به‌صورت دقیق تعریف شدند، مشکلات قبلی مرتفع و به‌طورکلی تعیین درصدها حالتی یکپارچه به خود گرفت. همچنین برخلاف گذشته که نواحی ضایعات به جانبازان اعلام نمی‌شد، در آیین‌نامه جدید مقرر شد تا اطلاعات تعیین درصد به جانبازان اعلام شود. البته لازمه این مسئله، الکترونیکی شدن پرونده‌های تعیین درصد جانبازان بود که در حال حاضر نیاز به تکمیل دارند.
بنابراین اگر به عملکرد کمیسیون در دوره‌های مختلف نگاهی بیندازیم؛ درخواهیم یافت که روند رو به رشدی در آن حاکم بوده آن چنانکه در سال‌های نخست فعالیت، مبنای تعیین درصدها علمی نبود تا اینکه آیین‌نامه بنیاد جانبازان تدوین و تا سال 85 اجرا می‌شد و در ادامه تدوین آیین‌نامه جدید در سال 86 صورت گرفت که تاکنون مبنای کار متخصصان کمیسیون پزشکی بنیاد شهید و امور ایثارگران است.
موضوع فعالیت کمیسیون پزشکی به‌گونه‌ای تعریف شده که مراجعات بسیار زیادی به آن می‌شود و بدون شک یکی از پرمشغله‌ترین بخش‌های بنیاد است. فکر می‌کنید وجود این‌همه مراجعه و فشار کاری، طبیعی است؟
ازآنجایی‌که مطابق با قوانین، عمده خدمات بر اساس درصد جانبازی تعریف شده‌اند، مراجعات به کمیسیون در ادوار مختلف همیشه متراکم بوده است چراکه جانبازان برای اینکه بتوانند نیازهای خود را با خدمات بیشتری تأمین کنند همواره مترصد افزایش درصد جانبازی خود بوده‌اند و پیرو این مطالبه، مراجعات مکرری به کمیسیون داشته و دارند.
از طرفی این وضعیت باعث شد که گلایه‌های فراوانی از کمیسیون وجود داشته باشد چراکه وقتی جانبازان عزیز نتیجه موردنظر خود را از کمیسیون نمی‌گیرند و لاجرم نمی‌توانند از تسهیلات موردنظر خود برخوردار شوند از کمیسیون ابراز نارضایتی می‌کنند. به نظر من این وضعیت را باید به‌عنوان یک آسیب در راستای اهداف ترویج فرهنگ ایثار و شهادت به‌طور جدی مورد ارزیابی قرار داد و شرایط را به نحو مطلوب، اصلاح کرد.
پیشنهاد شما دراین‌باره چیست؟ این مشکل را چطور می‌شود برطرف کرد؟
به نظر من باید در سیاست‌های کلان تعیین درصد و خدمات‌رسانی به جانبازان و ایثارگران، تجدیدنظر شود تا دیگر نوع خدمات و میزان آن‌ها به نسبت درصد جانبازان تعریف نشود بلکه خدمات به نوع ضایعات تعلق گیرد؛ یعنی مثلاً بسته‌های خدمات خاص به جانبازانی که دچار ضایعات نخاعی (یا سایر ضایعه‌ها) هستند، ارائه شود و در این میان، این‌گونه نباشد که مثلاً جانبازان 70 درصد نخاعی مشمول تأمین مسکن یا تأمین خودرو باشند اما جانبازان زیر 70 درصد نباشند چراکه در این صورت، وضعیت همانی می‌شود که بوده و هست یعنی جانبازانی که مثلاً 50 درصد ضایعه نخاعی دارند با مراجعات مکرر درصدد هستند که درصد جانبازی بیشتری از کمیسیون پزشکی بگیرند. این‌طور است که کمیسیون پزشکی همیشه محل مراجعه‌های مکرر بوده است. بدتر از همه اینکه گاهی این شائبه به وجود می‌آید که کمیسیون دستور دارد که درصدها را بالا نبرد یا کم بدهد، یا حالت اشتغال ندهد و... درحالی‌که در هیچ دوره‌ای به کمیسیون چنین ابلاغی داده نشده بلکه همواره مبنای کار، رأی متخصصان بوده است.
آیا کمیسیون پزشکی از جهات دیگر نیز با مشکل و چالش روبرو می‌شود؟
بله. یکی دیگر از مشکلات کمیسیون در دوره‌های مختلف، اعمال‌نظرهای سیاسی بوده که به کمیسیون ضربه زده است مثلاً در دوره‌ای از سوی مقامات سیاسی کشور این مسئله عنوان می‌شود که نباید در تعیین درصد جانبازان، کاهشی رخ دهد. این رویکرد، یک رویکرد سیاسی است نه تخصصی. چراکه به‌هرحال برخی از جانبازان در مسیر بهبود و توانمند شدن قرار دارند و شرایط آن‌ها رو به بهبود است؛ بنابراین وقتی متخصصان شرایط بهبود آن‌ها را احراز کنند، طبیعی است که با کاهش درصد روبرو خواهند بود. از این منظر؛ می‌بینیم که مقوله توانمندسازی مغفول واقع می‌شود. البته این شرایط، در همان وابستگی ارائه خدمات به میزان درصد جانبازان نیز ریشه دارد؛ آن چنانکه خود جانبازان هم شاید رغبتی نداشته باشند که درصد جانبازی‌شان کاهش پیدا کند و به نحوی در مسیر توانمندی قرار بگیرند ازاین‌رو تمهیداتی باید اندیشیده شود که توانمندی جانبازان در حوزه‌های مختلف اجتماعی، بیش‌ازپیش موردتوجه قرار بگیرد زیرا بدون شک شرایط از نظر شخصیتی به نفع خود جانبازان است. این رویکرد؛ البته مطابق با منویات مقام معظم رهبری درزمینهٔ تقویت و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت هم تعریف می‌شود.
آیا معاینات و تعیین درصدها در حال حاضر تنها بر مبنای تقاضاهاست، یا اینکه موضوع از سوی کمیسیون هم دنبال می‌شود؟
ما در شرایط کنونی تقریباً تنها به تقاضاها رسیدگی می‌کنیم. البته در یک دوره تغییراتی در آیین‌نامه ایجاد کردیم تا پزشکان مشاور در سراسر کشور، جانبازانی که احتمال افزایش درصدشان وجود دارد را به کمیسیون معرفی کنند اما به دلیل عدم حمایت‌های قانونی و پاره‌ای از مشکلات این طرح منفعل شد البته در طرح‌های تحولی که به مسئولان ارشد بنیاد ارائه شده، بحث ارزیابی و پایش سلامت جانبازان به‌طور جدی مطرح شده است به‌گونه‌ای که اگر کمیسیون به لحاظ قانونی و بودجه‌ای حمایت شود، این امکان را خواهیم داشت که خود به سراغ جانبازان معزز برویم و آن‌ها را معاینه کنیم.
همان‌طور که می‌دانید برخی از جانبازان که سال‌ها قبل جانبازی‌شان احراز شده و درصد گرفته‌اند، دیگر به کمیسیون مراجعه‌ای نداشته‌اند و مورد معاینه قرار نگرفته‌اند. از طرفی در حال حاضر 80 درصد از معاینات کمیسیون به جانبازانی معطوف می‌شود که درصد جانبازی‌شان زیر 20 درصد بوده و عمدتاً در پی ارتقای درصد خود هستند. این شرایط باعث شده که کمیسیون تا حدود زیادی وضعیت انفعالی پیدا کند. حال‌آنکه کمیسیون باید با این امکان را داشته باشد که به سراغ جانبازانی که مراجعه‌ای به کمیسیون ندارند هم برود و جویای احوال آن‌ها بشوند.
اجرایی شدن قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران چقدر می‌تواند در این راستا، دست کمیسیون را باز بگذارد و به محقق شدن اهداف کمک می‌کند؟
ماده 18 قانون جامع یک نوع امتیازبندی تلفیقی را مطرح می‌کند که آیتم‌های مختلفی دارد که همگی در تعیین درصدها نقش دارند اما باید قبول کرد اجرایی کردن این ماده، نیازمند کار کارشناسانی و دقیقی است. ما در جلساتی که با سازمان‌های نظامی مختلف و مسئولان امور ایثارگران این سازمان‌ها داشته‌ایم، در حال حاضر پیگیر بحث ارائه بسته‌های خدماتی به ضایعات مختلف هستیم. نظر ما این است که اگر قرار است با محاسبات و لحاظ کردن امتیازات مختلف خدمتی به جانبازان بکنیم، این خدمت را در قالب بسته‌های خدماتی به گروه ضایعات مختلف ارائه دهیم. مثلاً اگر مقرر است که جانباز اعصاب و روان با درصد 25، تأمین مسکن شود، این خدمت برای تمام جانبازان لحاظ شود تا جانبازان مثلاً 10 درصدی هم که برای تأمین مسکن باید درصدشان ارتقا پیدا کند، تأمین مسکن شوند؛ یعنی در مبانی تعیین درصد و استانداردهای موجود تغییری ایجاد نکنیم بلکه خدمات را گسترده‌تر ارائه دهیم. از طرف دیگر به دنبال ارتقای عملکرد کمیسیون با افزایش تخصص‌ها، نوع معاینات و نوع به‌کارگیری از متخصصان در کمیسیون‌ها باشیم.
تغییر محل کمیسیون و استقرار در ساختمانی که فضای لازم برای آزمایش‌های تخصصی و معاینه جانبازان را داشته باشد، از دیگر مطالبات ما بود که با موافقت رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران همراه شد و قرار است ترتیب اثر داده شود. همچنین بازنگری در ساختار اداری کمیسیون و تأمین منابع لازم جهت استفاده بیشتر از متخصصان مختلف ازجمله طرح‌های تحولی ما در کمیسیون است که پیگیر محقق شدن آن‌ها نیز هستیم.
سایر مسئولیت‌هایی که به عهده کمیسیون پزشکی گذاشته شده است، چه روندی را طی می‌کنند؟
مسئولیت‌هایی همچون مرخصی‌های استعلاجی جانبازان، حالت اشتغال، کسری حالت کار و... همه دارای آیین‌نامه‌هایی هستند که در کمیسیون پزشکی تعریف و اجرا می‌شود اما همان‌طور که گفتم؛ آنچه مطلوب ماست، ارتقای سطح علمی کمیسیون است زیرا همان‌طور که می‌دانید در علوم پزشکی، ملاحظات متعددی وجود دارد مثلاً ترکشی که در عضله است با ترکشی که در مفصل مانده تفاوت دارد و گاه این تفاوت‌ها، بسیار حیاتی هستند.
برای دست‌یابی به این سطح از تخصص و ارتقای عملکرد کمیسیون چه امکانات مضاعفی مورد نیاز است؟
یکی از خواسته‌های ما که در طرح تحولی ارائه شده، مسئله تأسیس کلینیک‌های تخصصی با تخصص‌های مختلف نظیر شیمیایی، تیر و ترکش، اعصاب و روان و ... است تا کمیسیون حالت پلی کلینیکی پیدا کند و اقناع جانبازان به‌طور کامل در دستور کار قرار گیرد. این رویکرد؛ به‌خودی‌خود دربردارنده نگاه بالینی به جانبازان است.
اقناع‌سازی جانبازان و جلب رضایت جانبازان در معاینات، یکی از مسائل بااهمیت است که همواره مورد توجه بوده. لطفاً در این خصوص و راجع به برنامه‌های کمیسیون بیشتر توضیح دهید.
پاسخ به این سؤال، برمی‌گردد به همان نگاه بالینی که باید به آن برسیم. در طرح‌های ما یک سری ایستگاه‌های استانی در دست تعریف است که به تحقق این نگاه کمک می‌کند آن چنانکه استان‌هایی که آمادگی و تمایل دارند می‌توانند متخصصان خود را به ما معرفی کرده تا کمیسیون‌های بدوی را در این استان‌ها دایر کنیم. البته این امر نیازمند مراکز پزشکی لازم جهت معاینات متخصصان است که می‌شود از پتانسیل‌های موجود در استان‌ها حتی از مجتمع‌های ایثار که در حال احداث در مراکز استان هستند، در این راستا استفاده بهینه کرد اما استان‌ها معمولاً اقبالی به تأسیس این کمیسیون‌های بدوی ندارند زیرا به‌هرحال این مسئله حجم قابل‌توجهی از مراجعات، مسئولیت‌ها و پیگیری‌های بعدی جانبازان را متوجه آن‌ها می‌کند اما اگر این امر محقق شود، بسیاری از مشکلات مرتفع خواهد شد زیرا دیگر متخصصان کمیسیون مجبور نیستند به استان‌های مختلف سفر کنند به همین خاطر تقاضاها در فرصت زمانی کمتری اجابت می‌شوند و جانبازان مجبور به تحمل هزینه‌های سفر نمی‌شوند. حتی اگر برخی از استان‌ها با این طرح موافقت کنند، می‌توان برای آن‌ها استان‌های معین تعریف کرد تا جانبازان این استان‌ها نیز با کمترین هزینه و زمان، در ایستگاه‌های موردنظر معاینه و تعیین درصد شوند.
در خصوص جانبازان اعصاب و روان نیز به دلیل حساسیت و تفاوت بیماری، طرح ما این است که با کمک مددکاران و روان‌پزشکان در استان‌ها، فرم‌هایی مخصوص در مقاطع زمانی مختلف تهیه شود و در هنگام برگزاری کمیسیون، در اختیار متخصصان قرار گیرد زیرا معاینه بیماران اعصاب و روان نیازمند نظارت و بررسی‌های مستمر است و تنها در یک جلسه کمیسیون نمی‌توان به‌طور دقیق در مورد روند بیماری نظر قطعی داد.
آیا آمار مشخصی در مورد میزان معاینات و تقاضاها به کمیسیون وجود دارد؟
مطابق با آماری که از سال‌های قبل در اختیار ماست، کمیسیون پزشکی تقریباً سالانه بیشتر از 30 هزار جانباز را در سراسر کشور معاینه و تعیین درصد می‌کند. البته تعداد مراجعات به کمیسیون، سالانه 70 هزار نفر است اما آماری که در رابطه با سال جاری وجود دارد این است که 80 درصد تقاضاها با تغییر درصد همراه نبوده است.
مطابق با آیین‌نامه، حدفاصل بین دو تقاضا چند سال تعریف شده؟
سه سال، البته اگر جانباز در طول این مدت با عارضه جدیدی مواجه شد می‌تواند با ارائه مدارک پزشکی جدید، هر وقت که خواست به کمیسیون مراجعه و تقاضای تعیین درصد دوباره بدهد اما کم نیستند مواردی که با ارجاعات و توصیه مسئولان مورد معاینه قرار می‌گیرند که درصد جانبازی و ازکارافتادگی قریب به‌اتفاق آن‌ها ابقا و تمدید می‌شود.
در پایان اگر حرفی ناگفته مانده، بفرمایید.
خاطرنشان می‌کنم که درصد جانبازی و ازکارافتادگی جانبازان برای ما و متخصصان کمیسیون، حکم حق‌الناس را دارد. ما باید بکوشیم در روند فعالیت‌ها حق هیچ‌یک از جانبازان عزیز پایمال نشود و البته ما در ازای درصدهایی که به جانبازان می‌دهیم تعهد داریم.
در ابتدا مقدمه‌ای پیرامون شرایط کمیسیون پزشکی و سازوکارها کنونی آن بفرمایید.
همان‌طور که می‌دانید در مورد کمیسیون تعیین درصد و سایر کمیسیون‌های قانونی که در قانون تسهیلات اجتماعی مجلس برای جانبازان آمده، بنیاد شهید و امور ایثارگران به‌عنوان مرجع معرفی شده است. در خصوص سازوکار کمیسیون پزشکی بنیاد؛ تا قبل از سال 85 در بنیاد جانبازان آیین‌نامه‌ای وجود داشت که مبانی تعیین درصد برای ضایعات مختلف در آن دقیق تعریف نشده بود و معمولاً حالت دامنه‌دار داشت؛ مثلاً برای اصابت یک ترکش؛ درصد 10 تا 15 را لحاظ می‌کرد. این شرایط باعث شده بود اختلاف‌سلیقه‌ها و برداشت‌های مختلفی درزمینهٔ تعیین درصد جانبازان و آرای متخصصان به وجود بیاید. به همین خاطر جانبازانی که فکر می‌کردند ضایعاتی مشابه دارند، نسبت به اختلاف درصدشان اعتراض کرده و مدعی می‌شدند که به‌طور صحیح معاینه و تعیین درصد نشده‌اند. این وضعیت در آن زمانی که من مسئولیت کمیسیون را به عهده داشتم یعنی در سال 86 باعث شد تا آیین‌نامه فعلی که همچنان مبنای کار کمیسیون است با حضور نزدیک به 100 متخصص در حوزه‌های مختلف از واحدهای درمانی ارگان‌های نظامی، انتظامی و... تدوین شود. مطابق با این آیین‌نامه، تعیین درصدها به‌صورت دقیق تعریف شدند، مشکلات قبلی مرتفع و به‌طورکلی تعیین درصدها حالتی یکپارچه به خود گرفت. همچنین برخلاف گذشته که نواحی ضایعات به جانبازان اعلام نمی‌شد، در آیین‌نامه جدید مقرر شد تا اطلاعات تعیین درصد به جانبازان اعلام شود. البته لازمه این مسئله، الکترونیکی شدن پرونده‌های تعیین درصد جانبازان بود که در حال حاضر نیاز به تکمیل دارند.
بنابراین اگر به عملکرد کمیسیون در دوره‌های مختلف نگاهی بیندازیم؛ درخواهیم یافت که روند رو به رشدی در آن حاکم بوده آن چنانکه در سال‌های نخست فعالیت، مبنای تعیین درصدها علمی نبود تا اینکه آیین‌نامه بنیاد جانبازان تدوین و تا سال 85 اجرا می‌شد و در ادامه تدوین آیین‌نامه جدید در سال 86 صورت گرفت که تاکنون مبنای کار متخصصان کمیسیون پزشکی بنیاد شهید و امور ایثارگران است.
موضوع فعالیت کمیسیون پزشکی به‌گونه‌ای تعریف شده که مراجعات بسیار زیادی به آن می‌شود و بدون شک یکی از پرمشغله‌ترین بخش‌های بنیاد است. فکر می‌کنید وجود این‌همه مراجعه و فشار کاری، طبیعی است؟
ازآنجایی‌که مطابق با قوانین، عمده خدمات بر اساس درصد جانبازی تعریف شده‌اند، مراجعات به کمیسیون در ادوار مختلف همیشه متراکم بوده است چراکه جانبازان برای اینکه بتوانند نیازهای خود را با خدمات بیشتری تأمین کنند همواره مترصد افزایش درصد جانبازی خود بوده‌اند و پیرو این مطالبه، مراجعات مکرری به کمیسیون داشته و دارند.
از طرفی این وضعیت باعث شد که گلایه‌های فراوانی از کمیسیون وجود داشته باشد چراکه وقتی جانبازان عزیز نتیجه موردنظر خود را از کمیسیون نمی‌گیرند و لاجرم نمی‌توانند از تسهیلات موردنظر خود برخوردار شوند از کمیسیون ابراز نارضایتی می‌کنند. به نظر من این وضعیت را باید به‌عنوان یک آسیب در راستای اهداف ترویج فرهنگ ایثار و شهادت به‌طور جدی مورد ارزیابی قرار داد و شرایط را به نحو مطلوب، اصلاح کرد.
پیشنهاد شما دراین‌باره چیست؟ این مشکل را چطور می‌شود برطرف کرد؟
به نظر من باید در سیاست‌های کلان تعیین درصد و خدمات‌رسانی به جانبازان و ایثارگران، تجدیدنظر شود تا دیگر نوع خدمات و میزان آن‌ها به نسبت درصد جانبازان تعریف نشود بلکه خدمات به نوع ضایعات تعلق گیرد؛ یعنی مثلاً بسته‌های خدمات خاص به جانبازانی که دچار ضایعات نخاعی (یا سایر ضایعه‌ها) هستند، ارائه شود و در این میان، این‌گونه نباشد که مثلاً جانبازان 70 درصد نخاعی مشمول تأمین مسکن یا تأمین خودرو باشند اما جانبازان زیر 70 درصد نباشند چراکه در این صورت، وضعیت همانی می‌شود که بوده و هست یعنی جانبازانی که مثلاً 50 درصد ضایعه نخاعی دارند با مراجعات مکرر درصدد هستند که درصد جانبازی بیشتری از کمیسیون پزشکی بگیرند. این‌طور است که کمیسیون پزشکی همیشه محل مراجعه‌های مکرر بوده است. بدتر از همه اینکه گاهی این شائبه به وجود می‌آید که کمیسیون دستور دارد که درصدها را بالا نبرد یا کم بدهد، یا حالت اشتغال ندهد و... درحالی‌که در هیچ دوره‌ای به کمیسیون چنین ابلاغی داده نشده بلکه همواره مبنای کار، رأی متخصصان بوده است.
آیا کمیسیون پزشکی از جهات دیگر نیز با مشکل و چالش روبرو می‌شود؟
بله. یکی دیگر از مشکلات کمیسیون در دوره‌های مختلف، اعمال‌نظرهای سیاسی بوده که به کمیسیون ضربه زده است مثلاً در دوره‌ای از سوی مقامات سیاسی کشور این مسئله عنوان می‌شود که نباید در تعیین درصد جانبازان، کاهشی رخ دهد. این رویکرد، یک رویکرد سیاسی است نه تخصصی. چراکه به‌هرحال برخی از جانبازان در مسیر بهبود و توانمند شدن قرار دارند و شرایط آن‌ها رو به بهبود است؛ بنابراین وقتی متخصصان شرایط بهبود آن‌ها را احراز کنند، طبیعی است که با کاهش درصد روبرو خواهند بود. از این منظر؛ می‌بینیم که مقوله توانمندسازی مغفول واقع می‌شود. البته این شرایط، در همان وابستگی ارائه خدمات به میزان درصد جانبازان نیز ریشه دارد؛ آن چنانکه خود جانبازان هم شاید رغبتی نداشته باشند که درصد جانبازی‌شان کاهش پیدا کند و به نحوی در مسیر توانمندی قرار بگیرند ازاین‌رو تمهیداتی باید اندیشیده شود که توانمندی جانبازان در حوزه‌های مختلف اجتماعی، بیش‌ازپیش موردتوجه قرار بگیرد زیرا بدون شک شرایط از نظر شخصیتی به نفع خود جانبازان است. این رویکرد؛ البته مطابق با منویات مقام معظم رهبری درزمینهٔ تقویت و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت هم تعریف می‌شود.
آیا معاینات و تعیین درصدها در حال حاضر تنها بر مبنای تقاضاهاست، یا اینکه موضوع از سوی کمیسیون هم دنبال می‌شود؟
ما در شرایط کنونی تقریباً تنها به تقاضاها رسیدگی می‌کنیم. البته در یک دوره تغییراتی در آیین‌نامه ایجاد کردیم تا پزشکان مشاور در سراسر کشور، جانبازانی که احتمال افزایش درصدشان وجود دارد را به کمیسیون معرفی کنند اما به دلیل عدم حمایت‌های قانونی و پاره‌ای از مشکلات این طرح منفعل شد البته در طرح‌های تحولی که به مسئولان ارشد بنیاد ارائه شده، بحث ارزیابی و پایش سلامت جانبازان به‌طور جدی مطرح شده است به‌گونه‌ای که اگر کمیسیون به لحاظ قانونی و بودجه‌ای حمایت شود، این امکان را خواهیم داشت که خود به سراغ جانبازان معزز برویم و آن‌ها را معاینه کنیم.
همان‌طور که می‌دانید برخی از جانبازان که سال‌ها قبل جانبازی‌شان احراز شده و درصد گرفته‌اند، دیگر به کمیسیون مراجعه‌ای نداشته‌اند و مورد معاینه قرار نگرفته‌اند. از طرفی در حال حاضر 80 درصد از معاینات کمیسیون به جانبازانی معطوف می‌شود که درصد جانبازی‌شان زیر 20 درصد بوده و عمدتاً در پی ارتقای درصد خود هستند. این شرایط باعث شده که کمیسیون تا حدود زیادی وضعیت انفعالی پیدا کند. حال‌آنکه کمیسیون باید با این امکان را داشته باشد که به سراغ جانبازانی که مراجعه‌ای به کمیسیون ندارند هم برود و جویای احوال آن‌ها بشوند.
اجرایی شدن قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران چقدر می‌تواند در این راستا، دست کمیسیون را باز بگذارد و به محقق شدن اهداف کمک می‌کند؟
ماده 18 قانون جامع یک نوع امتیازبندی تلفیقی را مطرح می‌کند که آیتم‌های مختلفی دارد که همگی در تعیین درصدها نقش دارند اما باید قبول کرد اجرایی کردن این ماده، نیازمند کار کارشناسانی و دقیقی است. ما در جلساتی که با سازمان‌های نظامی مختلف و مسئولان امور ایثارگران این سازمان‌ها داشته‌ایم، در حال حاضر پیگیر بحث ارائه بسته‌های خدماتی به ضایعات مختلف هستیم. نظر ما این است که اگر قرار است با محاسبات و لحاظ کردن امتیازات مختلف خدمتی به جانبازان بکنیم، این خدمت را در قالب بسته‌های خدماتی به گروه ضایعات مختلف ارائه دهیم. مثلاً اگر مقرر است که جانباز اعصاب و روان با درصد 25، تأمین مسکن شود، این خدمت برای تمام جانبازان لحاظ شود تا جانبازان مثلاً 10 درصدی هم که برای تأمین مسکن باید درصدشان ارتقا پیدا کند، تأمین مسکن شوند؛ یعنی در مبانی تعیین درصد و استانداردهای موجود تغییری ایجاد نکنیم بلکه خدمات را گسترده‌تر ارائه دهیم. از طرف دیگر به دنبال ارتقای عملکرد کمیسیون با افزایش تخصص‌ها، نوع معاینات و نوع به‌کارگیری از متخصصان در کمیسیون‌ها باشیم.
تغییر محل کمیسیون و استقرار در ساختمانی که فضای لازم برای آزمایش‌های تخصصی و معاینه جانبازان را داشته باشد، از دیگر مطالبات ما بود که با موافقت رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران همراه شد و قرار است ترتیب اثر داده شود. همچنین بازنگری در ساختار اداری کمیسیون و تأمین منابع لازم جهت استفاده بیشتر از متخصصان مختلف ازجمله طرح‌های تحولی ما در کمیسیون است که پیگیر محقق شدن آن‌ها نیز هستیم.
سایر مسئولیت‌هایی که به عهده کمیسیون پزشکی گذاشته شده است، چه روندی را طی می‌کنند؟
مسئولیت‌هایی همچون مرخصی‌های استعلاجی جانبازان، حالت اشتغال، کسری حالت کار و... همه دارای آیین‌نامه‌هایی هستند که در کمیسیون پزشکی تعریف و اجرا می‌شود اما همان‌طور که گفتم؛ آنچه مطلوب ماست، ارتقای سطح علمی کمیسیون است زیرا همان‌طور که می‌دانید در علوم پزشکی، ملاحظات متعددی وجود دارد مثلاً ترکشی که در عضله است با ترکشی که در مفصل مانده تفاوت دارد و گاه این تفاوت‌ها، بسیار حیاتی هستند.
برای دست‌یابی به این سطح از تخصص و ارتقای عملکرد کمیسیون چه امکانات مضاعفی مورد نیاز است؟
یکی از خواسته‌های ما که در طرح تحولی ارائه شده، مسئله تأسیس کلینیک‌های تخصصی با تخصص‌های مختلف نظیر شیمیایی، تیر و ترکش، اعصاب و روان و ... است تا کمیسیون حالت پلی کلینیکی پیدا کند و اقناع جانبازان به‌طور کامل در دستور کار قرار گیرد. این رویکرد؛ به‌خودی‌خود دربردارنده نگاه بالینی به جانبازان است.
اقناع‌سازی جانبازان و جلب رضایت جانبازان در معاینات، یکی از مسائل بااهمیت است که همواره مورد توجه بوده. لطفاً در این خصوص و راجع به برنامه‌های کمیسیون بیشتر توضیح دهید.
پاسخ به این سؤال، برمی‌گردد به همان نگاه بالینی که باید به آن برسیم. در طرح‌های ما یک سری ایستگاه‌های استانی در دست تعریف است که به تحقق این نگاه کمک می‌کند آن چنانکه استان‌هایی که آمادگی و تمایل دارند می‌توانند متخصصان خود را به ما معرفی کرده تا کمیسیون‌های بدوی را در این استان‌ها دایر کنیم. البته این امر نیازمند مراکز پزشکی لازم جهت معاینات متخصصان است که می‌شود از پتانسیل‌های موجود در استان‌ها حتی از مجتمع‌های ایثار که در حال احداث در مراکز استان هستند، در این راستا استفاده بهینه کرد اما استان‌ها معمولاً اقبالی به تأسیس این کمیسیون‌های بدوی ندارند زیرا به‌هرحال این مسئله حجم قابل‌توجهی از مراجعات، مسئولیت‌ها و پیگیری‌های بعدی جانبازان را متوجه آن‌ها می‌کند اما اگر این امر محقق شود، بسیاری از مشکلات مرتفع خواهد شد زیرا دیگر متخصصان کمیسیون مجبور نیستند به استان‌های مختلف سفر کنند به همین خاطر تقاضاها در فرصت زمانی کمتری اجابت می‌شوند و جانبازان مجبور به تحمل هزینه‌های سفر نمی‌شوند. حتی اگر برخی از استان‌ها با این طرح موافقت کنند، می‌توان برای آن‌ها استان‌های معین تعریف کرد تا جانبازان این استان‌ها نیز با کمترین هزینه و زمان، در ایستگاه‌های موردنظر معاینه و تعیین درصد شوند.
در خصوص جانبازان اعصاب و روان نیز به دلیل حساسیت و تفاوت بیماری، طرح ما این است که با کمک مددکاران و روان‌پزشکان در استان‌ها، فرم‌هایی مخصوص در مقاطع زمانی مختلف تهیه شود و در هنگام برگزاری کمیسیون، در اختیار متخصصان قرار گیرد زیرا معاینه بیماران اعصاب و روان نیازمند نظارت و بررسی‌های مستمر است و تنها در یک جلسه کمیسیون نمی‌توان به‌طور دقیق در مورد روند بیماری نظر قطعی داد.
آیا آمار مشخصی در مورد میزان معاینات و تقاضاها به کمیسیون وجود دارد؟
مطابق با آماری که از سال‌های قبل در اختیار ماست، کمیسیون پزشکی تقریباً سالانه بیشتر از 30 هزار جانباز را در سراسر کشور معاینه و تعیین درصد می‌کند. البته تعداد مراجعات به کمیسیون، سالانه 70 هزار نفر است اما آماری که در رابطه با سال جاری وجود دارد این است که 80 درصد تقاضاها با تغییر درصد همراه نبوده است.
مطابق با آیین‌نامه، حدفاصل بین دو تقاضا چند سال تعریف شده؟
سه سال، البته اگر جانباز در طول این مدت با عارضه جدیدی مواجه شد می‌تواند با ارائه مدارک پزشکی جدید، هر وقت که خواست به کمیسیون مراجعه و تقاضای تعیین درصد دوباره بدهد اما کم نیستند مواردی که با ارجاعات و توصیه مسئولان مورد معاینه قرار می‌گیرند که درصد جانبازی و ازکارافتادگی قریب به‌اتفاق آن‌ها ابقا و تمدید می‌شود.
در پایان اگر حرفی ناگفته مانده، بفرمایید.
خاطرنشان می‌کنم که درصد جانبازی و ازکارافتادگی جانبازان برای ما و متخصصان کمیسیون، حکم حق‌الناس را دارد. ما باید بکوشیم در روند فعالیت‌ها حق هیچ‌یک از جانبازان عزیز پایمال نشود و البته ما در ازای درصدهایی که به جانبازان می‌دهیم تعهد داریم.
