مدیرکل سابق دفتر سلامت روانی،اجتماعی واعتیاد وزارت بهداشت با اشاره به اینکه تصمیمات منطقی قانونگذاران باید بر جنبه شعاری پیشی بگیرد،بهترین و موثرترین راهکار مدیریت جمعیت ایران را تشریح کردوگفت:مصوبه اخیر مجلس براساس دغدغه رهبری نبود.
شهدای ایران: محمدباقر صابری زفرقندی در پاسخ به این پرسش که بررسی طرح جدید افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور در مجلس باعث واکنش‌های عموماً منفی در جامعه بود شده است و نظر شما در این‌باره چیست؟ اظهار داشت: طرح مطرح در مجلس از چند جنبه دیگر نیز قابل بررسی است، قبل از مطرح شدن طرح در مجلس و مصوبات پر انتقاد اخیر، بنده در مطلب دیگری به این موضوع اشاره داشتم که اگر بپذیریم سیاست‌های تنظیم خانواده در سال‌های گذشته به نتیجه مورد نظر رسیده است، قرائن و شواهد علمی ایجاب می‌کند که باید از کاهش رشد جمعیت و به تبع آن پیر شدن جمعیت کشور جلوگیری کرد و سیاست افزایش جمعیت را در پیش گرفت.
هیاهوهای سیاسی و تمجیدهای شعاری
وی ادامه داد: برای تحقق این سیاست راهکار علمی و مبتنی بر خرد جمعی را باید انتخاب کرد. به خصوص زمانی که این مهم از کلام رهبر معظم انقلاب شنیده شد، این نگرانی وجود داشت که عده‌ای با هیاهوهای مرسوم سیاسی و با سینه سپر کردن و تمجیدهای شعاری از دغدغه‌های کارشناسی شده رهبری احیاناً بخواهند ولایت مداری خود را به اثبات برسانند. موضوعی که می‌توانست و می‌تواند به راحتی نگاه کارشناسی و مبتنی بر شواهد مسئولان ارشد نظام را در این مقوله در هاله‌ای از ابهام قرار دهد. تأکید بسیاری از کارشناسان بر این بود که، هر گونه شعاری و احساساتی برخورد کردن با این موضوع مهم می‌تواند اثرات و عوارض مغایر با منویات مقام معظم رهبری را به دنبال داشته باشد. سوال جدی متخصصان امر این است که مصوبه اخیر مجلس تا چه میزان در راستای دغدغه‌های رهبر انقلاب است؟
تصمیمات منطقی قانونگذاران بر جنبه‌های شعاری پیشی بگیرد
صابری زفرقندی تصریح کرد: بنابراین از نظر کارشناسی توصیه می‌شود، طرح هایی که در زمینه جمعیت در مراکز قانون گذاری و به خصوص در مجلس مطرح و مصوب می‌شود به گونه ای باشد تا جنبه‌های کارشناسی و منطقی آن بر جنبه‌های احساسی و شعاری آن پیشی گرفته باشد. تحقیقاً اصل موضوع که مسئولان ارشد نظام درباره ضرورت جلوگیری از پیر شدن جمعیت مطرح کرده اند از نظر منطق آینده نگری جمعیتی و مستندات علمی قابل دفاع است. ولی راه کارهایی که گاهاً پیشنهاد می‌شود و به خصوص بخش‌هایی که در طرح مصوب مجلس آمده است به نظر می‌رسد با اهداف و منویات مسئولان ارشد و به خصوص منویا ت مقام رهبری هم راستا نیست. وقتی مقام رهبری سیاست افزایش جمعیت را مطرح می‌کنند مسئولان اجرایی و قانونگذاری ابتدا باید مقدمات کار و بسترهای لازم تحقق آن را به درستی فراهم کنند و موانع احتمالی پیش رو را بردارند.
اثرات معکوس یک مصوبه
این روان پزشک و عضو هیأت علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران بیان داشت: تحقیقاً این مهم با مصوبات فوریتی و اصولاً قانونگذاری مستقیم در این زمینه که شاید با یک بخشنامه درون سازمانی هم قابل انجام است محقق نخواهد شد. الزام و اجبار و خصوصاً تعیین مجازات و از آن بدتر مجازات زندان برای امری که با زندگی خصوصی افراد مرتبط است احتمالاً نه تنها مفید فایده نخواهد بود، بلکه می‌تواند اثرات معکوس نیز داشته باشد.
انتقاد به نظام آموزش و پرورش کشور
صابری زفرقندی در ادامه عنوان کرد: قوانین نمی‌توانند و نباید از اصول انسانی و اسلامی که حق آزادی زوجین برای فرزندآوری یکی از آن‌هاست خارج و یا این اصول را خدشه‌دار کند. نمایندگان مجلس با وضع قوانین مناسب باید هر گونه مانعی که این آزادی را محدود کند مرتفع سازند. بدیهی است در حال حاضر شرایط و تنگناهایی وجود دارد که مانع افزایش تمایل برای فرزند بیشتر در خانواده‌ها است. ساده‌ترین مثال آن تحصیل رایگان و با کیفیت مطلوب برای فرزندان است. آیا در حال حاضر نظام آموزش و پرورش ما توانسته است تحصیل رایگان را برای همه کودکان و نوجوانان کشور فراهم کند. آمار رسمی دال بر ده ملیون بی‌سواد مطلق در جامعه در صورت صحت دارد، بنابراین آیا مانع جدی برای فرار خانواده‌ها از فرزندآوری بیشتر نمی‌تواند باشد. آیا تعداد قابل توجهی از دانش آموزان که مجبور به ترک تحصیل هستند نشان از خطری ندارد که اگر این روند اصلاح نشود شانس موفقیت سیاست افزایش جمعیت را کم کند؟
وی با اشاره به اینکه سیاست‌های کلی در نظام سلامت که رهبر معظم انقلاب اخیراً ابلاغ کردند بر ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی، بهداشتی، درمانی و توانبخشی سلامت مبتنی بر اصول و ارزش‌های انسانی ــ اسلامی و نهادینه سازی آن در جامعه تأکید کرده است، افزود: سوال این است بهداشت باروری که لازمه ارتقا و اصلاح برخی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت به خصوص مرگ و میر مادران و نوزادان در هر کشوری است تا چه میزان و مبتنی بر اصول و ارزش‌های اسلامی در دسترس مردم است. آیا قوانین تعزیری و مجازات زندان برای عملی مثل وازکتومی مغایر این بند از سیاست‌های ابلاغی نیست؟ آیا اعمال تبعیض، اجبار و خشونت برای محدود کردن حق آزادی و انتخاب مسئولانه والدین برای فرزندآوری مغایر حقوق باروری و منافی دیدگاه‌های رهبری نظام نیست؟
مشوق‌هایی که سن ازدواج را از 30 سال به 20 سال و یا پایین‌تر برساند
مدیر کل سابق دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در ادامه عنوان کرد: حق حفظ سلامت عمومی با فاصله‌گذاری مناسب برای فرزندآوری، جلوگیری از بارداری در سنین پایین و بالا که از نظر بهداشتی همراه با خطر برای مادر و جنین است و از حقوق اولیه و در راستای سیاست‌های پذیرفته شده نظام سلامت است، دادن مشوق‌هایی که سن ازدواج را از حدود 30 سالگی فعلی به حداقل 20 سالگی و یا پایین‌تر برساند، در کجای این طرح دیده شده است. مهم این است که در دسترس بودن وسایل ایمن برای جلوگیری از بارداری‌های ناخواسته تحقیقاً مغایر با سیاست‌های افزایش جمعیت نمی‌تواند باشد و البته محدودیت در ارائه این گونه وسایل می‌تواند عوارض و آثار سوء بهداشتی دیگری را به دنبال داشته باشد.
صابری زفرقندی تصریح کرد: بسیاری از کارشناسان درباره هرگونه اعمال تنبیه و یا تشویق مستقیم به منظور افزایش و یا کاهش فرزندآوری به این دلیل که همگونی جمعیت را به هم خواهد ریخت هشدارهای لازم را داده‌اند. بدیهی است که در تصویب قوانین به این موضوعات هم باید توجه شود.
بهترین و شاید موثرترین راهکار برای مدیریت جمعیت
عضو هیات علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی خاطرنشان کرد: بهترین و شاید موثرترین راهکار برای مدیریت جمعیت و در این برهه کمک به افزایش نرخ باروری، افزایش آگاهی‌های عمومی و توجیه علمی منطق کار است که در کنار آن ترسیم آینده‌ای روشن و کاهش دغدغه والدین برای کودکانشان بسیار مهم خواهد بود. دو موضوع تحصیلات رایگان و بهداشت و درمان در دسترس و ارزان حداقل تا پایان دوران کودکی که شامل دوره ابتدایی و راهنمایی تحصیلی است از ابتدایی‌ترین ابزارهای تشویقی برای افزایش جمعیت می‌تواند باشد.
هیاهوهای سیاسی و تمجیدهای شعاری
وی ادامه داد: برای تحقق این سیاست راهکار علمی و مبتنی بر خرد جمعی را باید انتخاب کرد. به خصوص زمانی که این مهم از کلام رهبر معظم انقلاب شنیده شد، این نگرانی وجود داشت که عده‌ای با هیاهوهای مرسوم سیاسی و با سینه سپر کردن و تمجیدهای شعاری از دغدغه‌های کارشناسی شده رهبری احیاناً بخواهند ولایت مداری خود را به اثبات برسانند. موضوعی که می‌توانست و می‌تواند به راحتی نگاه کارشناسی و مبتنی بر شواهد مسئولان ارشد نظام را در این مقوله در هاله‌ای از ابهام قرار دهد. تأکید بسیاری از کارشناسان بر این بود که، هر گونه شعاری و احساساتی برخورد کردن با این موضوع مهم می‌تواند اثرات و عوارض مغایر با منویات مقام معظم رهبری را به دنبال داشته باشد. سوال جدی متخصصان امر این است که مصوبه اخیر مجلس تا چه میزان در راستای دغدغه‌های رهبر انقلاب است؟
تصمیمات منطقی قانونگذاران بر جنبه‌های شعاری پیشی بگیرد
صابری زفرقندی تصریح کرد: بنابراین از نظر کارشناسی توصیه می‌شود، طرح هایی که در زمینه جمعیت در مراکز قانون گذاری و به خصوص در مجلس مطرح و مصوب می‌شود به گونه ای باشد تا جنبه‌های کارشناسی و منطقی آن بر جنبه‌های احساسی و شعاری آن پیشی گرفته باشد. تحقیقاً اصل موضوع که مسئولان ارشد نظام درباره ضرورت جلوگیری از پیر شدن جمعیت مطرح کرده اند از نظر منطق آینده نگری جمعیتی و مستندات علمی قابل دفاع است. ولی راه کارهایی که گاهاً پیشنهاد می‌شود و به خصوص بخش‌هایی که در طرح مصوب مجلس آمده است به نظر می‌رسد با اهداف و منویات مسئولان ارشد و به خصوص منویا ت مقام رهبری هم راستا نیست. وقتی مقام رهبری سیاست افزایش جمعیت را مطرح می‌کنند مسئولان اجرایی و قانونگذاری ابتدا باید مقدمات کار و بسترهای لازم تحقق آن را به درستی فراهم کنند و موانع احتمالی پیش رو را بردارند.
اثرات معکوس یک مصوبه
این روان پزشک و عضو هیأت علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران بیان داشت: تحقیقاً این مهم با مصوبات فوریتی و اصولاً قانونگذاری مستقیم در این زمینه که شاید با یک بخشنامه درون سازمانی هم قابل انجام است محقق نخواهد شد. الزام و اجبار و خصوصاً تعیین مجازات و از آن بدتر مجازات زندان برای امری که با زندگی خصوصی افراد مرتبط است احتمالاً نه تنها مفید فایده نخواهد بود، بلکه می‌تواند اثرات معکوس نیز داشته باشد.
انتقاد به نظام آموزش و پرورش کشور
صابری زفرقندی در ادامه عنوان کرد: قوانین نمی‌توانند و نباید از اصول انسانی و اسلامی که حق آزادی زوجین برای فرزندآوری یکی از آن‌هاست خارج و یا این اصول را خدشه‌دار کند. نمایندگان مجلس با وضع قوانین مناسب باید هر گونه مانعی که این آزادی را محدود کند مرتفع سازند. بدیهی است در حال حاضر شرایط و تنگناهایی وجود دارد که مانع افزایش تمایل برای فرزند بیشتر در خانواده‌ها است. ساده‌ترین مثال آن تحصیل رایگان و با کیفیت مطلوب برای فرزندان است. آیا در حال حاضر نظام آموزش و پرورش ما توانسته است تحصیل رایگان را برای همه کودکان و نوجوانان کشور فراهم کند. آمار رسمی دال بر ده ملیون بی‌سواد مطلق در جامعه در صورت صحت دارد، بنابراین آیا مانع جدی برای فرار خانواده‌ها از فرزندآوری بیشتر نمی‌تواند باشد. آیا تعداد قابل توجهی از دانش آموزان که مجبور به ترک تحصیل هستند نشان از خطری ندارد که اگر این روند اصلاح نشود شانس موفقیت سیاست افزایش جمعیت را کم کند؟
وی با اشاره به اینکه سیاست‌های کلی در نظام سلامت که رهبر معظم انقلاب اخیراً ابلاغ کردند بر ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی، بهداشتی، درمانی و توانبخشی سلامت مبتنی بر اصول و ارزش‌های انسانی ــ اسلامی و نهادینه سازی آن در جامعه تأکید کرده است، افزود: سوال این است بهداشت باروری که لازمه ارتقا و اصلاح برخی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت به خصوص مرگ و میر مادران و نوزادان در هر کشوری است تا چه میزان و مبتنی بر اصول و ارزش‌های اسلامی در دسترس مردم است. آیا قوانین تعزیری و مجازات زندان برای عملی مثل وازکتومی مغایر این بند از سیاست‌های ابلاغی نیست؟ آیا اعمال تبعیض، اجبار و خشونت برای محدود کردن حق آزادی و انتخاب مسئولانه والدین برای فرزندآوری مغایر حقوق باروری و منافی دیدگاه‌های رهبری نظام نیست؟
مشوق‌هایی که سن ازدواج را از 30 سال به 20 سال و یا پایین‌تر برساند
مدیر کل سابق دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در ادامه عنوان کرد: حق حفظ سلامت عمومی با فاصله‌گذاری مناسب برای فرزندآوری، جلوگیری از بارداری در سنین پایین و بالا که از نظر بهداشتی همراه با خطر برای مادر و جنین است و از حقوق اولیه و در راستای سیاست‌های پذیرفته شده نظام سلامت است، دادن مشوق‌هایی که سن ازدواج را از حدود 30 سالگی فعلی به حداقل 20 سالگی و یا پایین‌تر برساند، در کجای این طرح دیده شده است. مهم این است که در دسترس بودن وسایل ایمن برای جلوگیری از بارداری‌های ناخواسته تحقیقاً مغایر با سیاست‌های افزایش جمعیت نمی‌تواند باشد و البته محدودیت در ارائه این گونه وسایل می‌تواند عوارض و آثار سوء بهداشتی دیگری را به دنبال داشته باشد.
صابری زفرقندی تصریح کرد: بسیاری از کارشناسان درباره هرگونه اعمال تنبیه و یا تشویق مستقیم به منظور افزایش و یا کاهش فرزندآوری به این دلیل که همگونی جمعیت را به هم خواهد ریخت هشدارهای لازم را داده‌اند. بدیهی است که در تصویب قوانین به این موضوعات هم باید توجه شود.
بهترین و شاید موثرترین راهکار برای مدیریت جمعیت
عضو هیات علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی خاطرنشان کرد: بهترین و شاید موثرترین راهکار برای مدیریت جمعیت و در این برهه کمک به افزایش نرخ باروری، افزایش آگاهی‌های عمومی و توجیه علمی منطق کار است که در کنار آن ترسیم آینده‌ای روشن و کاهش دغدغه والدین برای کودکانشان بسیار مهم خواهد بود. دو موضوع تحصیلات رایگان و بهداشت و درمان در دسترس و ارزان حداقل تا پایان دوران کودکی که شامل دوره ابتدایی و راهنمایی تحصیلی است از ابتدایی‌ترین ابزارهای تشویقی برای افزایش جمعیت می‌تواند باشد.
