رهبر انقلاب در چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی:
رهبر انقلاب با اشاره به منابع فراوانی که درباره آزادی در منابع اسلام وجود دارد، افزودند: با وجود این منابع، امروز خلأهای فراوانی در باب آزادی داریم که باید با تفکر و اندیشه‌ورزی و پاسخ دادن به همه مسائل و پرسش‌های مطرح در مقوله آزادی، به سمت منظومه سازی
به گزارش پایگاه خبری شهدای ایران شب گذشته (سه شنبه)، نزدیک ۱۵۰ تن از اندیشمندان، نخبگان، اساتید حوزه و دانشگاه، پژوهشگران و مؤلفان آثار علمی، همراه با حضرت آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، در چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی جمهوری اسلامی، به بحث و بررسی درخصوص ابعاد مختلف موضوع «آزادی» پرداختند.
در آغاز این دیدار ده نفر از صاحبنظران و اندیشمندان، دیدگاه‌های خود را درباره مقوله آزادی بیان کردند. سپس هفده نفر از اساتید و پژوهشگران به مباحثه و نقد دیدگاه‌های مطرح پرداختند.
رهبر انقلاب اسلامی در آغاز سخنان خود در این نشست، با اشاره به فضای عمومی کشور و مسائل و مشکلات اقتصادی که به علت درگیر شدن استکبار جهانی با جمهوری اسلامی به وجود آمده است، تأکید کردند: طبعاً هیچ کس از دغدغه‌های موجود در زندگی عمومی مردم فارغ نیست؛ اما این نشست به دلیل اهمیت موضوع و بر پایه برنامه ریزی قبلی و به عنوان گامی در پیگیری مقولات بلندمدت، برگزار می‌شود.
حضرت آیت الله خامنه‌ای نیاز شدید کشور به تفکر و اندیشه ورزی در مقولات زیربنایی را از اهداف و علل اصلی برگزاری نشستهای راهبردی خواندند و افزودند: ملت ایران که مثل رودخانه‌ای خروشان در حال پیشرفت است، به فکر و اندیشه و فعال شدن اندیشه‌ها در مقولات مبنایی و اساسی، نیاز مبرمی دارد.
حضرت آیت الله خامنه‌ای اهمیت ارتباط مستقیم با نخبگان و زمینه سازی برای دستیابی به پاسخ پرسش‌های مهم در مقولات بنیانی و زندگی اجتماعی را از دیگر اهداف اصلی برگزاری نشستهای اندیشه‌های راهبردی دانستند.
رهبر انقلاب، این نشست‌ها را زمینه سازی برای ایجاد جریان‌های عمیق و گسترده فکری خواندند و افزودند: لازم است کار اصلی بعد از این جلسات آغاز شود و پژوهشگران و اندیشمندان خوشفکر حوزه و دانشگاه به مثابه چشمه‌های جوشنده به اندیشه ورزی در باب مسائل مطرح شده بپردازند.
ایشان با اشاره به خلأهای فراوان و کمبودهای محسوس در شناخت و تبیین ابعاد مختلف مقوله آزادی در کشور افزودند: بحث آزادی در چند قرن اخیر در غرب نسبت به موضوعات دیگر، مورد توجه فراوان قرار گرفته که علت کلی آن، حوادث و ماجراهایی است که به برپایی نوعی طوفان فکری در این مقوله در غرب منجر شد.
ایشان، «رنسانس، انقلاب صنعتی، انقلاب کبیرفرانسه و انقلاب اکتبر شوروی» را حوادث و عواملی اساسی دانستند که در غرب موجب ایجاد امواج گسترده فکری در زمینه آزادی شد.
رهبر انقلاب افزودند: بر خلاف غرب، ما تا پیش از نهضت مشروطیت موقعیتی که در باب آزادی، موج فکری ایجاد کند نداشتیم که این موقعیت نیز به علت یک نقیصه مهم یعنی تقلید روشنفکران از تفکرات غربی، به دستاورد خاصی در مقوله آزادی منجر نشد.
حضرت آیت الله خامنه‌ای در همین زمینه خاطرنشان کردند: هنگامی که دانش یا انگیزه‌ای را از دیگران می‌گیرید اگر با تفکر و اندیشه ورزی توأم شود زایش فکری به وجود می‌آید اما اگر فکر و اندیشه خاصی را از جایی گرفتید و از آن تقلید کردید طبعاً دیگر زایشی وجود نخواهد داشت و براساس همین واقعیت، تقلید روشنفکران از تفکر غرب در باب آزادی، باعث شد که پس از مشروطه هیچ فکر بدیع و منظومه فکری نو، به وجود نیاید.
رهبر انقلاب با اشاره به منابع فراوانی که درباره آزادی در منابع اسلام وجود دارد افزودند: با وجود این منابع، امروز خلاءهای فراوانی در باب آزادی داریم که باید با تفکر و اندیشه ورزی و پاسخ دادن به همه مسائل و پرسش‌های مطرح در مقوله آزادی، به سمت منظومه سازی حرکت کنیم.
ایشان تأکید کردند: تحقق این هدف، کار جدی و تسلط بر منابع اسلامی و منابع غربی را می‌طلبد.
رهبر انقلاب در تبیین موضوع مورد بحث این نشست، خاطرنشان کردند: منظور از آزادی، همین معنای متداول و رایج در محافل دانشگاهی و روشنفکری جهان یعنی آزادیهای فردی و اجتماعی است نه آزادی معنوی و سیر و سلوک الی الله.
ایشان با نقد تفکری که آزادی را رهایی مطلق از هر چیزی می‌داند افزودند: نباید هنگام بحث درباره آزادی، از محدودیت‌ها ترسید.
رهبر انقلاب با تأکید بر اینکه ما در مقوله آزادی به دنبال شناخت نظر اسلام هستیم، مهم‌ترین تفاوت میان دیدگاه اسلام و غرب درخصوص آزادی را، منشأ و پایه بحث آزادی دانستند و افزودند: در اندیشه لیبرالیستی، منشأ آزادی، تفکر انسان گرایی یا همان اومانیسم است در حالی که در اسلام مبنای آزادی، توحید به معنای اعتقاد به خدا و کفر به طاغوت، است.
حضرت آیت الله خامنه‌ای تأکید کردند: در دیدگاه اسلام، انسان از همه قیود به غیر از عبودیت خدا آزاد است.
ایشان کرامت انسانی را از دیگر مبانی اصلی آزادی در اسلام دانستند و با اشاره به طرح بحث آزادی در منابع اسلامی از چهار منظر «حق در قرآن»، «حق در فقه و حقوق»، «تکلیف» و «نظام ارزشی» افزودند: «حق» در قرآن به معنای مجموعه نظاممند و هدفدار است که بر این اساس، عالم تکوین و عالم تشریع، هر دو حق هستند و آزادی انسان حق است و در مقابل باطل قرار می‌گیرد.
رهبر انقلاب اسلامی آزادی از منظر حق در «فقه و حقوق» را به معنای ایجاد توانایی مطالبه کردن دانستند و درخصوص آزادی از منظر «تکلیف» خاطرنشان کردند: از این منظر، انسان باید به دنبال آزادی خود و دیگران باشد.
حضرت آیت الله خامنه‌ای در جمع بندی سخنان خود در باب «مفهوم آزادی در اسلام» این سؤال را مطرح کردند که با توجه به تفاوت‌های بنیادین و عمیق موجود میان مفهوم آزادی در اسلام و در غرب آیا می‌توانیم در تحقیق و پژوهش درخصوص «آزادی» به دیدگاه‌ها و نظرات غربی مراجعه کنیم؟
ایشان قبل از پاسخ به این پرسش، به چند نمونه از واقعیات آزادی در جامعه غربی اشاره کردند. «آزادی در حوزه اقتصادی» در صورت قرار گرفتن در مجموعه سرمایه داران اقتصادی و بهره‌مندی از امتیازات ویژه، «آزادی در صحنه سیاسی» در چارچوب انحصارگرایی دو حزبی و «آزادی در مسائل اخلاقی» با بروز مفاسدی همچون همجنس گرایی، از جمله نتایج آزادی در جامعه غربی بودند که رهبر انقلاب اسلامی به آن‌ها اشاره کردند.
ایشان افزودند: این موضوعات نشان دهنده واقعیات بسیار بد، تلخ، زشت و در برخی مواقع، نفرت انگیز، در جامعه غربی است که نتیجه آن‌ها هم تبعیض، زورگویی، جنگ افروزی و برخوردهای گزینشی با مقولات شریفی همچون حقوق بشر و مردم سالاری است.
حضرت آیت الله خامنه‌ای تأکید کردند: با وجود همه این واقعیات تأسف آور، مراجعه به نظرات متفکران غربی، برای پژوهش در مفهوم آزادی مفید است زیرا غربی‌ها در تدوین منظومه فکری در باب آزادی و تضارب آرا در این خصوص، سابقه زیادی دارند.
ایشان در پایان خاطرنشان کردند: پرهیز از نگاه تقلیدی، شرط اصلی مراجعه به نظرات متفکران غرب است زیرا تقلید در تضاد با آزادی است.
در این نشست پیش از سخنان رهبر انقلاب، ده نفر از صاحب نظران به ارائه خلاصه مقالات خود پرداختند.
دکتر دهقانی فیروز آبادی، استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی نخستین سخنران بود که چکیده مقاله خود با نام «آزادی اندیشه و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران» را ارائه کرد. وی از افزایش حمایت ملی از تصمیمات حاکمیت در سیاست خارجی و ارتقای سطح اعتماد میان سیاست پیشگان و سیاست پژوهان به عنوان نتایج اندیشه ورزی آزاد در حوزه منافع ملی یاد کرد.
حجت الاسلام دکتر می‌راحمدی استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی سخنران بعدی این نشست بود که با موضوع «آزادی سیاسی در قرآن»، مهم‌ترین هدف آزادی از منظر قرآن کریم را تحقق توحید، عدالت و برخورداری انسان از حق انتخاب، حق نقد و بیان و حق تشکیل اجتماعات دانست.
«مصادر دینی آزادی و عدالت» عنوان مقاله دکتر شجاعی زند استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس بود. سومین سخنران نشست اندیشه‌های راهبردی، برداشت تعارضی میان دین و آزادی را نادرست خواند و راه اصلاح این برداشت را بازگشت به ریشه‌های اصلی آزادی و عدالت در ادیان توحیدی دانست.
حجت الاسلام دکتر یوسفی به عنوان چهارمین سخنران، از زاویه اقتصادی و با موضوع «آزادی اقتصادی انسان محور بر اساس آموزه‌های اسلامی» به ارائه مقاله خود پرداخت.
این استاد اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با برشمردن آسیب‌هایی نظیر تمرکز ثروت و قدرت و آزادی در دست صاحبان سرمایه، دیدگاه اسلام درباره آزادی اقتصادی انسان را مبتنی بر مشارکت عمومی عادلانه در «توزیع، مصرف، مدیریت و سود» دانست.
پنجمین سخنران نشست اندیشه‌های راهبردی، دکتر برزگر استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی بود. این استاد دانشگاه در ارائه مقاله خود با عنوان «آزادی در الگوی سه گانه اسلام» به بررسی آزادی در سه سطح اعتقادی، اخلاقی و سیاسی پرداخت و اثرات متقابل هریک از این سطوح با یکدیگر را به منظور پاسخ به شبهات آزادی غربی تبیین کرد.
خانم محدثه معینی فر دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی، سخنران بعدی بود که به بررسی اثرات نظریه لیبرالیسم در حوزه خانواده پرداخت. بحران‌های عمیق اجتماعی در غرب، فروپاشی خانواده، روابط آزاد و فساد جنسی، هم جنس گرایی و تولدهای نا‌شناس از جمله پیامدهایی بود که در این مقاله به عنوان پیامدهای لیبرالیزم جنسی بررسی شد.
«جوانب هنجارهای تلقی اسلامی از آزادی» عنوان مقاله هفتمین سخنران نشست بود. حجت الاسلام دکتر واعظی استاد دانشگاه باقرالعلوم در این مقاله از منظر فلسفی به بحث آزادی پرداخت.
وی نقش آزادی در شبکه مناسبات اجتماعی را اساسی خواند و افزود: نمادسازی، فرهنگ سازی و شناخت پیش نیاز‌ها در عرصه‌های «سیاست، فرهنگ و اقتصاد»، جزو لوازم ایفای این نقش است.
هشتمین سخنران آقای دکتر عماد افروغ دانشیار رشته جامعه‌شناسی بود که مقاله‌ای با عنوان «مفهوم آزادی و مناقشات آن» ارائه کرد. در این مقاله با اشاره به مناقشاتی که درخصوص مفهوم آزادی از منظر «فلسفی»، «انتزاعی و انضمامی» و «انضمامی» وجود دارد، تعریف لیبرالیسم از مفهوم آزادی را مورد نقد قرار داد.
مقاله بعدی با عنوان «مراتب اندیشه آزادی در تکامل بیداری اسلامی و هویت ملی ایران» از طرف آقای دکتر موسی نجفی دانشیار رشته علوم سیاسی ارائه شد.
آقای نجفی در این مقاله با مروری بر دوره‌های گوناگون آزادی در تاریخ سیاسی ایران بویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و رشد آزادی در کنار مفهوم دینی، تعریفی از آزادی در اندیشه غرب و آزادی در اندیشه تعالی ارائه کرد.
آقای دکتر مصطفی ملکوتیان استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران آخرین سخنران بود که در مقاله خود به «بررسی مقایسه‌ای مبانی اندیشه‌ای و کارکردهای مفهوم آزادی در انقلاب فرانسه و انقلاب اسلامی ایران» پرداخت.
در این مقاله با استفاده از اندیشه‌های شهید آیت الهی محمد باقر صدر ضمن بررسی مفهوم آزادی در انقلاب فرانسه و انقلاب اسلامی، تعریف انسان و مفهوم آزادی در دو بینش ابزاری و بینش فطری مورد مقایسه قرار گرفت.
در آغاز این نشست همچنین دکتر واعظ زاده، دبیر نشست اندیشه‌های راهبردی گزارشی از ضرورت‌ها و مراحل تشکیل این نشست‌ها بیان کرد و بهره‌گیری از نظرات مطرح شده در نشستهای اندیشه‌های راهبردی در تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را مهم‌ترین دستاورد نشستهای راهبردی عنوان کرد.
هدف از نشست اندیشه‌های راهبردی که سه جلسهٔ قبلی آن با موضوع «الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت»، «عدالت» و «زن و خانواده» برگزار شده است، ایجاد فضایی علمی ـ تخصصی برای اندیشه ورزی و تضارب آرا در جهت ایجاد گفتمان علمی و کاربردی و تصمیم سازی دربارهٔ موضوعات «راهبردی و برنامه‌های بلند مدت» است.
