شهدای ایران :رشد 22 درصدی پایه پولی، افزایش شش برابری نقدینگی و رشد سالانه 54 درصدی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی از تغییرات بازار پول در دولت پنج و ششم است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، به طور معمول وظیفه تامین وجوه کوتاه‌مدت مورد نیاز بخش خصوصی و بخش دولتی بر عهده بازار پول است و مشارکت‌کنندگان در این بازار اغلب افراد یا واحدهای دارای مازاد نقدینگی هستند که به‌عنوان پس‌انداز کننده در بسیاری مواقع از طریق غیرمستقیم مانند سپرده‌های نظام بانکی یا اوراق کوتاه‌مدت و یا به طور مستقیم منابع خود را با سررسیدهای کوتاه‌مدت در اختیار واحدهای نیازمند منابع مالی که بیشتر شرکت‌های دولتی ‌هستند قرار ‌می‌دهند. به عبارتی دیگر رسالت بازار پول ایجاد تسهیلات برای واحدهای اقتصادی جهت تأمین نقدینگی و نیز تأمین سرمایه در گردش ‌است.

این در حالی است که می توان از سیستم بانکی به عنوان شناخته شده‌ترین مرکز برای بازار پول همچنین سیاستگذاری پولی و بانکی به منظور کنترل حجم نقدینگی و به تبع آن نرخ تورم به عنوان یکی از وظایف مهم بانک مرکزی یاد کرد هر چند که دخالت دولت‌ها در امور بانک مرکزی و عدم استقلال آن همواره تصمیمات و سیاست گذاری‌های این نهاد را تحت الشعاع خود قرار داده است.

اما آنچه در مورد "شاخص نقدینگی" و نرخ رشد آن هشداردهنده بوده و تأثیرگذاری مستقیم و بی‌واسطه‌ای نیز در پی داشته است، تأثیرپذیری نرخ رشد تورم از این شاخص (نقدینگی) است، بدین معنا که وجود نرخ رشد بالای نقدینگی، همواره رشد تورم بالقوه‌ای را برای کشور ترسیم می‌کند.

در عین حال تغییرات در پایه پولی و رشد نقدینگی تنها مربوط به یک دوره نیست و همواره در دولت های قبل نیز اتفاق افتاده است.

بر این اساس معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور در گزارشی به تغییرات حجم نقدینگی در دوره های گذشته پرداخته است که در ادامه فاصله سال‌های 1368 تا 1375 به عبارتی فراز و نشیب‌های بازار پول در دولت هاشمی رفسنجانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

رشد افزایشی سپرده های دیداری در سال های 68 تا 75

طی سال‌های 68 تا 75 پایه پولی با متوسط نرخ رشد سالانه 22.2 درصد از حدود 1031 میلیارد تومان در سال 1368 به حدود 4734 میلیارد تومان در سال 1375 افزایش یافت، اما بررسی اجزای تشکیل دهنده پول یعنی اسکناس و مسکوک در دست مردم و سپرده‌های دیداری نیز نشان می دهد که طی دوره مورد بررسی، نرخ رشد اسکناس و مسکوک به‌طور متوسط سالانه 18.3 درصد و نرخ رشد سالانه سپرده‌های دیداری به 33.3 درصد رسیده است، به عبارتی دیگر رشد سپرده‌های دیداری در دوره یاد‌شده افزایشی بوده است.

رشد 10 هزار میلیارد تومانی نقدینگی

اما نقدینگی که متشکل از پول و شبه پول است از رقمی بالغ بر 1875 میلیارد تومان در سال 1368 به رقم 11 هزار و 655 میلیارد تومان در سال 1375 افزایش یافت.

نقدینگی در انتهای دوران سازندگی در حالی نسبت به ابتدای دوره 500 درصد افزایش می‌یابد که در همین سال‌ اقتصاد ایران تورم بی سابقه حدود 50 درصدی را نیز تجربه می کند.

در عین حال پایه پولی که از سمت مصارف شامل اسکناس و مسکوک در دست مردم، ذخایر یا سپرده‌های قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی و ذخایر اضافی یا احتیاطی (اسکناس در صندوق بانک‌های تجاری و سپرده‌های اضافی بانک‌های تجاری) است اجزای آن بر حسب منابع یعنی خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی با نرخ رشد متوسط سالانه 49.3 درصد از رقم حدود 70 میلیارد تومان در سال 1368 به 1526 میلیارد تومان در سال 1375 افزایش یافت.

بدهی بانک ها به بانک مرکزی سالانه 54 درصد رشد کرد

همچنین در این بازه زمانی خالص بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی به‌طور متوسط سالانه 17.3 درصد افزایش یافت که میزان رشد سالانه سپرده‌های بخش دولتی نزد بانک مرکزی 28.7 درصد و میزان بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی 19.3 درصد بوده است از سویی دیگر میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی با رشد افزایشی سالانه 54.1 درصد از 32 میلیارد تومان در سال 1368 به 1019میلیارد تومان در سال 1375 رسیده است.