ترویج اعتیاد در نمایش خانگی!؟/ دودی که به چشم جامعه میرود+فیلم
در شرایطی که انتظار میرود تولیدات نمایشی در مسیر آموزش و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی گام بردارند، روند نگرانکننده بازنمایی مصرف سیگار و مواد مخدردر برخی از سریالهای پخش خانگی، حساسیت فرهنگی جامعه را کاهش میدهد و اعتیاد را به یک رفتار عادی و حتی جذاب بدل خواهد کرد.
شهدای ایران :سرویس فرهنگی/به نقل از اس ان ان، در سالهای اخیر، برخی تولیدات نمایش خانگی در ایران مصرف سیگار، مواد و مشروبات را بدون قبح یا حتی با جذابیت تصویری نشان دادهاند.
مدیرکل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، سلیمان عباسی، در گفتوگویی ضمن هشدار نسبت به تأثیر مخرب بازنمایی سیگار و مواد مخدر در تولیدات نمایشی، تأکید کرد: ((وقتی در برخی سریالها و فیلمهای نمایش خانگی، مصرف مواد و سیگار بدون قبح نمایش داده میشود، این پیام به نوجوانان منتقل میشود که این رفتارها عادی یا حتی جذاب است.))
در واقع سریالها وتولیدات نمایش خانگی به عنوان ابزاری فرهنگی و ناظر بر مسائل اجتماعی میتوانند در بازتعریف و بهبود وضعیت سلامت جامعه و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در جامعه نقش موثری ایفا کنند، این درحالی است که تولیدات فعلی در این زمینه، نه تنها تاثیر مثبتی به ارمغان ندارند بلکه به نوعی ضریب دهنده ترویج آسیبهای مختلفی نظیر سوء مصرف مواد مخدر و دخانیات هستند.
مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت نیز چندی پیش ضمن هشدار به تولیدات نمایش خانگی، برخی نمونههای موردی مصرف موارد مخدر در فیلمها و سریالها و برنامههای شبکههای نمایش خانگی مانند: ((زخم کاری))، ((قورباغه))، ((حیثیت گمشده))، ((صبحانه با زرافهها))، ((پیرپسر))، ((قسطنطنیه))، ((غربت))، ((گردن زنی))، ((مرد عینکی))، ((جنگل آسفالت))، ((دایناسور))، ((بازنده))، ((میخواهم زنده بمانم)) و ... را از جمله آثاری دانسته که این سالها مصرف مواد مخدر را به کرات تصویر کردهاند و به نوعی به عادی سازی آن پرداختهاند.
قبح زدایی و به رسمیت شناختن ضد ارزشها
نمایش مکرر و بی پرده مصرف دخانیات و مواد مخدر توسط شخصیتهای عمدتا برجسته فیلم و سریالها و تبدیل این مسئله، به ابزاری برای افزایش جذابیت صحنههای خلق شده، قبح زدایی از آسیب اجتماعی اعتیاد را به دنبال دارد.
ارائه الگوی بصری و فکری جدید از افرادی که دارای جایگاه اجتماعی و موقعیت بالا هستند و در عین حال اعتیاد را به یک تفریح و مزیت لوکس برای زندگی خود تبدیل کردهاند، در گذر زمان به رسمیت شناختن اعمال ضد ارزشی نظیر مصرف مواد مخدر، مشروبات و استعمال دخانیات را عادی سازی میکند.
به عبارتی اعمالی که در سالهای نه چندان دور در سریالهای مختلف به عنوان نمادی برای فلاکت و وخیم بودن شرایط افراد ترسیم میشد و معمولا در خفا به تصور کشیده میشد، حال عمدتا به ماندگارترین و هیجان برانگیزترین سکانسهای فیلم پیوند خورده است و به نوعی ارزش مبدل شده است.
محمدامین حسام، کارشناس فضای مجازی، در برنامه «فولوفوکوس» خبرگزاری دانشجو با هشدار درباره ((فرآیند عادیسازی)) ناهنجاریها در تولیدات رسانهای گفت: ((وقتی یک ناهنجاری در جامعه تکرار میشود، به تدریج فرآیند عادیسازی اتفاق میافتد. نتیجه این است که حساسیت فرهنگی جامعه کم میشود.))
وی با اشاره به نمایش سیگار در سریالهای ایرانی اظهار کرد: ((ما در سریالهایمان بازیگرانی داریم که تبدیل به الگوی سیگار کشیدن شدهاند و حتی در مورد مواد مخدر نیز شاهد ((قبحزدایی)) هستیم و بحث مصرف مواد مخدر یا مصرف گل را میبینیم که به شوخی مطرح میشود، اما در ناخودآگاه مخاطب، قبح این رفتار میریزد.))
وقتی رسانهها به جای عبرت آموزی؛ الگوهای مخرب میسازند
با نمایش پی در پی شخصیتهای محبوبی که درگیر اعتیاد و به ویژه استعمال دخانیات هستند، همچنین طبیعی جلوه دادن این مسئله در کنار نشان ندادن پیامدهای منفیای که به دنبال دارد، با کاهش حساسیت اخلاقی و هیجانی افراد همراه خواهد بود.
از سوی دیگر، نوجوانانی که به تقلید از این کاراکترها گرایش دارند، هنگامی که در داستانها و حساسترین لحظههای سریالها، سیگار کشیدن یا مصرف مواد را بهعنوان بخشی از فرایند حل مسئله مشاهده میکنند، با احتمال بیشتری به تجربهگری و آزمون این رفتارها سوق پیدا میکنند.
امیرحسین یاوری، معاون پیشگیری و درمان ستاد مبارزه با موادمخدر، چندی پیش با تاکید بر خلاء آموزشهای پیشگیرانه در تولیدات رسانهای اذعان کرد: ((باید کانالها و تلویزیونهای اینترنتی در زمینه پیشگیری از اعتیاد فعال شوند، فرزندان ما در فیلمها، سریالها و شبکههای خانگی باید سکانسها و جملاتی را درباره پیشگیری از اعتیاد دریافت و درک کنند. اکنون جای ما در فیلمها و سریالهای شبکههای خانگی در حوزه پیشگیری از اعتیاد خالی است.))
در حال حاضر نه تنها فقدان آموزش پیشگیرانه در تولیدات نمایش خانگی دیده میشود، بلکه خود به معظلی جدی در الگودهی مخرب به نوجوانان و جوانان برای روی آوردن به سمت مصرف موادمخدر و دخانیات به عنوان یک اتفاق عادی، جذاب و حتی بی خطر نقش ایفا میکند.
دودکش پخش خانگی باید متوقف شود؛ لزوم نظارت و برخورد با ترویج اعتیاد
اگرچه در زمینه برخورد با تبلیغ کنندگان دخانیات قوانین و مقرراتی در ایران وجود دارد، اما فقدان نظارت جدی، فقدان اجرای مؤثر جریمهها و منافعی که تولیدکنندگان سریال و فیلم ازاین تبلیغات میبرند، باعث شده که این نقض به طورگسترده باقی بماند.
براساس ماده ۱۰ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات اصلاحی سال ۱۴۰۳ عنوان شده است که انجام هرگونه تبلیغات مغایر با این قانون و آیین نامه اجرایی آن، جرم محسوب میشود و تا ۲۱۰ میلیون تومان جریمه مالی باید صورت بگیرد. اما کماکان تولیدات پخش خانگی به نقض این قانون میپردازند و اقداماتی که بازدارندگی لازم را داشته باشد در قبال آنها صورت نمیگیرد.
همچنین ترویج سایر اشکال اعتیاد به مواد مخدر که در تولیدات پخش خانگی درحال گسترش است، نیازمند نظارت و برخورد جدی سازمان تنظیم مقررات رسانههای صوت و تصویر فراگیر ((ساترا)) است، چرا که این تولیدات سرمایه اجتماعی و ارزشهای جامعه را نشانه گرفتهاند و با گسترش اعتیاد در کشور، هزینههای سنگین اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را به دنبال دارد.
از سوی دیگر ستاد مبارزه با مواد مخدر به عنوان دستگاه تخصصی و تنظیم گر در این حوزه با ارتقای ساختاری و سیاست گذاری در حوزه پیشگیری و افزایش همکاری با وزارت فرهنگ و ارشاد و ساترا، نظارت و برنامه ریزی لازم در جهت برخورد با مروجین مصرف مواد مخدر و استعمال دخانیات را باید به عمل آورد و از هرگونه سهل گیری در این موضوع اجتناب کند.
