ثبت ۲۳ غار به عنوان اثر طبیعی ملی

به گزارش شهدای ایران به نقل از ایرنا، غارها به عنوان یکی از شگفتی‌های طبیعت، اهمیت زیادی در اکوسیستم‌ها، فرهنگ‌های انسانی و تاریخ دارند، غارها تا سالیان سال مامن اجدادمان بودند و آنها را از گرما، سرما و خطر حمله حیوانات محافظت می کردند، به مرور شهرنشینی توسعه یافت و نیاکانمان از غارها فاصله گرفتند اما این باعث نشد که اهمیت این اکوسیستم طبیعی کم شود.

غارها برای انسان ها و دیگر موجودات از اهمیت زیادی برخوردارند، در واقع غارها محیط‌های خاصی هستند که برای بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی، به ویژه مهره‌داران و خفاش‌ها، زیستگاه امنی فراهم می‌کنند، برخی از گونه‌ها تنها در این محیط‌ها زندگی می‌کنند و بیرون از آن دوام نمی آورند، این حفره های طبیعی می توانند اطلاعات مهمی درباره تاریخ زمین‌شناسی، تغییرات آب و هوایی و فرآیندهای زیست‌محیطی ارائه دهند، رسوبات و سنگواره‌ها در غارها به تحقیق‌گران کمک می‌کنند تا اطلاعاتی درباره دوره‌های مختلف زمین‌شناسی کسب کنند.


غارها به عنوان محل‌های سکونت انسان‌های باستانی و همچنین محل‌هایی برای هنرهای سنگی و نمادهای فرهنگی شناخته می‌شوند، برخی از غارها دارای نقاشی‌ها و حکاکی‌های مهم تاریخی هستند که مطالعه بر روی آنها ما را نحوه زندگی اجدامان آشنا می کند.

علاوه بر این برخی غارها دارای ذخایر معدنی و مواد معدنی ارزشمند هستند که ممکن است به اقتصاد محلی کمک کند از طرف دیگر می تواند از لحاظ گردشگری درآمد پایداری برای مردم محلی به همراه داشته باشد از این رو حفاظت از این اکوسیستم ارزشمند بسیار حایز اهمیت است.

در کنار تمام اینها اما عوامل طبیعی و انسانی حیات غارها را تهدید می کند، از جمله اینکه فعالیت‌های انسانی مانند استخراج بی رویه منابع معدنی، ساخت و ساز و فعالیت های صنعت می‌توانند منجر به تخریب غارها و اطراف آنها شوند. از سوی دیگر گردشگری غیراصولی و صعود به غارها می‌تواند به آسیب‌دیدگی و آلودگی این مکان‌ها منجر شود، باید توجه داشت که برخی از غارها حساس و آسیب‌پذیر هستند و فعالیت‌های غیرمجاز می‌تواند به اکوسیستم‌های داخلی آن‌ها آسیب بزند.

از سوی دیگر حجم زیاد گردشگر به غارها موجب ورود انواع زباله ها در محیط غارها می شود، زباله‌ها و آلودگی‌های شیمیایی به غارها می‌تواند تأثیرات منفی بر روی موجودات زنده و محیط زیست این مکان‌ها داشته باشد، چون آلودگی ناشی از فعالیت‌های انسانی می‌تواند به اکوسیستم‌های حساس غارها آسیب‌ وارد کند، در کنار این چالش ها اما تغییرات اقلیمی هم تاثیر زیادی بر اکوسیستم های غاری دارد، تغییرات آب و هوایی می‌توانند بر شرایط زیستی در غارها تأثیرگذار باشند، می‌توانند موجب کمبود یا افزایش رطوبت و تغییر دما در غارها شوند که این امر تأثیرات جدی بر روی موجودات زنده می‌گذارد.

یکی از زیستمندان غارها، خفاش هایی هستند که خارج از این محیط امکان زندگی ندارند و تمام عمر خود در این فضای تاریک و نمور زندگی می کنند از این رو مستعد برای انتقال انواع بیماری ها هستند و می توانند ناقل بیماری‌ها باشند، بنابراین انتقال بیماری‌ها به توده‌های انسانی تهدیدی از سوی این موجودات غارزی برای انسان است.

به اعتقاد کارشناسان حفاظت از غارها و اکوسیستم‌های از اهمیت زیادی برخوردار است، این کار علاوه بر حفظ تنوع زیستی و منابع تاریخی، به افزایش آگاهی عمومی درباره ارزش‌های طبیعی و فرهنگی این مکان‌ها کمک می‌کند، اقداماتی نظیر مدیریت پایدار گردشگری، رعایت اصول زیست‌محیطی و حفاظت حقوقی می‌تواند به حفظ غارها و اهمیت آن‌ها در آینده کمک کند.

ایران کشوری با تنوع اقلیمی بسیار غارهای متعددی را در خود جای داده است ، البته آمار دقیقی از تعداد غارها در کشور وجود ندارد اما بنا به اعلام سازمان حفاظت محیطزیست پیش بینی می شود حدود سه هزار و ۵۰۰ غار در کشور وجود داشته باشد، البته اکنون حدود ۶۵۰ غار در سامانه اطلاعات غارها که در سال ۱۳۹۷ راه اندازی شده، ثبت شده است.

با توجه به اهمیت موضوع از سال ۱۳۸۹ در ایران، روز دوم مهرماه، با عنوان «روز غار پاک» نامگذاری شده است و با توجه به شرایط غارها شعاری برای آن روز تعیین می شود که امسال «حفاظت از کارست، حمایت از تنوع زیستی غار» برای این روز انتخاب شده است ، در این روز غارنوردان کشور با همکاری نهادها و سازمان‌های مختلف علاوه بر پاکسازی غارها، به آگاه سازی مردم، جوامع محلی و طبیعت گردان در زمینه اهمیت غارها و منابع آبی و ترویج راههای حفاظت از این اکوسیستم های ارزشمند و آسیب پذیر، می پردازند.


بیر کارگروه ملی غارشناسی ایران با تأکید بر اهمیت حفاظت از غارها، همه شهروندان و طبیعت‌دوستان را به مشارکت در پاسداشت این میراث ارزشمند طبیعی فراخواند.

معصومه غفاری شهیری با اشاره به «حفاظت از کارست، حمایت از تنوع زیستی غار» به عنوان شعار امسال روز ملی غار پاک با بیان اهمیت غارها گفت: غارها از نظر تنوع زیستی، زمین‌شناسی، ساختارهای کمیاب، فسیل‌های منحصر به فرد، بقایای تاریخی ـ فرهنگی و منابع آبی، ارزش‌های فراوان طبیعی و فرهنگی دارند که حفاظت از آن‌ها برای نسل‌های آینده ضروری است.

وی افزود: غارها زیستگاه گونه‌های جانوری منحصر به فردی هستند که بسیاری از آن‌ها فقط در این محیط‌ها زندگی می‌کنند از این رو انجام مطالعات پایه و اساسی به‌منظور حفاظت و جلوگیری از انقراض احتمالی این گونه‌ها بسیار اهمیت دارد.

وی گفت: غارها با کوچک‌ترین تغییرات انسانی دچار آسیب‌های جدی می‌شوند و رهاسازی زباله به‌ویژه پلاستیک در غارها، به دلیل تجزیه‌ناپذیری، سال‌ها در محیط باقی می‌ماند و آلودگی‌های پایدار ایجاد می‌کند.

غفاری اضافه کرد: پایان هفته جاری و هم‌زمان با آغاز مهرماه، برنامه‌های متنوعی در سراسر کشور با همکاری علاقه‌مندان، غارنوردان و ادارات کل محیط زیست استان‌ها برگزار خواهد شد، از جمله این برنامه‌ها می‌توان به پاکسازی غارها، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های علمی ـ تخصصی اشاره کرد.

وی تشریح کرد: کارگروه ملی غارشناسی به ریاست سازمان حفاظت محیط‌زیست طی ۱۴ سال گذشته اقداماتی از جمله ثبت ۲۳ غار به‌ عنوان اثر طبیعی ملی، شناسایی ۱۹۳ غار در مناطق حفاظت‌شده، درجه‌بندی ۴۷ غار در سطح کشور، اجرای طرح «رده‌بندی و پایش فون و فلور غارها» برای ۸۵ غار تحت مدیریت سازمان و تدوین آیین‌نامه مدیریت، حفاظت و بهره‌برداری از غارها و پیش‌نویس «شیوه‌نامه تعیین حریم حفاظتی غارها» را انجام داده است.

غفاری افزود: روز ملی غار پاک فرصتی است برای یادآوری اهمیت این میراث ارزشمند زمین‌شناختی و زیست‌محیطی، امید است همه دوستداران طبیعت با رعایت ملاحظات محیط زیستی، در حفاظت از غارها و جلوگیری از تخریب و آلودگی زیست‌بوم حساس آن‌ها نقش‌آفرین باشند.