به گزارش شهدای ایران:کشور‌های در حال توسعه همانند ایران که دارای منابع طبیعی غنی و اقتصاد متنوع هستند، ظرفیت بالایی برای رشد اقتصادی از طریق سیاست‌های صنعتی صادرات‌محور دارند. در ایران اگرچه بوروکراسی دولتی و محدودیت‌های سیاسی متعدد، توانایی اجرای سیاست‌های صنعتی را محدود کرده، اما اگر اراده‌ای جدی در کار باشد، دولت می‌تواند با تمرکز بر صنایعی با مزیت نسبی شانس موفقیت اقتصاد کشور را افزایش دهد. در حال حاضر ایران این مزیت نسبی را در بازار محصولات کشاورزی ارگانیک و همچنین مصالح ساختمانی دارد. صنایع پتروشیمی و فولاد نیز اگرچه ظرفیت‌های زیادی برای افزایش سهم کشور در بازار‌های جهانی دارند، اما واقعیت آن است که چین و هند رقبای جدی کشورمان در این حوزه‌ها هستند. 
 
در کشور‌هایی همانند ایران که بازار داخلی بزرگی ندارند، اما به لحاظ موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی غنی هستند، ظرفیت بالایی برای حضور در بازار‌های جهانی وجود دارد. 
ایران در حوزه‌های مختلف کشاورزی و صنعت می‌تواند نقش مهمی در بازار‌های جهانی داشته باشد. اگرچه در حال حاضر موانع زیادی برای این هدف‌گذاری از جمله نوسانات ارز، تورم مستمر، کمبود منابع انرژی از برق و گاز تا آب وجود دارد، اما تدوین استراتژی مناسب برای برخی از صنایع کشور که دارای مزیت نسبی هستند، می‌تواند به مرور به بهبود وضعیت ایران در صادرات محصولات صنعتی منجر شود. 

 سایه محدودیت اقتصاد سیاسی بر سر صنایع
در این میان اگرچه نمی‌توان سهم دخالت‌های سیاسی و بروکراسی‌های پیچیده دولت را در تشدید مشکلات صنایع نادیده گرفت، اما رفع این مهم در گرو درک اهمیت تحقق رشد اقتصادی برای کشور است. کم‌توجهی به این مهم در سال‌های گذشته به انباشت مشکلات اقتصادی و در نهایت کوچک‌ترشدن اقتصاد کشور منجر شده و حالا فرسودگی صنایع و نیاز به سرمایه‌گذاری بیش از هر زمان دیگر ضرورت اصلاح سیاست‌های اقتصادی و صنعتی را گوشزد می‌کند. ایران فاقد سیاست‌های صنعتی است. فقدان فهم مشترک درخصوص سیاست صنعتی، وجود و ادامه فعالیت‌های موازی دستگاه‌های دولتی، فقدان نهاد مجری سیاست صنعتی و عدم‌ترسیم افق چشم‌انداز برای سیاست صنعتی از جمله مهم‌ترین چالش‌های سیاست صنعتی در کشورمان است که کشور را از رشد اقتصادی از این محل محروم کرده است. رشد اقتصادی زمینه‌ساز بهبود وضعیت همه ایرانیان می‌شود و هر چه میزان رشد بالاتر و از محل رشد صنایع باشد، عموم مردم را از این ناحیه منتفع می‌کند. برعکس رشد اقتصاد از طریق درآمد‌های نفتی، رشد اقتصادی از طریق صنعت از جمله صنعت ساختمان‌سازی منافع بیشتری برای مردم دارد. 

 چه صنایع داخلی مزیت صادراتی دارند؟
یکی از موضوعات مهم در توسعه صادرات، مزیت نسبی کشورهاست. مزیت نسبی، توانایی اقتصاد برای تولید کالا یا خدمات خاص با هزینه فرصت کمتر از شرکای تجاری خود است. ایران در برخی محصولات مانند پتروشیمی و فولاد با رقابت سختی از سوی کشور‌های حوزه خلیج فارس و کشور‌هایی مانند چین و هند مواجه است. استراتژی مناسب برای ایران می‌تواند تمرکز بر محصولاتی با رقابت کمتر و ایجاد تمایز در کیفیت یا هزینه باشد. برای مثال، ایران می‌تواند در بازار محصولات کشاورزی ارگانیک که تقاضای جهانی برای آن در حال افزایش است، سرمایه‌گذاری کند، اما در این زمینه نیز یکی از راهکار‌های موفقیت صنایع مذکور می‌تواند مزیت قیمتی باشد تا راهی برای توسعه بازار‌های ایران در دنیا باشد. 

 سطح رقابت جهانی
در دنیای اقتصاد امروز، اهمیت رقابت بر کسی پوشیده نیست و کمتر کسی تردید دارد که رشد و توسعه کنونی اقتصاد در دنیا، مرهون مسئله رقابت است، بنابراین موضوع رقابت به لحاظ کیفیت بالا و از آن مهم‌تر هزینه پایین از موضوعاتی است که می‌تواند فضا را برای رشد اقتصاد و صادرات صنعتی مهیا کند، البته همیشه رقابت در شرایط رقبای زیاد ایجاد نمی‌شود بلکه ممکن است تعداد رقبا کم، اما شرایط رقابت همچنان سخت باشد. به عنوان مثال اگرچه تعداد رقبای چین در زمینه پنل‌های خورشیدی کم است، اما به دلیل مزیت هزینه و کیفیت، جایگاه غالب دارد. 

 تمرکز بر تولید صادرات‌محور به جای خودکفایی
صادرات محصولات صنعتی پیشرفته در رشد اقتصادی سهم بالای ۵۰ درصدی دارد، زیرا با ایجاد ارزش افزوده بالا و کاهنده‌کردن هزینه‌های تولید زمینه رشد هر چه سریع‌تر اقتصادی را فراهم می‌کند. این مهم در گرو استفاده از فناوری‌های جدید و ارتباط‌های جهانی است. کشور‌های موفق در حوزه توسعه صادرات صنعتی به جای تمرکز بر تولید و مصرف داخلی، از ابتدا تولید را به قصد صادرات در دستور کار قرار داده‌اند. کره‌جنوبی از جمله کشور‌هایی است که توانست با داخلی‌سازی به صنایع داخلی خود خدمت کند. رویکرد سیاستگذاران این کشور نه تولید به قصد خودکفایی، بلکه تولید به قصد صادرات بود. در کشور ما به دلیل تکیه بر منابع نفتی تلاش شده است برای اینکه منابع ارزی از کشور خارج نشود، اقدام به جایگزینی واردات کنیم، این در حالی است که اساس روند صنعتی شدن کره، تأمین منابع ارزی و ثروت‌آفرینی در کشور بود. در ایران در دهه‌های ۸۰ و ۹۰، سیاست صنعتی، توسعه صنایع نفت و پتروشیمی بوده و کماکان به دلیل قدرت دولت، بخش خصوصی به مرور دچار ضعف و در نهایت از سیستم خارج شد. ایران می‌تواند با ایجاد نهاد‌های هماهنگ کننده و طراحی سیاست‌های هدفمند، به بهبود نتایج سیاست‌های صنعتی خود کمک کند. این رویکرد نه تنها به توسعه اقتصادی پایدار کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات مثبت در تعادل سیاسی کشور باشد.

*جوان