از ماهواره‌های سبک تحقیقاتی تا مأموریت‌های جدی در مدار ۷۵۰ کیلومتری؛ ایران در طی سه سالِ دولت سیزدهم نشان داد که نه‌تنها از تحریم‌های فضایی عبور کرده، بلکه رکورد تازه‌ای در پرتاب‌های موفق ثبت کرده است.
به گزارش شهدای ایران به نقل ازفارس، در روزگاری که پرتاب یک ماهواره هنوز برای بسیاری از کشورها رؤیاست، ایران توانست در دوره سه ساله دولت سیزدهم یازده پرتاب موفق فضایی انجام دهد و به گفته شهید رئیسی «تلاش کردند با تحریم ایران را متوقف کنند و در انزوا قرار دهند ولی این ۱۱ پرتاب موفق هم تحریم‌ها را شکست داد و هم طرح انزوای جمهوری اسلامی را با شکست مواجه کرد.»
حالا دیگر ماهواره‌های ایرانی نه فقط برای آزمایش، بلکه برای مأموریت‌های واقعی و راهبردی به فضا می‌روند. پرتاب‌ها یکی‌یکی رکورد شکستند و مسیر ایران را به جمع ده کشور برتر فضایی دنیا هموار کردند.
رکوردشکنی «ثریا» در مدار ۷۵۰ کیلومتری
در ۳۰ دی ۱۴۰۲، ایران توانست با پرتاب ماهواره «ثریا» به مدار دایروی ۷۵۰ کیلومتری، رکورد تازه‌ای در ارتفاع پرتاب ثبت کند. این ماهواره با استفاده از ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰» به فضا رفت؛ یک ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای با سوخت جامد که توسط نیروی هوافضای سپاه ساخته شده بود. «ثریا» وزنی حدود ۵۰ کیلوگرم داشت و هدف از آن، اثبات فناوری پرتاب به مدار بالا و آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای مأموریت‌های جدی‌تر بود.
رسیدن به مدار ۷۵۰ کیلومتری برای برنامه فضایی ایران یعنی یک جهش واقعی. در این ارتفاع، ماهواره‌ها عمر بیشتری دارند چون مقاومت جو کمتر است. سطح بیشتری از زمین را پوشش می‌دهند و داده‌های دقیق‌تری می‌فرستند. این مدار، یک ایستگاه بین راه است برای رسیدن به مدارهای مهم‌تر مثل مدار ژئو (۳۶ هزار کیلومتر).
پرتاب همزمان سه ماهواره با «سیمرغ»
در ۸ بهمن ۱۴۰۲، یک گام مهم دیگر برداشته شد: برای نخستین‌بار، سه ماهواره به‌طور همزمان با ماهواره‌بر «سیمرغ» به مدار تزریق شدند. ماهواره «مهدا» که توسط پژوهشگاه فضایی ایران ساخته شد، نقش آزمایش زیرسامانه‌های جدید فضایی را بر عهده داشت. در کنار آن، دو نانوماهواره «کیهان ۲» و «هاتف ۱» نیز قرار داشتند که به‌ترتیب برای اثبات فناوری موقعیت‌یابی مستقل و مخابرات باند باریک طراحی شده بودند. «هاتف ۱» در واقع نخستین گام از یک منظومه ماهواره‌ای آینده‌نگر با نام «شهید سلیمانی» است.
از تصویربرداری تا اینترنت اشیاء: مأموریت‌های فضایی ایران
پرتاب‌های فضایی ایران تنها محدود به ماهواره‌های تحقیقاتی نبوده‌اند. در سال‌های اخیر، ماهواره‌هایی با مأموریت‌های کاربردی هم به فضا فرستاده شده‌اند. از جمله آنها، ماهواره «خیام» است که با وزن ۶۰۰ کیلوگرم، در مرداد ۱۴۰۱ توسط پرتابگر روسی سایوز به مدار ۵۰۰ کیلومتری رسید. مأموریت این ماهواره، دریافت تصاویر دقیق برای کشاورزی، محیط زیست، منابع طبیعی، مدیریت بحران و پایش مرزهاست.
ماهواره‌های نور؛ تصویربرداری نظامی و غیرنظامی
ماهواره‌های «نور ۲» و «نور ۳» توسط نیروی هوافضای سپاه و با استفاده از ماهواره‌بر «قاصد» به فضا پرتاب شدند. این ماهواره‌ها وظیفه تصویربرداری از زمین را بر عهده دارند و برای مأموریت‌های شناسایی و پایش سرزمینی کاربرد دارند. این تصاویر در زمینه‌های نظامی، زیربنایی و مقابله با بحران‌های طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پیشتازی در فناوری‌های جدید فضایی
نمونه کیفی ماهواره «ناهید ۱» از دیگر پروژه‌های مهم ایران در حوزه مخابرات فضایی بود که با استفاده از ماهواره‌بر «ذوالجناح» آزمایش شد. هدف از این پرتاب، ارزیابی زیرسامانه‌های مخابراتی ماهواره‌ای بود. همچنین، ماهواره تحقیقاتی «ققنوس» نیز با استفاده از همین ماهواره‌بر پرتاب شد تا فناوری‌های جدید مورد ارزیابی قرار گیرد.
بلوک انتقال مداری و کپسول زیستی؛ دو گام به‌سوی آینده
پروژه «سامان» به‌عنوان نخستین بلوک انتقال مداری ایران، با هدف جابه‌جایی ماهواره‌ها بین مدارهای مختلف طراحی شده است؛ گامی مهم برای رسیدن به مدارهای بالاتر مانند مدار ژئو. در کنار آن، پروژه کپسول زیستی با وزن ۵۰۰ کیلوگرم، توانایی اعزام موجودات زنده به فضا و بازیابی سالم آنها را هدف گرفته است. این آزمایش مهم با استفاده از ماهواره‌بر «سلمان» انجام شد.
بلوک انتقال مداری «سامان» یک زیرسامانه فضایی ایرانی است که وظیفه دارد ماهواره‌ها را از مدارهای پایین به مدارهای بالاتر مانند مدار ژئو منتقل کند. این سامانه که نقش یدک‌کش فضایی را دارد، با بهره‌گیری از پیشرانش دقیق، امکان تغییر ارتفاع یا صفحه مداری ماهواره را فراهم میکند. «سامان» در مهر ۱۴۰۱ طی پرتابی آزمایشی با موفقیت عملکرد خود را اثبات کرد و گامی مهم برای دستیابی ایران به مدار ژئو به شمار می‌رود.
کپسول زیستی ایرانی محفظه‌ای ویژه برای حمل موجودات زنده به فضا و بازگشت سالم آن‌هاست. این کپسول ۵۰۰ کیلویی در سال ۱۴۰۲ با ماهواره‌بر «سلمان» پرتاب شد و هدف آن آزمایش فناوری‌های لازم برای پروازهای سرنشین‌دار، بررسی شرایط زیستی و بازگشت کنترل‌شده به زمین است
رشد چشمگیر ظرفیت ساخت و پرتاب ماهواره‌ها
در ابتدای دولت سیزدهم، فقط ۸ ماهواره در دست ساخت بود؛ اما تا پایان سال ۱۴۰۲ این تعداد به ۱۲ عدد رسید. همچنین، ماهواره‌های آماده پرتاب از ۳ عدد به ۸ عدد افزایش یافت و ایران توانست با پشت سر گذاشتن کشورهایی چون آرژانتین، اوکراین، برزیل و کره‌جنوبی، از جایگاه چهل و پنجم به دهم در رتبه‌بندی جهانی صنعت هوافضا برسد.
