مأموریت حوزه‌های علمیه این است که رئیس‌جمهور را تحت فشار قرار دهند تا اجرای قانون حجاب را پیگیر باشد. در صورتی که رئیس‌جمهور از اجرای این قانون امتناع کند، حوزه‌های علمیه باید به مطالبه‌گری فعالانه بپردازند و از رئیس‌جمهور بخواهند که ضعف‌های موجود در قانون را مشخص کند، چراکه این مطالبه باید از سطوح عالی حوزه و مسئولان نظام صورت گیرد.
شهدای ایران: سرویس فرهنگی/موضوع حجاب و عفاف در دنیای امروز تنها به جنبه‌های فرهنگی محدود نمی‌شود؛ بلکه به یک عرصه جدال پیچیده تبدیل شده است که در آن دشمنان اسلام تلاش می‌کنند تا هویت و شرافت زنان مسلمان را مورد هدف قرار دهند. این دسیسه‌ها با طرح شبهات و شایعات، هدفشان تضعیف روحیه زنان و انداختن شک و تردید در دل آنان نسبت به ارزش‌های اسلامی است.
رسانه رسمی حوزه در گفت‌وگو باحجت‌الاسلام محمد مهدی ابراهیم‌پور ، کارشناس و محقق حوزه عفاف و حجاب به بررسی ابعاد مختلف این موضوع و چالش های آن پرداخته شده است که تقدیم شما مخاطبان فرهیخته خواهد شد.
* ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار حوزه‌نیوز قرار دادید، چرا موضوع حجاب در جامعه کنونی به‌ویژه برای دشمنان اهمیت ویژه‌ای یافته است و چه عواملی در رشد بی‌حجابی در این دوران مؤثر بوده‌اند؟ همچنین، قانون حجاب تا چه اندازه توانسته است در تحقق اهداف خود موفق باشد و چه نکات دیگری در این زمینه قابل ذکر است؟
مسئله حجاب، همواره از منظرهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در حال حاضر دغدغه‌های زیادی در این زمینه وجود دارد.
ضعف‌هایی که امروز در جامعه مشاهده می‌کنیم، به شکل‌های متعددی بروز و ظهور یافته و در واقع، نشانه‌ای از بی‌توجهی به این موضوع است.
حجاب یک مسئله چندبُعدی است؛ هم بُعد فردی دارد و هم بعد اجتماعی، و با تشکیل حکومت اسلامی، بعد حاکمیتی نیز به خود می‌گیرد. در حقیقت، حجاب صرفاً یک تکلیف شرعی فردی مانند نماز نیست و همچنین نمی‌تواند تنها یک موضوع اجتماعی برای قانون‌گذاری محسوب شود، بلکه مسئله‌ای فراتر از این‌هاست.
هر مسئله‌ای که در نظام اسلامی در حاکمیت مطرح می‌شود، بر اساس شرایط حاکم و موقعیت اجتماعی، می‌تواند برای دشمنان آن حاکمیت پتانسیلی ایجاد کند. این امر وقتی که دشمنان به دنبال فرصت‌هایی برای وارد کردن فشار به حاکمیت، به ویژه از طریق نارضایتی‌های اجتماعی هستند، حساسیت موضوع را به شدت افزایش می‌دهد.
حجاب از انقلاب تاکنون
از ابتدای انقلاب اسلامی، موضوع حجاب به عنوان یک مسأله حاکمیتی همواره در کانون توجه بوده است اما تقریبا بعد از بیست روز پس از پیروزی انقلاب، قانون حجاب با حساسیت‌های خاصی مورد بررسی قرار گرفت و حضرت امام خمینی (ره) نیز نسبت به این موضوع همواره دقت و توجه ویژه‌ای داشته‌اند. فرآیند تبدیل این حساسیت به یک قانون، زمان خاصی را طلب کرده و در این راستا، لازم است احکام دینی به شکل قانونی و اجرایی در جامعه پیاده‌سازی شود و آن شکل قانونی می‌تواند کنترل کننده مسئله باشد و باعث اجرا شدن آن شود .
وجود تنها یک حکم دینی یا یک مسئله اجتماعی به تنهایی کافی نیست که بتوان نظم مورد نظر را در جامعه برقرار کرد و با متخلفان به‌درستی برخورد کرد. در این زمینه، پس از انقلاب، ضعف‌هایی وجود داشته که هنوز هم حس می‌شود.
تقریباً تمام دولت‌ها نسبت به مسئله حجاب کم‌کاری کرده و نتوانسته‌اند وظایف خود را به‌درستی نسبت به مسئله حجاب ایفا کنند، در عین حال، دشمن نیز از این ضعف‌ها بهره‌برداری کرده و تلاش می‌کند از پتانسیل‌های موجود در این زمینه استفاده کند.
حساسیت موجود در مورد حجاب به دلایل مختلفی برمی‌گردد. یکی از این دلایل، نمادین بودن حجاب به عنوان نشانه‌ای از جامعه اسلامی است. زمانی که حجاب به عنوان نماد جامعه اسلامی مطرح می‌شود، دشمن می‌تواند بر روی این نماد تمرکز کند.
تاریخ نشان داده است که در جنگ‌ها و درگیری‌های گذشته با مسلمانان، تخریب مساجد و نمادهای مذهبی در دستور کار دشمن قرار داشته است. حملات داعش به سوریه و عراق نمونه‌های بارز این نوع رویکرد دشمن به شمار می‌روند.
در واقع، حجاب نمایانگر حاکمیت دینی و اجرای احکام الهی در جامعه است. دشمن نمی‌خواهد که این پیام در سطح جهانی و به‌ویژه در میان مسلمانان منتشر شود. لذا تلاش دارد با کمرنگ کردن این نماد، قدرت نمایی و موقعیت مسلمانان را تحت تأثیر قرار دهد و موانعی بر سر راه اعتقادات اسلامی ایجاد کند. هدف این است که حتی اگر نتوانند به عمق اعتقادات نفوذ کنند، حداقل بتوانند از طریق خط تبلیغاتی، این‌گونه القا کنند که جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، همچنان اسلامی نیست و از اصول اسلامی فاصله گرفته است.
علاوه بر این، بدحجابی می‌تواند آسیب‌هایی به نظام خانواده، جوانان و به طور کلی جامعه وارد کند و مقام معظم رهبری نیز بارها در مورد تهاجم فرهنگی هشدار داده‌اند و دشمنان از طریق مختلف و با استفاده از قدرت رسانه و بودجه‌های کلان، به طور جدی وارد این مسئله شده‌اند و همچنین با استفاده از کارشناسان و عوامل داخلی و تلاش‌های زیادی را ساماندهی کرده‌اند تا از طریق ایجاد بدحجابی به اهداف خود برسند.
متقابلا در حاکمیت اسلامی بحث قانون‌گذاری در زمینه حجاب که اولین قدم برای مقابله با این چالش‌ها به شمار می‌آید و آموزش مسئله حجاب، آسیب های بدحجابی و فواید حجاب از طریق رسانه ملی و رسانه ها و آموزش و پرورش به مردم داده نشد و دشمن حساسیت مسئله را بالا برد و کم کاری تمامی دولت ها در حجاب باعث شد این مسئله به این شکل بروز پیدا کند و حساسیت مسئله حجاب از جنبه‌های مختلف بالا رفته است؛ نه تنها به عنوان یک مسئله دینی، اجتماعی و حاکمیتی، بلکه به عنوان ابزاری برای مخالفت با نظام شد و مسئله حجاب، برای کسانی که به دنبال براندازی یا حتی صرفاً مخالفت با نظام هستند، به ساده‌ترین، راحت‌ترین، کم‌هزینه‌ترین و پر سر و صداترین موضوع تبدیل شده است.
بحث کشف حجاب و بدحجابی، با توجه به فراگیر بودن و صدای رسایی که دارد، به ابزاری در دسترس همگان تبدیل شده است.
متاسفانه، ظهور و بروز این ضعف‌ها و مشکلات پس از فتنه ۱۴۰۱ شدت گرفت و دشمن نیز با برنامه‌ریزی دقیق، به دنبال بهره‌برداری از این مسئله و ورود به فاز جدیدی از بدحجابی، یعنی کشف حجاب بود؛ گسترش کشف حجاب می‌تواند آثار مخرب فراوانی داشته باشد و به بدحجابی در جامعه سرعت بیشتری ببخشد.
تا پیش از این، بحث بدحجابی در قالب اصطلاحاتی مانند "بدحجاب" یا "خوش‌حجاب" مطرح می‌شد، اما با مطرح شدن مسئله کشف حجاب و کنار گذاشتن پوشش سر به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای پوشش، دیگر حد و حصری برای کنار گذاشتن سایر پوشش‌ها باقی نمی‌ماند.
قانون جامع حجاب و ناکارآمدی در اجرا
راهکار این مسئله در گام اول، تقویت قانون بود که با تأخیر زیاد، سرانجام به نتیجه رسید و قانون خوبی نیز تدوین شد.
مسئله حجاب به‌طور جدی و در قالب یک قانون جامع با هفتاد بند، طراحی و آماده اجرا شده است تا وضعیت اجتماعی را اصلاح کند. با این حال، با برخی مسئولینی مواجه هستیم که با توجه به سابقه قانون‌گذاری و حضور مؤثر در مجلس، انتظار می‌رفت که اجرای این قانون با جدیت بیشتری پیگیری شود، اما به نظر می‌رسد چالش‌های اجرایی و محدودیت‌های موجود، مانع از تحقق کامل این انتظارات شده است.
این ضعف در اجرا، به ویژه در مسئله حجاب، بیش‌ازپیش مشهود است.
به نظر می‌رسد تغییر اولویت‌ها و رویکردهای دولت در قبال مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، بر نحوه عملکرد آن در حوزه‌های مختلف، از جمله مسئله حجاب، تأثیرگذار بوده است. چالش‌های موجود در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و انرژی نیز به پیچیدگی این وضعیت افزوده‌اند و نگرانی‌هایی را ایجاد کرده‌اند.
برای حل معضل حجاب، گام نخست همچنان تقویت و توسعه بسترهای قانونی است تا از این طریق، بخشی از آسیب‌های اجتماعی موجود در جامعه کاهش یابد.
با این حال، به نظر می‌رسد اراده‌ای یکپارچه و قاطع برای اجرای کامل این قوانین در سطوح مختلف دولتی وجود ندارد. اگرچه برخی دولت‌ها تلاش‌هایی را در این زمینه آغاز کرده‌اند، اما به دلیل چالش‌های ساختاری و موانع موجود در بدنه دولت، این اقدامات همواره با محدودیت‌هایی مواجه بوده‌اند. حتی در دولت اخیر، به ویژه در دوران ریاست‌جمهوری شهید رئیسی، علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته، عدم هماهنگی کامل در بدنه دولت و نبود پیوستگی کافی در این زمینه، از جمله چالش‌های پیش رو بوده است.
حجاب، از دغدغه دینی تا ابزار سیاسی
در بحث تبلیغ و ترویج حجاب، رسانه‌ها و مبلغین حوزه‌های علمیه باید به طور فعال‌تر عمل کنند. مقام معظم رهبری بر تبیین حجاب تأکید کردند؛ ما باید به آسیب‌های ناشی از بدحجابی توجه کنیم و مبلغین زیادی جهت پاسخ به شبهات دانش‌آموزان، دانشجویان و اقشار مختلف جامعه نیاز داریم. اگر ما بتوانیم به‌خوبی اقناع کنیم، بخش زیادی از لجاجت‌ها و نافرمانی‌ها کاهش می‌یابد و حساسیت‌ها نسبت به مسئله حجاب به‌مراتب کمتر خواهد شد.
متأسفانه، این تبیین به درستی انجام نشده است و نه تنها قوانین لازماً اجرا نشده، بلکه خود مسئله حجاب و آسیب‌های ناشی از بدحجابی نیز به درستی تبیین نشده است.
این عدم آگاهی تنها باعث افزایش حساسیت جامعه نسبت به مسئله حجاب شده و دشمن نیز از این وضعیت بهره‌برداری می‌کند و با ایجاد شبهات و دوگانه‌سازی، سعی دارد از این موقعیت استفاده کند.
بنابراین، مأموریت حوزه‌های علمیه این است که رئیس‌جمهور را تحت فشار قرار دهند تا اجرای قانون حجاب را پیگیر باشد. در صورتی که رئیس‌جمهور از اجرای این قانون امتناع کند، حوزه‌های علمیه باید به مطالبه‌گری فعالانه بپردازند و از رئیس‌جمهور بخواهند که ضعف‌های موجود در قانون را مشخص کند، چراکه این مطالبه باید از سطوح عالی حوزه و مسئولان نظام صورت گیرد.
با توجه به شرایط فعلی اقتصادی و سیاسی، حوزه‌های علمیه باید به درک آسیب‌های داخلی که روزبه‌روز بیشتر گریبان‌گیر جامعه می‌شود، توجه داشته باشند. با مطالبه‌گری صحیح از حاکمیت، به ویژه از دولت، می‌توان این درخواست‌ها را جدی گرفت و تلاش کرد تا مسئولین باید نسبت به عدم اجرای این قانون پاسخگو باشند.
همچنین لازم است به این نکته توجه کنیم که مسائل فرهنگی از جمله حجاب، همواره در اولویت قرار نگرفته‌اند. باید از تجربیات گذشته استفاده کرد و با بررسی دقیق وضعیت کنونی، نسبت به پیاده‌سازی مؤثر این قانون اقدام کنیم. در نهایت، اگر دولت اراده واقعی برای اجرای این قانون داشته باشد و با مردم همکاری کند، می‌توان امید داشت که آسیب‌های اجتماعی در ارتباط با حجاب به حداقل برسد.
چالش ها و ضرورت‌های اجرای قانون حجاب
مسئله حجاب همواره در زمره موضوعات اولویت‌دار قرار نداشته است و این وضعیت در سال‌های اخیر بیشتر به چشم می‌خورد.
امروزه باید به این نکته توجه داشته باشیم که شرایط جامعه با سال گذشته تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارد. هرچند نمی‌توان ادعا کرد که اجرای قانون به تنهایی تمامی مشکلات را حل می‌کند، اما قطعا می‌تواند تأثیر مثبتی بر جنبه‌های مختلف این مسئله داشته باشد. این قانون به‌خصوص از افرادی که به ترویج بدحجابی و بی‌عفتی در جامعه مشغول‌اند، جلوگیری می‌کند و به جای مقابله با مردم، بر پیشگیری از ایجاد بسترهای آسیب‌زا تمرکز دارد.
این رویکرد می‌تواند نتایج مثبتی به‌ویژه بر روی جوانان و خانواده‌ها داشته باشد. اگر این افراد با یک حرکت، سخن یا متنی مناسب تحت تأثیر قرار گیرند، می‌توانند به تغییر رفتار و اعتقادات جامعه کمک کنند. ما امیدواریم که مسئله حجاب، مشابه سایر مسائل اجتماعی، به‌گونه‌ای مدیریت شود که ضعف‌های موجود برطرف گردد.
این موضوع نیازمند تدبیر و برنامه‌ریزی است، به‌ویژه در شرایط کنونی که ضعف‌های قابل توجهی در زمینه‌های مختلف از سوی دولت مشاهده می‌شود. حتی اگر دولت توانایی اجرای این قوانین را داشته باشد، ممکن است اراده جدی برای این کار نداشته باشد. دیدگاه‌های دولت فعلی در این زمینه متفاوت از دولت‌های پیشین است و عدم تمایل به اجرای این قوانین می‌تواند منجر به ادامه وضع موجود شود.
متأسفانه امید به اجرای مؤثر این قانون در حال حاضر چندان زیاد نیست، مگر اینکه تحولی خاص یا مطالبه جدی از سوی مردم شکل بگیرد تا این موضوع به عنوان یک اولویت در دستور کار قرار گیرد و به اجرای درست آن پرداخته شود.
*گفت‌وگو از: سمیرا گلکار/خبرگزاری حوزه
