حوزه/ مرحوم حضرت آیت الله صافی گلپایگانی تصریح کرده اند: بدبخت آن کسی است که بدون عذر شرعی از سعادت روزه و برکات آن محروم گردد و گستاخ آن شکم پرستی است که بدون عذر شرعی روزه این ماه را افطار کند؛ یا با داشتن عذر آشکارا روزه را بخورد.
شهدای ایران:به نقل از حوزه، ماه مبارک رمضان عالی ترین مکتب تربیت و اخلاق از سلسله نوشتارهای مرحوم حضرت آیت الله صافی گلپایگانی، شماره(۳) قسمت دوم با موضوع «روزه ندای الهی» منتشر شد.
روزه ندای الهی:
نکات، دقایق، لطایف و تعبیرات بلاغت آمیز آیات شریفه:
۱. خطاب ﴿یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا﴾، توجّه به ایمان و عقیده، عمل به مقتضای ایمان به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و یادآوری شرافت مومن است که به مناسبت مقام ایمان، شایسته خطاب خاصّ الهی شده است.
ایمان به خدای یگانه، شخص را برای اطاعت احکام آماده تر ساخته، مصالح و مفاسد واقعی امور و خیر و صلاح بندگان را نمایان و روح مومن را سرشار از عزّت نفس و بزرگواری و شرافت کرده، و او را از نزدیک شدن به کارهای زشت و سرپیچی از فرمان خدا باز میدارد.
بنده مومن و خداشناس، قانون خدا را محترم میشمارد و بیش از هر قانون و قاعده ای، قانون خداوند نزد او مورد احترام است.
احکام و قوانینی که ساخته فکر بشری است، جایگزین احکام خدا نمیشود و علم، تبلیغات و قدرت حکومت نمیتواند این احترام و اعتبار را به او ببخشد.
به عنوان مثال، قواعد بین المللی یا منشور سازمان ملل و نظایر آن، ازجمله قوانینی است که تا حدّی حکومتها و برخی از سران ملل تظاهر به احترام آن داشته و خود را طرف دار آن معرفی میکنند؛ امّا آیا حقیقتاً نیز این گونه است؟ یا این احترام به جهت ناچاری های سیاسی و در حدود حفظ منافع و مصالح شخصی یا مملکتی است؟! و اگر این منافع در بین نباشد و یا در خطر افتد به خاطر نفس این اصول کسی به آن احترام و اعتنا خواهد کرد؟! آیا همان کسانی که در مجامع بین المللی عضویت دارند و یا همانها که خود را موسّس این سازمانها میدانند، هنگامی که منافعشان اقتضا کند، این اصول را پایمال نمی نمایند؟!
شاید تاکنون دیده و یا شنیده نشده است که در مواقع خطیر و حسّاس حق و عدالت از سوی آن مجامع رعایت شده و به ندای وجدان پاسخ داده شود!
فقط ایمان به خداست که حقّ و قانون را به خودی خود در نظر شخص مقدّس میسازد و از او میخواهد تا همه جا جانب حق را بگیرد و به او میگوید:
﴿وَلَا یجْرِمَنَّکمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَی أَنْ لَا تَعْدِلُوا اِعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی﴾
و یا: ﴿یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلّٰهِ وَلَوْ عَلَی أَنْفُسِکمْ أَوِ الْوَالِدَینِ وَالْأَقْرَبِینَ﴾
هرکجا عامل ایمان وجود یافت، متن قانون اجرا میشود. افراد مومن در برابر قانون خدا حتّی به فلسفه و فایده و حکمت آن نیز توجّه نداشته و فقط ایمان وسیع و محکمشان، آنان را مقید و ملتزم به آداب دینی مینماید؛ درحالی که از بیشتر مصالح و فلسفه احکام اطّلاع ندارند.
ازجمله مثالها برای این موضوع، همین دستور روزه است. یقیناً روزه فواید صحّی و جسمی دارد و در روایات هم به آن اشاره شده است: «صُومُوا تَصِحُّوا».
پزشکان حاذق و مشهور دنیا نیز فواید بهداشتی و درمانی روزه را تصدیق کرده اند. راه علاج برخی بیماریها تقریباً منحصر به امساک از غذاست؛ و افراط در تغذیه، سبب ایجاد بسیاری از بیماریها میگردد. بسا بیماریهایی که روزه درمان آن است و بسا بیمارانی که با برنامه روزه داری درمان یافته اند.
روزه، از نظر اقتصادی نیز دارای فواید بوده و ازاین جهت روزه را با مصلحت شناخته اند.
امّا با تمام این فوایدی که روزه دارد و بیشتر ما از آن آگاه میباشیم، آیا در سال چند نفر برای این فواید و منافع بهداشتی، جسمی و… بدون نظر به اطاعت خدا حاضرند روزه بگیرند، و طی یک ماه، روزانه خوردنی ها و آشامیدنی ها و لذایذ جنسی را ترک کنند؟ و یا اگر این برنامه روزه، از جانب پزشکان بزرگ پیشنهاد میگردید، چند نفر همه ساله به آن عمل می کردند؟!
بی شک، کمتر افرادی حاضر میشدند به این پیشنهاد عمل نمایند و آمار عاملان به این پیشنهاد در برابر آمار کسانی که ماه رمضان را فقط برای اینکه روزه یک وظیفه شرعی و سبب تقرّب به خدا و کسب ثواب است، روزه میگیرند بسی ناچیز جلوه میکرد!
امّا مسلمانان اعم از مکلّف و غیرمکلّف، معذور و غیرمعذور و حتّی اطفال غیربالغ فقط برای اطاعت خدا در سخت ترین شرایط آب وهوایی روزه میگیرند و نزدیک به چهارده قرن است که آداب و برنامه های ماه رمضان، زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان را در این ماه تحت تأثیر قرار داده و متّحد الشکل میسازد؛ و این نمونه ای از تأثیر عامل ایمان در افراد است.
از اینجا درمی یابیم که افتتاح آیه به خطاب: ﴿یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا…﴾، تا چه حد اعجازآمیز بوده و چه حقایق و معانی بلندی در آن مندرج است.
قرآن، مومنان را ندا میدهد و فرمان تشریع روزه را ابلاغ می‌کند و مومنان ـ که گوش به فرمان خدایشان سپرده اند ـ به محض صدور امر الهی برای اطاعت، بدون هیچ درنگ و تردیدی اقدام کرده و روزه میگیرند و به مجرّد رویت هلال ماه، خویش را با یک جهش معنوی از قید عاداتی که داشته اند، آزاد میسازند.
۲. جمله: ﴿کمَا کتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکمْ﴾، بیان این است که روزه تکلیفی تازه و بی سابقه جهت پرهیز از خوردنیها، نوشیدنیها، التذاذ جنسی و سایر مفطرات نیست؛ بلکه در ادیان و شرایع گذشته نیز فرض و واجب بوده است.
این بیان، که حاکی از دلجویی خاصّ ربوبی است، احساس زحمت و رنجی را که در ترک مفطرات است کم می‌کند و از جنبه روانی، روزه دار را نیرومند و باشکیب میسازد.
۳. جمله: ﴿أَیاماً مَعْدُودَاتٍ﴾ نیز، یک لطف و عنایت دیگر است و دلجویی از بنده است تا روزه دار، با معرفت زحمت روزه را بزرگ و زمان آن را دیرسپر نشمارد.
۴. جمله: ﴿…لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ﴾ اشاره است به فواید بزرگِ ریاضتی، تربیتی، روحانی و معنوی روزه و تأثیر آن در تهذیب اخلاق و حصول ملکه پرهیزکاری و تقوا و تسلّط بر غرایز و قوای نیرومند حیوانی که از این لحاظ آنچه از روزه به روزه دار میرسد، دارای فواید و برکاتی است که شرح اهمیت و عظمت آن ممکن نیست و شخص سالک و فردی که در مقام اصلاح باطن و تصفیه و تزکیه نفس و ریاضت دادن آن به تقوا و پارسایی است، حتماً باید ماه رمضان را روزه بدارد.
به جرئت میتوان گفت: آن گونه که درک ثواب و کسب اخلاق حمیده و صفات ملکوتی، تملّک نفس و مجاهده با هوا، تحصیل قوّت اراده و تقرّب به درگاه قادر متعال در این ماه برای همگان میسّر است، در هیچ زمان دیگر چنین فرصتی فراهم نیست.
۵. جمله: ﴿شَهْرُ رَمَضَانَ… ﴾، بیان فضیلت و برکت ماه مبارکی است که در آن روزه واجب شده است. این ماه به علّت نزول قرآن مجید، مبدأ بزرگترین تحوّلات تاریخ زندگی انسان و آغاز عالی ترین نهضتهای دینی و اجتماعی و سرفصل حیات نوین علمی و اخلاقی است. قرآن ـ که هادی و راهنمای عموم انسانها بوده و آخرینِ تعلیمات آسمانی و برنامه های سعادت جاودانی را داراست ـ در این ماه نازل گردیده؛ ازاین رو، این ماه بر تمام ماههای سال، فضیلت دارد. روزهایش از همه روزها با ارج تر و شبهایش از همه شبها گرامی تر است. این ماه، یادبود نزول قرآن و سالگرد تاریخ مجد و شرف انسان و اعلام حقوق واقعی و آزادی حقیقی بشر است.
۶. جمله: ﴿فَمَنْ شَهِدَ مِنْکمْ… ﴾ تا جمله ﴿… وَلَا یرِیدُ بِکمُ الْعُسْرَ﴾، دلالت می‌کند که در تعالیم اسلام یسر، آسانی و سهولت، مراعات شده و دشواری، سخت گیری و تحمیل بر فطرت و خواسته های واقعی بشر در آن وجود ندارد.
چنانچه در مباحث آتی، توضیح خواهیم داد، خداوند پیغمبر عالی مقام اسلام صلی الله علیه و آله و سلم را بر شریعتی سهل و آسان برانگیخته است؛ که فرمود:
«مَا بُعِثْتُ بِالرُّهْبَانیهِ الشَّاقَّهِ وَلَکنْ بِالْحَنَفِیهِ السَّمْحَهِ».
۷. نکته دیگر که از آیات شریفه با نظر به عمومیت خطابات و توجّه کلّی به همه آنها استفاده میشود، «مساوات همه در تکلیف» است. هرکس صاحب هر مقام و هر درجه و هر شغل باشد، باید روزه بگیرد و از فواید تربیتی، دنیوی و اخروی آن بهره مند شود، و همه ساله در این مدرسه کمال، ریاضت دیده و تربیت گردد و قوای عقلانی و انسانی خود را نیرومند ساخته و بر قوای شیطانی و حیوانی مسلّط شود، و دریابد که انسان، فقط این جسم ظاهر و گوشت و استخوان نیست و قدرت انسان، فقط نیرومندی جسم و شکست حریف زورمند نمیباشد.
قدرت واقعی انسان، تسلّط بر نفس، شهوت، غضب و پایداری در برابر مشکلات و صبر و شکیبایی است:
مردی گمان مبر که به پنجه است و زور کتف با نفس اگر برآیی، دانم که شاطری
با شیرمردیت، سگ ابلیس صید کرد ای بی هنر بمیر که از گربه کمتری
هشدار تا نیفکندت پیروی نفس در ورطه ای که سود ندارد شناوری
مردان به سعی و رنج به جایی رسیده اند تو بی هنر کجا رسی از نَفْس پروری!
پرخوری و تن پروری آفات و خطرات زیادی را در پی داشته و سبب تیرگی روح، تاریکی دل و کوری بصیرت است.
اندرون از طعام خالی دار تا در آن نور معرفت بینی!
اگر تربیت جسم ـ که در عصر ما به آن اهمیت فراوان میدهند ـ مقدمه تربیت روح و پرورش افکار و اخلاق سالم نباشد، هیچ سودی نخواهد داشت.
در هر چیزی باید اعتدال رعایت گردد؛ تربیت بدن نیز باید در حدّ اعتدال باشد و همه به آن توجّه کرده و ضعف و ناتوانی را از جسم و روح خود دور سازند؛ نه آنکه تربیت بدنی هم به عنوان یک فن از فنون و پیشه و شغل مطرح گردیده و افراد را از توجّه به روح و وظایفی که در اجتماع دارند باز بدارد!
اسلام دین خدا و دین عقل و منطق است. ازاین رو، در مواردی که تربیت و تعلیم سربازان و افسران مجاهدِ مدافع از دارالاسلام و وطن مسلمانان و نگهبانان امنیت و انتظامات به اجرای مسابقات بدنی ـ جسمی وابسته باشد و همچنین در مواردی که سبب تقویت قوای علمی و صنعتی گردد، برپایی آن و اعطای جایزه در آن را صحیح دانسته است.
به هرحال مکتب «صوم»، کلاس خودسازی و نردبان عروجی است که همه مسلمانان باید از آن بهره برند.
هم اکنون ای مسلمانان و مومنان! به استقبال ماه مبارک رمضان بشتابید و از رحمتهای واسعه خداوند متعال استفاده برید.
بکوشید تا مراسم روزه داری این ماه را ـ که از شعائر بزرگ اسلام و نمایش وفاداری و استقامت و مساوات و التزام جامعه ما به احکام دین است ـ با احترام و ادب هرچه بهتر انجام دهید.
بدبخت آن کسی است که بدون عذر شرعی، از سعادت روزه و برکات آن محروم گردد و گستاخ، آن شکم پرستی است که بدون عذر شرعی، روزه این ماه را افطار کند؛ یا با داشتن عذر، آشکارا روزه را بخورد و حکم خدای جهان را خوار شمارد و به عقاید و احساسات صدها میلیون مسلمان نقض ادب و احترام کرده و حرمت این ماه شریف را رعایت ننماید.
بدا به حال کسی که ماه رمضان را به گناه و معصیت سر برد و از آمرزش خدا محروم گردد. بکوشید تا علاوه بر مراسم و آداب ظاهری روزه و خودداری از خوردن و نوشیدن و ترک سایر مفطرات اندام و اعضا، خود را نیز به پرهیز از گناهان عادت داده و فکر و اندیشه خود را نیز از افکار پلید و اندیشه های ناپاک و شیطانی، پاک و منزّه سازید.
بکوشید تا کار و رفتاری را که با آثار، فواید و مقاصد معنوی، تربیتی، جسمی و… روزه سازش ندارد، انجام ندهید.
از غیبت کردن بپرهیزید؛ دشنام ندهید؛ بدخویی ننمایید؛ سخنان تند و درشت نگویید؛ کم حوصله و بی شکیب نباشید؛ به دنبال بی عفتی نروید؛ از چشم چرانی و نگاه به نامحرم بپرهیزید؛ با دست و زبان، مردم را نیازارید؛ حرام نخورید؛ مفاخره نکنید؛ به هم بزرگی نفروشید؛ به زیردستان ترحّم کنید؛ به سالخوردگان احترام نمایید؛ صله رحم به جای آورید؛ از فقرا و بینوایان دستگیری کنید؛ از بیماران عیادت و پرستاری نمایید و حیا و آزرم پیشه سازید.
در مجالس دینی ـ اسلامی و نماز جماعت متواضعانه شرکت کنید و از صفوف نماز جماعت، وحدت و شوکت مسلمانان و بی امتیازی و بی قدری اعتبارات و مقامات دنیوی را تماشا کنید.
ادعیه ای را که در این ماه در اوقات مختلف: سحر، شب و روز وارد شده بخوانید و نکوتر آنکه در مضامین و معانی آموزنده آن تأمّل فرمایید.
در حالات، اخلاق و روش و رفتاری که دارید، مطالعه و رسیدگی نمایید. مبادا کار و پیشه شما حرام باشد. به دقّت نهانی ها و پنهانی های روح و ضمیر خود را بازرسی کنید؛ سعی در جبران گذشته را نموده تا پاک و منزّه از ماه بیرون شوید.
در این ماه از مرگ و عاقبت این جهان و زندگی مادّی و عوالم بعد از مرگ و قیامت و حشر و نشر و سوال و حساب، بسیار یاد کنید، و برای مواقفی که در پیش داریم گریه کنید و این جملات دعای ابی حمزه را زمزمه کنید:
«أَبْکی لِخُرُوجِ نَفْسِی، أَبْکی لِظُلْمَهِ قَبْرِی، أَبْکی لِضَیقِ لَحَدِی، أَبْکی لِسُوالِ مُنْکرٍ وَنَکیرٍ إِیای، أَبْکی لِخُرُوجِی مِنْ قَبْرِی عُرْیاناً ذَلِیلاً حَامِلاً ثِقْلِی عَلَی ظَهْرِی…».
و سپس، توبه نمایید و به سوی خدا بازگشت کنید.
مبادا از رحمت خدا مأیوس و ناامید شوید:
«إِلَهِی حَقِّقْ رَجَائِی، وَآمِنْ خَوْفِی، فَإِنَّ کثْرَهَ ذُنُوبِی لَا أَرْجُو فِیهَا إِلَّا عَفْوَک…».
هرکه هستی و هر حال که داشته باشی و به هر شکل که تاکنون زندگی کرده ای اصلاح کار تو آسان است و آلودگی های تو با آب توبه و استغفار و گریه در حال مناجات و دعا شسته شده و تو پاک و بی آلایش میگردی.
پس، طلب رحمت کن و بگو:
«إِلَهِی ارْحَمْنِی إِذَا انْقَطَعَتْ حُجَّتِی، وَکلَّ عَنْ جَوَابِک لِسَانِی، وَطَاشَ عِنْدَ سُوالِک إِیای لُبِّی، فَیا عَظِیمُ رَجَائِی لَا تُخَیبْنِی إِذَا اشْتَدَّتْ إِلَیک فَاقَتِی».
بیا که توشه این راه، ناله و آه است بنال بر در او کو به ناله آگاه است
اگرچه غرق گناهی، از او مشو نومید بیا بیا که هنوزت به سوی او راه است
آری، فقط با یک جهش از عالم تاریک شهوات و هواپرستی، دنیاطلبی، بیرحمی، ستمگری و… به عالم سراسر نور و روشنایی، فضیلت و شرافت، پارسایی و بندگی خدا پرواز کن و هرآنچه در پی هوای نفس رفته و گناه کردی، و خدای یگانه را معصیت نموده ای؛ هرچه به شهوترانی های نامشروع آلوده شده ای، هرچه از جاده عفاف و پاکدامنی بیرون رفته ای، هرچه تملّق و مدح بیجا نموده ای، هرچه گردنکشانه و متکبّرانه بر روی زمین راه رفتی و به بندگان خدا و زیردستان، ظلم و ستم کرده ای، همه را واگذار و به درگاه الهی اشک ندامت بریز، و برای سفر آخرت توشه ای برگیر:
«إِلَهِی وَسَیدِی وَعِزَّتِک وَجَلَالِک لَئِنْ طَالَبتَنِی بِذُنُوبِی لَاُطَالِبَنَّک بِعَفْوِک، وَلَئِنْ طَالَبْتَنِی بِلُومِی لَاُطَالِبَنَّک بِکرَمِک».
نزد خداوند توّاب، پشیمانی عرضه دار و عفو و آمرزش از او بخواه و بگو:
«یا قَابِلَ التَّوْبِ، یا عَظِیمَ الْـمَنِّ یَا قَدِیمَ الْإِحْسَانِ أَینَ سَتْرُک الْجَمِیلُ أَینَ عَفْوُک الْجَلِیلُ؟ أَینَ فَرَجُک الْقَرِیبُ؟ أَینَ غِیاثُک السَّرِیعُ؟، أَینَ رَحْمَتُک الْوَاسِعَهُ».
همواره بنده خدا باش تا آزاد باشی؛ و از نفس امّاره بگریز تا بزرگی یابی.
از گناه بپرهیز و به سوی خدای آمرزنده پوزش پذیر قدم بردار. حیف است که عمر و وقت و نعمتهایی را که خدای سبحان عطا فرموده، بیهوده تلف نمایی! بیا و طعم بهره روحانی و لذّت بندگی و پرستش خدا و تسلّط بر نفس را تجربه کن!
بر سر این سفره گسترده ضیافت الهی در این ماه بنشین و از موائِد آن تناول کن. و خود را در معرض نسیم رحمت الهی قرار ده.
به جای نغمات موسیقی و اصوات طرب انگیز، به نوای زیبای تلاوت قرآن و مناجات با خدا و دعا، گوش خود را آشنا ساز و در یک عبارت، برادر و خواهر عزیز! در اندیشه فردا و پایان کار خویش باش.
«تِلْک الدَّارُ الْآخِرَهُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِینَ لَا یرِیدُونَ عُلُوّاً فِی الْأَرْضِ وَلَا فَسَاداً وَالْعَاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ».
انتهای پیام
