تحلیلگران دلایل مختلفی را برای ناکامی طرح رئیس‌جمهوری آمریکا در مورد سرنوشت غزه مطرح می‌سازند؛ از مخالفت مردم این منطقه و سایر کشورهای جهان تا فاصله چشمگیر برنامه ترامپ با واقعیات موجود.
البته ترامپ علاوه بر غزه، تمایلات کشورگشایانه خود را درباره مناطق دیگری از جمله گرینلند، تسلط بر کانال پاناما و ضمیمه شدن کانادا به عنوان ایالت پنجاه و یکم ایالات متحده مطرح کرده است؛ تمایلاتی که بیش از هر چیز وجهه امپریالیستی و تمامیت‌خواهانه دولت آمریکا را با ابعاد و روش‌های نوین برجسته می‌کند.
مصر و اردن نمی‌خواهند و نمی‌توانند میزبان دو میلیون فلسطینی باشند
در حال حاضر بیش از ۶ میلیون فلسطینی در سراسر جهان آواره‌اند و افزایش این رقم، مساله پیچیده آوارگان را بسیار پیچیده‌تر می‌کند.
از زمان مطرح شدن این برنامه از سوی ترامپ، مصر و اردن که به عنوان کشورهای میزبان کوچ اجباری در نظر گرفته شده‌اند به شکل‌های مختلف با آن مخالفت کرده‌اند. قاهره و امان گفته‌اند که این طرح را نخواهند پذیرفت چرا که تبعات مدنی و نیز امنیتی متعددی برایشان به بار خواهد آورد؛ همچنان که هزینه‌های اقتصادی زیادی برای میزبان به دنبال خواهد داشت و معلوم هم نیست وعده‌های ترامپ در زمینه جبران آن محقق شود.
ترامپ در این باره گفته میلیاردها دلار در یک سال به مصر و اردن برای پذیرش فلسطینیان خواهد داد، اما مساله این است که دوره حضور حدود دو میلیون فلسطینی ساکن غزه در سرزمین‌های دیگر پس از کوچ اجباری و هزینه‌های آن، محدود به دوره چهارساله ریاست‌جمهوری ترامپ نخواهد بود و پس از چنین جابجایی عظیمی بازگشت عملا ناممکن خواهد شد؛ ضمن اینکه رئیس‌جمهور تاجرپیشه ایالات متحده در حال کاستن از تعهدات مالی این کشور از اوکراین گرفته تا شرق آسیا و قاره آمریکا است و معلوم نیست چقدر بتوان روی وعده یا به عبارتی رشوه میلیارد دلاری ترامپ حساب کرد.
اردن و مصر دو کشور عربی هستند که به لحاظ اقتصادی با مشکلات عدیده‌ای مواجهند. هر دو کشور بیشتر مصرف‌کننده هستند و منابع مالی عمده آنها به بخش‌هایی مانند ترانزیت و گردشگری محدود است. اگر چه ترامپ وعده داده که به آنها کمک مالی خواهد کرد اما همچنان که اشاره شد و با توجه به بدقولی‌های دولت آمریکا طی سال‌های اخیر حتی در قبال متحدانش، پذیرش دو میلیون ساکن جدید که به محل سکونت و انواع خدمات شهروندی نیاز دارند، بیشتر به یک کابوس می‌ماند تا «پیشنهادِ اجباری».
پادشاه اردن که برای رایزنی با ترامپ به واشنگتن هم سفر کرده بود، ضمن مخالفت با میزبانی از آوارگان فلسطینی گفت «کاری که ما فعلا می‌توانیم انجام دهیم پذیرش ۲ هزار کودک بیمار از غزه است و منتظر می‌مانیم تا کشورهای عربی طرح جامع خود را درباره آینده غزه ارائه کنند.»
«بدر عبدالعاطی» وزیر خارجه مصر نیز در دیدار با «مارکو روبیو» همتای آمریکایی مخالفت قاطع قاهره با طرح ترامپ را اعلام کرده و گفته مواضع مصر در قبال مساله فلسطین ثابت است و با حضور فلسطینی‌ها در غزه، باید روند بازسازی این باریکه تسریع شود. به عبارتی، در برابر برنامه ترامپ، موضع مصری‌ها تسریع بازسازی غزه بوده است. در این زمینه و به تازگی یک مقام مصری تصریح داشته طرح بازسازی نوار غزه متشکل از سه مرحله است که مدت زمانی میان هر مرحله، ۶ ماه است و نوار غزه به سه بخش تقسیم خواهد شد تا هر کشوری مسئولیت یکی از مناطق را برای بازسازی برعهده بگیرد. بنابر این اعلام، مرحله سوم بازسازی نوار غزه سه تا پنج و حتی ممکن است تا ۱۰ سال طول بکشد.
آلترناتیو عربی به جای برنامه ترامپ
علاوه بر آن، دیگر کشورهای عربی نظیر قطر، عربستان سعودی و امارات که با آمریکا نیز روابط خوبی دارند با این تصمیم مخالفت کرده و آن را غیرقابل اجرا خوانده‌اند؛ کشورهایی که احتمالا ترامپ روی پول آنها برای اجرایی شدن این طرح حساب باز کرده است. شورای وزیران سعودی طرح اسرائیل و آمریکا برای کوچاندن مردم غزه را قاطعانه رد و تاکید کرده «ذهنیت تندرو و اشغالگرانه، معنا و مفهوم خاک فلسطین برای مردم فلسطین و پیوند آنها با این مرز و بوم را درک نمی کند.»
به گزارش «گاردین» تحرکات دیپلماتیک اخیر «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان در دیدار و گفت‌وگو با سران دیگر کشورهای عربی در راستای جابجایی طرح ترامپ موسوم به «ریویرا خاورمیانه» (riviera of the Middle East) با طرحی عربی است که در آن کشورهایی چون عربستان و مصر فرایند بازسازی و اداره غزه را برعهده می‌گیرند.
غربی‌ها هم همراه نمی‌شوند
طرح ترامپ برای کوچ اجباری فلسطینیان به قدری توهم‌آمیز و خطرناک است که صدای کشورهای غربی از جمله متحدان نزدیک واشنگتن را نیز درآورده است. اسپانیا، انگلیس، فرانسه، آلمان و بسیاری دیگر از کشورهای غربی مخالفت خود را با این طرح خام و مضحک اعلام کردند.
«امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه تاکید کرده «شما نمی‌توانید به دو میلیون نفر آدم بگویید که حالا باید بروید. رویکرد درست نه یک رویکرد ملکی بلکه سیاسی است.»
«اولاف شولتز» صدراعظم آلمان نیز اعلام داشته «من کاملاً آنچه را ترامپ مطرح می‌کند، رد می‌کنم». نخست وزیر اسپانیا «پدرو سانچز» نیز گفته «نباید اجازه این کار را بدهیم. اسپانیا اجازه چنین کاری را نخواهد داد.» دفتر نخست وزیری انگلیس هم طرح ترامپ را رد کرده و در مقابل، بر لزوم بازگشت مردم غزه به سرزمین خود و بازسازی کامل آن تاکید کرده است.
پاکسازی قومی نقض آشکار حقوق بشر است
ایالات متحده در حالی مدعی آرمان‌های حقوق بشری است که ایده ترامپ برای جابجایی مردم غزه از وطنشان نه تنها با قوانین بین‌المللی در تضاد کامل قرار دارد بلکه همه سازمان‌ها و نهادهای حقوق بشری آن را ضد حقوق اولیه انسانی خوانده‌اند.
حق تعیین سرنوشت، آزادی اقامت و عدم جابجایی اجباری از اصول بنیادین حقوق بشر به شمار می‌رود که در اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر اسناد بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است. تحلیلگران حقوق بشری می‌گویند که کوچ اجباری مردم غزه، به مثابه نوعی «پاکسازی قومی» و در ادامه جنایات رژیم صهیونیستی در غزه محسوب می‌شود. سازمان‌های حقوق بشری نیز این طرح را به شدت محکوم کرده و آن را به عنوان «جنایت علیه بشریت» خوانده‌اند.
تحلیلگران در رسانه‌ها چه می‌گویند؟
«سی ان ان» در گزارشی درباره موانع این طرح نوشته، اکثر دو میلیون نفری که در غزه زندگی می کنند نمی‌خواهند آنجا را ترک کنند بنابراین این سوال مطرح است که آیا می‌توان آنها را به زور اخراج کرد؟ سی ان ان همچنین تاکید کرده، به نظر می‌رسد خود ارتش آمریکا باید وارد عمل شود چرا که هیچ ارتش عربی قرار نیست مردم غزه را برخلاف میل خود از غزه بیرون کند.
تحلیلگر «کانورسیشن» هم می‌گوید، ترامپ با مداخله در غزه، قوانین بین‌الملل و میراث نظم بین‌المللی پس از جنگ جهانی دوم را که تا همین اواخر واشنگتن حداقل در لفاظی‌های خود از آن دفاع می‌کرد بر باد خواهد داد. «تامر موریس» متخصص حقوق بین الملل در دانشگاه سیدنی استرالیا هم تصریح می‌دارد آمریکا تنها با رضایت حاکمیتی مردمان این سرزمین می‌تواند کنترل آن را به دست بگیرد. اسرائیل چنین حقی ندارد آن را به آمریکا واگذار کند. موریس این اقدام آمریکا را رویه‌ای خطرناک در قوانین و حقوق بین‌المللی خوانده است.
وبگاه شبکه جهانی «بی بی سی» با شگفت‌آور خواندن ایده ترامپ نوشته هیچ رئیس جمهوری در آمریکا حتی در تصورات وحشیانه خود نیز هرگز تصور نمی‌کرد که حل مناقشه اسرائیل و فلسطین مستلزم تصرف بخشی از خاک فلسطین و بیرون راندن جمعیت آن باشد؛ واضح است که انجام این کار با زور نقض فاحش قوانین بین‌المللی است.
اظهارات ترامپ درباره اینکه به غزه به عنوان یک پروژه املاک و مستغلات نگاه می‌کند و این موضوع که فلسطینی‌ها هرگز حق بازگشت به خاک خود را ندارند، حتی صدای برخی اسرائیلی‌ها را هم درآورده است. «گای الستر» خبرنگار صهیونیست این طرح را «پاکسازی کامل قومی و امپریالیسم» توصیف کرده است. او تاکید کرده «دنیا در برابر این زورگویی زانو نمی‌نزند و این جنون را متوقف می‌کند».
روزنامه «هاآرتص» هم با اشاره به اینکه طرح ترامپ توافقنامه‌های عادی‌سازی اسرائیل با کشورهای عربی را به خطر می‌اندازد نوشت، «طرح ترامپ فقط به درد سطل زباله می‌خورد».
اما غیر از موانع و چالش‌های سیاسی و حقوق بشری، مشخص نیست آمریکا چگونه می‌خواهد مردم غزه را از سرزمین خود بیرون کند چرا که مردم غزه حاضر نیستند سرزمین خود را رها کرده و آن را به دست آمریکا، اسرائیل یا دیگری بسپرند. مردم غزه حاضرند در خرابه‌های خود زندگی کنند اما از سرزمین خود خارج نشوند.
«اکونومیک تایمز» با اشاره به این موضوع نوشته، فلسطینی‌ها غزه را بخشی جدایی‌ناپذیر از سرزمین ملی خود می‌دانند و آرزوی تشکیل کشوری مستقل به همراه غزه را دارند. با وجود تهدید به اخراج در طول ده‌ها ایده ماندن در سرزمین مادری در مرکز مبارزه و هویت فلسطینی‌ها قرار داشته و این در بازگشت اخیر آوارگان غزه به ویرانه‌های خود بعد از توافق آتش بس کاملا نمود یافت.
جمع‌بندی
با توجه به اینکه مردم غزه قطعا حاضر به ترک غزه نخواهند بود، راهکار جایگزین تشدید محاصره غزه و گرسنگی و تشنگی دادن به زنان و کودکان و غیرنظامیان است تا آنها را مجبور به ترک این منطقه کنند. اگر چه بر حسب تجربه چنین قساوتی از آمریکا و رژیم صهیونیستی امکانپذیر است اما با توجه به ماوقع جنگ اخیر، باز هم موفقیت‌آمیز نخواهد بود.
در نهایت باید گفت طرح کوچ اجباری مردم غزه نه تنها از نظر اخلاقی و حقوق بشری محکوم است، بلکه از نظر عملی نیز با موانع و چالش‌های تقریباً غیرقابل‌عبوری مواجه است. مخالفت‌های گسترده جهانی، منطقه‌ای، مقاومت مردمی فلسطین به همراه چالش‌های لجستیکی، امنیتی و اقتصادی نشان می‌دهند که این طرح به هیچ وجه قابل اجرا نیست و کلید زدن آن تنها می‌تواند به تشدید بی‌ثباتی و درگیری در منطقه منجر شود.
به همین خاطر برخی ناظران و تحلیلگران مسائل منطقه و بین‌الملل می‌گویند به نظر می‌رسد رژیم اسرائیل که نتوانسته اهداف خود را در جنگ غزه و نابودی حماس را محقق کند، به دنبال راهی برای فرار از شکست و ترامپ با این طرح خیالی به دنبال تنفس مصنوعی به این رژیم است.
