به گزارش شهدای ایران به نقل از شبکه اطلاع رسانی دانا یکی از واجبات و فروع دین ما که از اهمیت بسیاری بر خوردار است فریضه امر به معروف و نهی از منکر است که علی رغم اهمیت آن خواسته یا نا خواسته در حال کم رنگ شدن است. نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی که باید در پذیرش مسؤلیت های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می کند که او ناظر و مراقب همه اموری باشد که پیرامون وی اتفاق می افتد. این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و از مهم ترین مبانی تفکر سیاسی یک مسلمان به شمار می رود؛ چنان که از مهم ترین فرایضی است که وجوب کفایی آن ضروری دین شناخته شده و ضامن بقای اسلام است.
اهمیت امر به معروف از لسان قرآن،پیامبر و اهل بیت
قرآن کریم در بیان صفات ممتاز مؤمنان می فرماید:
«وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ یُطِیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ»
مردان و زنان با ایمان ولی (و یار و یاور) یکدیگرند، امربه معروف و نهی ازمنکر می کنند، نماز را برپا می دارند و زکات را می پردازند و خدا و رسولش را اطاعت می کنند.
یامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند، جانشین خداوند در زمین، و جانشین پیامبر و کتاب او است.» این روایت بیانگر این است که این فریضه بزرگ قبل از هر چیز یک برنامه الهی است و فلسفه ارسال رسل و نزول کتب آسمانی، همه جزء این برنامه است.مردی محضر پیامبر (صلی الله علیه و آله) شرفیاب شد در حالی که حضرت بر فراز منبر نشسته بود و پرسید: «من خیر الناس»؛ بهترین مردم کیست؟
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آن کس که از همه بیشتر امر به معروف و نهی از منکر کند، و آن کس که از همه پرهیزگارتر باشد و در راه خشنودی خداوند از همه بیشتر گام بردارد.»همچنین آن حضرت در روایتی دیگر در اهمیت این واجب الهی فرمود: پیروان من تا زمانی که امر به معروف و نهی از منکر می کنند و در راه خیر یکدیگر را کمک می نمایند، طریقه خیر و سعادت را می پیمایند؛ ولی آن گاه که این واجب الهی را ترک کنند، برکات از آنان گرفته می شود؛ دسته ای از آنها بر عده دیگری چیره می گردند و یار و یاوری برای آنها در زمین و آسمان پیدا نخواهد شد.
امام علی (علیه السلام) فرمود: «عده ای از مردم با دست و زبان و قلب، با منکرات مبارزه می کنند و اینها جامع تمام خوبی هایند و کسانی که از هیچ راه، نهی از بدیها نمی کنند، مردگانی زنده نما بیش نیستند.» آن حضرت درباره اهمیت این دو فریضه فرمود: «همه کارهای نیک و جهاد، در برابر امر به معروف و نهی از منکر، مانند قطره ای در برابر دریاست.»با توجه به اهمیت این مسئله، دانشمندان اسلامی، آن دو را اساس و قطب دین خوانده اند: «امر به معروف و نهی از منکر، از نظر عقل و شرع مقدس، از مهم ترین واجب ها، بلکه اساس شریعت حیات بخش اسلام و از برترین عبادتهاست.»
امام حسین(ع) نیز فرمودند:«لا یحل لعین مؤمنة ترى الله یعصى فتطرف حتى تغیره.» بر هیچ چشم مؤمنی حلال نیست ببیند با خداوند متعال عصیان و مخالفت می شود و از آن چشم پوشی کند مگر اینکه آن را تغییر دهد.
قیام امام حسین نیز برای تحقق امر به معروف و نهی از منکر بود؛ چنان که در وصیت نامه خود به برادرش محمد بن حنفیه به صراحت می فرماید: «هدف من از این حرکت اصلاح طلبی در امت جدم است و می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و بر طبق روش و سیره پیامبر و علی(ع) عمل کنم.» همچنین در زیارت معروف وارث که از امام صادق(ع) رسیده است چنین می خوانیم: «گواهی می دهم که تو نماز را بر پا داشتی، زکات را پرداختی و امر به معروف و نهی از منکر کردی».
بر این اساس ماهیت نهضت عاشورا احیای اسلام بود و وجود مقدس حسین بن علی(ع) در این نهضت عملاً یک آمر به معروف و ناهی از منکر.
*اهمیت امر به معروف و نهی از منکر از منظر رهبر معظم انقلاب
در سال های اخیر نیز رهبر معظم انقلاب و دیگر مسئولان فرهنگی به احیای این فریضه بسیار تاکید داشته و دارند.
رهبر معظم انقلاب در نماز جمعه تهران مورخه 25 / 9 / 1379 فرمودند: آن بخش دیگری که باز آن را مختصر عرض می کنم که مربوط به عموم مردم است در درجه اول عبارت است از امر به معروف و نهی از منکر در مسائل اجتماعی.البته در مسائل فردی، تقوا خیلی زیاد مورد توصیه امیرالمومنین است؛ اما در زمینه مسائل اجتماعی شاید هیچ خطابی به مردم شدیدتر،غلیظتر، زنده تر و پرهیجان تر از خطاب امر به معروف و نهی از منکر نیست.امربه معروف و نهی از منکر، یک وظیفه عمومی است.البته ما باید تاسف بخوریم از این که معنای امر به معروف و نهی از منکر درست تشریح نمی شود.امر به معروف، یعنی دیگران را به کارهای نیک امر کردن.نهی از منکر، یعنی دیگران را از کارهای بد نهی کردن.
*اثرات امر به معروف و نهی از منکر
به یقین احکامی که از سوی شارع بر انسان واجب می‌شود، حکمت‌ها و مصلحت‌هایی را در خود نهفته دارد و خداوند به خاطر آن مصالح، بندگان را مکلف به انجام آن واجب نموده است.از طرف دیگر در ترک آن نیز مفاسدی وجود دارد که موجب ضرر برای بندگان است؛ از این‌رو شارع مقدس ترک آن را حرام شمرده است. اگرچه انسان موظف است حتی در صورتی که این مصالح و مفاسد را نمی‌داند، در مقابل دستورات خداوند مطیع باشد و واجبات را به نیت نزدیکی به خداوند و اطاعت اوامر الهی انجام دهد؛ اما روایات علت و آثار بعضی از احکام را به خاطر تأکید بر آن واجب، بیان نموده‌اند.
امر به معروف و نهی از منکر نیز یکی از احکامی است که در روایات به علت اهمیت زیاد و تأکید بیشتر بر آن، بعضی آثار انجام و مضرات ترک آن بیان شده است. از جمله:
-محکم کننده قوای مؤمنین و خوار کننده کافران
یکی از آثار امر به معروف و نهی از منکر، تحکیم قوای مؤمنان و تضعیف دشمنان است؛ زیرا با امر به معروف، خوبی‌ها در جامعه افزایش می‌یابد که این مهم، خواسته و آرزوی همه مؤمنین است و جامعه اسلامی در حفظ ایمان خود محکم‌تر و قوی‌تر می‌شود و نهی از منکر نیز از بدیها می‌کاهد که مخالف خواسته کافران است؛ زیرا دشمنان اسلام همیشه خواهان رشد فساد و بدی در بین مسلمانان هستند تا به این وسیله جامعه اسلامی به ذلت و تباهی کشیده شود.
امام علی(ع) در این‌باره فرموده است: «مَن أمَرَ بالمعروفِ شَدَّ ظُهورَ المؤمنینَ و مَن نَهَی عن المنکرِ أرَغَم أنوفَ الکافرین؛(5) کسی که امر به معروف کند، پشت مؤمنین را محکم کرده و کسی که نهی از منکر کند، بینی کافران را به خاک مالیده است».
-باز دارنده از آتش جهنم
اگر امر به معروف و نهی از منکر با توجه به شرایط آن و با روش درست انجام شود، در دیگران نیز تأثیر گذاشته و باعث می‌شود آنها واجبات را انجام داده و منکر را ترک نمایند و در نتیجه از آتش جهنم نجات یابند.ابی‌بصیر می‌گوید: از امام صادق(ع) در مورد آیه: (قُوا أنْفُسَکُمْ وَ أهْلیکُمْ نارً)(6) پرسیدم و عرض کردم: من خودم را می‌توانم از آتش نگاه دارم، اما اهلم را چگونه از آتش باز دارم؟امام(ع) فرمود: «آنان را به آنچه خداوند امر نموده است، امر کن و از آنچه نهی نموده است، نهی نما. پس اگر از تو اطاعت نمودند، آنها را از آتش باز داشته‌ای و اگر سرپیچی نمودند، وظیفه‌ات را انجام داده‌ای».(7)
در روایت دیگری از امام صادق(ع) آمده است: «وقتی که آیه (قُوا أنْفُسَکُمْ وَ أهْلیکُمْ نارً) نازل شد، مردی از مسلمانان گریست و عرض کرد: من از نگهداری خودم ناتوانم. چگونه خانواده‌ام را مراقبت کنم؟ پیامبر(ص) فرمود: کافی است که آنها را به آنچه نفست را به آن امر می‌کنی، امر نموده و از آنچه نفست را از آن نهی می‌کنی، نهی نمایی».(8)بنابراین با توجه به این روایات، می‌توان گفت که امر به معروف و نهی از منکر سبب نگهداری از آتش جهنم می‌شود.
-اقامه واجبات
انسان برای در امان ماندن از امیال و شهوات نفسانی، نیاز به مراقبت دارد و این مراقبت نیز به دو صورت ممکن است: مراقبت خود انسان نسبت به نفسش و مراقبت دیگران نسبت به وی. این دو مراقبت در کنار هم، می‌تواند نگهدارنده انسان از انجام گناهان و ترک واجبات باشند. وقتی انسان احساس می‌کند سایر مؤمنین مراقب او هستند، برای حفظ آبروی خویش از انجام گناهان و ترک واجبات می‌پرهیزد؛ بنابراین جامعه کمتر در معرض گناهان قرار می‌گیرد و واجبات در آن اقامه می‌شود.
در روایتی از امام باقر(ع) آمده است: «إنّ الأمرَ بالمعروفِ و النهیَ عن المنکرِ فریضةٌ عظیمةٌ بها تُقامُ الفرائض(10)؛ امر به معروف و نهی از منکر، واجب بزرگی است که بقیه واجبات به وسیله آن اقامه می‌شود».
*نتایج ترک امر به معروف و نهی ازمنکر
همان گونه که اجرای امر به معروف و نهی از منکر دارای نتایج خوب و ارزشمندی برای جامعه است، ترک این دو فریضه واجب نیز لطمات و صدمات زیادی به افراد و جامعه وارد می‌کند و ضررهای شخصی و اجتماعی فراوانی را به بار می‌آورد.
-شباهت به مردگان
یکی از ضررهای فردی ترک امر به معروف و نهی از منکر، دل مردگی است. امام علی(ع) می‌فرماید: «من ترک انکار المنکرِ بقلبهِ و لسانهِ و یده فهو میِّتٌ بین الاحیاءٍ(11)؛ هر کس نهی از منکر را با قلب و زبان و دست ترک نماید، مرده‌ای در بین زندگان است».کسی که هیچ کدام از مراحل امر به معروف و نهی از منکر را انجام نمی‌دهد و حتی در قلب نیز از گناه دیگران بدش نمی‌آید، به یقین مرده‌ای در بین زندگان است. همان‌طور که مرده نمی‌تواند در مقابل رفتار دیگران عکس‌العملی نشان دهد، این فرد نیز نمی‌تواند در مقابل رفتار دیگران عکس‌العمل نشان دهد.
-فساد اجتماعی
دین اسلام، دینی اجتماعی است که علاوه بر دستورات و وظایف شخصی که سبب کمال انسان می‌شود، دستورات و وظایف اجتماعی‌ای دارد که باعث رشد و ترقی جامعه می‌شود.همان‌طور که ترک وظایف فردی ضرر و زیان را برای فرد گنهکار به دنبال دارد، ترک وظیفه اجتماعی نیز ضرر و فساد اجتماعی را در پی دارد.امر به معروف و نهی از منکر که علاوه بر وجوب فردی، یک وظیفه اجتماعی محسوب می‌شود؛ در صورتی که مورد بی‌توجهی اجتماع قرار گرفته و ترک شود، صدمات و ضررهای ناشی از ترک آن متوجه همه مردم و اجتماع خواهد شد.
مداومت بر ترک امر به معروف و نهی از منکر سبب می‌شود که این امر در جامعه به صورت امری عادی باشد، قبح آن از بین رفته و افراد گنهکار با حیله و نیرنگ، بر جامعه مسلط شده و انسان‌های خوب و صالح تحت سلطه آنان قرار گیرند.
-از بین رفتن برکات و خیرات
همان‌طور که بیان شد، هر گناهی علاوه بر عقوبت اخروی، آثار و ضررهای دنیوی نیز در پی دارد. یکی از ضررهای ترک امر به معروف و نهی از منکر، از بین رفتن برکات و خیرات می‌باشد.در حدیثی از رسول خدا(ص) آمده است: «لا تَزالُ أمّتی بخیرٍ ما أمَروُا بالمعروفِ و نَهَوا عن المنکر و تعاونوا علی البرِّ، فإذا لم یَفْعَلوا ذلک نُزِعَتْ منهم البرکاتُ و سُلِّطَ بعضُهم علی بعضٍ و لم یکن لهم ناصِرٌ فی الارضِ و لا فی السماءِ(13)؛ امت من پیوسته به خیر هستند، مادامی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و به یکدیگر در کار نیک یاری می‌نمایند. پس هر گاه این کار را انجام ندهند، برکات از آنها گرفته می‌شود و بعضی از آنها بر بعض دیگر مسلط می‌شوند و یاری دهنده‌ای در زمین و آسمان ندارند».ترک این دو فریضه سبب می‌شود گناه در جامعه افزایش یابد و واجبات از بین برود که نتیجه زیاد شدن گناه و نادیده گرفتن دستورات الهی، از بین رفتن برکات است.
*بی توجهی به امر به معروف و نهی از منکر در جامعه
علی رغم توصیه های مکرر متاسفانه شاهدیم که در جامعه کنونی ما به این فریضه الهی توجه قابل ملاحظه ای نمی شود.
بیشترین نمود ضعف عمل دراجرای این امر، رواج و گسترش زیاد بی حجابی و بد حجابی است که به تنهایی منشا خیلی از مفسده ها است و ما شاهد رشد این پدیده در بین جوانان و خانواده ها هستیم. شاید بتوان برنامه های هدف دار شبکه های مختلف ماهواره و فعالیت های ضد فرهنگی شبکه های اجتماعی مختلف را جزء علل پیدایش این این امر دانست ام کم کاری مسئولان و بی برنامگی نیز از جمله این عوامل است.
کم توجهی مسئولان رواج اقدامات منکر به ویژه بی حجابی و کشف حجاب که در جامعه ملموس است، باعث افزایش گستاخی این افراد در واکنش به امر به معروف و نهی از منکر مردم متدین در جامعه شده است.
به نحوی که اخیرا مشاهده می شود و شنیده ها جکایت از این دارد که در برخی از نقاط شهر تهران از بزرگراه ها گرفته تا خیابان های اصلی و فرعی و میادین مختلف شهر تعداد زیادی از زنان و دختران جوان در خودرو های خود کشف حجاب کرده و با ظاهری بسیار زننده اقدام به تردد در سطح شهر می کنند.
بر اساس گزارش خبرنگار دانا این افراد در واکنش به امر به معروف و نهی از منکر لسانی پاسخ های جالبی داده اند که به دو مورد از آن اشاره می کنیم:
خانمی در محدوده شهرک غرب تهران گفته است که این موضوع شخصی و مربوط به حریم خصوصی افراد است و به کسی ربطی ندارد! حالا نوبت ما است که هر جور می خواهیم بیرون بیاییم حتی برهنه و به شما حزب اللهی ها ربطی ندارد.
فرد دیگری در همین رابطه در حوالی خیابان پاسداران تهران اقدام به فحاشی و توهین های بسیار زننده به فرد آمر کرده است که از بیان آن به دلیل مسائل اخلاقی معذوریم اما این اهانت ها به نحوی بوده که از موج هجمه های این زن تمام افراد حاضر در صحنه در حیرت مانده بودند و کسی واکنش نشان نمی داد.
مسئله مهم اینجاست که بخشی از این افراد نا آگاه و جاهل هستند که می شود با اقدامی موثر آن ها را راهنمایی و ارشاد کرد ولی به نظر می رسد عده ای از این افراد به صورت هدف دار و سازماندهی شده در راستای اسلام زدایی و از بین بردن فرهنگ اسلامی ایرانی ما عمل می کنند.
رستوران ها، شهر بازی ها، سینما ها، پارک ها و ..در طول شبانه روز محلی برای جولان این افراد شده است به طوری که توانستند بد حجابی که یک منکر واضح است را به یک امر عادی و طبیعی تبدیل کنند و اینگونه فضا سازی می کنند که انسان شک می کند که شاید داشتن حجاب منکر است!!!؟
مراکز خرید در حال حاضر از جمله مکان هایی است که محل حضور این افراد با ظواهری بسیار زننده است. مراکز خریدی مثل الماس شرق ، گلستان در شرق تهران و بوستان در غرب تهران از جمله مصادیق بارز بد حجابی و در بعضی مواقع بی حجابی است.در این مراکز حتی مانتو نیز شکل قبل خود را ندارد. ساپورت و مانتو های بی دکمه و شال لباس مصوب در این پاساژ ها شده است که به واقع فضای زشت و زننده ای را ترسیم کرده است.
جلوه و نمود دیگر این پدیده را می توان در فضای دانشگاهی هم مشاهده کرد. در برخی مراکز علمی و دانشگاهی دانشجویان پسر و دختر از لباس های تنگ و چسبان و مدل های زننده و تحریک کننده استفاده می کنند و کسی تذکری نمی دهد . البته در بعضی مواقع مسئولین ( مثل مسئول بسیج یا کمیته انضباطی ) تذکری می دهد، ولی این موارد کافی نیست. و اگر می خواهیم این مسئله در دانشگاه های ما حل شود باید با عزم همگانی باشد،باید تک تک دانشجویان مؤمن و دلسوز فریضه امر به معروف و نهی از منکر( البته با پشتیبانی مسئولین دانشگاه ) را به نحو احسن انجام دهند.
نکته قابل توجه اینست که افرادی که مرتکب منکر می شوند سند اعمال خود را اظهارات و آزادی عمل داده شده از سوی برخی دولت مردان و مسئولان فرهنگی می دانند.
اکنون در جامعه متاسفانه به دلیل بی توجهی مسئولین دولتی نسبت به امر حجاب و مسائل دیگر فرهنگی و با نادرست عمل کردن در این زمینه شاهد رشد روز افزون بی حجابی و کشف حجاب و گستاخی آن ها در حمایت از رفتار شنیعشان هستیم.
پیش از این نیز شبکه اطلاع رسانی دانا اخبار و گزارشاتی در همین رابطه منعکس کرده بود ولی تاکنون اقدامی در زمینه حل این معضل انجام نشده لذا امیدواریم مسئولین و مدیران اجرایی با برنامه ریزی کامل و جامع و انجام اقداماتی موثر و عملی از رواج این منکر که از بین برنده ارزش های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است جلوگیری کنند.
اهمیت امر به معروف از لسان قرآن،پیامبر و اهل بیت
قرآن کریم در بیان صفات ممتاز مؤمنان می فرماید:
«وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ یُطِیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ»
مردان و زنان با ایمان ولی (و یار و یاور) یکدیگرند، امربه معروف و نهی ازمنکر می کنند، نماز را برپا می دارند و زکات را می پردازند و خدا و رسولش را اطاعت می کنند.
یامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند، جانشین خداوند در زمین، و جانشین پیامبر و کتاب او است.» این روایت بیانگر این است که این فریضه بزرگ قبل از هر چیز یک برنامه الهی است و فلسفه ارسال رسل و نزول کتب آسمانی، همه جزء این برنامه است.مردی محضر پیامبر (صلی الله علیه و آله) شرفیاب شد در حالی که حضرت بر فراز منبر نشسته بود و پرسید: «من خیر الناس»؛ بهترین مردم کیست؟
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آن کس که از همه بیشتر امر به معروف و نهی از منکر کند، و آن کس که از همه پرهیزگارتر باشد و در راه خشنودی خداوند از همه بیشتر گام بردارد.»همچنین آن حضرت در روایتی دیگر در اهمیت این واجب الهی فرمود: پیروان من تا زمانی که امر به معروف و نهی از منکر می کنند و در راه خیر یکدیگر را کمک می نمایند، طریقه خیر و سعادت را می پیمایند؛ ولی آن گاه که این واجب الهی را ترک کنند، برکات از آنان گرفته می شود؛ دسته ای از آنها بر عده دیگری چیره می گردند و یار و یاوری برای آنها در زمین و آسمان پیدا نخواهد شد.
امام علی (علیه السلام) فرمود: «عده ای از مردم با دست و زبان و قلب، با منکرات مبارزه می کنند و اینها جامع تمام خوبی هایند و کسانی که از هیچ راه، نهی از بدیها نمی کنند، مردگانی زنده نما بیش نیستند.» آن حضرت درباره اهمیت این دو فریضه فرمود: «همه کارهای نیک و جهاد، در برابر امر به معروف و نهی از منکر، مانند قطره ای در برابر دریاست.»با توجه به اهمیت این مسئله، دانشمندان اسلامی، آن دو را اساس و قطب دین خوانده اند: «امر به معروف و نهی از منکر، از نظر عقل و شرع مقدس، از مهم ترین واجب ها، بلکه اساس شریعت حیات بخش اسلام و از برترین عبادتهاست.»
امام حسین(ع) نیز فرمودند:«لا یحل لعین مؤمنة ترى الله یعصى فتطرف حتى تغیره.» بر هیچ چشم مؤمنی حلال نیست ببیند با خداوند متعال عصیان و مخالفت می شود و از آن چشم پوشی کند مگر اینکه آن را تغییر دهد.
قیام امام حسین نیز برای تحقق امر به معروف و نهی از منکر بود؛ چنان که در وصیت نامه خود به برادرش محمد بن حنفیه به صراحت می فرماید: «هدف من از این حرکت اصلاح طلبی در امت جدم است و می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و بر طبق روش و سیره پیامبر و علی(ع) عمل کنم.» همچنین در زیارت معروف وارث که از امام صادق(ع) رسیده است چنین می خوانیم: «گواهی می دهم که تو نماز را بر پا داشتی، زکات را پرداختی و امر به معروف و نهی از منکر کردی».
بر این اساس ماهیت نهضت عاشورا احیای اسلام بود و وجود مقدس حسین بن علی(ع) در این نهضت عملاً یک آمر به معروف و ناهی از منکر.
*اهمیت امر به معروف و نهی از منکر از منظر رهبر معظم انقلاب
در سال های اخیر نیز رهبر معظم انقلاب و دیگر مسئولان فرهنگی به احیای این فریضه بسیار تاکید داشته و دارند.
رهبر معظم انقلاب در نماز جمعه تهران مورخه 25 / 9 / 1379 فرمودند: آن بخش دیگری که باز آن را مختصر عرض می کنم که مربوط به عموم مردم است در درجه اول عبارت است از امر به معروف و نهی از منکر در مسائل اجتماعی.البته در مسائل فردی، تقوا خیلی زیاد مورد توصیه امیرالمومنین است؛ اما در زمینه مسائل اجتماعی شاید هیچ خطابی به مردم شدیدتر،غلیظتر، زنده تر و پرهیجان تر از خطاب امر به معروف و نهی از منکر نیست.امربه معروف و نهی از منکر، یک وظیفه عمومی است.البته ما باید تاسف بخوریم از این که معنای امر به معروف و نهی از منکر درست تشریح نمی شود.امر به معروف، یعنی دیگران را به کارهای نیک امر کردن.نهی از منکر، یعنی دیگران را از کارهای بد نهی کردن.
*اثرات امر به معروف و نهی از منکر
به یقین احکامی که از سوی شارع بر انسان واجب می‌شود، حکمت‌ها و مصلحت‌هایی را در خود نهفته دارد و خداوند به خاطر آن مصالح، بندگان را مکلف به انجام آن واجب نموده است.از طرف دیگر در ترک آن نیز مفاسدی وجود دارد که موجب ضرر برای بندگان است؛ از این‌رو شارع مقدس ترک آن را حرام شمرده است. اگرچه انسان موظف است حتی در صورتی که این مصالح و مفاسد را نمی‌داند، در مقابل دستورات خداوند مطیع باشد و واجبات را به نیت نزدیکی به خداوند و اطاعت اوامر الهی انجام دهد؛ اما روایات علت و آثار بعضی از احکام را به خاطر تأکید بر آن واجب، بیان نموده‌اند.
امر به معروف و نهی از منکر نیز یکی از احکامی است که در روایات به علت اهمیت زیاد و تأکید بیشتر بر آن، بعضی آثار انجام و مضرات ترک آن بیان شده است. از جمله:
-محکم کننده قوای مؤمنین و خوار کننده کافران
یکی از آثار امر به معروف و نهی از منکر، تحکیم قوای مؤمنان و تضعیف دشمنان است؛ زیرا با امر به معروف، خوبی‌ها در جامعه افزایش می‌یابد که این مهم، خواسته و آرزوی همه مؤمنین است و جامعه اسلامی در حفظ ایمان خود محکم‌تر و قوی‌تر می‌شود و نهی از منکر نیز از بدیها می‌کاهد که مخالف خواسته کافران است؛ زیرا دشمنان اسلام همیشه خواهان رشد فساد و بدی در بین مسلمانان هستند تا به این وسیله جامعه اسلامی به ذلت و تباهی کشیده شود.
امام علی(ع) در این‌باره فرموده است: «مَن أمَرَ بالمعروفِ شَدَّ ظُهورَ المؤمنینَ و مَن نَهَی عن المنکرِ أرَغَم أنوفَ الکافرین؛(5) کسی که امر به معروف کند، پشت مؤمنین را محکم کرده و کسی که نهی از منکر کند، بینی کافران را به خاک مالیده است».
-باز دارنده از آتش جهنم
اگر امر به معروف و نهی از منکر با توجه به شرایط آن و با روش درست انجام شود، در دیگران نیز تأثیر گذاشته و باعث می‌شود آنها واجبات را انجام داده و منکر را ترک نمایند و در نتیجه از آتش جهنم نجات یابند.ابی‌بصیر می‌گوید: از امام صادق(ع) در مورد آیه: (قُوا أنْفُسَکُمْ وَ أهْلیکُمْ نارً)(6) پرسیدم و عرض کردم: من خودم را می‌توانم از آتش نگاه دارم، اما اهلم را چگونه از آتش باز دارم؟امام(ع) فرمود: «آنان را به آنچه خداوند امر نموده است، امر کن و از آنچه نهی نموده است، نهی نما. پس اگر از تو اطاعت نمودند، آنها را از آتش باز داشته‌ای و اگر سرپیچی نمودند، وظیفه‌ات را انجام داده‌ای».(7)
در روایت دیگری از امام صادق(ع) آمده است: «وقتی که آیه (قُوا أنْفُسَکُمْ وَ أهْلیکُمْ نارً) نازل شد، مردی از مسلمانان گریست و عرض کرد: من از نگهداری خودم ناتوانم. چگونه خانواده‌ام را مراقبت کنم؟ پیامبر(ص) فرمود: کافی است که آنها را به آنچه نفست را به آن امر می‌کنی، امر نموده و از آنچه نفست را از آن نهی می‌کنی، نهی نمایی».(8)بنابراین با توجه به این روایات، می‌توان گفت که امر به معروف و نهی از منکر سبب نگهداری از آتش جهنم می‌شود.
-اقامه واجبات
انسان برای در امان ماندن از امیال و شهوات نفسانی، نیاز به مراقبت دارد و این مراقبت نیز به دو صورت ممکن است: مراقبت خود انسان نسبت به نفسش و مراقبت دیگران نسبت به وی. این دو مراقبت در کنار هم، می‌تواند نگهدارنده انسان از انجام گناهان و ترک واجبات باشند. وقتی انسان احساس می‌کند سایر مؤمنین مراقب او هستند، برای حفظ آبروی خویش از انجام گناهان و ترک واجبات می‌پرهیزد؛ بنابراین جامعه کمتر در معرض گناهان قرار می‌گیرد و واجبات در آن اقامه می‌شود.
در روایتی از امام باقر(ع) آمده است: «إنّ الأمرَ بالمعروفِ و النهیَ عن المنکرِ فریضةٌ عظیمةٌ بها تُقامُ الفرائض(10)؛ امر به معروف و نهی از منکر، واجب بزرگی است که بقیه واجبات به وسیله آن اقامه می‌شود».
*نتایج ترک امر به معروف و نهی ازمنکر
همان گونه که اجرای امر به معروف و نهی از منکر دارای نتایج خوب و ارزشمندی برای جامعه است، ترک این دو فریضه واجب نیز لطمات و صدمات زیادی به افراد و جامعه وارد می‌کند و ضررهای شخصی و اجتماعی فراوانی را به بار می‌آورد.
-شباهت به مردگان
یکی از ضررهای فردی ترک امر به معروف و نهی از منکر، دل مردگی است. امام علی(ع) می‌فرماید: «من ترک انکار المنکرِ بقلبهِ و لسانهِ و یده فهو میِّتٌ بین الاحیاءٍ(11)؛ هر کس نهی از منکر را با قلب و زبان و دست ترک نماید، مرده‌ای در بین زندگان است».کسی که هیچ کدام از مراحل امر به معروف و نهی از منکر را انجام نمی‌دهد و حتی در قلب نیز از گناه دیگران بدش نمی‌آید، به یقین مرده‌ای در بین زندگان است. همان‌طور که مرده نمی‌تواند در مقابل رفتار دیگران عکس‌العملی نشان دهد، این فرد نیز نمی‌تواند در مقابل رفتار دیگران عکس‌العمل نشان دهد.
-فساد اجتماعی
دین اسلام، دینی اجتماعی است که علاوه بر دستورات و وظایف شخصی که سبب کمال انسان می‌شود، دستورات و وظایف اجتماعی‌ای دارد که باعث رشد و ترقی جامعه می‌شود.همان‌طور که ترک وظایف فردی ضرر و زیان را برای فرد گنهکار به دنبال دارد، ترک وظیفه اجتماعی نیز ضرر و فساد اجتماعی را در پی دارد.امر به معروف و نهی از منکر که علاوه بر وجوب فردی، یک وظیفه اجتماعی محسوب می‌شود؛ در صورتی که مورد بی‌توجهی اجتماع قرار گرفته و ترک شود، صدمات و ضررهای ناشی از ترک آن متوجه همه مردم و اجتماع خواهد شد.
مداومت بر ترک امر به معروف و نهی از منکر سبب می‌شود که این امر در جامعه به صورت امری عادی باشد، قبح آن از بین رفته و افراد گنهکار با حیله و نیرنگ، بر جامعه مسلط شده و انسان‌های خوب و صالح تحت سلطه آنان قرار گیرند.
-از بین رفتن برکات و خیرات
همان‌طور که بیان شد، هر گناهی علاوه بر عقوبت اخروی، آثار و ضررهای دنیوی نیز در پی دارد. یکی از ضررهای ترک امر به معروف و نهی از منکر، از بین رفتن برکات و خیرات می‌باشد.در حدیثی از رسول خدا(ص) آمده است: «لا تَزالُ أمّتی بخیرٍ ما أمَروُا بالمعروفِ و نَهَوا عن المنکر و تعاونوا علی البرِّ، فإذا لم یَفْعَلوا ذلک نُزِعَتْ منهم البرکاتُ و سُلِّطَ بعضُهم علی بعضٍ و لم یکن لهم ناصِرٌ فی الارضِ و لا فی السماءِ(13)؛ امت من پیوسته به خیر هستند، مادامی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و به یکدیگر در کار نیک یاری می‌نمایند. پس هر گاه این کار را انجام ندهند، برکات از آنها گرفته می‌شود و بعضی از آنها بر بعض دیگر مسلط می‌شوند و یاری دهنده‌ای در زمین و آسمان ندارند».ترک این دو فریضه سبب می‌شود گناه در جامعه افزایش یابد و واجبات از بین برود که نتیجه زیاد شدن گناه و نادیده گرفتن دستورات الهی، از بین رفتن برکات است.
*بی توجهی به امر به معروف و نهی از منکر در جامعه
علی رغم توصیه های مکرر متاسفانه شاهدیم که در جامعه کنونی ما به این فریضه الهی توجه قابل ملاحظه ای نمی شود.
بیشترین نمود ضعف عمل دراجرای این امر، رواج و گسترش زیاد بی حجابی و بد حجابی است که به تنهایی منشا خیلی از مفسده ها است و ما شاهد رشد این پدیده در بین جوانان و خانواده ها هستیم. شاید بتوان برنامه های هدف دار شبکه های مختلف ماهواره و فعالیت های ضد فرهنگی شبکه های اجتماعی مختلف را جزء علل پیدایش این این امر دانست ام کم کاری مسئولان و بی برنامگی نیز از جمله این عوامل است.
کم توجهی مسئولان رواج اقدامات منکر به ویژه بی حجابی و کشف حجاب که در جامعه ملموس است، باعث افزایش گستاخی این افراد در واکنش به امر به معروف و نهی از منکر مردم متدین در جامعه شده است.
به نحوی که اخیرا مشاهده می شود و شنیده ها جکایت از این دارد که در برخی از نقاط شهر تهران از بزرگراه ها گرفته تا خیابان های اصلی و فرعی و میادین مختلف شهر تعداد زیادی از زنان و دختران جوان در خودرو های خود کشف حجاب کرده و با ظاهری بسیار زننده اقدام به تردد در سطح شهر می کنند.
بر اساس گزارش خبرنگار دانا این افراد در واکنش به امر به معروف و نهی از منکر لسانی پاسخ های جالبی داده اند که به دو مورد از آن اشاره می کنیم:
خانمی در محدوده شهرک غرب تهران گفته است که این موضوع شخصی و مربوط به حریم خصوصی افراد است و به کسی ربطی ندارد! حالا نوبت ما است که هر جور می خواهیم بیرون بیاییم حتی برهنه و به شما حزب اللهی ها ربطی ندارد.
فرد دیگری در همین رابطه در حوالی خیابان پاسداران تهران اقدام به فحاشی و توهین های بسیار زننده به فرد آمر کرده است که از بیان آن به دلیل مسائل اخلاقی معذوریم اما این اهانت ها به نحوی بوده که از موج هجمه های این زن تمام افراد حاضر در صحنه در حیرت مانده بودند و کسی واکنش نشان نمی داد.
مسئله مهم اینجاست که بخشی از این افراد نا آگاه و جاهل هستند که می شود با اقدامی موثر آن ها را راهنمایی و ارشاد کرد ولی به نظر می رسد عده ای از این افراد به صورت هدف دار و سازماندهی شده در راستای اسلام زدایی و از بین بردن فرهنگ اسلامی ایرانی ما عمل می کنند.
رستوران ها، شهر بازی ها، سینما ها، پارک ها و ..در طول شبانه روز محلی برای جولان این افراد شده است به طوری که توانستند بد حجابی که یک منکر واضح است را به یک امر عادی و طبیعی تبدیل کنند و اینگونه فضا سازی می کنند که انسان شک می کند که شاید داشتن حجاب منکر است!!!؟
مراکز خرید در حال حاضر از جمله مکان هایی است که محل حضور این افراد با ظواهری بسیار زننده است. مراکز خریدی مثل الماس شرق ، گلستان در شرق تهران و بوستان در غرب تهران از جمله مصادیق بارز بد حجابی و در بعضی مواقع بی حجابی است.در این مراکز حتی مانتو نیز شکل قبل خود را ندارد. ساپورت و مانتو های بی دکمه و شال لباس مصوب در این پاساژ ها شده است که به واقع فضای زشت و زننده ای را ترسیم کرده است.
جلوه و نمود دیگر این پدیده را می توان در فضای دانشگاهی هم مشاهده کرد. در برخی مراکز علمی و دانشگاهی دانشجویان پسر و دختر از لباس های تنگ و چسبان و مدل های زننده و تحریک کننده استفاده می کنند و کسی تذکری نمی دهد . البته در بعضی مواقع مسئولین ( مثل مسئول بسیج یا کمیته انضباطی ) تذکری می دهد، ولی این موارد کافی نیست. و اگر می خواهیم این مسئله در دانشگاه های ما حل شود باید با عزم همگانی باشد،باید تک تک دانشجویان مؤمن و دلسوز فریضه امر به معروف و نهی از منکر( البته با پشتیبانی مسئولین دانشگاه ) را به نحو احسن انجام دهند.
نکته قابل توجه اینست که افرادی که مرتکب منکر می شوند سند اعمال خود را اظهارات و آزادی عمل داده شده از سوی برخی دولت مردان و مسئولان فرهنگی می دانند.
اکنون در جامعه متاسفانه به دلیل بی توجهی مسئولین دولتی نسبت به امر حجاب و مسائل دیگر فرهنگی و با نادرست عمل کردن در این زمینه شاهد رشد روز افزون بی حجابی و کشف حجاب و گستاخی آن ها در حمایت از رفتار شنیعشان هستیم.
پیش از این نیز شبکه اطلاع رسانی دانا اخبار و گزارشاتی در همین رابطه منعکس کرده بود ولی تاکنون اقدامی در زمینه حل این معضل انجام نشده لذا امیدواریم مسئولین و مدیران اجرایی با برنامه ریزی کامل و جامع و انجام اقداماتی موثر و عملی از رواج این منکر که از بین برنده ارزش های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است جلوگیری کنند.
