شهدای ایران؛سرویس بین الملل/ مذاکرات آتش‌بس در غزه و تبادل اسرا به دور نهایی رسیده و طبق گفته میانجی‌ها احتمال امضای توافق بین حماس و رژیم صهیونیستی قریب‌الوقوع است که طی آن صد‌ها اسیر فلسطینی در ازای آزادی تعدادی از اسرای صهیونیست مبادله خواهند شد و به صورت مرحله‌ای خروج نظامیان اشغالگر از این باریکه نیز اجرایی می‌شود. این توافق در داخل سرزمین‌های اشغالی مخالفان جدی مانند بن‌گویر و اسموتریچ دارد که نتانیاهو را تهدید کرده‌اند که بین گزینه تسلیم در برابر حماس و نجات کابینه یکی را انتخاب کند که این مسئله می‌تواند توافقات دقیقه نودی را کان‌لم‌یکن کند.
درحالی که حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه در شانزدهمین ماه خود ادامه دارد، در بعد سیاسی گفت‌و‌گو‌ها بین این رژیم با حماس با کمک میانجی‌ها نیز به مرحله حساسی رسیده است. مذاکرات با هدف دستیابی به توافق آتش‌بس در غزه که روز دوشنبه به میزبانی قطر و با حضور استیو ویتکاف، فرستاده دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب امریکا برگزار شد «پیشرفت قابل‌توجهی» داشته است. براساس تأییدیه‌های چند منبع، این گفت‌و‌گو‌ها منجر به «پیش‌نویس نهایی» شد که به دو طرف اسرائیلی و فلسطینی تحویل داده شد. نشریه آکسیوس هم دیروز ادعا کرد که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا اواخر سه‌شنبه طرح پساجنگ را برای غزه ارائه می‌کند.
یک منبع رسمی در حماس به العربی‌الجدید گفت: «حماس پیش‌نویس توافقنامه آتش‌بس را از میانجیگران دریافت کرده است و نشست مرکزی جنبش برای بحث در مورد پیش‌نویس توافق برگزار خواهد شد و اگر به نکات اساسی مربوط به مردم ما تعصبی وجود نداشته باشد، پاسخ مثبت خواهد بود.» آسوشیتدپرس دیروز گزارش کرد که حماس متن توافق را پذیرفته است و اسرائیل همچنان در حال بررسی آن است.
بر اساس پیش‌نویس توافقنامه که بر اساس سه مرحله تنظیم شده است، در مرحله اول ۳۳ زندانی اسرائیلی شامل کودکان، زنان، سربازان زن، مردان بالای ۵۰ سال و مجروحان و بیماران آزاد خواهند شد. اسرائیل معتقد است که اکثر بازداشت‌شدگان زنده هستند، اما هیچ تأیید رسمی از حماس دریافت نکرده است. اگر مرحله اول طبق برنامه پیش برود، مذاکرات برای مرحله دوم در شانزدهمین روز پس از اجرایی شدن توافق آغاز خواهد شد. در مرحله دوم، باقیمانده زندانیان زنده شامل سربازان و مردانی که در سن سربازی هستند، آزاد می‌شوند و اجساد بازداشت‌شدگان بازگردانده می‌شوند.
از دیگر مفاد این مرحله ادامه عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از غزه خواهد بود، اما این عقب‌نشینی مرحله‌ای خواهد بود و آنها در نزدیکی مرز می‌مانند تا از شهرک‌های اسرائیلی واقع در آنجا دفاع کنند. علاوه بر این، ترتیبات امنیتی در مورد محور فیلادلفی در جنوب غزه وجود خواهد داشت که اسرائیل پس از چند روز اول توافق از بخش‌هایی از آن عقب‌نشینی می‌کند. نیروهای اسرائیلی همچنین از گذرگاه نتساریم در مرکز غزه عقب‌نشینی خواهند کرد. همچنین، به ساکنان غیرمسلح شمال غزه اجازه داده می‌شود به مناطق خود بازگردند و در عین حال مکانیزمی برای اطمینان از عدم انتقال سلاح به آنجا ایجاد خواهد شد.
اسرای آزاد شده فلسطینی همگی به جز افراد محکوم به حبس ابد، از حق بازگشت به محل زندگی خود چه در قدس شرقی، چه در کرانه باختری و چه در نوار غزه برخوردارند. افراد محکوم به حبس ابد پس از آزادی باید فلسطین اشغالی را ترک کرده و به یکی از سه کشور قطر، ترکیه یا مصر بروند. بر اساس گزارش‌ها، در مورد جنگجویان حماس که در حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ شرکت کردند، اسرائیل آنها را آزاد نخواهد کرد. مرحله سوم و نهایی توافق آتش‌بس نیز به ترتیبات بلندمدت، از جمله بحث در مورد حکومت جایگزین در غزه و طرح‌های بازسازی آن می‌پردازد.
وزارت خارجه قطر دیروز تأیید کرد که مذاکرات آتش‌بس اسرائیل و حماس به مراحل پایانی خود رسیده و موانع اصلی برطرف شده و در حال حاضر مذاکرات روی جزئیات نهایی متمرکز است. به گزارش الجزیره، مجید بن محمد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر با بیان اینکه مذاکرات کنونی با تعامل ثمربخش همه طرف‌ها پیشرفت مثبتی دارد، گفت: «ما در نزدیک‌ترین نقطه به دستیابی به توافق هستیم. امیدواریم به زودی خبر‌های خوبی دریافت کنیم.» روزنامه جروزالم‌پست نیز روز سه شنبه نوشت: اگر هیچ تغییری در لحظه آخر ایجاد نشود، معامله ممکن است امروز اعلام شود. همچنین این رسانه عبری افزود که همزمان بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل رایزنی‌هایی را با رؤسای دستگاه امنیتی این رژیم انجام خواهد داد و احتمالاً کابینه نشستی برای تصویب توافق آتش‌بس در غزه و تبادل اسرا با حماس برگزار می‌کند.
فشار‌های ترامپ
توافق قریب‌الوقوع حماس و اسرائیل درحالی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب امریکا چند روز دیگر به کاخ سفید وارد می‌شود و به سران تل‌آویو هشدار داده به این بحران پایان دهند. ترامپ دوشنبه شب بار دیگر در رابطه با توافق آتش‌بس جنگ غزه و آزادی اسرا بدون ذکر جزئیات گفت: «از آنجایی که خبر دارم، رایزنی راجع به توافق آتش‌بس و آزادی اسرا در حال پایان است و تا چند روز آتی به توافق می‌رسند، البته باید اجرا هم شود.» ترامپ به شبکه نیوزمکس گفت: «ما به توافق آتش‌بس نزدیک هستیم و اگر این اتفاق نیفتد، مشکلات بزرگی به وجود می‌آید. ما به توافق مبادله‌ای خواهیم رسید، مذاکرات به پایان خود رسیده است و شاید طی همین روز‌ها اعلام شود.»
ترامپ پیش‌تر به نتانیاهو هشدار داده بود که اگر تا ۲۰ ژانویه جنگ غزه را متوقف نکند، جهنم به پا خواهد شد. ترامپ که در سیاست خارجی خود پایان دادن به جنگ‌های غزه و اوکراین را در اولویت قرار داده است، نمی‌خواهد به خاطر منافع رژیم صهیونیستی در بحران‌های منطقه‌ای وارد شده و هزینه بدهد. به همین خاطر قصد دارد با فشار به کابینه نتانیاهو، پرونده غزه را فوراً مختومه اعلام کند. هرچند این مسئله به مذاق نتانیاهو خوش نیامده است که خواستار تداوم کشتار‌ها در غزه بود.
ساز ناکوک وزرای افراطی
باتوجه به اینکه مذاکرات اسرائیل با حماس به مرحله نهایی خود رسیده، باز هم صدای مخالفت‌ها از درون کابینه تندرو این رژیم بلند شده است که می‌تواند مسیر آتش‌بس را ناهموار کند. ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی که هرگونه توافق با فلسطینیان را رد می‌کند، روز سه‌شنبه در ادامه مخالفت‌های خود با امضای قراردادی با حماس ادعا کرد: قراردادی که در دست تنظیم است، قرارداد تسلیم بوده و ما به تنهایی قدرتی برای ممانعت از امضای آن نداریم. به گزارش «الجزیره»، بن‌گویر همچنین خطاب به «بتسلئیل اسموتریچ»، وزیر دارایی رژیم صهیونیستی و دیگر مخالف این قرارداد گفت: «ما باید به نتانیاهو اعلام کنیم که اگر قراردادی امضا شود، از کابینه استعفا خواهیم کرد.» اسموتریچ نیز دوشنبه در اظهاراتی قرارداد تبادل اسرا با حماس را فاجعه‌ای برای امنیت داخلی این رژیم توصیف کرد و مدعی شد: «هرگز بخشی از این قرارداد تسلیم که شامل آزادسازی «تروریست‌های بزرگ»، توقف جنگ و نابودی دستاورد‌های ارتش است، نخواهم بود.»
چشم‌انداز مبهم آتش‌بس
هرچند با تلاش میانجی‌های بین‌المللی احتمالاً آتش‌بس بین حماس و رژیم صهیونیستی به سرانجام برسد، اما با توجه به تجربه گذشته و وجود برخی اختلافات باقی مانده چشم‌انداز این توافق روشن نیست. از آنجا که در این توافق درباره آینده سیاسی و امنیتی غزه نیز بحث شده است، لذا ابهامات زیادی درباره دائمی بودن آن وجود دارد. اسرائیل نقش حماس را در اداره غزه رد می‌کند و همچنین با مشارکت تشکیلات خودگردان فلسطین مخالفت کرده است.
از طرفی، خروج کامل نظامیان اشغالگر و توقف کامل جنگ از جمله شروط اصلی حماس بود که کابینه نتانیاهو به شدت با آن مخالف است. نتانیاهو بار‌ها ادعا کرده که اگر جنگ متوقف شود، فرصت خوبی برای حماس خواهد بود تا خود را بازسازی و سازماندهی کرده و حملات علیه سرزمین‌های اشغالی را تشدید کند. با این اوصاف، آینده توافق احتمالی پس از پایان آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
از سوی دیگر، بن‌گویر و اسموتریچ خواهان اشغال غزه و نابودی حماس هستند و به همین خاطر خروج از کابینه را همچون شمشیر داموکلس بر سر نتانیاهو نگه داشته‌اند تا نتواند توافق با حماس را امضا کند. در صورتی که این وزرا از ائتلاف خارج شوند، کابینه نتانیاهو فرو می‌پاشد و دوره نخست وزیری او نیز با توجه به وضعیت به وجود آمده برای همیشه تمام خواهد شد.
به همین دلیل نتانیاهو در یک سال گذشته از ترس فروپاشی کابینه مجبور شده بود به وزرای تندرو باج داده و زیر میز مذاکره با حماس بزند. اما این بار نتانیاهو در دوراهی سختی گرفتار شده است که هم فشار‌های ترامپ را پیش روی خود دارد و هم تهدیدات بن‌گویر و اسموتریچ. اگر به خواست وزرایش تن دهد و جنگ در غزه را ادامه دهد ممکن است حمایت‌های امریکا را از دست بدهد و اگر تسلیم فشار‌های ترامپ شود، کابینه خود را از دست خواهد داد که در هر صورت بازی دوسر باخت برایش خواهد بود.
القای یک گزاره دروغین
در این میان، برخی رسانه‌های غربی و منطقه‌ای مدعی شده‌اند موضع نتانیاهو به‌دلیل تهدیدهای ترامپ تغییر کرده است. ترامپ تهدید کرده اگر تا پیش از ۲۰ ژانویه که او وارد کاخ سفید می‌شود توافق آتش‌بس حاصل نشود، منطقه «تاوان سختی» خواهد داد. برخی رسانه‌های اسرائیلی نیز در هفته‌های اخیر بر لزوم همکاری نزدیک نتانیاهو با ترامپ و ازدست‌ندادن نظر مثبت وی تأکید کرده‌اند و معتقدند بی‌بی نیز به همین سمت خواهد رفت. بااین‌حال چنین گزاره‌ای نادرست است! آنچه به عقب‌نشینی نتانیاهو در مذاکرات آتش‌بس غزه و قبل از آن، آتش‌بس لبنان منجر شده است، استیصال در مدیریت همزمان بحران‌های میدانی و فرامتنی جنگ است. از این رو، مصدر شکست رژیم‌صهیونیستی در جنگ غزه و لبنان را باید درعواملی غیر ازحضور ترامپ در کاخ‌سفید جست‌وجو کرد.
منابع حماس به العربی الجدید گفتند که بنیامین نتانیاهو با پایان جنگ پس از اتمام مرحله اول توافق آتش‌بس، موافقت کرده است. این نشریه نزدیک به قطر گزارش داد که «تغییر واضحی» در موضع نتانیاهو در مورد «روند تکمیل جنگ پس از مرحله اول توافق آتش‌بس» به وجود آمده است. نباید فراموش کرد که نتانیاهو به‌واسطه حضور یک سیاستمدار در کاخ‌سفید، اهداف اعلامی و خطوط قرمزی که بر سر آنها ۱۵ ماه پافشاری کرده را زیر پا نمی‌گذارد. آنچه طی روزهای آتی پرده از آن برداشته خواهد شد، شکست مطلق صهیونیست‌ها و تشدید بحران‌های سیاسی در این رژیم، متعاقب عدم تحقق اهداف اعلامی و عدول از خطوط قرمز صریح نخست‌وزیر رژیم اشغالگر قدس خواهد بود. تا رسیدن به نقطه‌ای تحت عنوان شکست رسمی صهیونیست‌ها در مقابل جبهه مقاومت، زمان اندکی باقی مانده است.
*گزارش از محمد جهاد/خبرنامه دانشجویان
