شهدای ایران:سرویس اقتصادی/ افزایش نرخ ارز که در دولت قبل دلایل اقتصادی داشت و به آسیب زدن به اقتصاد کشور منجر شده بود، هم اکنون دلیل سیاسی دارد و بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز موفق بوده است. اینها مجموعه برداشتی است که از صحبت‌های چند ماه اخیر وزیر اقتصاد می‌شود.
در شرایطی که این روز‌ها دلار در حال ثبت رکورد‌های جدید است، قاعدتاً انتظار می‌رود وزیر اقتصاد به عنوان متولی سیاستگذاری‌های پولی و مالی و همچنین بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر توضیحاتی منطقی درباره چرایی آن بدهد، اما در واکنشی عجیب عبدالناصر همتی که روز گذشته نمایندگان مجلس او را برای توضیح درباره نوسانات شدید ارز به مجلس فراخوانده بودند، غافلگیر شد و دور از ذهن نبود که در صورت تداوم بیشتر جلسه، نمایندگان از برگزاری نشست از وزیر اقتصاد عذرخواهی و از بابت نوسانات اخیر ارزی تشکر کنند!
قیمت دلار الان باید ۷۳هزار تومان می‌بود
وزیر اقتصاد در نشست روز گذشته کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه اگر شرایط عادی بود قیمت دلار الان باید ۷۳هزار تومان می‌بود، گفت: ثابت نگه داشتن نرخ دلار باعث افزایش فساد و کاهش صادرات می‌شود. هر زمان فاصله قیمت دلار در بازار آزاد با نرخ دولتی زیاد می‌شود؛ سفته‌بازی نیز زیاد می‌شود و بانک مرکزی نمی‌تواند بازار را کنترل کند.
همتی با بیان اینکه این تفاوت قیمت بین نیما و بازار آزاد باعث رانت حدوداً ۴۰درصدی شده بود، تصریح کرد: در واقع سامانه نیما فقط تبدیل به یک سامانه شده بود و بازار نبود و عملاً ۴ هزارو ۲۰۰ تومان جدیدی بود و چاره‌ای جز اصلاح قیمتی وجود نداشت.
همتی افزود: از ابتدای ۱۴۰۱ تا پایان آذر ۱۴۰۳، بر اساس گزارش بانک مرکزی شاخص قیمت‌ها، ۸/۲ درصد شده بود که اگر تورم امریکا را از آن کم کنیم، شاخص قیمت‌ها حدود ۷/۲ برابر شده است و قیمت دلار که در ۱۴۰۱ حدود ۲۷هزار تومان بود، باید الان به حدود ۷۳هزار تومان می‌رسید.
وزیر اقتصاد تأکید کرد: این پیش‌بینی‌ها برای شرایط عادی کشور بود، اما در یک ماه گذشته با توجه به انتخابات امریکا، تهدید‌های تروئیکای اروپایی، اسرائیل و شرایط سوریه و منطقه می‌توان گفت عملکرد بانک مرکزی قابل دفاع است.
وزیر اقتصاد ضمن تأکید براینکه درصد قابل توجهی از ارز حاصل از صادرات به کشور بازنمی‌گردد، تصریح کرد: نرخ ارز رسمی ما طبق نیمای سال گذشته حدود ۴۰هزار تومان بوده است، حتی در فروردین نرخ بازار آزاد تا ۶۸هزار تومان هم رفت، اما دوباره برگشت.
همتی با بیان اینکه اختلاف بین ارز نیمایی و بازار حدود ۲۰هزار تومان است، ادامه داد: سال گذشته طبق گزارش بانک مرکزی ۵۰میلیارد دلار واردات نیمایی داشتیم، یعنی هزار‌همت رانت داده‌ایم. او با طرح این پرسش خطاب به اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس و حاضران در جلسه که مگر خود شما نمایندگان مجلس نمی‌گویید که جلوی رانت و فساد را بگیرید؟ ادامه داد: ما دلار را ۴۰هزار تومان می‌دهیم ولی خیلی از کالا‌ها با نرخ ۷۰ تا ۸۰هزار تومان در بازار می‌چرخد.
برخورد سیاسی با مسائل اقتصادی!
صحبت‌های همتی در خصوص نرخ دلار ۷۳هزار تومانی و به نوعی به رسمیت شناختن این نرخ، در شرایطی است که پیش از این در دولت سیزدهم او انتقادات زیادی را به سیاست‌های ارزی دولت و افزایش قیمت‌ها وارد دانسته بود.
همتی در پیامی در صفحه شخصی خود نوشته بود: «جناب آقای رئیسی، آنچه در بازار ارز و سکه می‌گذرد، برخلاف نظر شما، فعالان اقتصادی را خیلی هم نگران کرده است و شکی در تأثیر مستقیم منفی آن در زندگی و معیشت مردم نیست.»
او همچنین در پیامی دیگر با انتقاد از سیاست‌های ارزی دولت سیزدهم گفته بود: «با ادعای تثبیت اقتصادی، نرخ ارز ترجیحی را در ۲۸ هزارو۵۰۰تومان و نرخ نیما را در محدوده ۳۸هزار تومان برای هر دلار ثابت نگه داشتید... نتیجه چه شد؟ در ماه‌های پایانی سال و ابتدای سال ۱۴۰۳ کل عقب‌ماندگی نرخ ارز بازار ناشی از تزریق دلار با نرخ پایین‌تر، با جهش ۳۰درصدی به ۶۵هزار تومان رسید. تداوم چنین سیاستی موجب تحریک حرکت‌های سفته بازانه، خروج سنگین سرمایه و فاصله گرفتن نرخ بازار با نرخ‌های تثبیتی می‌شود.»
همتی همچنین در واکنش به گزارش رسانه دولت سیزدهم در خصوص پذیرش دلار ۱۰۰هزار تومانی نوشته بود: «اعلام شده با مدیریت دولت سیزدهم تا آخر دوره دلار به ۱۰۰هزار تومان هم نمی‌رسد! پس چرا منتقدان را به تشدید انتظارات تورمی متهم می‌کنید؟ با اعلام رسمی امکان افزایش ۴۰هزار تومانی دلار در ۱۸ ماه انتظارات تورمی را چگونه کنترل می‌کنید؟!»
انتقاد از پالس گرانی به بازار
انتقاد همتی از سیگنال انتظارات تورمی به دولت سیزدهم در شرایطی است که روز گذشته خود او با اعلام دلار ۷۳هزار تومانی به نوعی سیگنال کاهش نیافتن نرخ دلار را داد؛ موضوعی که واکنش‌های زیادی را به همراه داشت.
دولت قیمت ارز آزاد را نادیده نگیرد
در شرایطی که نرخ دلار تلگرامی روز گذشته به ۷۷هزارو ۵۰۰ تومان رسید، این انتظار وجود دارد وزارت اقتصاد از اتخاذ سیاست‌های دوگانه در برخورد با چالش‌ها بپرهیزد و بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز آزاد جدی‌تر عمل کند چراکه اگر نتوانیم دلار بازار آزاد را مهار کنیم، سایر نرخ‌ها پشت سر نرخ بازار آزاد ارز حرکت خواهند کرد. کارشناسان علاوه بر دلایل سیاسی گرانی‌های اخیر ارز، سیاست‌های ارزی دولت چهاردهم را نیز در افزایش نوسانات ارز مؤثر می‌دانند. یکی از این موارد به حذف ارز نیمایی بازمی‌گردد که ۲۴ آذر ماه انجام شد.
بر این اساس نرخ دلار نیمایی با قیمت حدود ۵۴هزار تومان حذف و قیمت‌ها بر اساس نرخ‌های توافقی که حدود ۶۲ تا ۶۳هزار تومان است، رسید. این تصمیم اگرچه با هدف شفافیت و کاهش رانت صورت گرفت، اما انتقاد بسیاری از کارشناسان را به همراه داشت، کمااینکه طی ۱۰ روز گذشته نیز روند افزایش قیمت ارز در بازار آزاد تشدید شد. به نظر می‌رسد در برخورد دولت با ارز آزاد به نوعی شاهد نادیده‌انگاری و به اصطلاح گردن نگرفتن آن باشیم.
محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی به طور کل نرخ ارز بازار آزاد را تلگرامی می‌داند و قبول ندارد و همین مسئله در شرایطی که نرخ ارز آزاد ملاک تمام جهت‌گیری‌های اقتصادی است، به نابسامانی در بازار ارز و در ادامه شرایط کلان اقتصاد منجر می‌شود.
کارشناسان تدوین برنامه برای ثبات ارز و مدیریت ارز آزاد را از برنامه‌های ضروری بانک مرکزی عنوان می‌کنند. همچنین آنها بر این باورند سیاست حذف ارز نیمایی، اقدامی ضرب‌الاجلی بوده که در شرایط فعلی اقتصاد ناکارآمد است.
*گزارش از محمد جهاد/خبرنامه دانشجویان
