شیخ حسان سویدان: «شهید سید عباس موسوی بنا بر توصیه شهید آیت‌الله صدر، مسئولیت تربیت و آموزش سید حسن نصرالله را برعهده گرفت. گاهی هر دو به محضر شهید صدر می‌رسیدند و از موسوی نقل شده است، شهید صدر در یکی از این جلسات، به نبوغ فکری سید حسن پی برده بود. میتوان گفت نخستین بارقه‌های توانمندی فکری، فرهنگی و علمی سید حسن نصرالله از راه آشنایی و دوستی با سید عباس موسوی و حضور در درس شهید صدر تبلور یافت....»
به گزارش شهدای ایران زمانی که این قلم در حال اخذ و ثبت این روایات بود، اندکی از جنگ ۳۳ روزه لبنان در سال ۱۳۸۵ (۲۰۰۶ میلادی) می‌گذشت. ۱۸ سال پیش، بسا کسان درباره «سید مقاومت» با ما سخن گفتند که یا هم اینک در جهان نیستند یا داغ جانکاه آن مجاهد کبیر، تاب سخن در این روز‌ها را از ایشان ستانده است! از این روی بر آن شدم که شمه‌ای از انبوه این روایات را در مقال پی آمده مورد بازخوانی و تحلیل قرار دهم. یاد آن عزیز به بزم قدسیان شتافته گرامی و آوازه‌اش همچنان بلند باد.
نبوغی که از آغاز فعالیت سیاسی- اجتماعی «سید» عیان بود
دکتر حسین دهقان، رئیس کنونی بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، در عداد چهره‌هایی است که از آغاز نضج‌گیری فعالیت نوین جهادی در لبنان و به ویژه شکل‌گیری حزبالله، شاهد این رویداد بوده است. سابقه مراوده وی با شهید حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن نصرالله نیز به همان مقطع بازمی‌گردد. او در باب خصال فردی، اجتماعی و سیاسی آن جهادگر نامور، توصیفاتی به قرار پی آمده دارد:
«اگر بگوییم که آقای سیدحسن نصرالله نبوغ فوق‌العاده‌ای در همه زمینه‌ها دارد، شاید حرف خیلی گزافی نگفته باشیم. ایشان هم در مسائل امنیتی، نظامی، سیاسی و اعتقادی و هم در بخش‌های سازماندهی و در بعد مدیریت و فرماندهی، انصافاً نقاط قوت زیادی داشت و از همان اول هم این برجستگی در ایشان احساس می‌شد. ایشان ارتباطات وسیع و گسترده‌ای با عناصر انقلابی داشت و ضمن مسئولیت در بخش‌های سازمانی، بیشترین نقش را در سازماندهی وضعیتی که به نضج‌گیری حزبالله منجر شد، ایفا کرد. در تهیه اساسنامه حزبالله و راهکار‌هایی که باید در پیش گرفته شوند، یکی از عناصر اصلی، آقای سید حسن نصرالله بود. در سازماندهی سپاه لبنان نیز مؤثر بود. در سال اولی که شورای حزبالله تشکیل شد، ایشان جزو شورای مرکزی نبود و جزو هیئت اجرایی بود، ولی ظرفیت و توانمندی‌هایی که در ایشان بود، خود به خود این زمینه را فراهم می‌کرد که بیشتر درگیر مسائل حزبالله شود و در سازمان حزبالله نقش‌آفرینی بیشتری کند. این چند ویژگی که عرض کردم، یعنی قابلیت ذهنی بسیار بالا، قدرت تجزیه و تحلیل بسیار شاخص و نبوغ در تمام زمینه‌ها، از سید حسن نصرالله شخصیت جامعی ساخت و آنچه امروز شاهد آنیم، در اصل محصول به بارنشستن همین استعداد‌ها در طول چالش‌های مستمر و درگیری با مسائل و موضوعات لبنان است که از ایشان یک رهبر تمام عیار ساخته و به این شکل ظهور پیدا کرده است و نه تنها جریان حزبالله یا مقاومت لبنان، بلکه مقاومت جهان عرب و بیش از آن جهان اسلام را در مواجهه با اسرائیل هدایت و رهبری می‌کند....»
سید برای تحصیل به قم رفت تا با قدرتی بیشتر در آینده لبنان نقش آفرین باشد
زنده‌یاد حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی اکبر محتشمی‌پور، در زمره پایه‌گذاران حزب الله لبنان در دوره تصدی سفارت جمهوری اسلامی در دمشق قلمداد می‌شود. او از همان دوره، از نزدیک با شهید نصرالله آشنایی یافت و وی را دارای استعدادی فراوان و شگرف یافت. از این روی به شهید پیشنهاد کرد تا مدتی در قم به تحصیل بپردازد تا در آینده بتواند با قدرتی افزون‌تر در لبنان نقش آفرین باشد، امری که نهایتاً تحقق یافت:
«آقای سیدحسن نصرالله اواخر مأموریت من در سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق با من مشورت کرد که چه کند؟ آنجا بماند یا به کار دیگری مشغول شود؟ با توجه به عملیات کیفی که آن زمان به وقوع پیوست و با توجه به عملیات استشهادی که رزمندگان حزبالله انجام میدادند و قابلیت‌ها و شایستگی‌هایی که در این مرد و سیمای او میدیدم، حیفم آمد که در همین محدوده قرار بگیرد و حداکثر در آن موقع عضو شورای مرکزی حزبالله بشود، در حالی که او میتوانست مدارج بالاتر از این را به عهده بگیرد. به ایشان پیشنهاد کردم چند سالی در حوزه علمیه قم، دروس پیشین خود را تکمیل و مبانی علمی خود را تقویت کند. استدلال خود را برای ایشان گفتم که اگر با این استعدادی که دارد، پنج یا شش سال در قم باشد، قطعاً به مدارج بالای علمی میرسد و از موضعی بسیار فراتر از حالا در لبنان نقش‌آفرینی می‌کند. آقای سید حسن نصرالله پذیرفت و به ایران آمد و تصور میکنم دو سال بیشتر طول نکشید که شورای مرکزی حزب ایشان را به بیروت فراخواند! در آن مقطع، من وزیر کشور جمهوری اسلامی بودم. آقای سید عباس موسوی به ایران آمد و با من ملاقات کرد و گفت شما به ما کمک کنید تا سید حسن نصرالله به لبنان برگردد، زیرا به شدت به او احتیاج داریم. بنده به شهید سید عباس گفتم اجازه دهد تا ایشان مدت بیشتری در قم باشند و حیف است که سید حسن نصرالله با استعدادی که دارد، به لبنان برگردد و او میتواند دو یا سه سال دیگر با تفاوت و امتیازات بیشتری برگردد. در دو یا سه مرحله، آقای سید عباس موسوی به ایران آمد و اصرار داشت نصرالله برگردد. در مرحله دوم یا سوم بود که ایشان گفت اگر سید حسن نصرالله نیاید، ما نمیتوانیم نیروهایمان را اداره کنیم و تنها کسی که قدرت جذب این نیرو‌ها و مدیریت نظامی و رهبری آن‌ها را دارد، سید حسن است. پیشنهاد ایشان این بود که سید حسن بیاید و فرماندهی نظامی حزبالله در سراسر لبنان را به عهده بگیرد. آقای سید عباس موسوی، چون میدانست سیدحسن به حرف او گوش نمیدهد و تنها یک نفر است که اگر دستور دهد، سید حسن میپذیرد و او مقام معظم رهبری است، خدمت ایشان رسید و این موضوع را مطرح کرد که حزبالله شدیداً به وجود سید حسن نصرالله احتیاج دارد و ایشان را قانع کرد از وی بخواهند به لبنان برگردد و سید سرانجام به لبنان برگشت....»
شهیدان سیدمحمدباقر صدر و سیدعباس موسوی نخستین معماران شخصیت سید
در بخش پیشین و از خلال روایت مرحوم محتشمی‌پور، به تلاش سید در ارتقای توان علمی خویش از طریق حضور در حوزه علمیه قم اشارت رفت. در روایت پی آمده مناسب دیدیم از زبان حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ حسان سویدان به پیشینه علمی دبیرکل فقید حزبالله در نجف نیز بپردازیم:
«جناب سید حسن نصرالله از طریق شهید سید عباس موسوی - که از برجسته‌ترین فرزندان مکتب شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر بود- به این مکتب پیوست. سید عباس به محض ورود سیدحسن به حوزه نجف اشرف، او را با آغوش باز پذیرفت، زیرا به نبوغ استثنایی، عشق، استعداد و توانمندی نامتعارف او پی برده بود. بر این اساس سید عباس موسوی بنا بر توصیه شهید سیدمحمدباقر صدر، مسئولیت تربیت، آموزش و سازندگی فکری و علمی سید حسن نصرالله را برعهده گرفت. گاهی هر دو به محضر شهید صدر می‌رسیدند و از سید عباس موسوی نقل شده است شهید سیدمحمدباقر صدر در یکی از این جلسات به نبوغ فکری سید حسن پی برده بود. میتوان گفت نخستین بارقه‌های فکری، فرهنگی و علمی سید حسن نصرالله، از راه آشنایی و دوستی با سید عباس موسوی و حضور در درس شهید فقید سید‌محمد باقر صدر تبلور یافت و افق‌های زندگی، جهاد و مبارزه را در برابر او گشود....»
شجاعت و قدرت سید، برخاسته از معنویت او بود
حجت‌الاسلام والمسلمین عباسعلی اختری در عداد دیگر چهره‌هایی است که به دلیل پذیرش مسئولیت در کشور سوریه از «سید مقاومت» شناختی نیک یافته است. او، اما توانایی‌های کم بدیل رهبر حزبالله را مرهون جنبه معنوی و مجاهدتی می‌داند که وی در این حوزه کسب کرده و در موقعیت‌های خطیر از آن بهره گرفته است:
«سید حسن نصرالله، شایستگی‌هاى فوق العاده اى دارد. ایشان شاگرد حوزه علمیه و از مریدان حضرت امام و مقلدان مقام معظم رهبری و شخصیتی است که اطاعت از این دو بزرگوار را مایه افتخار، قدرت، پیشرفت و پیروزى خود مى داند. او عالمی وارسته، متقى، عابد و صالح است که ارتباطات معنوى بسیار ارزنده اى را در زندگى خود، چه در دوران رهبرى و چه قبل از آن داشته است. ایشان بسیار متواضع و در عین حال خوش خلق و بسیار شجاع و قوى هستند و به همین دلیل، در مرحله اول اعضا و عناصر حزب الله و سپس شاخه‌هاى پیوسته به آن و شیعیان و مسلمانان و لبنانیان به ایشان گرویده‌اند و امروز هم شاهد هستیم که همه جهانیان، شیعیان و مسلمانان در تمام دنیا و بلکه آزادمردان دنیا از ادیان دیگر، به عشق و علاقه به ایشان افتخار و به ایشان اظهار ارادت و محبت مى کنند. شجاعت، قدرت، حکمت و درایت ایشان در این مدت بروز پیدا کرد و توانست تجسمى عملى در رهبرى جامعه داشته باشد. بدانگونه که همه به عنوان یک رهبر، پیشواى راستین، مخلص و مؤمن به او نگاه مى کنند که براى خدا، ملت و دین خودش قیام و در این راه فداکارى کرده است. از زیبایی‌ها و خصوصیاتی که در رهبرى ایشان وجود دارد، این است که همانند رهبران اصیل اسلامى ما از قبیل ائمه اطهار (ع) و حضرت امام (ره) که همیشه از خودشان گذشته اند و عزیزترین عزیزانشان را در راه اسلام داده اند، ایشان هم فرزند برومندش شهید هادى را براى دفاع از لبنان و براى دفاع از آرمانش و در راه مبارزه با اسرائیل جنایتکار، تقدیم کرد....»
سید در برابر دشمن، شجاع‌تر و انعطاف ناپذیرتر از دبیرکل پیشین حزبالله بود
شیخ مصطفی دیرانی از مسئولان پیشین جنبش اَمل و زندانی پرآوازه رژیم صهیونیستی قلمداد می‌شود. او چه در دوره‌ای که در امل فعالیت می‌کرد و چه در مقطعی که به حزبالله گرایش یافت، سید را می‌شناخت و به مرور زمان، این آگاهی عمق و وسعتی فراوان یافت. وی در بیان شمه‌ای از دانسته‌های خویش از آن رهبر سازش‌ناپذیر چنین می‌گوید:
«شخصیت سید حسن نصرالله مانند همه رهبران بزرگ و از جمله امام خمینی (ره)، به تدریج و به صورت تصاعدی، برمبنای حضور در میدان و تلاش خستگی‌ناپذیر و پیگیری و تأمین مطالبات مردم شکل گرفت. عملکرد صحیح واصولی، بیان رسا و گویای سیدحسن نصرالله و حضور مستمر او در میان مردم و رسیدگی به خواسته‌های آنان بر محبوبیت او در میان جوانان افزود. ابعاد این شخصیت، به مرور زمان رشد و گسترش یافت و جایگاه خاصی در میان اقشار گوناگون لبنان و مسلمانان جهان باز کرد. رویداد‌های تجاوز اخیر اسرائیل به لبنان نشان داد که حضور سید حسن نصرالله از چارچوب مرز‌های جغرافایی لبنان فراتر رفته و ایشان به شخصیتی جهانی تبدیل شده است. سید حسن نصرالله، یکی از شاگردان شهید سید عباس موسوی دبیر کل پیشین حزبالله بود. او راه استادش را ادامه داد و توانست جنبش حزبالله را به اوج قله‌های پایداری و پیروزی برساند. اگر چه شهادت سید عباس موسوی به این حزب ابعاد تاریخی و قداست وصف ناپذیری بخشید، اما رهبری بی‌نظیر، توانایی، صداقت و اخلاص سیدحسن، دشمنان را قبل از دوستان شگفت‌زده کرد و موجب شد عملکرد او زبانزد همه شود. در دوران دبیر کلی سید حسن و رهبری حکیمانه او، حزبالله در زمینههای گوناگون فرهنگی، اجتماعی و نظامی رشد چشمگیری یافت. به طور مثال برخی از تحلیلگران اسرائیلی، سران این رژیم را مسبب دبیرکلی سید حسن نصرالله دانسته‌اند. این تحلیلگران به سران رژیم صهیونیستی گفتند که شما سید عباس موسوی را به قتل رساندید تا سید حسن نصرالله جانشین او شود، زیرا سید حسن مردی شجاع و انعطاف‌ناپذیرتر از سید عباس موسوی است....»
سید در اداره بحران‌ها و پشت سر نهادن شرایط خطیر مهارت خاصی داشت
آیت‌الله سید مجتبی حسینی نماینده کنونی رهبری در عراق، در مقطعی این سمت را در سوریه بر عهده داشت و هم از این روی با شهید سید حسن نصرالله نیز مأنوس شد. او در بیانات خویش به صفات و ملکات اخلاقی دبیرکل فقید حزب الله، دریچه‌ای نو گشوده است:
«ویژگی مهم دبیرکل حزبالله لبنان اخلاص در عمل و توکل برخداست. این طور نیست که محاسبات ایشان صددرصد مادی باشد. اگر انسان فقط محاسبات مادی را در نظر بگیرد، نمی‌تواند در مقابل قوی‌ترین قدرت منطقه، یعنی اسرائیل و حامیانش بایستد. این نشان می‌دهد، آقای نصرالله از اخلاص و توکل بسیار بالایی برخوردار است. سید می‌داند که هدف همه تلاش‌های او، تقرب به درگاه خداوند متعال است. خداوند وعده داده است اگر شما صبر و در راه او عمل و یاری‌اش کنید، او نیز شما را یاری می‌کند: لینصرن‌الله من ینصره، ان‌الله لقوی عزیز. به هر حال، اخلاص، تواضع و بردباری آقای نصرالله، در معاشرت‌های خصوصی ایشان کاملاً روشن است. ایشان اهل مباهات و تفاخر نیستند و رضای خدا، برایشان مهم‌ترین چیز است. ویژگی بعدی ایشان، مدیریت و حسن تدبیر است. اخلاص و توکل بر خدا، به تنهایی کفایت نمی‌کند. حسن تدبیر در اداره بحران، یکی از اصول اجتناب‌ناپذیر اسلام است. موفقیت گسترده، پیروزی و سربلندی حزبالله لبنان و مسلمانان جهان، بیانگر اوج تدبیر آقای نصرالله در برخورد با گرایش‌های گوناگون سیاسی لبنان و سازماندهی مقاومت در بحران اخیر بوده است... این بزرگوار در بعد نظامی توانست جوانان مخلص و فداکار را گردآوری و یک شبکه وسیع، توانمند و درعین حال با ضریب حفاظتی بالا فراهم کند. در بعد فرهنگی نیز توانست کادر‌های شایسته و ورزیده فرهنگی را به وجود آورد. شما اگر مجموعه انتشارات حزبالله را ملاحظه و دوره‌های آموزش عقیدتی و فرهنگی را نگاه کنید، میبینید که حزبالله برای کادر‌های اصلی، نیرو‌های بسیج و عامه مردم لبنان، دوره‌های آموزشی برگزار می‌کند. بخش فرهنگی حزبالله در مناسبات گوناگون دینی به مراکز فرهنگی سراسر دنیا مبلغ اعزام می‌کند. در حوزه علمیه قم تعداد قابل توجهی از طلاب لبنانی تحصیل می‌کنند و از سوی حزبالله، حمایت و تقویت معنوی و مادی می‌شوند. بسیاری از برنامه‌های فرهنگی حزبالله، جلوه عمومی دارد. تلویزیون ماهواره‌ای المنار که در سراسر دنیا پخش دارد، برنامه‌های زنده و پرتحرک دینی پخش می‌کند که همیشه با معنویت همراه هستند....»
سید میدانست صهیونیست‌ها، لحظهای لبنان و مقاومت را به حال خود رها نخواهند کرد!
و بالاخره از منظر دکتر علی عقله‌عرسان، رئیس اتحادیه نویسندگان عرب در سوریه، سید هرگز به شکست‌های اسرائیل در لبنان، به مثابه پایان این رژیم اشغالگر ننگریست و هماره خود را برای تجاوزات احتمالی این دولت اشغالگر آماده نگه داشت. از این روی نیز در جنگ ۳۳ روزه و نظایر آن هرگز غافلگیر نشد و توانست دشمن را به عقب براند:
«آقای سید حسن نصرالله، دشمن را خوب شناخته و به توانمندی‌ها و نقاط ضعف او کاملاً آگاه است. از سوی دیگر، او به عنوان یک مبارز مؤمن و متعهد، به خداوند ایمانی راسخ دارد. او به این حقیقت ایمان دارد که رژیم صهیونیستی دشمن امت مسلمان است. سید حسن نصرالله یک بازیگر سیاسی نیست یا به عبارت دیگر، به دنبال پست و مقام و اهل زد و بند و سازش نیست. او از زمان تشکیل حزبالله، در این حزب حضور فعال داشته است. در دورانی که حزبالله سختترین و بدترین شرایط را سپری می‌کرد، او در این تشکل نقش اساسی داشت. سید حسن نصرالله، فرزند لبنان، حزبالله و مکتب جهاد و شهادت است. او وارث تاریخ بزرگ و میراث پاک امت است و دشمن را از نزدیک می‌شناسد. هنگامی که در سال ۲۰۰۰ پیروزی بر اسرائیل را رقم زد و سرزمین‌های جنوب را آزاد کرد، لبنان در سختترین شرایط به سر میبرد و او میدانست که دشمن صهیونیستی، لحظهای لبنان، حزبالله و مقاومت را به حال خود رها نخواهد کرد و جنگ و تجاوز و کشتار را از سرخواهد گرفت. او می‌داند که اسرائیل فضای لبنان را ترک نخواهد کرد و به همین دلیل، حزبالله را برای دفاع و دفع تجاوز آماده کرد....»
کلام آخر
مجاهد کبیر شهید سیدحسن نصرالله، طی نزدیک به سه دهه رهبری حزب الله لبنان، الگویی مانا از سرپرستی یک گروه جهادی و مسلح از خود بر جای نهاد. این میراث گرانسنگ و ابعاد پیدا و پنهان آن به خودی خود و تا سال‌ها این جریان مبارز را هدایت خواهد کرد و البته خود نیز ارتقا خواهد یافت. حزبالله در گستره هزاران عضو و ده‌ها هزار سمپات در سراسر لبنان و جهان اسلام و عرب، تکثیر شده است و رؤیای صهیونیست‌ها در از میان برداشتن آن هرگز تعبیر نخواهد شد.
*جوان
