شهدای ایران:مازیار شیری/یکی از صحبت ها و نقل هایی که از زمان منسوخ پهلوی به جا مانده است ادعای دیپلماسی منطقه ای منسوب به محمدرضا پهلوی بود که در اینجا می خواهیم به راستی آزمایی این ادعا بپردازیم. تصویر فوق تصویری از صفحه نخست روزنامه اطلاعات در 29 آذر سال 1345 است که در این شماره از روزنامه اطلاعات به مذاکرات و زمینه های مذاکرات "پهلوی" با کشور همسایه یعنی عراق پرداخته شده است.

به نقل و بررسی برشی از روزنامه اطلاعات در باره مذاکرات ایران-عراق در سال 1345 می پردازیم.

روزنامه اطلاعات در چاپ 29 آذر 1345 خود اینگونه مطرح کرده است:
 
درست 24 ساعت بعد از ورود هیئت ایران به پایتخت عراق، وزیر امور خارجه سوریه نیز در رأس هیئتی برای ملاقات با ناجی طالب، نخست‌وزیر، و دکتر عدنان پاچه‌چی، وزیر خارجه عراق، برای تبادل نظر پیرامون مسئله نفت وارد بغداد شد.

شب گذشته اعلامیه مشترک پایان مذاکرات وزیران خارجه ایران و عراق در تهران و بغداد انتشار یافت و یکی از نکات مهم آن این بود که دو کشور توافق کرده‌اند تسهیلات لازم را برای مسافرت زوار فراهم آورند؛ از طرف دیگر، وزیر خارجه عراق نیز در مصاحبه‌ای که با خبرگزاری پارس در بغداد به عمل آورد تأکید کرد که عراق از ایرانیانی که برای زیارت به عراق می‌آیند استقبال می‌کند.

دکتر پاچه‌چی افزود: من معتقدم که در این راه هیچ گونه مشکلی وجود ندارد و امیدوارم دولت ایران نیز به دولت عراق تأسی کرده و برای زائران عراق تسهیلاتی به‌وجود آورد.




 
ادامه مذاکرات
طرفین موافقت نمودند که نمایندگان دو کشور برای انجام مذاکرات درباره مسائل زیر و به منظور رسیدن به نتایج قطعی درباره آنها هر چه زودتر تعیین شوند:

1. مذاکرات برای حل کلیه اختلافات و مسائل معوقه در سراسر مرزها؛
پی نوشت تاریخ: ایران در زمان پهلوی همواره با عراق بر سر تمامیت ارضی مسئله داشت و بازدارندگ لازم برای جلوگیری از تجاوز به مرز ها و همچنین دیپلماسی لازم برای تفهیم تمامیت ارضی خود را حتی به کشور همسایه خود یعنی عراق را نداشت. پهلوی نشان دادن مرز های ثابت کشور که از صده های پیش ثابت بودند را برای خود دستاورد دیپلماسی قلمداد می کرد.
 
2. ادامه مذاکرات مربوط به تحدید حدود فلات قاره و نحوه استفاده از منابع نفت (نفت خانه ـ نفت شاه)؛
پی نوشت تاریخ: به اقرار شخص محمدرضا پهلوی اقتصاد ایران در دوره پهلوی کاملا "نفت محور" بود و با صرف فروش نفت به کشور های استعماری قیمت نفت ایران را به یکی از ارزان ترین درجات خود رسانده بود و در توهم درآمد زایی مثبت بود. در حالیکه حتی برای استخراج بسیاری از منابع نفتی، امکانات لازم را در اختیار نداشت. این بند از مذاکرات تهران-بغداد نشان می دهد که پهلوی حتی برای استخراج از چاه های نفتی که در خاک ایران بودند هم مشکل داشته و قدرت پس راندن مدعیان را نداشته.

3. ادامه مذاکرات قبلی درباره نحوه استفاده از آب‌های رودخانه‌های مرزی بر وفق اصول حقوق بین‌الملل؛
پی نوشت تاریخ: پهلوی سالها با عراق بر سر رود های مرزی ایران مشکل داشت و در مقاطعی از تاریخ و حتی در آخرین سالهای حکومت خود، جرات استفاده از حق آبراهه اروند را نداشت و سالها این مناقشه ادامه داشت. دخالت های نظامی و حتی قدرت نمایی کاذب پهلوی با هواپیما های اف14 عاریه ای هم فایده ای نداشت و در واقع حل نشدن این گره دیپلماتیک و تبدیل کردن آن به بحران، تبدیل یکی از انگیزه های صدام برای آغاز هشت سال جنگ تحمیلی شد. در واقع ی توان گفت مناقشه بر سر رود مرزی اروند و چشم داشت صدام به ایران، میراثی بود که پهلوی برای ایران پس از خود به جای گذاشت. 

4.  فراهم آوردن تسهیلات لازم برای مسافرت زوار.
پی نوشت تاریخ: یکی دیگر از بند های شکست خورده دیپلماسی پهلوی نیز که حتی در اولویتشان هم نبود، مربوط به مسئله ای با پیشینه اعتقادی، تاریخی، اجتماعی و مذهبی است که از دیرباز بین و کشور ایران و عراق رایج بود و زائران ایرانی حتی در صده های گذشته به راحتی می توانستند به زیارت سیدالشهداء امام حسین (ع) در شهر کربلای معلی بروند و حرمت حرم و زائران در تاریخ دو کشور همواره موکد دو طرف بوده است. اما پهلوی علیرغم عدم اعتنا به اعتقادات ایرانی ها این بند از مذاکرات را جز قیود آخر ذکر کرد و در ادامه تاریخ هم که عیان شد که هیئت عرض و طویل دیپلماسی شاه پهلوی حتی نتوانست امنیت زائران ایرانی که قصد زیارت از حرم امام سوم شیعیان را داشتند، ضمانت کند. در این مورد یک فریم عکس از راهپیمایی چند میلیون نفری اربعین حسینی(ع) می تواند آب پاکی را به دست تمام دسم و دستگاه دیپلماسی سلطنتی بریزد که چگونه میلیون ها ایرانی فقط با یک روادید وارد کشوری میشوند که پهلوی سالها با آن کشور حتی نمی توانست مذاکره کند.