شهید آیت الله دكتر محمد مفتح از جمله روحانیون روشنفكر و روشنگری بود كه نقش مهمی در نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی ایفا نمود. ایشان، همچنین قدم های موثری در راه ایجاد وحدت بین حوزه های علمیه و دانشگاه و دوقشر روحانی و دانشگاهی برداشت. ایشان كه از اعضای اولیه شورای انقلاب هم بود در روز 27 آذر 1358 در حیاط خلوت دانشكده الهیات دانشگاه تهران با شلیك چند گلوله از سوی تروریست ها به شهادت می رسد و این روز به پاس تلاش های آن بزرگوار روز وحدت حوزه و دانشگاه نامگذاری شده است. این مقاله به زندگی و فعالیت های ایشان می پردازد.

كودكی و تحصیلات مقدماتی

شهید آیت الله دكتر محمد مفتح در سال ۱۳۰۷ ه.ش در خانواده ای روحانی در همدان به دنیا آمد. پدر ایشان مرحوم حجت الاسلام حاج شیخ محمود مفتح از وعاظ بزرگ همدان بود.  استعداد فراوان و عشق زیاد شهید به تحصیل باعث شد كه بزودی مراحل مختلف تحصیل را بگذراند، به نحوی كه دیگر حوزه همدان برای او قابل استفاده نبود و لذا در سال ۱۳۲۲ در حالی كه تنها ۱۵ سال داشت برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم مهاجرت كرد.

تحصیلات تكمیلی

پس از ورود به قم در حجره ای در مدرسه دارالشفاء اقامت كرده و شبانه روز به تحصیل علم پرداخته از محضر اساتید بزرگی همچون حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مرحوم آیت الله علامه طباطبائی، مرحوم آیت الله داماد، مرحوم آیت الله حجت و ... استفاده كرد و بزودی دوره كامل خارج علوم مختلف حوزه را گذارند و جامع منقول و معقول گردید تا اینكه به درجه اجتهاد نائل آمد و به عنوان مدرسی در حوزه به تدریس پرداخت، به نحوی كه حوزه های درسی ایشان در زمینه های مختلف خصوصاً فلسفه از رونق خاصی برخوردار بوده و از پراستفاده ترین حوزه های درسی برای فضلای قم محسوب می شد.

 در كنار تحصیل در حوزه، شهید مفتح به تحصیل علوم جدیده پرداخته و مدارج مختلف تحصیلات جدیده را نیز گذرانده و پس از مدت نسبتاً كوتاهی موفق به اخذ درجه دكتری (P.H.D) در رشته فلسفه گردید.  فعالیت های ایشان در مسائل اجتماعی و سیاسی و آشنایی كه از نزدیك با حوزه و دانشگاه و كلیه مسائل آن پیدا كرده بودند سبب گردید كه استاد شهید از سالهای بسیار قبل، به اهمیت وحدت فیضیه و دانشگاه پی برد.  مقاله ایشان تحت عنوان «وحدت مسجد و دانشگاه» كه در سالهای حدود ۱۳۴۰ در نشریه مكتب اسلام قم چاپ شده خود به خوبی نشانگر نوع تفكر و تلاش عملی استاد مفتح در زمینه ایجاد این وحدت از آن سالهاست.

 با شروع قیام حضرت امام خمینی(ره) شهید مفتح كه یكی از شاگردان نزدیك ایشان بود، از روز اول قیام پشت سر امام مبارزات خود را اوج بیشتر داد.  منبرهایی كه ایشان در شهرهای آبادان، خرمشهر، اهواز و... می رفتند بارها منجر به دستگیری و تبعید ایشان گردید ولی شهید مفتح مجدداً در مناسبت بعدی برای منبر به آن شهرها می رفتند تا بالاخره در آخرین بار ایشان را دستگیر و تبعید كرده و ممنوع الورود به استان خوزستان كردند.

تدریس در دانشكده الهیات

غنای علمی استاد، تبحر و تسلط ایشان به علوم جدیده و قدیم، بیان شیوا و قلم قدرتمند ایشان دانشكده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران را برآن داشت تا رسماً از ایشان دعوت به عمل آورد تا به تدریس در آن محل بپردازد. شهید مفتح به شوق همكاری با استاد شهید آیت الله مطهری تدریس در دانشكده الهیات را پذیرفت و از سال ۱۳۴۹ در تهران اقامت گزید.

مسجد جاوید؛ سنگر مبارزه با ظلم و الحاد

شهید آیت الله دكتر مفتح با قبول امامت مسجد جاوید در سال ۱۳۵۲ هسته ای دیگر را در جهت تجمع نیروهای مسلمان مبارزه و سنگری برای ارائه اسلام راستین و جبهه ای برای مبارزه با رژیم پهلوی ایجاد كرد. وی ابتدا اقدام به تشكیل كتابخانه ای در مسجد كرد و سپس با تشكیل كلاسهای مختلف از جمله اصول عقاید، فلسفه، اقتصاد، تفسیر قرآن، نهج البلاغه، عربی، تاریخ ادیان، جامعه شناسی و... برای دانشجویان و نیز كلاسهای دیگری در سطح دانش آموزان اقدامی مؤثر در جهت بالابردن سطح آگاهی های مذهبی به صورتی منظم و سیستماتیك و همچنین ایجاد زمینه برای آشنایی و تشكل در جهت پیشبرد انقلاب اسلامی نمود تا این كه در سوم آذر ماه ۱۳۵۳ با دستگیری شهید آیت الله مفتح و آیت الله العظمی سید علی خامنه ای مسجد جاوید تعطیل شد . شهید مفتح حدود ۲ ماه در زندان رژیم زیر شدیدترین شكنجه ها بسر برد.

مسجد قبا؛ قلب تپنده انقلاب

حدود ۲ سال پس از آزادی از زندان شهید آیت الله دكتر مفتح امامت مسجدی در نزدیكی حسینیه ارشاد را پذیرفته و آن مسجد را «قبا» نامید و بدین صورت مسجد قبای دیگری در راستای مسجد قبا در صدر اسلام بنیاد نهاده شد تا سنت های اصیل رسول خدا و خاندان پاكش را احیا كند.  این مسجد را به عنوان بزرگترین سنگر در جریان مبارزات انقلاب اسلامی درآورد. جمعیت های چندین صدهزار نفری كه در سالهای ۵۶ و ۵۷ در سخنرانی های ماه مبارك رمضان در مسجد گرد می آمد، تا آن زمان بی سابقه بوده و رعب و وحشت زیادی در دل رژیم منفور پهلوی ایجاد می كرد.

فعالیت در لبنان؛ اقدامی عملی در تعمیق و گسترش انقلاب اسلامی

در جریان جنگ های داخلی لبنان كه رژیم صهیونیستی اشغالگر با همكاری رژیمهای مرتجع منطقه برای سركوبی شیعیان و فلسطینی های مسلمان به پا خاسته مقیم لبنان برپا كرده بود، شهید آیت الله دكتر مفتح اقدام به جمع آوری اعانه به مقدار زیاد كرد و آنها را به لبنان فرستاد. او معتقد بود اساسی ترین كار برای پیشرفت هرچه بیشتر شیعیان لبنان، بالاتر بودن سطح آموزش و فرهنگ آنان می باشد، علی هذا برای جنگ زدگان لبنان دو برنامه كوتاه مدت و درازمدت داشت. در برنامه كوتاه مدت سعی بر آن داشت تا مخارج تحصیلی كودكان شهدای لبنان را تأمین كند و در این راه موفق شد عده زیادی از بازماندگان شیعیان جنگ زده را با تأمین مخارج تحصیل و پوشاك و غذا راهی مدارس بكند.

هدف وی از اجرای برنامه درازمدت این بود كه یك مركز و مجتمع آموزشی شیعی در لبنان ایجاد كند و با این اقدام دست به اساسی ترین كار در جهت از بین بردن عقب افتادگی شیعیان لبنان زد.

نماز عید فطر؛ نقطه عطفی در حركت انقلاب

شهید مفتح در رمضان سال ۱۳۵۶ اقدام به تشكیل جلسات سخنرانی در مسجد قبا نمود و از كسانی كه رژیم آنها را از انجام سخنرانی منع كرده بود دعوت كرد و با این عمل قدم مؤثری را در جهت رسوا كردن رژیم برداشت. پس از روزهای سازندگی ماه رمضان ۵۶ شهید آیت الله دكتر مفتح اعلام كرد كه نماز عید فطر را در زمینهای قیطریه خواهد خواند.  ساعت ۸ صبح پنجشنبه ۱۶ شهریور دكتر مفتح به زمینهای قیطریه آمد و مشاهده كرد كه سر تا سر زمین توسط نیروهای مسلح ارتش شاهنشاهی اشغال شده است.

در اوائل راه ،ارتش شروع به شلیك تیر هوایی و گاز اشك آور به سوی جمعیت مؤمن و مبارزه كرد اما مردم با روشن كردن آتش و سوزانیدن مقوا در اطراف شهید مفتح مانع از آسیب رسانی گاز به ایشان شدند.  نظامیان شاه كمی پائین تر (خیابان دكتر شریعتی، سر راه شهید كلاهدوز) حمله كردند و دكتر مفتح را با سرنیزه و قنداق تفنگ به سختی مجروح و مضروب كردند به طوری كه امكان حركت از وی سلب شد.

 شهید مفتح كه صبح جمعه ۱۷ شهریور برای مداوا و پانسمان زخمهای ناشی از تظاهرات دیروز به بیمارستان رفته بود، موقع بازگشت به منزل به وسیله ساواك دستگیر شد.  بدین ترتیب در اولین ساعات حكومت نظامی وی با تن و بدنی مجروح دستگیر و روانه زندان كمیته ضد خرابكاری شاه گردید.  بعد از ۲ ماه كه رژیم سابق در اثر اوجگیری انقلاب ناچار به گشودن در زندانها شد شهید آیت الله دكتر مفتح از زندان آزاد شد.

پس از انقلاب

كوشش های شبانه روزی استاد مفتح، پس از انقلاب با شدتی بیشتر دنبال شد، لیاقت و جدیت و كاردانی ایشان ناشی از ایمان و اعتقاد عمیقشان به انقلاب اسلامی بود.  وی علاوه بر عضویت در شورای انقلاب با درخواست دانشجویان دانشكده الهیات و بعد از مشورت با استاد مطهری سرپرست دانشكده الهیات شدند و علاوه بر این سرپرستی كمیته منطقه ۴ تهران نیز برعهده وی بود.

 دكتر مفتح در ادامه سالیان دراز كوشش و تلاش برای وحدت فیضیه و دانشگاه كه اسلام بر جامعه حاكم و كشور تحت رهبری های حضرت امام به پیش می رفت به كوشش خود در این زمینه افزوده در سالگرد شهادت آیت الله حاج سیدمصطفی خمینی اقدام به تشكیل سمینار وحدت حوزه و دانشگاه در دانشكده الهیات نمود كه این اولین سمیناری بود كه تحت این عنوان برگزار می شد.

شهــادت

دكتر مفتح در ساعت ۹ صبح روز سه شنبه ۲۷ آذر ۱۳۵۸ در حیاط خلوت دانشكده الهیات دانشگاه تهران با شلیك چند گلوله از سوی ضاربین به شدت زخمی می گردد و معالجات در بیمارستان اثری نمی بخشد و حدود ساعت ۲ بعد از ظهر همان روز به شهادت می رسد. یادش گرامی باد.

منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی