تاریخ‌پژوه گفت: یکی از نقاطی که شیخ صدوق را تبدیل به شخصیت ممتاز عصر خود کرد، این بود که او با توجه به نیاز و سؤالات جامعه دست به اقدام می‌برد، این اولویت‌‌سنجی او را به قله برجستگی و اهمیت رساند.
شهدای ایران:۱۵ اردیبهشت‌ماه، سالروز بزرگداشت رئیس‌المحدثین، ابوجعفر
محمد بن علی بن بابویه قمی ملقب به (شیخ صدوق) است که در صف اول محدثین و
علمای اثنی‌عشر جای دارد و به عنوان یکی از ارکان فقه شیعه به شمار می‌رود.
پس از گذشت ۱۰ قرن از وفات این محدث بزرگ، برکات آثار و خدماتش باعث شده
تا ۱۵ اردیبهشت را به عنوان روز بزرگداشت شیخ صدوق نامگذاری کنند. برای
شناخت بهتر شیخ صدوق تصمیم گرفتیم تا با حجت‌الاسلام محمدجواد یاوری عضو
هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم گپی بزنیم که در ادامه ماحصل آن را
می‌خوانید.
تولد عالم شیعی به دعای امام زمان
حجت‌الاسلام یاوری در ابتدا گفت: یکی از شخصیت‌های برجسته جهان تشیع و جهان اسلام، مرحوم شیخ صدوق است که به دعای حضرت ولی‌عصر(عج) در حدود سال ۳۰۵ یا ۳۰۶ ه.ق به دنیا آمد و حیات پر برکتی را به یادگار گذاشت و سرانجام در سال ۳۸۱ ه.ق از دنیا رفت. مرحوم شیخ صدوق در نزد بزرگان جهان اسلام در قم و ری کسب علم کرد و به عنوان یک مرجع برجسته و عالم بزرگ شناخته شد و خدمات ارزشمندی را برای مردم مسلمان ارائه داد.
عالمِ عالم‌پرور
وی افزود: برای شناخت عیار علمی افراد بزرگ، معیارهایی نظیر توجه علما و فضلا به آن شخص، توجه عموم مردم، عنایت حکام و دولتمردان، آثار و کتب و... را در نظر می‌گیرند. مرحوم شیخ صدوق در جایگاهی قرار گرفته بود که سردمداران دولت «آل بویه» به او توجه داشتند و اکرامش می‌کردند. شیخ صدوق صاحب کرسی درس و بحث و مناظرات و مباحثات در اقصی‌نقاط ایران و عراق بود و نتیجه این حضور گسترده، تربیت ۲۸ عالم در تراز خودش شد که یکی از آنان مرحوم «شیخ مفید» است.
این تاریخ‌پژوه جهان اسلام ادامه داد: از دیگر طرقی که ما را به جایگاه علمی شیخ صدوق می‌رساند، آثار و نوشته‌های اوست. عمر با برکت این عالم بزرگ شیعی، منجر پدید آمدن کتب بزرگی شد که برخی از آنان به شرح ذیل هستند: عیون اخبار‌الرضا (تاریخ زندگانی امام علی بن موسی‌الرضا)، من لایحضره‌الفقیه (کتاب فقهی با اتکا به احادیث معصومین)، التوحید (کتابی در باب شناخت خدا و صفات الهی)، علل‌الشرایع (کتابی در باب فلسفه احکام و برخی شریعت‌گذاری‌های الهی) و...
عالم اولویت‌سنج و نیازمحور
وی افزود: هر کدام از این آثار به عنوان یک منبع مهم اسلامی به حساب می‌آید به طوری که عالمان و نسل‌های بعد از شیخ، همگی از زحمات علمی او محظوظ و بهره‌مند شدند. یکی از نقاطی که شیخ صدوق را تبدیل به شخصیت ممتاز عصر خود کرد، این بود که او با توجه به نیاز و سؤالات جامعه، دست به اقدام می‌برد، این اولویت‌‌سنجی او را به قله برجستگی و اهمیت رساند. مثلاً در برهه‌ای از زمان، شیعه به واسطه طولانی شدن غیبت امام عصر دچار ابهاماتی در باب مهدویت می‌شود، در این هنگام، ایشان با جمع‌آوری احادیث غیبت و مهدویت، سعی در پاسخگویی به شبهات می‌کند و کتابی به نام «کمال‌الدین و تمام‌النعمه» را به رشته تحریر درمی‌آورد؛ یا در زمانه‌ای، شیعه احتیاج به الگویی برای زیست اجتماعی و فردی دارد، بنابراین شیخ صدوق رساله «صفات‌الشیعه» را می‌نگارد تا به نوعی سبک زندگی شیعه را معرفی کند. در یک کلام شیخ صدوق نیاز محورانه و با دید به اینکه اولویت‌های شیعیان و مردم مسلمان امروز در چیست، سعی در خدمت علمی داشت.
راه میانه، نه ظاهرگرایی محض نه عقل‌گرایی افراطی
یاوری بیان کرد: این توجه به اولویت‌ها، موجب شد، او گاهی مناظره کند، گاهی کتاب بنویسد، گاهی مسافرت رود تا میراث علمی شیعه حفظ شود و زمانی هم بر بالای منبر مردم را موعظه کند. شیخ صدوق در زمانه‌ای زیست می‌کند که باید با درنظر گرفتن یک روش، پیش رفت تا به ورطه افراط و تفریط نیفتاد. شیخ صدوق را باید یک «محدث متکلم» بدانیم یعنی اینکه نه چون اخباریان محض، سعی در ظاهرگرایی دارد و نه چون معتزله و عقل‌گرایان افراطی بی‌توجهی به آثار منقول کند، او هم به عقل و هم به نقل توجه شایانی دارد.
*فارس
