سرویس سیاسی   شهدای ایران: سلسله نشست‌های معاونت پژوهشی این مرکز با عنوان «مخالفت امام خمینی(ره) با نظام شاهنشاهی؛ از آغاز یا در روند شکل‌گیری نهضت اسلامی؟» در سالن همایش پژوهشکده مطالعات تاریخ انقلاب اسلامی با حضور حجت‌الاسلام‌ و المسلمین سید حمید روحانی تاریخنگار نهضت اسلامی، دکتر جواد منصوری محقق و تاریخ‌پژوه، دکتر حمیدرضا ملک‌محمدی معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، دکتر ابراهیم برزگر استاد دانشگاه، دکتر سجاد چیت‌فروش و جمعی از پژوهشگران و کارکنان مرکز اسناد انقلاب اسلامی برگزار شد.



 
 تحریف تاریخ از سوی مغرضان

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید حمید روحانی عنوان کرد: دشمن همواره به دنبال آن است تا شخصیت‌هایی را که نقش رهبری دارند، متهم کند یا به نحوی راهشان را وارونه نشان دهد. با مطالعه تاریخ صد سال اخیر، متوجه می‌شویم کمتر عالم دین وارد مبارزه سیاسی شده و از سوی دشمن مورد اتهام واقع نشده است.

 

 
 لزوم شناخت شخصیت و دیدگاه‌های امام خمینی(ره)

این مورخ نهضت اسلامی یادآور شد: درباره حضرت امام(ره) همواره تلاش کرده‌ام تا چهره ایشان به درستی شناسانده شود و مردم ویژگی‌های امام(ره) را درک کنند. همانطور که اگر مردم در آن زمان امام حسین(ع) را می‌شناختند، آن انحرافات و مشکلات پیش نمی‌آمد. درباره حضرت امام(ره) هم به همین صورت است. اگر راه و خط او شناخته می‌شد، هرکس نمی‌توانست بگوید من پیرو امام(ره) هستم درحالی‌که عمل او صددرصد مخالف ایشان باشد.

وی تصریح کرد: امروز که اینجا نشسته‌ایم هنوز به درستی امام را نشناخته‌ایم، اینکه امام(ره) چه ویژگی‌هایی داشت که دیگران نداشتند بسیار مهم است. شخصیت‌های مانند آیت‌الله العظمی بروجردی، سید ابوالحسن اصفهانی و ... هیچ کدام ویژگی‌های امام را نداشتند. اما این ویژگی امام چه بود؟ این نکته بسیار مهمی است.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین روحانی افزود: اگر ما نتوانیم خط امام(ره) و راه ایشان را به‌درستی بشناسیم در آینده خطر بزرگی انقلاب را تهدید می‌کند. تمام تلاش دشمن در داخل و خارج از کشور این است که به نحوی امام(ره) را زیر سؤال ببرند. لذا ما وظیفه داریم امام را درست معرفی کنیم.

 
این تاریخنگار ادامه داد: مسئله اول این است که چه ویژگی‌هایی امام را از بقیه متمایز کرد؟ نکته دوم این است که چه عواملی باعث شد امام در سال 1341 وارد صحنه شوند؟ امامی که در دوران نهضت ملی نفت و در آن شور جوانی ساکت بود اما به یکباره در سال 41 که خفقان در کشور حاکم است، نهضت را آغاز می‌کند. نکته سوم این است که امام نسبت به مسئله اصطلاحات ارضی چه نظری داشت؟ نظرشان منفی بود یا مثبت؟ موضوع بعدی این است که هدف امام چه بود؟ آیا به دنبال براندازی بودند یا اصلاح؟ و نکته پنجم این‌که شیوه مبارزاتی امام چه بود؟ اینکه می‌گویند امام تمام معادلات را بر هم ریخت، آن معادلات چه بود؟ و امام چه روشی را در پیش گرفت تا آن معادلات را برهم بریزد؟ نهضت امام بر پایه چه اصول و اساسی بود که توانست همه اقشار جامعه را به صحنه بیاورد؟ این‌ها نکاتی است که باید به آن‌ها پاسخ داد. چراکه اگر به درستی به آن پاسخ داده نشود، راه و خط امام(ره) منحرف خواهد شد.

 

 

 سلطنت با مبانی اسلام در تضاد است

در ادامه دکتر جواد منصوری با تأکید بر اینکه شبهات تاریخی همواره وجود داشته و دارد عنوان کرد: آثار زیادی در زمینه پاسخگویی به سؤالات و شبهات در مورد انقلاب اسلامی و حرکت امام خمینی منتشر شده که می‌توانند پاسخگوی شبهات باشند.

دکتر منصوری با اشاره به تضاد مبنایی سلطنت و اسلام گفت: کسی که با مبانی اندیشه‌ای اسلام آشنایی دارد یقیناً می‌داند که سلطنت با مبانی اسلام در تضاد است. بنابراین از دوره رضاخان، امام خمینی حتماً و جزماً مخالف سلطنت بودند. ایشان برای اولین بار در کتاب کشف الاسرار به این مهم اشاره کردند.

وی با بیان این‌که با سقوط رضاخان موقعیتی پیش آمد که می‌شد ریشه سلطنت را از بین برد ادامه داد: این نکته که در آن مقطع امام کمتر درباره براندازی سلطنت صحبت کرده، نشانه عقلانیت سیاسی ایشان بوده که اقتضای شرایط برای پیشبرد اهداف یا به‌نوعی گام به گام حرکت کردن را درک می‌کردند.

 
 
 

امام خمینی با طرح مسئله ولایت فقیه، سلطنت را نفی کرد

این تحلیل‌گر مسائل تاریخی و سیاسی افزود: سخنرانی امام در عصر عاشورای 1342 محتوای «براندازی» داشت و به همین دلیل رژیم پهلوی تصمیم به دستگیری ایشان گرفت. در نهایت امام با طرح مسئله ولایت فقیه، سلطنت را نفی می‌کنند و می‌توانیم بگوییم ز نظر امام سلطنت مشروعیت و اعتباری نداشت بنابراین باید ساقط می‌شد.

 

 
اشاره‌ای به آرای نائینی در باب سلطنت

دکتر ابراهیم برزگر از دیگر سخنرانان این نشست بود. این مدرس دانشگاه عنوان کرد: مرحوم آیت‌الله نائینی هم که مشروطه را پذیرفت از باب شستن دست کنیز سیاه بود و می‌گفت هر کاری کنید قواره پادشاهی، کنیز سیاه است. بنابراین این دیدگاه در رابطه با سلطنت در بین علما حتی نائینی - که در آن زمان از او سازگارتر با مدرنیته نداریم - وجود داشت. پس مشخص است که اساس نظام سلطنت با چنین عقبه‌ای در نظر امام به چه شکل است.


این استاد دانشگاه ادامه داد: امر به معروف و نهی از منکر خودش یک چارچوب نظری است که می‌تواند تمام صورت‌های رفتار سیاسی را پوشش دهد. البته امر به معروف هم خود دارای چند مرحله است. اگر بخواهیم الگوی امر به معروف را به شکل پوزیتیویسمی بررسی کنیم آن را در رفتار عینی و صحبت‌های امام خمینی مشاهده می‌کنیم. آن الگویی که امام حسین(ع) از امر به معروف به کار بردند، امام خمینی نیز از همان بهره بردند و مراحل آن را در مبارزه با رژیم سلطنتی بکار بردند.

دکتر ابراهیم برزگر با تفکیک سیاست نظری و عملی امام خمینی یادآور شد: از جهت نظری معلوم است که امام قصد براندازی داشته هرچند که در ابتدا این را بیان نکرده است. به صورت مصلحتی مسائلی را به تعویق انداخت تا در زمان خودش آن را ابراز کند. اما در جنبه عملی، امام مرحله به مرحله عمل کرده و در گذارهای قدرتمند هر مرحله می‌توان فهمید که قصد امام از ابتدا براندازی نبوده بلکه در عمل به این شکل درآمده است.

 
 
 امام خمینی از همان ابتدا به دنبال حکومت فقیه بود

دکتر سجاد چیت‌فروش به عنوان آخرین سخنران برنامه، محور اصلی اندیشه امام خمینی(ره) را اجرای احکام اسلامی با ابزار حکومت دانست. وی با اشاره به آثار منتشر شده امام خمینی قبل از سال 1348 به خصوص کتاب کشف اسرار عنوان کرد: امام از همان ابتدا به دنبال حکومت فقیه بود.

همچنین چیت‌فروش برای فهم بهتر سیره امام خمینی در دهه‌های سی و چهل بر ضرورت تمایز شرایط اجتماعی و اندیشه‌ای امام تأکید کرد.