با توجه به اینکه سرمایهگذاران بخش خصوصی حاضر به احداث پتروپالایشگاه و بیاثر کردن تحریم نفتی هستند، چرا سیاستهای دولت در جهت فعال نگه داشتن کارکرد تحریمهای نفتی آمریکا علیه ایران است؟
به گزارش شهدای ایران، تمرکز بر خامفروشی نفت و بیتوجهی به ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه و تولید و صادرات فرآوردههای نفتی با ارزش افزوده بیشتر یکی از غفلتهایی است که در طول سالیان پس از انقلاب صورت گرفته است. دشمن نیز با استفاده از این نقطه ضعف و با اعمال تحریمهای نفتی به راحتی فروش نفت را دچار محدودیتهای جدی کرده است.
دلیل اثرگذاری تحریمهای نفتی بر اقتصاد ایران، اصرار دولتها به خامفروشی نفت و خرج درآمدهای نفتی در بودجه دولت بوده است. در نتیجه یکی از راهکارهای اصولی برای بیاثر کردن تحریمهای نفتی، رهایی از خامفروشی نفت و حرکت به سمت توسعه پتروپالایشگاهها و صادرات فرآوردههای نفتی با ارزش افزوده بیشتر میباشد.
این راهبرد حتی در شرایط غیرتحریمی نیز توصیه میشود زیرا با توسعه پتروپالایشگاهها هم ارزش افزوده بیشتری در کشور ایجاد میشود و هم اشتغالزایی فراوانی را به همراه دارد که در صورت توسعه پارکهای شیمیایی ذیل پتروپالایشگاهها، ارزش افزوده و اشتغالزایی چندین و چند برابر خواهد شد.
*تاکید رهبر معظم انقلاب به اجرای راهبرد بیاثر کردن تحریمهای نفتی
در این بین اما سازمان برنامه و بودجه در واکنش به پیگیری رسانهها در خصوص استنکاف از اجرای قانون پتروپالایشگاهها همچنان اعطای مجوز تنفس خوراک و شروع احداث پتروپالایشگاهها را به آینده حواله میکند. این رویگردانی از اجرای قانون باعث ایجاد تعلل طولانی مدت و سرگردانی شرکتهای سرمایهگذار در این طرحها و در نهایت عدمالنفع کشور شده است.
سازمان برنامه طبق عادت رایج سایر دولتمردان اجرای چنین ابرپروژههایی را به وجود یا عدم وجود تحریمهای نفتی گره زده است و به عدم قطعیت در خصوص میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی طی سالهای اخیر به دلیل تحریمها اشاره کرده است. این برخلاف بیانات مقام معظم رهبری در دیدار تولیدکنندگان در سال 1398 است که فرمودند: «این تحریم فعلاً خواهد بود؛ اینکه کسی امید ببندد به اینکه حالا یک سال دیگر، دو سال دیگر این تحریم تمام میشود، خیال باطل است. ما برای نجات اقتصاد کشور، چشممان را، امیدمان را نبندیم به اینکه حالا کِی بشود این تحریم برداشته بشود یا این شخص نباشد یا آن جمع نباشد یا این کشور چنین بکند، نه؛ اینها تأثیری ندارد، این تحریم هست ... مصونسازی کشور در مقابل تحریم، یک راهبرد است، باید کاری کرد که ما در مقابل تحریم آسیبپذیر نباشیم»
بنابراین دولتمردان و سازمان برنامه و بودجه باید شرایط کشور را در شرایط تحریمی در نظر بگیرند و با کمک به اجرای چنین قوانینی به خنثیسازی تحریمها کمک کنند و برای نفت خام و میعانات بلااستفاده به دلیل تحریمها برنامهریزی داشته باشد.
در این بین اما سازمان برنامه و بودجه در واکنش به پیگیری رسانهها در خصوص استنکاف از اجرای قانون پتروپالایشگاهها همچنان اعطای مجوز تنفس خوراک و شروع احداث پتروپالایشگاهها را به آینده حواله میکند. این رویگردانی از اجرای قانون باعث ایجاد تعلل طولانی مدت و سرگردانی شرکتهای سرمایهگذار در این طرحها و در نهایت عدمالنفع کشور شده است.
سازمان برنامه طبق عادت رایج سایر دولتمردان اجرای چنین ابرپروژههایی را به وجود یا عدم وجود تحریمهای نفتی گره زده است و به عدم قطعیت در خصوص میزان صادرات نفت خام و میعانات گازی طی سالهای اخیر به دلیل تحریمها اشاره کرده است. این برخلاف بیانات مقام معظم رهبری در دیدار تولیدکنندگان در سال 1398 است که فرمودند: «این تحریم فعلاً خواهد بود؛ اینکه کسی امید ببندد به اینکه حالا یک سال دیگر، دو سال دیگر این تحریم تمام میشود، خیال باطل است. ما برای نجات اقتصاد کشور، چشممان را، امیدمان را نبندیم به اینکه حالا کِی بشود این تحریم برداشته بشود یا این شخص نباشد یا آن جمع نباشد یا این کشور چنین بکند، نه؛ اینها تأثیری ندارد، این تحریم هست ... مصونسازی کشور در مقابل تحریم، یک راهبرد است، باید کاری کرد که ما در مقابل تحریم آسیبپذیر نباشیم»
بنابراین دولتمردان و سازمان برنامه و بودجه باید شرایط کشور را در شرایط تحریمی در نظر بگیرند و با کمک به اجرای چنین قوانینی به خنثیسازی تحریمها کمک کنند و برای نفت خام و میعانات بلااستفاده به دلیل تحریمها برنامهریزی داشته باشد.
*یک بام و دو هوای سازمان برنامه به بهانه صیانت از منابع صندوق توسعه ملی
سازمان برنامه و بودجه در حالی خود را نگران صیانت از منابع آتی کشور در صندوق توسعه ملی میدانند که وزارت نفت تاکنون بارها به بهانه توسعه صنایع بالادستی نفت از صندوق توسعه برداشت کرده که عدد آن به حدود 23 میلیارد دلار میرسد و بخش قابل توجهی از این مبلغ هنوز بازگردانده نشده است.
اما اکنون که قرار است در جهت کاهش خامفروشی و بیاثر کردن تحریمهای نفتی به طرحهای حائز شرایط پتروپالایشی تسهیلات غیرنقد از منابع نفت تحریمی داده شود، ناگهان نگرانی بابت صیانت از منابع صندوق توسعه پیش آمده است. اگر به اساسنامه صندوق توسعه ملی توجه شود کمک به احداث پتروپالایشگاهها فرصتی برای به ریل بازگشتن صندوق توسعه ملی است، چرا که افزایش ظرفیت پتروپالایشی و ایجاد ارزش افزوده از نفت موجب تولید ثروت در کشور و اشتغالزاییهای مستقیم و غیرمستقیم میشود.
*آیا اعطای تنفس خوراک به پتروپالایشگاهها خارج از توان صندوق توسعه ملی است؟
طبق قانونِ پتروپالایشگاهها، میزان تنفس خوراک اعطایی به این واحدها از سهم 36 درصدی صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی اعطا خواهد شد. اعطای تنفس خوراک باعث جذابیت پروژههای پتروپالایشی شده و زمینه جذب سرمایههای بخش خصوصی و مردم را برای تامین مالی این واحدها فراهم میکند.
در این روش یک طرح پتروپالایشی در سال اول بهرهبرداری خوراک را به صورت رایگان دریافت میکند و در سالهای آتی هزینه خوراک دریافتی در سال اول را در قالب اقساط پرداخت خواهد کرد. با این اقدام دوره بازگشت سرمایه در این پروژهها از 8 سال به یک سال کاهش مییابد و در نتیجه با بهبود اقتصاد این طرحها زمینه جذب سرمایه مردمی فراهم میشود.
اما مسئولان دولتی میزان تنفس خوراک پیشبینی شده برای 5 طرح پتروپالایشی با خوراک نفت را خارج از توان صندوق توسعه ملی دانسته و به همین دلیل معتقدند جدول زمانبندی اعطای تنفس خوراک به طرحها به طور دقیق ارائه نشده است. البته این مشکل به راحتی قابل حل بوده و میتوان به گونهای برنامهریزی کرد که سهم تنفس خوراک نفت برای پتروپالایشگاههایی که به میزان 1.2 میلیون بشکه در روز مجوز گرفتهاند، در یک سال بیشتر از 720 هزار بشکه در روز (معادل سهم 36 درصدی صندوق توسعه ملی در صادرات 2 میلیون بشکه نفت در روز) نشود.
اگر فقط به میزان سهم صندوق توسعه یعنی سالانه 720 هزار بشکه که تقریباً معادل 3 طرح پتروپالایشی است مجوز داده شود، مدت تنفس خوراک طرحها حدود یک سال به طول میانجامد و پس از آن، در سالهای آتی صندوق توسعه علاوه بر دریافت اقساط تسهیلات دوره تنفس خوراک، از منبع درآمد پایدار فروش نفت به قیمت بینالمللی به پتروپالایشگاههای احداث شده بهرهمند میشود. این مزیت شامل حال سهم دولت از فروش نفت نیز میشود.
با توجه به اینکه ظرفیت کل طرحهای پتروپالایشی خوراک نفت در قانون حدود 1.2 میلیون بشکه در روز است (تصویر 1)، با اعطای تنفس خوراک به میزان 600 هزار بشکه به مدت دو سال، برای همیشه یک درآمد پایدار نفتی که جریان آن حتی در شرایط تحریمی نیز برای ایران برقرار خواهد بود ایجاد میشود. حال این سوال مطرح میشود که آیا سازمان برنامه و بودجه این فرصت مهم آتی صندوق توسعه ملی و دولت را در نظر نگرفته است؟
سازمان برنامه و بودجه در حالی خود را نگران صیانت از منابع آتی کشور در صندوق توسعه ملی میدانند که وزارت نفت تاکنون بارها به بهانه توسعه صنایع بالادستی نفت از صندوق توسعه برداشت کرده که عدد آن به حدود 23 میلیارد دلار میرسد و بخش قابل توجهی از این مبلغ هنوز بازگردانده نشده است.
اما اکنون که قرار است در جهت کاهش خامفروشی و بیاثر کردن تحریمهای نفتی به طرحهای حائز شرایط پتروپالایشی تسهیلات غیرنقد از منابع نفت تحریمی داده شود، ناگهان نگرانی بابت صیانت از منابع صندوق توسعه پیش آمده است. اگر به اساسنامه صندوق توسعه ملی توجه شود کمک به احداث پتروپالایشگاهها فرصتی برای به ریل بازگشتن صندوق توسعه ملی است، چرا که افزایش ظرفیت پتروپالایشی و ایجاد ارزش افزوده از نفت موجب تولید ثروت در کشور و اشتغالزاییهای مستقیم و غیرمستقیم میشود.
*آیا اعطای تنفس خوراک به پتروپالایشگاهها خارج از توان صندوق توسعه ملی است؟
طبق قانونِ پتروپالایشگاهها، میزان تنفس خوراک اعطایی به این واحدها از سهم 36 درصدی صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی اعطا خواهد شد. اعطای تنفس خوراک باعث جذابیت پروژههای پتروپالایشی شده و زمینه جذب سرمایههای بخش خصوصی و مردم را برای تامین مالی این واحدها فراهم میکند.
در این روش یک طرح پتروپالایشی در سال اول بهرهبرداری خوراک را به صورت رایگان دریافت میکند و در سالهای آتی هزینه خوراک دریافتی در سال اول را در قالب اقساط پرداخت خواهد کرد. با این اقدام دوره بازگشت سرمایه در این پروژهها از 8 سال به یک سال کاهش مییابد و در نتیجه با بهبود اقتصاد این طرحها زمینه جذب سرمایه مردمی فراهم میشود.
اما مسئولان دولتی میزان تنفس خوراک پیشبینی شده برای 5 طرح پتروپالایشی با خوراک نفت را خارج از توان صندوق توسعه ملی دانسته و به همین دلیل معتقدند جدول زمانبندی اعطای تنفس خوراک به طرحها به طور دقیق ارائه نشده است. البته این مشکل به راحتی قابل حل بوده و میتوان به گونهای برنامهریزی کرد که سهم تنفس خوراک نفت برای پتروپالایشگاههایی که به میزان 1.2 میلیون بشکه در روز مجوز گرفتهاند، در یک سال بیشتر از 720 هزار بشکه در روز (معادل سهم 36 درصدی صندوق توسعه ملی در صادرات 2 میلیون بشکه نفت در روز) نشود.
اگر فقط به میزان سهم صندوق توسعه یعنی سالانه 720 هزار بشکه که تقریباً معادل 3 طرح پتروپالایشی است مجوز داده شود، مدت تنفس خوراک طرحها حدود یک سال به طول میانجامد و پس از آن، در سالهای آتی صندوق توسعه علاوه بر دریافت اقساط تسهیلات دوره تنفس خوراک، از منبع درآمد پایدار فروش نفت به قیمت بینالمللی به پتروپالایشگاههای احداث شده بهرهمند میشود. این مزیت شامل حال سهم دولت از فروش نفت نیز میشود.
با توجه به اینکه ظرفیت کل طرحهای پتروپالایشی خوراک نفت در قانون حدود 1.2 میلیون بشکه در روز است (تصویر 1)، با اعطای تنفس خوراک به میزان 600 هزار بشکه به مدت دو سال، برای همیشه یک درآمد پایدار نفتی که جریان آن حتی در شرایط تحریمی نیز برای ایران برقرار خواهد بود ایجاد میشود. حال این سوال مطرح میشود که آیا سازمان برنامه و بودجه این فرصت مهم آتی صندوق توسعه ملی و دولت را در نظر نگرفته است؟