Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA

تحویل سال در منطقه ما از نظر اقلیمی به یك صورت است، در اقلیم های دیگر ممكن است این فصل، فصل بهار نباشد؛ ولی در این قسمت ها و این اقلیم ها، در فروردین یك تحوّلی در نظام طبیعی به وسیله اراده ذات أقدس له پیدا می شود كه درخت ها بیدار می شوند، شكوفه می كنند، رشد می كنند؛ و حالتی هم در بدن انسان پیدا می شود. این بیداری یك بیداری طبیعی است كه این را جشن می گیرند، عید به نام فروردین است.
اوّلاً این یك وصفی است مال زمین، برای ما عید محسوب نمی شود؛ چون زمین به دور آفتاب كه می گردد، هم یك حركت وضعی دارد، هم یك حركت انتقالی؛ چندین حركت دارد ! این حركت انتقالی اش باعث پیدایش سال و ماه است، آن حركت وضعی اش باعث پیدایش شب و روز است. اگر گفتند 1386، یعنی 1386 مرتبه از هجرت آن حضرت، زمین به دور آفتاب گشت؛ این 86 الآن می شود 87. معنای افزایش سال این است كه حركت زمین به دور آفتاب اضافه شد.

معیار شناخت عمر حقیقی انسان

اگر كسی بگوید من به 50 سالگی رسیدم؛ او وقتی می خواهد 50 سالگی خودش را شرح بدهد، شرح به حال متعلّق موصوف است. وقتی از او سئوال كردیم 50 ساله یعنی چه، یعنی 50 بار زمین به دور آفتاب گشت؛ تو كه بزرگ نشدی، آن حركت كرد ! تو اگر 50 قدم برداشتی، 50 تا مطلب فهمیدی، 50 تا تحوّل پیدا كردی، 50 ساله ای؛ و گرنه تو همان كودك 50 ساله ای ! زمین به دور آفتاب این مقدار گشت، نه تو كه در روی زمین زندگی می كنی ! ما تحوّلمان، بزرگی مان، رشدمان را باید به حساب حركت خودمان بیاوریم؛ نه وصف به حال متعلّق موصوف توجیه كنیم، بگوئیم چون زمین این مقدار به دور آفتاب گشت، پس من سنّم بالاست ! سن آدم برابر عقائد و اخلاق و اعمال اوست. اگر او تحوّلی در علم و عمل پیدا كرد، بله بالا آمد؛ و گرنه همان كودك چندین سال قبل است ! این یك مطلب.

« ماه مبارك رمضان »، سر آغاز تحوّل انسان

مطلب دیگر اینكه: ما هم می توانیم رشد بكنیم، هم می توانیم بزرگ بشویم، هم می توانیم تحویل سال داشته باشیم، هم می توانیم عید داشته باشیم. آنهائی كه اهل راهند، عیدشان اوّل ماه مبارك رمضان است. یعنی ماه شعبان كه دارد تمام می شود، سالشان تمام می شود؛ ماه مبارك رمضان كه شروع شد، سال جدید شروع می شود. كتاب های مرحوم ابن طاوس (ره)، این اعمال سنه را از ماه مبارك رمضان شروع می كند. اقبال سیّد اینطور است، سایر كتاب هایش هم برابر ماه مبارك رمضان است. اوّل سال، ماه مبارك رمضان است، دعاها و اعمال ماه مبارك رمضان اوّل، دعاهای ماه شعبان و اعمال ماه شعبان آخر. سال افرادی كه اهل سیر و سلوك اند از ماه مبارك رمضان شروع می شود، به ماه شعبان ختم می شود. آن بزرگواری كه گفت:
ماه شعبان مده از دست قدح كاین خورشید
از نظر تا شب عید رمضان خواهد شد (1)
می گوید: این ماه شعبان است، چند روزی بیشتر نمانده ! تمام حساب سال را در این ماه شعبان می رسند. آنها كه اهل سیر و سلوك این راه هستند، مثل مرحوم ابن طاوس، سائر بزرگان؛ اینها اوّل سالشان، فروردین شان ماه مبارك رمضان است، آخر سالشان هم ماه شعبان است، آنجا جمع بندی می كنند! ما هم می توانیم اینچنین باشیم.

بیداری طبیعت در فروردین

مطلب بعدی آن است كه در هر فروردین ای، در هر تحویل سالی بالأخره این خوابیده ها بیدار می شوند! این درخت ها خوابند، بیدار می شوند؛ این خوابیده ها كه بیدار شدند، دو تا كار می كنند؛ هم سائر خواب رفته ها را بیدار می كنند، هم مرده ها را زنده می كنند. فروردین كه شد، دو تا كار می شود؛ یكی خوابیده بیدار می شود، یكی مرده زنده می شود. خوابیده بیدار بشود، مثل این درخت ها؛ درخت ها كه نمی میرند! آنها به خواب رفتند؛ حالا یا خواب سنگین یا خواب سبك؛ بالأخره در اواخر اسفند یا اوّل فروردین بیدار می شوند و شكوفه دارند. اینها نمردند، اگر مرده بودند، باید قطع می كردند و به جای او درخت دیگر می كاشتند ! اینها خوابند و بیدار می شوند. وقتی بیدار شدند، آب می خواهند، غذا می خواهند. آب و غذای اینها همین جمادات است؛ این خاكی كه در كنار این درخت است، این مرده است، اینكه زنده نیست ! این را جذب می كند در درون خودش، وقتی این خاك جذب شد در ساختار بدنی این درخت، كم كم می شود خوشه و شاخه و میوه. پس در فروردین دو تا كار شده؛ یكی این درخت های به خواب رفته بیدار شدند، یكی اینكه اینها شروع به فعالیت كردند، این خاك ها و كودها و آب هائی كه كنارش هست و مرده است، این را می كشد و زنده می كند.
در قرآن كه دارد: خدای سبحان یحی ی الأرض(2)؛ نه یوق ظ الاشجار ! بیدار كردن درخت یك مطلب است، مرده را زنده كردن مطلب دیگر است ! اینكه فرمود: خدا یحی ی الأرض، مرده را زنده می كند، همین است ! زمین مرده است، زمین كه خواب نیست ! همین خاك به صورت برگ و میوه در می آید؛ برای اینكه یك موجودی كه خواب بود، بیدار شد؛ این همراهانش را، مجاوران را جذب كرد، اینها را زنده كرد و بیدار كرد.

بیداری حقیقی انسان در كلام امیر مؤمنان (ع)

ما همین دو تا كار را باید بكنیم؛ اوّلاً خیلی از ماها خوابیم، ما هم تمام تلاش و كوششمان این است كه كی ازفلان چیز خوشش می آید، كی چه را می پسندد و چه از ما تعریف می كند؛ همین اوضاع بچگی است كه خیلی از ماها مبتلا هستیم. اینها نشانه خواب بودن ماست! از بعضی از جهات و شئون مرده ایم؛ در بخش های عقلی مرده ایم، در بخش های اندیشه های نیمه عقلی خوابیم.
بیان نورانی حضرت امیر (ع) در نهج البلاغه این است: یا أیّها النسان ما آنسك ب هلكه نفس ك،الیس م ن نوم ك یقظ ه (3)؛ «یقظه» یعنی بیداری. فرمود: آیا شما نباید بیدار بشوید؟! آخر تا ك ی خوابید ! خیلی از ما ها حرفی كه می زنیم، حرف خواب آلود است؛ مدح و هجو ما خواب آلود است؛ از ما تعریف كردند، خوشمان می آید؛ این خواب آلود است. به دنبال پروانه كسب می رویم، فلان كار را می كنیم كه بیشتر به ما توجه كنند، این خواب آلود است !
صبح كه شد، آفتاب كه طلوع كرد، یك عدّه می گویند: آنهائی كه سحر بار كردند، رفتند؛ خوشا به حال آنها !! برای اینكه هوا خنك بود، اینها خیلی از راه افتادند. قافله هائی كه شب ها حركت می كردند در منطقه های حجاز؛ اینها معمولاً شب حركت می كردند، روز در آن گرما در بیابان ها با شتر استراحت می كردند ! فرمود: آنهائی كه شب زودتر حركت كردند، اینها زودتر به مقصد می رسند؛ دیگران اینها را ستایش می كنند كه خوب شد؛ خوشا به حال كسانی كه شب رواند یا سحر خیزند؛ وقتی صبح شد مردم آنهائی را كه اهل سیر در شبند، حمد می كنند.
پس انسان باید زودتر بیدار بشود، به راه بیفتد. فرمود: الیس م ن نوم ك یقظأ ! وقتی انسان نیمه بیدار، بیدار شد؛ آنوقت سائر قوائی كه ذات أقدس له به او داد، اینها را جذب می كند، می اندیشد، از درون خود اینها را سازماندهی می كند، زنده می كند و راه اندازی می كند؛ آنوقت چنین انسانی متحوّل می شود، این می تواند بگوید من عید دارم، من هم برای خودم فروردینی دارم ! اگر درخت بیدار شد و مرده ها را زنده كرد، من هم بیدار شدم، مرده ها را هم زنده كردم؛ هم خودم را، هم خیلی ها را !

چگونگی بهره مندی انسان در بهشت

ذیل این آیه قرآن كریم كه ذات أقدس له فرمود: یفجّ رونها تفجیراً (4)؛ مرحوم امین السلام (ره) در كتاب شریف مجمع البیان این جمله را نقل می كند كه بهشت اینطور نیست كه بهشتی تابع چشمه باشد ! در دنیا اگر كسی خواست در سفر یا حضر یك جائی زندگی بكند، می بیند كجا آب دارد، كنار آب آنجا چادر می زند یا خانه می سازد كه تابع چشمه است؛ امّا در بهشت، چشمه تابع بهشتی است ! فرمود: یفجّ رونها تفجیراً، چشمه ها را آنها منفجر می كنند؛ این باب تفعیل است! نه اینكه آنجا چشمه ای هست و این می رود آنجا بار اندازی می كند ! بلكه هر جا خودش بخواهد، چشمه را راه اندازی می كند.اگر انسان مالك چشمه شد، مالك نهر كوثر شد، مالك آن جنّاأ تجر ی م ن تحت ها الأنهار(5) شد، هر جا او بخواهد می روید.
از وجود مبارك امام رضا (ع) سئوال كردند: درباره درخت بهشتی كه وجود مبارك آدم (ع) ازآن خورد، چندین نقل است؛ كدامش درست است؟ بعضی می گویند خرماست، بعضی می گویند انگور است، بعضی می گویند گندم بود؛ كدامش درست است؟ حضرت فرمود: همه اش درست است. برای اینكه درخت بهشت مثل درخت دنیا نیست كه اگر درخت انگور بود، دیگر خرما ندهد! هر چه را بهشتی بخواهد، می دهد: لهم ما یشتهون ف یها (6) همین است ! یعنی اراده بهشتی سهم تعیین كننده ای در پیدایش و پرورش آن میوه ها دارد.

« ولایت » ، عامل بیداری انسان

اگر ما می توانیم یك چنین عالمی داشته باشیم، چرا بیدار نشویم، چرا زنده نشویم، چرا عدّه ای را بیدار نكنیم، چرا عدّه ای را زنده نكنیم، چرا به فكر وهم و خیال باشیم؟! این راه ماست، این راه تحویل و تحوّل ماست ! بنابراین زمین به دور این آفتاب می گردد، فروردین می شود سال نو؛ ما هم اگر به دور شمس « ولایت » گشتیم و دور علی و اولاد علی گشتیم، برای ما می شود عید! اینچنین نیست كه ما شمس و قمر نداشته باشیم! در ذیل آیه: و الشّمس و ضحاها. و القمر ذا تلاها (7)؛ آنجا تطبیق كردند شمس را بر وجود مبارك پیغمبر، قمر را بر وجود مبارك حضرت امیر (ع)؛ مصداق حقیقی اینها هستند، آن شمس و قمر ظاهری اش هم محفوظ است.
بنابراین اگر ما به دور شمس ولایت گشتیم، برای ما می شود عید؛ به دور قمر ولایت گشتیم، برای ما می شود عید؛ راه باز است ! و اینكه الحقّ مع علیّ یدور معه ح یث ما دار (8)؛ ما هم اگر دور این ولایت و این قرآن و این عترت حركت كنیم، در حقیقت به دور شمس گشتیم. پس ما هم می توانیم متحوّل بشویم، رشدی بكنیم، علمی پیدا بكنیم، عمل صالحی پیدا بكنیم، جامعه را ن شآء الله شاداب نگه بداریم !
بیانات حضرت آیت الله جوادی آملی (دامت بركاته) در جلسه درس اخلاق در دیدار با جمع كثیری از طلاب، دانشجویان و اقشار مختلف مردم ـ قم ؛ اسفند 1386
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) دیوان حافظ (2) حدید / 17 (3) نهج البلاغه / خ 223 (4) انسان / 6
(5) بقره / 25 (6) نحل / 57 (7) شمس / 1 و 2 (8) بحار الأنوار / 28 / 368
خوان حكمت در ماه مبارك رمضان روزهای زوج منتشر می شود.