به عقیده کارشناسان، اینستاگرام به ترویج «مصرف‌گرایی» و «مدگرایی» بویژه در بین نوجوانان و جوانان منجر شده است.
شهدای ایران: این روزها اینستاگرام پر شده از صفحات خوش‌رنگ و لعابی که ممکن است تماشای هر کدام از آنها، ساعت‌ها وقت شما را بگیرد؛ از صفحات سلبریتی‌ها گرفته تا بلاگرهایی که در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کنند. اینستاگرام به عنوان پرمخاطب‌ترین شبکه مجازی در سراسر دنیا، تأثیر قابل توجهی بر فرهنگ جوامع داشته و به آرامی در حال تغییر سبک زندگی در بین افراد سطوح مختلف جامعه است. جلوه‌های بصری در اینستاگرام یکی از دلایل اصلی محبوبیت این شبکه اجتماعی است و روزانه اطلاعات زیادی در قالب عکس و ویدئو در این فضا مبادله می‌شود؛ از اطلاعات خصوصی افراد مشهور و عادی گرفته تا آموزش خانه‌داری، آشپزی، خودآرایی، دیزاین مو و ناخن، مدل‌های لباس و... و. فعالیت در این شبکه اجتماعی اما باعث تغییراتی در سبک زندگی جامعه امروزی شده که در این گزارش تلاش کرده‌ایم به بخش‌هایی از آن بپردازیم.
به گزارش «وطن امروز»، این روزها افراد زیادی با عنوان بلاگر، کسب‌وکاری برای خود راه انداخته‌اند و از طریق خدمات ریز و درشتی که به مخاطبان ارائه می‌دهند یا تبلیغات برای اسپانسرهای خرد و کلان، درآمدزایی می‌کنند. البته در کنار این بلاگرها، هستند افرادی که به واسطه داشتن حامی مالی، فعالیت خود را توسعه داده‌اند. با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت براحتی می‌توان با موضوعاتی که در اینستاگرام بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، آشنا شد. در این میان «بیوتی بلاگر» ها و صفحات مد و استایل جایگاه ویژه‌ای دارند و گاهی اوقات تعداد دنبال‌کنندگان این صفحات به چند میلیون نفر هم می‌رسد. فرقی نمی‌کند شما وارد کدام یک از این صفحات شوید؛ با یک بار کلیک روی موضوع، صفحه جست‌وجوی شما در مراحل بعدی پیشنهادهای مشابه و جذاب‌تری برای‌تان ارائه خواهد کرد و شاید کم‌کم با دیدن این صفحات شما هم به فکر تغییر مد و استایل خود بیفتید؛ استایل‌هایی که با فرهنگ ایرانی- اسلامی قرابتی ندارد و بیشتر سبک زندگی غربی از دریچه اینستاگرام را ترویج می‌کند؛ آن هم بدون هیچ نظارت و پیگیری جدی! استفاده از مدل‌های بی‌حجاب با تقلید از فرهنگ اروپایی و غربی در فضای اینستاگرام چه در حوزه مد و لباس و چه در حوزه آرایش و زیبایی، این روزها دیگر عادی شده و صاحبان برندهای مختلف برای توسعه کسب‌وکار خود به این روش رو آورده‌اند؛ موضوعی که باعث جابه‌جایی نظام ارزشی در جامعه شده و بتدریج در حال تغییر فرهنگ جامعه است.
* فرار از قانون برای ولنگاری بیشتر
الهه عبدی از طراحانی است که در اینستاگرام فعالیت دارد. او تئاتر خوانده اما ۲ سالی می‌شود کار طراحی لباس انجام می‌دهد. الهه پیش از این در تهران مشغول فعالیت بود، حالا اما برای توسعه کسب‌وکارش به کاشان آمده است؛ شهری که به گفته خودش در زمینه مد پایدار موفقیت‌های زیادی برای برند او به همراه داشته است. او این روزها با استفاده از الیاف طبیعی و رنگرزی سنتی کاشان لباس‌هایی ترکیبی از سنت ایران و افغانستان را با برند خودش تولید کرده و از طریق صفحه‌ای که در اینستاگرام دارد، به نقاط مختلف کشور ارسال می‌کند. عبدی در گفت‌وگو با «وطن امروز» می‌گوید: «برای تولید لباس‌های سنتی از خانم‌های مهاجر افغان کمک می‌گیرم؛ به این صورت که لباس ساده‌ای را که تولید کرده‌ایم به آنها می‌دهم و آنها با سلیقه شخصی خودشان طرح رنگ را انتخاب کرده و گلدوزی می‌کنند».
این طراح لباس از مدل‌های خانم با حجاب‌های نامتعارف برای تبلیغاتش استفاده می‌کند و با انتشار عکس‌های مختلف آنها در اینستاگرام به دنبال جذب مشتری است. او فعلا فقط فروش اینترنتی دارد اما با همراهی گروهی از همکارانش یکی از تیمچه‌های قدیمی کاشان را مرمت کرده‌اند تا استودیوی محل کار و فروش حضوری هم داشته باشند و این درحالی است که وی تاکنون برای ثبت برند لباس خود اقدام نکرده است. عبدی در این باره توضیح می‌هد: «در فضای مجازی هر چه تبلیغات بیشتر و پررنگ‌تر باشد فروش هم بالاتر می‌رود و کارها بیشتر دیده می‌شود. برند ما از اول روی پای خودش ایستاده؛ آن را ثبت نکردم، چون به نظرم ضرورتی برای این کار وجود نداشت. راستش را بخواهید نگران پروسه اداری هم بودم، چون با فعالیتی که در فضای مجازی دارم، قطعا برای ثبت برند با مشکلاتی مواجه می‌شوم».
* نابسامانی حوزه مد و لباس
فعالیت غیرقانونی در حوزه مد و لباس با برندهایی که صاحبان‌شان ناشناخته هستند در کنار عرضه پوشاک قاچاق در فضای مجازی و نبود نظارت جدی در این حوزه، موضوعی است که اعتراض دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور را هم برانگیخته است. کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور سال ۱۳۸۵ با مصوبه مجلس شورای اسلامی تشکیل شد و برای اینکه این کارگروه در ترویج فرهنگ ایرانی- اسلامی موفق عمل کند، سازمان‌ها و نهادهای مختلفی از جمله وزارت آموزش‌وپرورش، صداوسیما، وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق اصناف و... موظف شدند برای رسیدن به این هدف، همکاری‌های لازم داشته باشند. دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اما از کم‌کاری‌هایی که در این حوزه وجود دارد می‌گوید و اینکه در سال‌های گذشته همکاری قابل توجهی در این بخش‌ها شکل نگرفته است.
«سیده‌مرضیه شفاپور» در این باره در گفت‌وگو با «وطن امروز» تأکید می‌کند: «مد و لباس حوزه‌ای است که از همه طرف مورد هجمه قرار می‌گیرد و کسی هم حمایتی از آن نمی‌کند. پوشش و لباس جزو نیازهای اصلی انسان محسوب می‌شود اما یک بعد فرهنگی هم دارد که بسیار حائز اهمیت است». او با تأکید بر اینکه در حال حاضر نابسامانی‌های زیادی در این حوزه وجود دارد و این موضوع به فعالیت در فضای مجازی هم کشیده شده، خاطرنشان می‌کند: «افراد مختلفی به عنوان بلاگر در حوزه مد و لباس فعالیت می‌کنند که شامل طراحان لباس، مدل‌ها و... هستند. البته من اسم اینها را بلاگر نمی‌گذارم! این افراد تاثیرگذاران فضای مجازی هستند که فارغ از اینکه مورد وثوق ما باشند یا نه، در این فضا فعالیت می‌کنند و تاثیرگذاری زیادی هم در جامعه دارند. حالا اینکه بتوانیم از ظرفیت این تاثیرگذاران فضای مجازی در چارچوب قانون بهره گرفته و از این ظرفیت در راستای توسعه و ترویج فرهنگ ایرانی- اسلامی استفاده کنیم، بستگی به توان خودمان دارد».
* درآمدهای چند ده میلیونی از فروش برهنگی!
به نظر می‌رسد اصطلاح «تأثیرگذاران» فضای مجازی مناسب‌ترین تعبیر برای فعالان این حوزه باشد، زیرا ارائه تصویری از زندگی روزمره کاربران در کنار استفاده از سبک مد و استایل‌های جدید، باعث شده انتظارات مردم از سبک زندگی خود و آنچه در زندگی به آن دسترسی دارند افزایش یابد. به عقیده کارشناسان، اینستاگرام به ترویج «مصرف‌گرایی» و «مدگرایی» بویژه در بین نوجوانان و جوانان منجر شده و نسل جوان به دلیل زمان زیادی که در فضای مجازی سپری می‌کنند، بیشترین تأثیرپذیری را از سبک زندگی در اینستاگرام دارند. مردم اما از چرخه مالی‌ای که در زیر پوسته اینستاگرام برای این بلاگرها وجود دارد خبر ندارند. مریم مدلی است که ۱۰۰هزار دنبال‌کننده و ماهانه بیش از ۱۰۰ میلیون درآمد دارد. او می‌گوید بخشی از درآمدش حاصل مدل شدن برای برندهایی است که لباس‌شان را از طریق اینستاگرام عرضه می‌کنند و بخشی دیگر نیز محصول تبلیغاتی است که می‌گیرد و منتشر می‌کند. به یکی از این بلاگرها در دایرکت پیام می‌دهم و قیمت تبلیغات را می‌پرسم: «استوری: ۱ میلیون، پست: ۲ میلیون».
آنها اما درآمدشان برای عرضه چیست؟ لباس‌ها و استایل‌های پوششی که جز هنجارشکنی و قبح‌زدایی کارکرد دیگری ندارند. غرق شدن در سبک و سیاق زندگی مجازی و تأثیر انواع اطلاعات، تصاویر و محتوای غربی هنجارشکنانه و نامتعارف، باعث شده نسل جوان از زندگی واقعی فاصله بگیرد و حالا فعالیت آزاد صفحات مد و استایل هم امکان دسترسی آسان به پوشاک و مدهای نامتعارف را فراهم کرده است؛ موضوعی که شفاپور هم به آن اشاره می‌کند و با تأکید بر مشکلات مختلفی که در حوزه مد و لباس وجود دارد، قاچاق پوشاک و هجمه‌های فرهنگی را که از این طریق به کشور وارد می‌شود، یکی از آسیب‌های بزرگ این بخش عنوان کرده و می‌گوید: «از یک طرف عرضه پوشاک قاچاق در سایت‌های اینترنتی و فضای مجازی مشکلات زیادی به وجود آورده و از طرف دیگر بسیاری از برندها و طراحان لباس فکر می‌کنند اگر تحت نظارت کارگروه ساماندهی مد و لباس قرار بگیرند دچار محدودیت می‌شوند اما وقتی داریم می‌گوییم قانونمند شوید، منظورمان ایجاد محدودیت نیست».
شفاپور تصریح می‌کند: «باید این را به خاطر داشته باشیم که فعالیت‌های حوزه مد و لباس در فضای مجازی با جدیت دنبال می‌شود و اگر برندهایی به صورت غیرقانونی فعالیت داشته باشند، دیر یا زود توسط مراجع قانونی پیگیری شده و صفحات آنها مسدود می‌شود؛ پس بهتر است صاحبان برندها و طراحان به دنبال گرفتن مجوزهای لازم باشند. البته باید ابتدا مزایای فعالیت در بستر قانون برای فعالان این حوزه تشریح شود، برای همین به دنبال گرفتن مجوزهای لازم برای تشکیل جلسه با تأثیرگذاران این حوزه در بخش‌های مختلف هستیم. در گذشته هم در جشنواره‌های مختلف از برخی برندهایی که در فضای مجازی فعالیت غیرقانونی داشتند برای حضور در مراسم‌های رسمی دعوت کردیم و اکثر آنها بعد از حضور در فضای حقیقی به دنبال گرفتن مجوزهای لازم بودند». این کار مزایای زیادی هم برای صاحبان برندها دارد؛ برای مثال مالکیت معنوی آثارشان ثبت شده و کد شیما دریافت می‌کنند، علاوه بر این از مالیات هم معاف شده و می‌توانند در کنار فعالیت در فضای مجازی، در فضای حقیقی و رویدادهای مهم ملی و بین‌المللی هم حضور داشته باشند.
* چرخه بزرگ اقتصادی صنعت مد و لباس
عکاسی مدلینگ یکی دیگر از موضوعاتی است که در این حوزه مورد توجه قرار گرفته و کاربران عادی در کنار فعالان این حوزه به انتشار عکس‌های مختلف می‌پردازند و به نظر می‌رسد این روزها اینستاگرام همه را به مدل تبدیل کرده است و البته برای بعضی‌ها سود خوبی هم دارد!
پژمان یکی از عکاسانی است که در زمینه عکاسی مدلینگ فعالیت دارد. او در گفت‌وگو با «وطن امروز» می‌گوید: تعرفه عکاس‌های مدلینگ متفاوت است، از ۱۰ هزار تومان داریم تا ۱۰۰ و ۱۵۰ هزار تومان. بعضی‌ها برای صفحه شخصی‌شان عکس می‌گیرند و بعضی‌ها هم برای کسب‌وکاری که دارند. گاهی با سالن‌های زیبایی برای عکاسی از مدل‌های عروس به صورت پروژه‌ای قرارداد می‌بندیم که هزینه مدل بر عهده خودشان است.
او نمونه کارها را در صفحه شخصی اینستاگرامش که بیش از ۱۱۰ هزار دنبال‌کننده دارد هم منتشر کرده و درباره اینکه بیشتر عکس‌ها برخلاف قوانین و فرهنگ جامعه هستند، توضیح می‌دهد: «بالاخره ما هم از این راه درآمد کسب می‌کنیم، تا به حال هم مشکلی پیش نیامده و کسی هم معترض نشده است». او البته می‌گوید جزو کم‌درآمدهاست و افرادی که استودیو و امکانات خوبی دارند، درآمدهای بالایی از عکاسی مدلینگ کسب می‌کنند.
با وجود بی‌قیدی‌ای که این عکاس به آن معترف است، اردیبهشت‌ماه امسال بود که معاون اجتماعی پلیس فتای ناجا با تأکید بر ناهنجاری‌های برخی کاربران در فضای مجازی، اعلام کرد: «کشف حجاب در فضای مجازی به علت اینکه در زیرمجموعه ناهنجاری‌ها قرار می‌گیرد، تخلف محسوب می‌شود». بر اساس تأکید این مقام انتظامی، در فضای مجازی هیچ تفاوتی میان افراد پرطرفدار و افرادی که فالوئرهای کمتری دارند، وجود ندارد. هر شخصی که در فضای مجازی مرتکب تخلف شود و موارد فوق را رعایت نکند به عنوان مجرم شناخته خواهد شد.
«طراح‌ها» و «مزون‌دارها»، «سرمایه‌گذاران»، «استایلیت‌ها»، «مدل‌ها»، «استودیوها و عکاس‌های مدلینگ» و حتی «مانکن‌های خیابانی» حالا یک صنعت اقتصادی یکپارچه و زنجیره‌ای پرسود را تشکیل می‌دهند که درآمد خود را از ایجاد ناهنجاری و قبح‌شکنی در جامعه کسب می‌کنند و اینستاگرام بستری است که آنها با دیده شدن در آن کار خود را توسعه می‌دهند.
