وقتی روز قیامت شود، خداوند رحمتش را پراکنده سازد، تا آنجا که ابلیس نیز در آن طمع کند.
شهدای ایران: به خواست خدای متعال، در ماه مبارک رمضان، همه روزه مجموعه‌ای از احادیث موضوعی اهل‌بیت علیهم‌السلام با نام «ره‌توشه معرفت» تقدیم مخاطبین می‌شود. امیدواریم از نظرات و پیشنهادهای سازنده‌تان برخوردار شویم.
*اهمیت و گستردگی رحمت خدا:
1. عامل دوری از خسران اخروی: «فَلَولا فَضلُ اللهِ عَلَیکُم وَ رَحمَتُهُ لَکُنْتُمْ مِنَ الخَاسِرینَ»؛ (1) «اگر فضل و رحمت خداوند نسبت به شما نبود هر آینه از زیانکاران بودید.»
2. درخواست از فضل خدا: «وَ اسئَلُوا اللهَ مِنْ فَضلِهِ»؛ (2) «از فضل خدا درخواست کنید.»
3. گستردگی فضل خدا: قال الصادق علیه السلام: «إذا کانَ یومَ القِیامَةِ نَشَرَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی رَحمَتَهُ حَتَّی یطمَعَ إبلِیسُ فِی رَحمَتِهِ (3) ؛ وقتی روز قیامت شود، خداوند رحمتش را پراکنده سازد، تا آنجا که ابلیس نیز در آن طمع کند.»
من نکردم خلق تا سودی کنم
بلکه تا بر بندگان جودی کنم
امیدواری به فضل خدا:
1. امیدواری به همراه عمل صالح: «وَ مَنْ کانَ یرْجُو لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیعْمَلْ عَمَلاً صَالِحاً وَ لایشرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أحَداً»؛ (4) «و هر کس دیدار پروردگارش را آرزو دارد پس باید عمل صالح انجام دهد و در پرستش او هیچ کس را شریک نگرداند.»
2. نا امیدی، مرز کفر به خدا: «إنَّهُ لاییأَسُ مِنْ رَوْحِ اللهِ إلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ»؛ (5) «به درستی که جز گروه کافران از رحمت خدا ناامید نمی‌شوند.»
3. حدود امیدواری به رحمت خدا: عن الصادق علیه السلام أنَّهُ قالَ: «أُرْجُ اللهَ لایجْرِئُکَ عَلَی مَعاصِیهِ وَ خَفِ اللهَ خَوفاً لایؤیسُکَ مِنْ رَحْمَتِهِ؛ (6) به خدا امید داشته باش تا جائی که تو را بر گناه و نافرمانی او دلیر نکند و از خدا بترس تا جائی که تو را از رحمتش ناامید نسازد.»
شرایط امیدواری به فضل خدا:
امیر مؤمنان علیه السلام به مردی که ترس خدا بر چهرة او اثر گذاشته بود نظر کرد و فرمود: «تو را چه شده؟» عرض کرد: «از خدا می‌ترسم» فرمود: «ای بنده خدا! از گناهانت بترس و از عدل خدا بیم دار و بر حقوق بندگان خدا که بر گردنت هست، بیندیش و خود را از آنها رها ساز. همچنین از آنچه خدا تو را بر آن مکلف ساخته و اطاعتش ننموده‌ای و نافرمانیش را در آنچه تو را نهی کرده انجام داده‌ای، بترس.
اگر چنین نکرده‌ای از خدا هم ترس نداشته باش که تو به وظیفه‌ات عمل کرده‌ای و او نیز به کسی ظلم نمی‌کند و بیشتر از آنچه که کسی سزاوار است، هرگز عذاب نخواهد نمود، مگر آنکه از بدفرجامی به سبب دگرگون شدن نعمتها و مبتلا شدن بر امتحانات الهی بر حال خود بیم داشته باشی.
پس اگر بخواهی که خدا تو را از فرجام بد ایمنی بخشد بدان که هر کار خیری که به آن روی آوری از فضل خدا و توفیق از جانب اوست و به هر کار بدی که به آن دست بزنی و کیفر نبینی به سبب آن است که خدا به تو مهلت داده و کیفرت را به تأخیر انداخته تا به خود آیی و توبه نمائی تا سرانجام به عفو خدا نائل گردی. (7) »
...
[1]. بقره/64.
[2]. نساء / 32.
[3]. شیخ صدوق، الامالی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1362 ش، ص 205.
[4]. کهف/110.
[5]. یوسف/87.
[6]. بحار الانوار، ج 70، ص 384.
[7]. ضیافت نور، ص 161، به نقل از الحیات، ج 1، ص 404.
*اهمیت و گستردگی رحمت خدا:
1. عامل دوری از خسران اخروی: «فَلَولا فَضلُ اللهِ عَلَیکُم وَ رَحمَتُهُ لَکُنْتُمْ مِنَ الخَاسِرینَ»؛ (1) «اگر فضل و رحمت خداوند نسبت به شما نبود هر آینه از زیانکاران بودید.»
2. درخواست از فضل خدا: «وَ اسئَلُوا اللهَ مِنْ فَضلِهِ»؛ (2) «از فضل خدا درخواست کنید.»
3. گستردگی فضل خدا: قال الصادق علیه السلام: «إذا کانَ یومَ القِیامَةِ نَشَرَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی رَحمَتَهُ حَتَّی یطمَعَ إبلِیسُ فِی رَحمَتِهِ (3) ؛ وقتی روز قیامت شود، خداوند رحمتش را پراکنده سازد، تا آنجا که ابلیس نیز در آن طمع کند.»
من نکردم خلق تا سودی کنم
بلکه تا بر بندگان جودی کنم
امیدواری به فضل خدا:
1. امیدواری به همراه عمل صالح: «وَ مَنْ کانَ یرْجُو لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیعْمَلْ عَمَلاً صَالِحاً وَ لایشرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أحَداً»؛ (4) «و هر کس دیدار پروردگارش را آرزو دارد پس باید عمل صالح انجام دهد و در پرستش او هیچ کس را شریک نگرداند.»
2. نا امیدی، مرز کفر به خدا: «إنَّهُ لاییأَسُ مِنْ رَوْحِ اللهِ إلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ»؛ (5) «به درستی که جز گروه کافران از رحمت خدا ناامید نمی‌شوند.»
3. حدود امیدواری به رحمت خدا: عن الصادق علیه السلام أنَّهُ قالَ: «أُرْجُ اللهَ لایجْرِئُکَ عَلَی مَعاصِیهِ وَ خَفِ اللهَ خَوفاً لایؤیسُکَ مِنْ رَحْمَتِهِ؛ (6) به خدا امید داشته باش تا جائی که تو را بر گناه و نافرمانی او دلیر نکند و از خدا بترس تا جائی که تو را از رحمتش ناامید نسازد.»
شرایط امیدواری به فضل خدا:
امیر مؤمنان علیه السلام به مردی که ترس خدا بر چهرة او اثر گذاشته بود نظر کرد و فرمود: «تو را چه شده؟» عرض کرد: «از خدا می‌ترسم» فرمود: «ای بنده خدا! از گناهانت بترس و از عدل خدا بیم دار و بر حقوق بندگان خدا که بر گردنت هست، بیندیش و خود را از آنها رها ساز. همچنین از آنچه خدا تو را بر آن مکلف ساخته و اطاعتش ننموده‌ای و نافرمانیش را در آنچه تو را نهی کرده انجام داده‌ای، بترس.
اگر چنین نکرده‌ای از خدا هم ترس نداشته باش که تو به وظیفه‌ات عمل کرده‌ای و او نیز به کسی ظلم نمی‌کند و بیشتر از آنچه که کسی سزاوار است، هرگز عذاب نخواهد نمود، مگر آنکه از بدفرجامی به سبب دگرگون شدن نعمتها و مبتلا شدن بر امتحانات الهی بر حال خود بیم داشته باشی.
پس اگر بخواهی که خدا تو را از فرجام بد ایمنی بخشد بدان که هر کار خیری که به آن روی آوری از فضل خدا و توفیق از جانب اوست و به هر کار بدی که به آن دست بزنی و کیفر نبینی به سبب آن است که خدا به تو مهلت داده و کیفرت را به تأخیر انداخته تا به خود آیی و توبه نمائی تا سرانجام به عفو خدا نائل گردی. (7) »
...
[1]. بقره/64.
[2]. نساء / 32.
[3]. شیخ صدوق، الامالی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1362 ش، ص 205.
[4]. کهف/110.
[5]. یوسف/87.
[6]. بحار الانوار، ج 70، ص 384.
[7]. ضیافت نور، ص 161، به نقل از الحیات، ج 1، ص 404.
