یکی از سوالاتی که در ذهن مردمی که منتخب‌شان در مجلس فوت شده است وجود دارد آن است که چه کسی باید وظایف نمایندگی آنها در مجلس را پیگیری کند؟
شهدای ایران: با درگذشت «محمدعلی رمضانی دستک» منتخب مردم آستانه اشرفیه در مجلس یازدهم در اثر ابتلا به آنفولانزا و صدمات شیمیایی ریه ناشی از جنگ تحمیلی در تاریخ 10 اسفند و همچنین «فاطمه رهبر» منتخب مردم تهران در در تاریخ 17 اسفند در اثر ابتلا به کرونا، این سوال در ایجاد شد که تکلیف ایفای وظایف نمایندگی و پیگیری مطالبات مردم حوزه‌های انتخابیه مذکور چه می‌شود؟
موضوع درگذشت منتخبان مجلس مسبوق به سابقه است، «محمد علی حسین زاده» از منتخبان مجلس دهم از حوزه مراغه درست چند روز پیش از افتتاحیه مجلس دهم وقتی می‌خواست خود را به جلسه ریاست مجلس با منتخبان مجلس دهم برساند در جاده تصادف کرد و دار فانی را وداع گفت.
در آن مقطع، برخی عنوان می‌کردند که نامزد بعد از منتخب مردم باید به مجلس راه یابد اما با توجه به اینکه شغل نمایندگی مردم در خانه ملت قائم به فرد است و علی‌البدلی ندارند تا در صورت بروز مشکلی آنها به مجلس راه یابند، در چنین مواقعی باید مجددا انتخابات برگزار شود تا جایگزین منتخب فقید مشخص شود و عده‌ای دیگر معتقد بود که باید همزمان با انتخابات میاندورهای، تکلیف حوزه‌های انتخابیه فاقد نماینده مشخص شود اما قانون چیز چیزی می‌گفت.
** انتخاب نماینده جایگزین تنها در انتخابات مستقل صورت می‌گیرد
طبق ماده ۴ (اصلاحی ۲۶/ ۱/ ۱۳۸۶) قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی انتخابات میاندورهای مجلس شورای اسلامی در حوزه‌های فاقد نماینده همزمان با یکی از انتخابات مذکور در اصل ششم قانون‌اساسی جمهوری اسلامی ایران انجام خواهد شد. چنانچه تعداد نمایندگان مجلس کمتر از چهار پنجم مجموع نمایندگان گردد و بیشتر از یک سال به پایان دورۀ نمایندگی باقی باشد و یا در مدت باقی‌مانده هیچ‌یک از انتخابات مذکور برگزار نگردد، انتخابات میاندورهای انجام خواهد شد.
با مراجعه به اصل ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مشخص می شود انتخاب جایگزین تنها در انتخابات مستقل صورت می‌گیرد و مرحله دوم انتخابات در دیگر حوزه‌ها نمی‌تواند شامل انتخابات میاندوره ای نیز باشد. اصل ششم تاکید دارد که در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکاء آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این ها، یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد.
در انتخابات مجلس بر خلاف انتخابات شوراها عضو علی‌البدل انتخاب نمی‌شود که در صورت فوت یا انصراف یک منتخب عضو علی‌البدل وارد مجلس شود لذا اگر منتخب جدید یک حوزه انتخابیه بعد از انتخابات و اعلام نتایج، فوت شود، برگزاری انتخابات مرحله میان دوره ای الزامی است، هر چند اعلام نظر نهایی صندوق آراء و اعتبار نامه نماینده تصویب نشده باشد.
** فرایند تشکیل هیات‌های اجرایی و نظارت زمان بر است
فرآیند انتخابات اعم از نام نویسی کاندیداها، تشکیل هیئت‌های اجرایی، هیئت‌های نظارتی و تائید کاندیداها از سوی شورای نگهبان باید در حوزه‌های انتخابیه مذکور که نمایندگانشان فوت شده‌اند باید یک به یک اجرایی شود اما چون این فرایند زمان بر است و حتی هیات‌های اجرایی و نظارتی چندین ماه قبل از برگزاری انتخابات تشکیل می‌شوند و کرونا هم در کشورمان شیوع پیدا کرده عملا امکان برگزاری دور دوم انتخابات مجلس در زمان مقرر اعلامی 29 فروردین فراهم نشده و حتی برگزاری آن در 2 شهریور هم در ابتدا رد شده و عملا پیشنهاد 21 شهریور نهایی شد.
سید اسماعیل موسوی سخنگوی و دبیر ستاد انتخابات کشور در مورد اینکه با توجه به فوت منتخب مردم آستانه اشرفیه انتخابات میاندوره ای مجلس یازدهم چه زمانی برگزار می‌شود نیز بیان داشت: این انتخابات همزمان با انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰ برگزار می شود.
محمدجواد کولیوند رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس درباره پیگیری مطالبات مردم حوزه‌های انتخابیه‌ای که نماینده‌شان فوت کرده است، اظهار داشت: مردم حوزه‌های انتخابیه‌ای که نماینده‌شان به رحمت خدا رفته مانند آستانه اشرفیه و تهران باید طبق قانون انتخاب نفر بعدی آنها باید با انتخابات بعدی یعنی همزمان با انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری در سال 1400 است تعیین خواهد شد.
**دوره دوم انتخابات میاندورهای مجلس در 21 شهریور
وی افزود: تعیین نمایندگان حوزه‌های انتخابیه‌ای که به دور دوم راه یافته‌اند طبق قانون باید 29 فروردین سال جاری مشخص می‌شد ولی به علت شیوع کرونا وزارت کشور و شورای نگهبان به این جمع‌بندی رسیدند که دوره دوم انتخابات میاندورهای مجلس در 21 شهریور ماه سال جاری برگزار شود.
رئیس کمیسیون شوراهای مجلس تصریح کرد: قانونی هم وجود دارد که اگر به طور مثال سه چهارم مجلس به دلیل بروز حوادث مختلف نمایندگانشان به رحمت خدا بروند باید مجدداً انتخابات برگزار شده و رأی‌گیری انجام شود. ولی تا سه چهارم نمایندگان مجلس مشکلی پیش نمی‌آید؛ برای مثال وقتی مردم آستانه اشرفیه به دلیل فوت نماینده‌شان در مجلس وکیلی ندارند مجمع نمایندگان استان گیلان باید یک نفر را از بین خود انتخاب کرده و او را به عنوان نماینده معین به مردم معرفی کرده و او عملاً 2 برابر دیگر نمایندگان وظیفه پیگیری مطالبات مردم حوزه انتخابیه آستانه اشرفیه را برعهده دارد تا زمانی که نماینده آنها در خردادماه سال آتی مشخص شود.
با توجه به اینکه حتماً باید یک نماینده به ایفای وظایف نمایندگی‌اش بپردازد قانون به خوبی توانسته از ظرفیت مجمع نمایندگان استانی استفاده کند تا عملا مطالبات مردم بر زمین باقی نماند؛ نکته دیگر آن است که می‌توان از این ظرفیت برای برون‌رفت از مشکلات استان استفاده بیشتری کرده و برخی اوقات برای تعیین قوانین درون استانی از مجمع مذکور بهره برد.
