شهدای ایران: خردادماه سال گذشته با حکم فرمانده معظم کل قوا، نیروی پدافند هوایی ارتش به عنوان چهارمین نیروی مستقل ارتش جمهوری اسلامی ایران تشکیل شد. طی سال‌های گذشته بحث پدافند هوایی در کشورمان شاهد رشد قابل توجهی در حوزه‌های مختلف سامانه‌های کشف و شناسایی و سامانه‌های سلاح بوده است که از جمله آنها می‌توان به سامانه‌های تلاش،‌ ۱۵ خرداد، مرصاد-۱۶، باور-۳۷۳ و ... اشاره کرد.

بدون شک دست یافتن به توان طراحی و تولید سامانه‌های پدافند هوایی در ارتفاع پست، متوسط و بلند نیازمند پشتوانه‌های عملی، پژوهشی، تحقیقاتی و صنعتی است که امروز مجموع این توانمندی‌ها در معدود کشورهایی در جهان وجود دارد. در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیز در کنار بخش‌های مختلف تحقیقاتی در صنایع دفاعی کشور، در دل نیروهای عملیاتی نیز تشکیلاتی به‌نام جهاد خودکفایی از نخستین روزهای جنگ تشکیل شده است که ماموریت خطیر تحقیقات، پژوهش و دستیابی به دانش لازم برای رفع نیازهای عملیاتی یگان‌ها را بر عهده دارد.

امیر سرتیپ دوم ستاد صمد آقامحمدی مسئول سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی پدافند هوایی است که بعدازظهر یک روز بهاری مهمان او در دفتر کارش بودیم. او در سال ۱۳۶۹ به استخدام ارتش جمهوری اسلامی ایران درآمده و در دانشگاه هوایی شهید ستاری در رشته مهندسی فرماندهی و کنترل هوایی فارغ التحصیل و در یگان‌های عملیاتی پدافند هوایی با انواع سامانه‌های ارتفاع پست، متوسط و بالا کار کرده است.

تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در رشته مدیریت امور دفاعی دافوس آجا و مقطع دکترای مدیریت دفاع ملی و دکترای مدیریت منابع انسانی و عضویت در هیئت عملی دانشگاه از دیگر مدارج علمی امیر آقامحمدی است. او اکنون در کسوت ریاست سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی پدافند هوایی ارتش مشغول خدمت است.

به بهانه رونمایی از سامانه‌های راداری «خلیج فارس» و «مراقب» که از جمله دستاوردها و سامانه‌های تولید شده توسط سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی پدافند هوایی ارتش است با امیر آقامحمدی در اولین مصاحبه او با یک رسانه به گفتگو نشسته‌ایم که متن این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:

** پدافند هوایی نقش اول را در خط مقدم ایفا می‌کند

به نظر می رسد در سال‌های گذشته موضوع پدافند از یک اهمیت خاصی برخوردار شده است؛ علت این مهم شدن پدافند هوایی چیست؟

امیر آقامحمدی: در همه تهدیدهایی که در دهه های اخیر داریم بررسی می‌کنیم، در خط مقدم همه نبردها در همه جای دنیا پدافند هوایی نقش اول را ایفا می کند. در حوزه پدافند هوایی در منطقه غرب آسیا، کشمکش ها و جنگ های بسیار مهمی اتفاق افتاده که در همه اینها،‌ نیروی هوایی و حملات هوایی در مرحله اول نسبت به سایر نیروها قرار گرفته است و مقابله با این حملات توسط پدافند هوایی صورت می‌گیرد.

در  پدافند هوایی چه در زمان صلح و چه در زمان بحران و درگیری بدون اینکه کوچکترین وقفه ای در کارمان بیفتد در حالت آمادگی کامل هستیم. پدافند هوایی در همه درگیری ها در لبه اول خط مقدم درگیری است. ما در همین جنگ‌های عراق و افغانستان شاهد بودیم که موج اول حمله توسط موشک‌های کروز و یا هواپیماهای شناسایی و جنگنده اتفاق افتاده است و کسی که می‌تواند با این حملات مقابله کند، پدافند هوایی است.

به واسطه این مدل حمله که در چند دهه شاهد آن بودیم، پدافند هوایی هم در همه جای دنیا دارای اهمیت است. در کشورمان هم چون دکترین ما دفاعی است و آغازگر هیچ جنگی نبوده و نیستیم، پدافند در همه حوزه‌های زمینی و دریایی دارای اهمیت است و خود پدافند هوایی هم آنقدر اهمیت داشت که در سال‌های گذشته فرمانده معظم کل قوا دستور تفکیک را دادند و قرارگاه پدافند هوایی تشکیل شد و در سال گذشته هم نیروی پدافند هوایی ارتش به صورت مستقل تشکیل شد.

** وارد مرحله ساخت سامانه‌های نوین شده‌ایم

حوزه ماموریتی سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی پدافند هوایی ارتش و اقداماتی که در این مجموعه دنبال می‌کنید را تشریح بفرمایید.

امیر آقامحمدی: جهاد خودکفایی یک ایده و تفکری است که توسط حضرت آقا بنا نهاده شده و این باعث افتخار است. اساس ارتش ما بر مبنای سلاح های غربی بود که پس از رفتن مستشاران آمریکایی از کشور این سلاح‌ها در حال خروج از حالت عملیاتی بود. اما پرسنل غیور ارتش در همه حوزه‌ها خصوصا در نیروی هوایی و پدافند هوایی پای کار آمدند و آنها را سرپا نگه داشتند.

این تفکر برای این بود که ما بتوانیم از سامانه‌هایمان به نحو احسن استفاده کنیم و اگر نیاز به تعمیرات دارند تعمیر بشوند و اگر نیاز به بروزرسانی دارند، به روز بشوند. جهاد در طول زمان جنگ رشد کرد و این مولود به نحو احسن انجام وظیفه کرد. رشد آن به حدی بود که ما از مرحله ساخت قطعه، وارد مرحله ساخت سامانه‌های نوین شده ایم و الان جهاد خودکفایی به یکی از بازوان تحقیقاتی و پژوهشی نیروهای مسلح در دل هر نیرویی است.

ما کارکنانی داریم که هم سبقه عملیاتی و هم سبقه تحقیقاتی دارند که بعضا تحصیلات عالی را دارند. این تفکر می تواند داخل نیرو برای تبدیل ایده به طرح و طرح به پروژه و پروژه به محصول استفاده شود و در کنار صنایع دفاعی به نحو احسن انجام وظیفه کنند. خیلی از تجهیزاتی که درون نیرو استفاده می‌شود به روزرسانی شده است. پدافند این افتخار را دارد که ارزشمندترین نیروهایش در جهاد مشغول به کار هستند و کارکنان خیلی زبده و توانمندی دارند که می‌توانند چهار مرحله ایده، طرح، پروژه و محصول را به بهترین نحو ممکن مدیریت کنند.

** شرکت‌های دانش بنیان بهترین همکاران ما هستند

 در حوزه ماموریتی سازمان جهاد اتکای شما تنها به داخل نیرو است یا عناصر دیگر مانند شرکت‌های دانش بنیان نیز دخیل هستند؟

امیر آقامحمدی: این جزو وظایف ما است که در همه پروژه‌ها بر حسب نیاز از شرکت‌های دانش بنیان استفاده کنیم. یکی از افتخارات ما این است که همیشه در کنار دانشگاه‌های رده اول کشور و در کنار شرکت های دانش بنیان کار کرده‌ایم؛ شرکت‌های دانش بنیان جزو همکاران بسیار خوبمان در همه پروژه‌ها هستند. همانگونه که می‌دانید گردش علم باعث افزایش آن می‌شود و این گردش اطلاعات با حفظ طبقه بندی و موازین امنیتی در سازمان جهاد و تحقیقات خودکفایی انجام می‌شود.

** سامانه‌های پدافندی را ده برابر ارزان‌تر از نمونه خارجی می‌سازیم

 مجموعه های جهاد در شرایطی تشکیل شدند که ضرورت‌هایی وجود داشت؛ امروز خیلی از آن زمان گذشته است و سازوکارهای متنوعی در صنایع دفاعی به وجود آمده اند، امروز کارویژه جهادها چه چیزی است؟

امیر آقامحمدی: ما با قسمت های عملیاتی در ارتباط هستیم و کارکنانی هم که در جهاد حضور دارند، سبقه‌ای از عملیات در نیرو دارند، این سبقه باعث می‌شود که ما نیازمندی نیرو را به راحتی دریافت کنیم.

بعنوان مثال یک استاد دانشگاه حتی در رده های علمی بالا، اگر بخواهد در حوزه‌ای مثل رادار یا سامانه‌های سلاح ورود پیدا کند، شاید بعضی مفاهیم برای او غریب باشد. اما حضور نفراتی که هم حوزه دانشگاهی و هم حوزه کار فنی و عملیاتی را در سرپنجه‌های نیرو لمس کرده‌اند؛ باعث می‌شود که به راحتی تبادل دانش اتفاق بیافتد و بیان نیاز به راحتی انجام شود.

یکی از مهمترین وظایف ما این است که نیاز را به راحتی از سرپنجه‌های عملیاتی بگیریم و برای محققانی که در رده‌های علمی خیلی بالا هستند و شاید با امور نظامی آشنا نیستند، آن را بیان کنیم. در همه پروژه‌ها از اساتید خبره استفاده می کنیم که یکی از وظایف ما است. کارکنانی که اینجا هستند به واسطه اینکه سالها با کارهای عملیاتی و دانشی عجین شده اند، یک توانمندی خاصی پیدا کرده اند و بزرگترین سرمایه ما هستند.

این را با بررسی می‌گویم که خیلی از سامانه‌ها را ۱۱ تا ۱۲ برابر کمتر از قیمت‌هایی که در خارج کشور وجود دارد، تولید می‌کنیم. سامانه‌ای که شاید در سال ۲۰۱۵ با چندین میلیون دلار در خارج از کشور ساخته شده را ما با ۱۰ برابر کمتر از آن در مجموعه‌مان درست می‌کنیم و این به واسطه دانشی است که نفرات ما دارند. هم دانش را بومی کرده‌ایم و هم اینکه به راحتی نیازمندی‌های مان را رفع می‌کنیم. خوشبختانه در ساختار نیروهای مسلح چارچوبی وجود دارد تا تحقیقات هدایت شود تا هم موازی کاری نشود و هم در بیت المال صرفه جویی شود.

** تولید انبوه در صنعت دفاعی صورت می‌گیرد

 حوزه کاری جهاد و تحقیقات نسبت بسیار نزدیکی با حیطه کاری صنعت دفاعی دارد، این سوال وجود دارد که چگونه این دو مجموعه موازی کاری نمی‌کنند و برآیند اقداماتشان یک کار مشترک باشد؟ هماهنگی با صنعت چگونه است؟

امیر آقامحمدی: اگر نیروهای مسلح را به یک مجموعه دانشگاهی تشبیه کنیم، همه این ایده‌های پژوهشی توسط یک کارگروه خبره‌ای کنترل و رصد می‌شود و یکی از وظایف نیروهای مسلح این است که در حوزه تحقیقات موازی کاری نداشته باشند البته همپوشانی می‌توانیم داشته باشیم اما موازی کاری خیر.

نکته بعد اینکه ما سعی می کنیم در جاهایی که اشتراک مساعی می توانیم داشته باشیم و از صنعت دفاعی حتما کمک بگیریم. خیلی از جاها ممکن است ایده و طرح برای ما باشد و اجرا از آنها باشد. در سازمان های جهاد به هیچ وجه تولید انبوه اتفاق نمی‌افتد و ما فقط طرح‌های تحقیقاتی را داریم. اگر اینجا سامانه‌ای درست شود و موفق باشد، زمینه‌های تولید آن باید در صنایع دفاعی دنبال شود و ما بعد از آن وارد طرح تحقیقاتی جدید می شویم.

وظیفه تولید بر عهده مجموعه جهاد نیست؛ مگر اینکه قطعات خاصی باشد که آن هم در تعداد مشخص توسط سازمان جهاد خودکفایی تولید می‌شود.

** قطب طراحی و تولید سامانه‌های پدافندی در منطقه هستیم

 از سامانه ها و دستاوردهای جدید چه خبر خوبی دارید؟

امیر آقامحمدی: خوشبختانه سال قبل سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی پدافند چند محصول خوب را ارائه داد که سامانه معین و ناصر بودند؛ امسال هم بحث رونمایی از رادارهای خلیج فارس و مراقب را داریم. همه تجهیزاتی که توسط پدافند استفاده می‌شود کاملا بومی است و ما بعنوان جهاد تامین کننده بخشی از این نیازها هستیم و این افتخار را داریم که در خیلی از حوزه‌های پدافندی هم بعنوان قطب محسوب می‌شویم. و میتوانیم این ادعا را داشته باشیم که در برخی حوزه‌های پدافندی در سطح منطقه و برخی هم در سطح دنیا بعنوان قطب محسوب می‌شویم؛ این را دشمنان به خوبی می‌دانند.

این اطمینان را می‌توانیم به مردم عزیزمان بدهیم که فرزندان این مرز و بوم حتی با حداقل امکانات، ما بودجه‌هایی که می‌گیریم قابل مقایسه با حتی خیلی از کشورهای منطقه نباشد صرف صنایع دفاعی مان می کنیم. به واسطه خبرگی و زبدگی نفرات توانسته ایم یک کشور در سطح اول باشیم که آسمانش به روی همه تهدیدات بسته است و در این چند سالی هم که جنگ رخ داشت امن ترین آسمان را داشتیم.

** خبرگی و زبدگی نیروهای جهاد دلیل پایین بودن هزینه‌های تحقیق و توسعه است

 معمولا R&D (تحقیق و توسعه) یکی از امور هزینه بر در کشورها است، چگونه است که کمترین هزینه را دارد؟

امیر آقامحمدی: اخلاص کارکنان خیلی مهم است؛ شاید یک فرد برای انجام کاری تحقیقاتی مبلغ بسیار بالایی را پیشنهاد بدهد، اما همین کار تحقیقاتی توسط کارکنان جهاد با مبالغ خیلی کم به صورت شبانه روزی انجام شود، اینها باعث می‌شود که ما از نظر هزینه ها خیلی صرفه جویی داشته باشیم.

نکته دوم خبرگی است که باعث می‌شود از خیلی از اشتباهات جلوگیری کنیم؛ هزینه بالای بسیاری از کارهای R&D به خاطر اشتباهات نفرات و موازی کاری است، اما خبرگی و زبدگی نفرات ما باعث صرفه جویی شده است.