به اقدامات شاخص ۱۰ دوره مجلس و رکوردداران میزان مشارکت و بیشترین رای نگاهی انداخته ایم
شهدای ایران؛ انتخابات به روز‌های داغ خود نزدیک می‌شود و با اوج گرفتن تبلیغات رسمی
کاندیدا‌های یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، شور و شوق و فضای انتخاباتی
در اغلب شهر‌های کشور حاکم شده است. در فاصله دو روز مانده به انتخابات،
نگاهی انداخته ایم به ادوار مختلف مجلس و میزان مشارکت در هر دوره را بررسی
کرده ایم. در این میان به نقش زنان در دوره‌های مختلف مجلس و رای اولی‌ها
هم پرداخته ایم که خواندنش خالی از لطف نیست. همچنین در جدولی به میزان
مشارکت، تعداد واجدین شرایط و کسی که حائز بیشترین رای در هر دوره شده است،
اشاره کردیم که در پایین صفحه آن را خواهید دید.
دوره اول - بی کفایتی بنی صدر
در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی که در آن مقطع، مجلس شورای ملی نام داشت؛ گروه‌هایی به غیر از حزب جمهوری اسلامی، نهضت آزادی ایران و جنبش مسلمانان مبارز نیز موفق به راه یابی به مجلس اول شدند. با توجه به ترکیب اعضا، می‌توان مجلس اول را متنوع‌ترین و سیاسی‌ترین مجلس در طول حیات جمهوری اسلامی تا به امروز خواند. البته این موضوع باعث بروز تنش‌ها و حتی درگیری‌های فیزیکی در مجلس شد. از جمله اقدامات مجلس اول تصویب بی کفایتی سیاسی سیدابوالحسن بنی صدر و تصویب آزادی گروگان‌های سفارت آمریکاست. درگیری‌های جنجالی مجلس اول، حمله به علی‌اکبر معین‌فر در حین ادای نطق پیش از دستور از تریبون مجلس و به هم زدن سخنرانی مهندس مهدی بازرگان بود.
دوره دوم - تصویب کلیات قانون مطبوعات
در انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی، حدود ۱۵۹۲ نفر آمادگی خود را برای کاندیداتوری اعلام و ثبت‌نام کردند که از این بین حدود ۲۶۶ نفر از داوطلبان صلاحیت‌شان توسط هیئت‌های اجرایی و شورای نگهبان رد شد و ۱۱۵ نفر هم از کاندیداتوری انصراف دادند. برگزاری انتخابات این دوره مجلس با تصرف بخش‌هایی از مناطق مرزی کشور توسط نیروهای بعثی عراق مصادف بود، ولی با این همه، انتخابات در ۱۹۳ حوزه انتخابیه برای انتخاب ۲۷۰ نماینده در موعد مقرر برگزار شد. تصویب کلیات قانون مطبوعات و آغاز به کار شورای عالی انقلاب فرهنگی از جمله مهم‌ترین مصوبات این دوره است.
دوره سوم - ارتحال حضرت امام (ره)
پذیرش قطعنامه ۵۹۸، موافقت بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی با استعفای آیت ا... منتظری از قائم مقامی رهبری، درخواست مجلس برای بازنگری در قانون اساسی، ارتحال حضرت امام خمینی (ره)، انتخاب حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی و برگزاری پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از مهم‌ترین حوادث این دوره است.
دوره چهارم - نحوه نظارت شورای نگهبان بر انتخابات
انتخابات مجلس پنجم شورای اسلامی برخلاف مجالس قبلی در اسفند ۱۳۷۴ برگزار و باز برخلاف مجالس پیشین، با کمی تاخیر در ۱۲ خرداد ۱۳۷۵ آغاز به کار کرد. یکی از بحث‌های حاشیه‌ای این دوره، بحث درباره نحوه نظارت شورای نگهبان در انتخابات بود که نهایتا به تصویب نظارت استصوابی انجامید.
دوره پنجم - رای اعتماد به همه کابینه
مجلس پنجم شورای اسلامی در شرایطی بر سر کار آمد که خطوط و جریان‌های سیاسی ایران در حال تغییر و پوست اندازی بودند. برخورد مجلس پنجم که متعلق به جناح راست بود با کابینه خاتمی، از دیگر نکات قابل ذکر است. تمام وزیران پیشنهادی دولت در مجلس رای اعتماد گرفتند و این در حالی است که دولت و مجلس از لحاظ سیاسی تفاوت‌های ماهوی بسیاری با هم داشتند. در بین ادوار مختلف مجلس تاکنون، این دوره با ۷۱.۱ درصد بیشترین مشارکت را داشته است.
دوره ششم - تحصن و استعفا
افزایش تعداد نمایندگان از ۲۷۰ به ۲۹۰ نفر براساس اصل ۶۴ قانون اساسی از مهم‌ترین اقدامات این دوره است، اما اعتراض و تحصن ۱۳۹ نماینده به رد صلاحیت خود یا همکاران خود که منجر به استعفای فقط چهار نماینده شد هم از اتفاقات مهم این دوره بود که مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفت. شاید نمادین‌ترین موضوع مربوط به مجلس ششم، پناهندگی بسیاری از چهره‌های جنجال آفرین آن دوره به دامان بیگانه در سال‌های بعد بود!
دوره هفتم - طرح تثبیت قیمت‌ها
در این دوره محل مجلس شورای اسلامی براساس یکی از مصوبه‌های مجلس ششم از محل مجلس سابق (معروف به مجلس سنا) در آبان ماه سال ۱۳۸۳ به بهارستان انتقال یافت. همچنین در این دوره، رای‌گیری از حالت «قیام و قعود» به صورت الکترونیکی تغییر کرد. مجلس هفتم نیز با ۱۴ کمیسیون دایمی فعالیت می‌کرد. یکی از مصوبات جنجالی مجلس هفتم، طرح تثبیت قیمت‌ها بود که بر اساس آن، دولت وقت را از افزایش تدریجی قیمت برخی اقلام یارانه دار، همچون سوخت و کالا‌های عمومی منع می‌کرد.
دوره هشتم - رای اعتماد به اولین وزیر زن
برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، یک زن توانست به عنوان وزیر از مجلس رای اعتماد بگیرد. مرضیه وحید دستجردی در این دوره به عنوان وزیر بهداشت موفق به دریافت رای اعتماد نمایندگان شد. البته این دوره در بین ادوار مختلف کمترین آمار مشارکت را داشت و تنها ۵۱ درصد واجدان شرایط رای دادند. در تهران هم درصد مشارکت تنها ۳۰ درصد بود. در طول مجلس هشتم چهار نفر از نمایندگان دار فانی را وداع گفتند.
دوره نهم - سوال از رئیس جمهور
انتخابات مجلس نهم، برخلاف جوسازی رسانه‌های غربی، با حضور پر شور مردم همراه شد. حضور شورانگیزی که توانست مشارکت ۶۴.۲ درصدی واجدان شرایط در انتخابات را به ثبت برساند. در این دوره و در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ برای اولین بار در تاریخ کشورمان جلسه سوال نمایندگان مجلس از رئیس جمهور برگزار شد که حواشی زیادی هم به همراه داشت.
دوره دهم - تصویب برجام
در این دوره بیشترین میزان مشارکت به استان‌های گلستان و کهگیلویه و بویراحمد به ترتیب با ۸۱ درصد و ۸۰ درصد اختصاص دارد. بعد از استان تهران با حدود ۵۰ درصد مشارکت، کردستان هم با ۵۳.۳ درصد کمترین مشارکت را داشت. شاید بتوان مهم‌ترین اقدام نمایندگان در این دوره را تصویب برجام دانست.
دوره یازدهم - به امید مجلسی پر تلاش
واجدان شرایط شرکت در انتخابات دوم اسفند ماه، ۵۷ میلیون و ۹۱۸ هزار نفر هستند که از این تعداد دو میلیون و ۹۳۱ هزار نفر رأی اولی محسوب می‌شوند. همین تعداد افراد هستند که قرار است شور انتخاباتی را پای صندوق‌های رأی بیاورند. به نظر می‌رسد در این دوره از انتخابات هم فارغ از رای دهندگان ثابت هر دو جریان باسابقه کشور، باید منتظر ماند و دید این رأی اولی‌ها هستند که شور را پای صندوق‌های رأی می‌آورند یا رأی خاکستری‌ها که تجربه ثابت کرده حضور یا عدم حضورشان سرنوشت پیروزی یا شکست طیف‌های سیاسی حاضر در عرصه رقابت را مشخص کرده است.
حضور زنان در مجلس
در دوره اول چهار زن توانستند در بین دیگر کاندیدا‌ها حائز میزان لازم آرا برای رسیدن به مجلس شوند. چهار زنی که پای ثابت تا دوره سوم مجلس هم بودند.
در مجلس چهارم با این که تعداد نمایندگان کاهش یافت، اما تعداد زنان نماینده افزایش داشت و به ۹ نفر رسید.
مجلس پنجم با ۱۴ نماینده زن از نظر شمار نمایندگان زن، دومین رتبه را در بین ادوار مختلف مجلس داشته است.
مجالس ششم و هفتم با ۱۳ نماینده زن در مقام دوم از نظر تعداد نمایندگان زن قرار دارند.
در مجلس هشتم تعداد نمایندگان زن به هشت نفر کاهش یافت؛ در حالی که تعداد کل نمایندگان از ۲۸۹ نفر در مجلس هفتم به ۲۹۱ نماینده افزایش یافته بود.
در دوره نهم مجلس هم تنها ۹ زن در مجلس صاحب کرسی شدند.
مجلس پنجم با ۱۷ نماینده زن از نظر شمار نمایندگان زن رکورددار مجلس‌های پس از انقلاب است.
سن رای دادن در ادوار مختلف
در انتخابات عده‌ای را به نام «رای اولی‌ها» می‌شناسیم. رای اولی‌ها در اصل جوان‌هایی هستند که به سن تکلیف برای رای دادن رسیده‌اند و برای نخستین بار پای صندوق رای می‌آیند و رای می‌دهند. سن رای دهندگان بر اساس مصوبه شورای انقلاب و نخستین قانون انتخابات مجلس در سال ۶۲ که تا انتخابات مجلس پنجم حاکم بود، ۱۶ سال در نظر گرفته شده بود. با اصلاحیه سال ۷۸ سن رای دهندگان به ۱۵ سال تغییر کرد و انتخابات مجالس ششم و هفتم با این شرایط برگزار شد.
اما بر اساس اصلاحیه‌ای که سال ۸۵ در مجلس هفتم بر قانون انتخابات صورت گرفت، سن رای دهندگان متناسب با اصلاحات قوانین انتخابات ریاست جمهوری و شورا‌ها به یکباره به ۱۸ سال افزایش یافت تا به گفته نمایندگان «تعقل» در انتخاب بیشتر شود. به همین دلیل بود که شمار کسانی که حق رای داشتند در انتخابات مجلس هشتم، کمتر از انتخابات مجلس هفتم شد و میزان مشارکت نیز کاهش یافت.
منبع:خراسان
دوره اول - بی کفایتی بنی صدر
در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی که در آن مقطع، مجلس شورای ملی نام داشت؛ گروه‌هایی به غیر از حزب جمهوری اسلامی، نهضت آزادی ایران و جنبش مسلمانان مبارز نیز موفق به راه یابی به مجلس اول شدند. با توجه به ترکیب اعضا، می‌توان مجلس اول را متنوع‌ترین و سیاسی‌ترین مجلس در طول حیات جمهوری اسلامی تا به امروز خواند. البته این موضوع باعث بروز تنش‌ها و حتی درگیری‌های فیزیکی در مجلس شد. از جمله اقدامات مجلس اول تصویب بی کفایتی سیاسی سیدابوالحسن بنی صدر و تصویب آزادی گروگان‌های سفارت آمریکاست. درگیری‌های جنجالی مجلس اول، حمله به علی‌اکبر معین‌فر در حین ادای نطق پیش از دستور از تریبون مجلس و به هم زدن سخنرانی مهندس مهدی بازرگان بود.
دوره دوم - تصویب کلیات قانون مطبوعات
در انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی، حدود ۱۵۹۲ نفر آمادگی خود را برای کاندیداتوری اعلام و ثبت‌نام کردند که از این بین حدود ۲۶۶ نفر از داوطلبان صلاحیت‌شان توسط هیئت‌های اجرایی و شورای نگهبان رد شد و ۱۱۵ نفر هم از کاندیداتوری انصراف دادند. برگزاری انتخابات این دوره مجلس با تصرف بخش‌هایی از مناطق مرزی کشور توسط نیروهای بعثی عراق مصادف بود، ولی با این همه، انتخابات در ۱۹۳ حوزه انتخابیه برای انتخاب ۲۷۰ نماینده در موعد مقرر برگزار شد. تصویب کلیات قانون مطبوعات و آغاز به کار شورای عالی انقلاب فرهنگی از جمله مهم‌ترین مصوبات این دوره است.
دوره سوم - ارتحال حضرت امام (ره)
پذیرش قطعنامه ۵۹۸، موافقت بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی با استعفای آیت ا... منتظری از قائم مقامی رهبری، درخواست مجلس برای بازنگری در قانون اساسی، ارتحال حضرت امام خمینی (ره)، انتخاب حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی و برگزاری پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از مهم‌ترین حوادث این دوره است.
دوره چهارم - نحوه نظارت شورای نگهبان بر انتخابات
انتخابات مجلس پنجم شورای اسلامی برخلاف مجالس قبلی در اسفند ۱۳۷۴ برگزار و باز برخلاف مجالس پیشین، با کمی تاخیر در ۱۲ خرداد ۱۳۷۵ آغاز به کار کرد. یکی از بحث‌های حاشیه‌ای این دوره، بحث درباره نحوه نظارت شورای نگهبان در انتخابات بود که نهایتا به تصویب نظارت استصوابی انجامید.
دوره پنجم - رای اعتماد به همه کابینه
مجلس پنجم شورای اسلامی در شرایطی بر سر کار آمد که خطوط و جریان‌های سیاسی ایران در حال تغییر و پوست اندازی بودند. برخورد مجلس پنجم که متعلق به جناح راست بود با کابینه خاتمی، از دیگر نکات قابل ذکر است. تمام وزیران پیشنهادی دولت در مجلس رای اعتماد گرفتند و این در حالی است که دولت و مجلس از لحاظ سیاسی تفاوت‌های ماهوی بسیاری با هم داشتند. در بین ادوار مختلف مجلس تاکنون، این دوره با ۷۱.۱ درصد بیشترین مشارکت را داشته است.
دوره ششم - تحصن و استعفا
افزایش تعداد نمایندگان از ۲۷۰ به ۲۹۰ نفر براساس اصل ۶۴ قانون اساسی از مهم‌ترین اقدامات این دوره است، اما اعتراض و تحصن ۱۳۹ نماینده به رد صلاحیت خود یا همکاران خود که منجر به استعفای فقط چهار نماینده شد هم از اتفاقات مهم این دوره بود که مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفت. شاید نمادین‌ترین موضوع مربوط به مجلس ششم، پناهندگی بسیاری از چهره‌های جنجال آفرین آن دوره به دامان بیگانه در سال‌های بعد بود!
دوره هفتم - طرح تثبیت قیمت‌ها
در این دوره محل مجلس شورای اسلامی براساس یکی از مصوبه‌های مجلس ششم از محل مجلس سابق (معروف به مجلس سنا) در آبان ماه سال ۱۳۸۳ به بهارستان انتقال یافت. همچنین در این دوره، رای‌گیری از حالت «قیام و قعود» به صورت الکترونیکی تغییر کرد. مجلس هفتم نیز با ۱۴ کمیسیون دایمی فعالیت می‌کرد. یکی از مصوبات جنجالی مجلس هفتم، طرح تثبیت قیمت‌ها بود که بر اساس آن، دولت وقت را از افزایش تدریجی قیمت برخی اقلام یارانه دار، همچون سوخت و کالا‌های عمومی منع می‌کرد.
دوره هشتم - رای اعتماد به اولین وزیر زن
برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، یک زن توانست به عنوان وزیر از مجلس رای اعتماد بگیرد. مرضیه وحید دستجردی در این دوره به عنوان وزیر بهداشت موفق به دریافت رای اعتماد نمایندگان شد. البته این دوره در بین ادوار مختلف کمترین آمار مشارکت را داشت و تنها ۵۱ درصد واجدان شرایط رای دادند. در تهران هم درصد مشارکت تنها ۳۰ درصد بود. در طول مجلس هشتم چهار نفر از نمایندگان دار فانی را وداع گفتند.
دوره نهم - سوال از رئیس جمهور
انتخابات مجلس نهم، برخلاف جوسازی رسانه‌های غربی، با حضور پر شور مردم همراه شد. حضور شورانگیزی که توانست مشارکت ۶۴.۲ درصدی واجدان شرایط در انتخابات را به ثبت برساند. در این دوره و در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ برای اولین بار در تاریخ کشورمان جلسه سوال نمایندگان مجلس از رئیس جمهور برگزار شد که حواشی زیادی هم به همراه داشت.
دوره دهم - تصویب برجام
در این دوره بیشترین میزان مشارکت به استان‌های گلستان و کهگیلویه و بویراحمد به ترتیب با ۸۱ درصد و ۸۰ درصد اختصاص دارد. بعد از استان تهران با حدود ۵۰ درصد مشارکت، کردستان هم با ۵۳.۳ درصد کمترین مشارکت را داشت. شاید بتوان مهم‌ترین اقدام نمایندگان در این دوره را تصویب برجام دانست.
دوره یازدهم - به امید مجلسی پر تلاش
واجدان شرایط شرکت در انتخابات دوم اسفند ماه، ۵۷ میلیون و ۹۱۸ هزار نفر هستند که از این تعداد دو میلیون و ۹۳۱ هزار نفر رأی اولی محسوب می‌شوند. همین تعداد افراد هستند که قرار است شور انتخاباتی را پای صندوق‌های رأی بیاورند. به نظر می‌رسد در این دوره از انتخابات هم فارغ از رای دهندگان ثابت هر دو جریان باسابقه کشور، باید منتظر ماند و دید این رأی اولی‌ها هستند که شور را پای صندوق‌های رأی می‌آورند یا رأی خاکستری‌ها که تجربه ثابت کرده حضور یا عدم حضورشان سرنوشت پیروزی یا شکست طیف‌های سیاسی حاضر در عرصه رقابت را مشخص کرده است.
حضور زنان در مجلس
در دوره اول چهار زن توانستند در بین دیگر کاندیدا‌ها حائز میزان لازم آرا برای رسیدن به مجلس شوند. چهار زنی که پای ثابت تا دوره سوم مجلس هم بودند.
در مجلس چهارم با این که تعداد نمایندگان کاهش یافت، اما تعداد زنان نماینده افزایش داشت و به ۹ نفر رسید.
مجلس پنجم با ۱۴ نماینده زن از نظر شمار نمایندگان زن، دومین رتبه را در بین ادوار مختلف مجلس داشته است.
مجالس ششم و هفتم با ۱۳ نماینده زن در مقام دوم از نظر تعداد نمایندگان زن قرار دارند.
در مجلس هشتم تعداد نمایندگان زن به هشت نفر کاهش یافت؛ در حالی که تعداد کل نمایندگان از ۲۸۹ نفر در مجلس هفتم به ۲۹۱ نماینده افزایش یافته بود.
در دوره نهم مجلس هم تنها ۹ زن در مجلس صاحب کرسی شدند.
مجلس پنجم با ۱۷ نماینده زن از نظر شمار نمایندگان زن رکورددار مجلس‌های پس از انقلاب است.
سن رای دادن در ادوار مختلف
در انتخابات عده‌ای را به نام «رای اولی‌ها» می‌شناسیم. رای اولی‌ها در اصل جوان‌هایی هستند که به سن تکلیف برای رای دادن رسیده‌اند و برای نخستین بار پای صندوق رای می‌آیند و رای می‌دهند. سن رای دهندگان بر اساس مصوبه شورای انقلاب و نخستین قانون انتخابات مجلس در سال ۶۲ که تا انتخابات مجلس پنجم حاکم بود، ۱۶ سال در نظر گرفته شده بود. با اصلاحیه سال ۷۸ سن رای دهندگان به ۱۵ سال تغییر کرد و انتخابات مجالس ششم و هفتم با این شرایط برگزار شد.
اما بر اساس اصلاحیه‌ای که سال ۸۵ در مجلس هفتم بر قانون انتخابات صورت گرفت، سن رای دهندگان متناسب با اصلاحات قوانین انتخابات ریاست جمهوری و شورا‌ها به یکباره به ۱۸ سال افزایش یافت تا به گفته نمایندگان «تعقل» در انتخاب بیشتر شود. به همین دلیل بود که شمار کسانی که حق رای داشتند در انتخابات مجلس هشتم، کمتر از انتخابات مجلس هفتم شد و میزان مشارکت نیز کاهش یافت.
منبع:خراسان
