کارگردان مستند "خط نورانی" مسیر سختی را برای ساخت مستند شهید حسن طهرانی‌مقدم بر سر راه داشت یکی از این مشکلات مسائل امنیتی بود که تصمیم گرفت شخصیتی را وارد فیلم کند و مستند داستانی شود.
شهدای ایران؛ مستند زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم پدر موشکی ایران در سینما حقیقت به نمایش
درآمد. از نکات جالب توجه درباره این فیلم، حضور همسر و فرزندان این شهید
گرامی در مراسم نمایش «خط نورانی» بود؛ اما در کنار مصاحبه‌ها و حقیقت‌ها،
ترجیح داد به دلیل مسائل امنیتی، مستند را داستانی روی پرده ببرد.
الهام حیدری، همسر شهید طهرانی مقدم درباره چگونگی آغاز پروسه ساخت مستند «خط نورانی» گفت کارگردان مستند دو سال پیش پیشنهاد ساخت مستند «خط نورانی» را مطرح کرد و در جلسه‌ای دو ساعته از اهداف و موضوعات مدنظر خود برای ساخت این مستند گفتند. در نهایت تصمیم بر آن شد که این مستند درباره زندگی شهید طهرانی مقدم ساخته شود.
او تأکید دارد که روح داشتن یکی از برگ‌های برنده فیلم‌های مستند است که در سایر ژانرهای سینمایی به ندرت مشاهده می‌کنیم؛ برای ساخت مستند درباره شهید طهرانی مقدم بزرگواران بسیاری به ما مراجعه کردند اما متاسفانه خروجی چندان مطلوبی نداشته است، دلیل این اتفاق را نمی‌دانم اما در منزل ما به روی دوستان باز بود و خواستیم این اتفاق رخ دهد اما نتیجه مثبتی نداشت. "خط نورانی" خوشبختانه فرآیند خوبی را طی کرد و نتیجه مناسبی هم در بر داشت.
این پرتره حقیقت در سینما حقیقت به شهید حسن طهرانی‌مقدم برمی‌گردد و نادر فرجی کارگردانش اهل تبریز است. از سال 1373 کار خود را در حوزه مستندسازی و سینما شروع کرده و شاخص‌ترین مستندهایش مجموعه 6 قسمتی "خط مقدم"، "فصل ناتمام"، "تا پای جان" و "ماه بدر" است.
فرجی درباره این مستند به تسنیم گفت: مستند "خط نورانی" بر مبنای سفارش هوافضای سپاه حول شخصیت شهید حسن طهرانی‌مقدم ساخته شد. حسن طهرانی مقدم در سال 1390 به شهادت رسید. مردم پیش از شهادتش، او را به دلیل مسائل امنیتی نمی‌شناختند. در حالی که این شهید بنیانگذار توپخانه سپاه در زمان جنگ، بنیانگذار صنعت موشکی سپاه و در حقیقت عامل پیشرفت این صنعت و پدر موشکی ایران بوده‌اند و هستند.
وی افزود: مجموعه مستندهایی حول اقدامات این شهید ساخته شد، اما وقتی این مستند را به ما سفارش دادند خواستیم با رویکرد متفاوتی آن را بسازیم. بنابراین فرموده مقام معظم رهبری درباره این شهید که طهرانی مقدم یک مدیر ذاتی بود را دست مایه خود قرار دادیم.
فرجی در ادامه اظهار کرد: ما در این باره خط‌شکنی کردیم؛ چون معمولاً هنگام پرداختن به شخصیت انسان‌های بزرگ با افراد هم رتبه و بالاتر از او صحبت می‌کنند و آنها نیز حرفهایی کلی در این باره می‌زنند. اما ما در این فیلم سراغ زیردستان شهید و کسانی که سه الی چهار سال آخر عمر شهید با او از نزدیک کار می‌کردند؛ رفتیم.
وی افزود: شهید طهرانی مقدم در سه سال اخیر درگیر پروژه‌ای بودند که در آن نیز به شهادت رسیدند. ما ارتباط شهید را با همکارانش در این پروژه بررسی کردیم تا ببینیم چگونه به بیشترین بهره‌وری می‌انجامید.
این مستندساز درباره مشکلات کار خود بیان کرد: یکی از مشکلات ما این بود که به دلیل مسائل امنیتی نمی‌توانستیم چهره‌های افرادی را که با آنها مصاحبه می‌کردیم نشان دهیم. بنابراین تلاش کردیم تا با ترفندهایی آن را به جاذبه فیلم تبدیل کنیم و امیدواریم موفق شده باشیم.
وی همچنین یادآور شد: در سال 1396 تحقیقات اولیه این مستند شروع شد و با همه افراد حاضر در فیلم مصاحبه اولیه‌ای گرفته شد، بعد فیلمنامه را نوشتیم. در این مرحله به خاطر مسایل امنیتی که مانع نشان دادن چهره افراد بود یک شخصیت وارد فیلم کردیم و مستند داستانی شد.
فرجی با ذکر اینکه نویسنده فیلمنامه «اکبر شریعت» است؛ اظهار کرد: من نیز صد در صد در نوشتن فیلمنامه مداخله داشتم. تقریبا نگارش فیلمنامه، پنج الی شش ماه طول کشید و تولید نیز از پاییز 1397 آغاز شد. البته به دلیل مشکلاتی چون محذورات کاری افراد مورد مصاحبه، فیلمبرداری با تعطیلی های یک هفته یا دو هفته ای مواجه می‌شد. همچنین محل فیلمبرداری محل شهادت شهید و مکانی نظامی بود بنابراین محدودیتهایی داشت. همچنین محدودیتهایی هم در استفاده از تصاویر آرشیوی داشتیم. همین موجب شد تا تصویربرداری دو ماه و تدوین سه ماه زمان ببرد؛ در نهایت سال 1397 فیلم تمام شد. تعامل صورت گرفته با سازمان هوافضای سپاه در پیشرفت فیلم کمک کرد.
وی درباره پخش این مستند توضیح داد مستند "خط نورانی" سال گذشته در جشنواره عمار نمایش داده شد و نامزد دریافت جایزه هم شد. در سینما حقیقت برای نخستین بار شرکت کردم. این جشنواره فرصتی است تا مستندم را مخاطبان حرفه‌ای ببینندکه نظرات‌شان برایم مهم است.
این مستندساز با اشاره به اینکه خط نورانی یک مستند پرتره است؛ گفت: موضوعی که مستندساز انتخاب می‌کند یا به او سفارش می‌دهند قالب مستند را مشخص می‌کند. محدود بودن به قالب خاص، درست نیست؛ این موضوع است که نشان می‌دهد قالب چه باید باشد تا مستندساز بهتر ببیند و انتقال بدهد.
او درباره ارزیابی این جشنواره نیز اظهار داشت: چون بار اولی است که در این جشنواره حضور دارم نمی‌توانم ارزیابی از آن داشته باشم. باید در فضای جشنواره حضور یابم به ویژه این که جشنواره در این دوره تغییر مدیریت داده و کارهای جدیدی چون فروش بلیط نیز صورت گرفته است. بنابراین باید ابتدا وارد این جشنواره شوم و بعد نظرم را بگویم؛ الان هر چه بگویم پیشداوری است و درست نیست.
مستندی که همسر شهید طهرانی مقدم را منقلب کرد
یکی از مستندهایی که در روز نخست جشنواره سینما حقیقت اکران شد و در بخش جایزه آوینی قرار دارد، مستند «خط نورانی» است.
این مستند به زندگی شهید حسن طهرانی مقدم، ویژگی‌های اخلاقی وی و نبوغش در زمینه موشکی می‌پردازد. همسر شهید طهرانی مقدم با چشمان گریان سالن سینما را ترک کرد چراکه برخی صحنه‌های مستند، او را به یاد همسر شهیدش می‌انداخت. باشگاه خبرنگاران با او گفت و گویی داشت که در ادامه می خوانید.
«خط نورانی» من را یاد خاطراتم با شهید انداخت
او درباره «خط نورانی» به خبرنگار ما گفت: قسمت‌هایی از فیلم که به صورت مستند بود، من را یاد خاطراتم با شهید انداخت. کنار هم قرار دادن تصاویر واقعی خیلی جالب بود و من را منقلب کرد. همه صحنه‌ها یادآور صحنه‌های زندگی خود من بود. از سازندگان مستند تشکر می‌کنم که زحمت فراوانی کشیدند؛ واقعا اثر ارزشمندی بود. بار‌ها شد که برخی به خانه ما آمدند و تصاویری را درباره شهید طهرانی مقدم ضبط کردند، اما این تصاویر هیچگاه پخش نشد. از این بابت کمی ناراحت هستم اما مستنداتی که تا الان از شهید ساخته شده است، مانند این کار بسیار خوب و مفید بوده است.
نادر فرجی کارگردان «خط نورانی» درباره ساخت این مستند اظهار کرد: این کار از طرف نیروی هوا فضای سپاه سفارش شده بود. قبلا هم درباره این موضوع مستند کار کرده بودم و به آن مشرف بودم. وقتی «خط نورانی» به من سفارش شد با کمال میل آن را قبول کردم و با آرمان‌ها و باور‌های شهید آشنا بودم. لوکیشن ضبط مستند که پادگان شهید مدرس نام دارد، به دلیل انفجار به زمینی صاف تبدیل شده است. سعی کردم با کسانی که بازمانده حادثه بودند، در همان منطقه مصاحبه کنم. حس و حالی در حین ضبط مستند در فضای پادگان حاکم بود؛ حس و حالی که روی صحبت‌های مصاحبه شوندگان تاثیر می‌گذاشت.
این کارگردان ادامه داد: سعی کردم سخنان مصاحبه شوندگانم بدون واسطه همراه با صداقت به بیننده منتقل شود. در بخش‌هایی از تولید مستند حس می‌کردم، شهید کار را جلو می‌برد. موضوع طوری بود که ما در بخش‌هایی محدودیت داشتیم. حتی در بحث نمایش چهره برخی افراد حاضر در مستند و استفاده از آرشیو تصویری محدودیت‌های فراوانی از نظر امنیتی داشتیم. در نهایت دل را به دریا زدیم و کار را جلو بردیم؛ گفتیم پای کار برویم، ببینیم چه می‌شود.
حس می کردم شهید کار را پیش می برد
فرجی اضافه کرد: واقعا حین ضبط احساس می‌کردم، شهید طهرانی مقدم با انرژی خودش و با وجود مشکلات کار را پیش می‌برد. من به عنوان سازنده فیلم واقعا نمی‌توانم درباره کیفیت آن نظر بدهم، اما با آن ایده آلی که در ذهنم بود و ابزاری که در اختیار داشتیم، تلاش کردم کار به استاندارد‌های یک مستند خوب نزدیک شود. نمی‌توانم بگویم صد در صد همان شد که می‌خواستم، اما تا حدودی به خواسته ام رسیدم.
کارگردان مستند «خط نورانی» در پایان درباره جشنواره حقیقت گفت: حضور در جشنواره افتخار بزرگی است. جشنواره سینما حقیقت در این سال‌ها صاحب برند شده است و خوشحالم که فیلم من هم کنار مستندات دیگر در جشنواره قرار دارد.
الهام حیدری، همسر شهید طهرانی مقدم درباره چگونگی آغاز پروسه ساخت مستند «خط نورانی» گفت کارگردان مستند دو سال پیش پیشنهاد ساخت مستند «خط نورانی» را مطرح کرد و در جلسه‌ای دو ساعته از اهداف و موضوعات مدنظر خود برای ساخت این مستند گفتند. در نهایت تصمیم بر آن شد که این مستند درباره زندگی شهید طهرانی مقدم ساخته شود.
او تأکید دارد که روح داشتن یکی از برگ‌های برنده فیلم‌های مستند است که در سایر ژانرهای سینمایی به ندرت مشاهده می‌کنیم؛ برای ساخت مستند درباره شهید طهرانی مقدم بزرگواران بسیاری به ما مراجعه کردند اما متاسفانه خروجی چندان مطلوبی نداشته است، دلیل این اتفاق را نمی‌دانم اما در منزل ما به روی دوستان باز بود و خواستیم این اتفاق رخ دهد اما نتیجه مثبتی نداشت. "خط نورانی" خوشبختانه فرآیند خوبی را طی کرد و نتیجه مناسبی هم در بر داشت.
این پرتره حقیقت در سینما حقیقت به شهید حسن طهرانی‌مقدم برمی‌گردد و نادر فرجی کارگردانش اهل تبریز است. از سال 1373 کار خود را در حوزه مستندسازی و سینما شروع کرده و شاخص‌ترین مستندهایش مجموعه 6 قسمتی "خط مقدم"، "فصل ناتمام"، "تا پای جان" و "ماه بدر" است.
فرجی درباره این مستند به تسنیم گفت: مستند "خط نورانی" بر مبنای سفارش هوافضای سپاه حول شخصیت شهید حسن طهرانی‌مقدم ساخته شد. حسن طهرانی مقدم در سال 1390 به شهادت رسید. مردم پیش از شهادتش، او را به دلیل مسائل امنیتی نمی‌شناختند. در حالی که این شهید بنیانگذار توپخانه سپاه در زمان جنگ، بنیانگذار صنعت موشکی سپاه و در حقیقت عامل پیشرفت این صنعت و پدر موشکی ایران بوده‌اند و هستند.
وی افزود: مجموعه مستندهایی حول اقدامات این شهید ساخته شد، اما وقتی این مستند را به ما سفارش دادند خواستیم با رویکرد متفاوتی آن را بسازیم. بنابراین فرموده مقام معظم رهبری درباره این شهید که طهرانی مقدم یک مدیر ذاتی بود را دست مایه خود قرار دادیم.
فرجی در ادامه اظهار کرد: ما در این باره خط‌شکنی کردیم؛ چون معمولاً هنگام پرداختن به شخصیت انسان‌های بزرگ با افراد هم رتبه و بالاتر از او صحبت می‌کنند و آنها نیز حرفهایی کلی در این باره می‌زنند. اما ما در این فیلم سراغ زیردستان شهید و کسانی که سه الی چهار سال آخر عمر شهید با او از نزدیک کار می‌کردند؛ رفتیم.
وی افزود: شهید طهرانی مقدم در سه سال اخیر درگیر پروژه‌ای بودند که در آن نیز به شهادت رسیدند. ما ارتباط شهید را با همکارانش در این پروژه بررسی کردیم تا ببینیم چگونه به بیشترین بهره‌وری می‌انجامید.
این مستندساز درباره مشکلات کار خود بیان کرد: یکی از مشکلات ما این بود که به دلیل مسائل امنیتی نمی‌توانستیم چهره‌های افرادی را که با آنها مصاحبه می‌کردیم نشان دهیم. بنابراین تلاش کردیم تا با ترفندهایی آن را به جاذبه فیلم تبدیل کنیم و امیدواریم موفق شده باشیم.
وی همچنین یادآور شد: در سال 1396 تحقیقات اولیه این مستند شروع شد و با همه افراد حاضر در فیلم مصاحبه اولیه‌ای گرفته شد، بعد فیلمنامه را نوشتیم. در این مرحله به خاطر مسایل امنیتی که مانع نشان دادن چهره افراد بود یک شخصیت وارد فیلم کردیم و مستند داستانی شد.
فرجی با ذکر اینکه نویسنده فیلمنامه «اکبر شریعت» است؛ اظهار کرد: من نیز صد در صد در نوشتن فیلمنامه مداخله داشتم. تقریبا نگارش فیلمنامه، پنج الی شش ماه طول کشید و تولید نیز از پاییز 1397 آغاز شد. البته به دلیل مشکلاتی چون محذورات کاری افراد مورد مصاحبه، فیلمبرداری با تعطیلی های یک هفته یا دو هفته ای مواجه می‌شد. همچنین محل فیلمبرداری محل شهادت شهید و مکانی نظامی بود بنابراین محدودیتهایی داشت. همچنین محدودیتهایی هم در استفاده از تصاویر آرشیوی داشتیم. همین موجب شد تا تصویربرداری دو ماه و تدوین سه ماه زمان ببرد؛ در نهایت سال 1397 فیلم تمام شد. تعامل صورت گرفته با سازمان هوافضای سپاه در پیشرفت فیلم کمک کرد.
وی درباره پخش این مستند توضیح داد مستند "خط نورانی" سال گذشته در جشنواره عمار نمایش داده شد و نامزد دریافت جایزه هم شد. در سینما حقیقت برای نخستین بار شرکت کردم. این جشنواره فرصتی است تا مستندم را مخاطبان حرفه‌ای ببینندکه نظرات‌شان برایم مهم است.
این مستندساز با اشاره به اینکه خط نورانی یک مستند پرتره است؛ گفت: موضوعی که مستندساز انتخاب می‌کند یا به او سفارش می‌دهند قالب مستند را مشخص می‌کند. محدود بودن به قالب خاص، درست نیست؛ این موضوع است که نشان می‌دهد قالب چه باید باشد تا مستندساز بهتر ببیند و انتقال بدهد.
او درباره ارزیابی این جشنواره نیز اظهار داشت: چون بار اولی است که در این جشنواره حضور دارم نمی‌توانم ارزیابی از آن داشته باشم. باید در فضای جشنواره حضور یابم به ویژه این که جشنواره در این دوره تغییر مدیریت داده و کارهای جدیدی چون فروش بلیط نیز صورت گرفته است. بنابراین باید ابتدا وارد این جشنواره شوم و بعد نظرم را بگویم؛ الان هر چه بگویم پیشداوری است و درست نیست.
مستندی که همسر شهید طهرانی مقدم را منقلب کرد
یکی از مستندهایی که در روز نخست جشنواره سینما حقیقت اکران شد و در بخش جایزه آوینی قرار دارد، مستند «خط نورانی» است.
این مستند به زندگی شهید حسن طهرانی مقدم، ویژگی‌های اخلاقی وی و نبوغش در زمینه موشکی می‌پردازد. همسر شهید طهرانی مقدم با چشمان گریان سالن سینما را ترک کرد چراکه برخی صحنه‌های مستند، او را به یاد همسر شهیدش می‌انداخت. باشگاه خبرنگاران با او گفت و گویی داشت که در ادامه می خوانید.
«خط نورانی» من را یاد خاطراتم با شهید انداخت
او درباره «خط نورانی» به خبرنگار ما گفت: قسمت‌هایی از فیلم که به صورت مستند بود، من را یاد خاطراتم با شهید انداخت. کنار هم قرار دادن تصاویر واقعی خیلی جالب بود و من را منقلب کرد. همه صحنه‌ها یادآور صحنه‌های زندگی خود من بود. از سازندگان مستند تشکر می‌کنم که زحمت فراوانی کشیدند؛ واقعا اثر ارزشمندی بود. بار‌ها شد که برخی به خانه ما آمدند و تصاویری را درباره شهید طهرانی مقدم ضبط کردند، اما این تصاویر هیچگاه پخش نشد. از این بابت کمی ناراحت هستم اما مستنداتی که تا الان از شهید ساخته شده است، مانند این کار بسیار خوب و مفید بوده است.
نادر فرجی کارگردان «خط نورانی» درباره ساخت این مستند اظهار کرد: این کار از طرف نیروی هوا فضای سپاه سفارش شده بود. قبلا هم درباره این موضوع مستند کار کرده بودم و به آن مشرف بودم. وقتی «خط نورانی» به من سفارش شد با کمال میل آن را قبول کردم و با آرمان‌ها و باور‌های شهید آشنا بودم. لوکیشن ضبط مستند که پادگان شهید مدرس نام دارد، به دلیل انفجار به زمینی صاف تبدیل شده است. سعی کردم با کسانی که بازمانده حادثه بودند، در همان منطقه مصاحبه کنم. حس و حالی در حین ضبط مستند در فضای پادگان حاکم بود؛ حس و حالی که روی صحبت‌های مصاحبه شوندگان تاثیر می‌گذاشت.
این کارگردان ادامه داد: سعی کردم سخنان مصاحبه شوندگانم بدون واسطه همراه با صداقت به بیننده منتقل شود. در بخش‌هایی از تولید مستند حس می‌کردم، شهید کار را جلو می‌برد. موضوع طوری بود که ما در بخش‌هایی محدودیت داشتیم. حتی در بحث نمایش چهره برخی افراد حاضر در مستند و استفاده از آرشیو تصویری محدودیت‌های فراوانی از نظر امنیتی داشتیم. در نهایت دل را به دریا زدیم و کار را جلو بردیم؛ گفتیم پای کار برویم، ببینیم چه می‌شود.
حس می کردم شهید کار را پیش می برد
فرجی اضافه کرد: واقعا حین ضبط احساس می‌کردم، شهید طهرانی مقدم با انرژی خودش و با وجود مشکلات کار را پیش می‌برد. من به عنوان سازنده فیلم واقعا نمی‌توانم درباره کیفیت آن نظر بدهم، اما با آن ایده آلی که در ذهنم بود و ابزاری که در اختیار داشتیم، تلاش کردم کار به استاندارد‌های یک مستند خوب نزدیک شود. نمی‌توانم بگویم صد در صد همان شد که می‌خواستم، اما تا حدودی به خواسته ام رسیدم.
کارگردان مستند «خط نورانی» در پایان درباره جشنواره حقیقت گفت: حضور در جشنواره افتخار بزرگی است. جشنواره سینما حقیقت در این سال‌ها صاحب برند شده است و خوشحالم که فیلم من هم کنار مستندات دیگر در جشنواره قرار دارد.
