بیشتر از یک سال است که پرونده‌ی لغو روادید ایران با 60 کشور پیشنهادی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری روی میز معطل است و ظاهرا ارگان‌های دخیل در این موضوع، تا کنون به اجماع نظر نرسیده و به جای آن، گزینه‌های دیگری را روی میز گذاشته‌اند.
به گزارش سرویس فرهنگی پایگاه خبری شهدای ایران؛ وزارت اطلاعات، وزارت امور خارجه، پلیس مهاجرت و گذرنامه و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ارگان‌های تصمیم‌گیرنده درباره‌ی موضوع لغو روادید هستند. گویا تا به حال نیروهای امنیتی موافقت 100 درصد خود را به‌شکل شفاف و عمومی با این موضوع، اعلام نکرده‌اند. موضع وزارت امور خارجه نیز این بوده است که لغو روادید با سایر کشورها در یک فرآیند متقابل باید انجام شود. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم پس از تغییر کردن مدیرانش، با تأکید بر مواضع قبلی می‌خواهد برای تسهیل کردن شرایط صدور روادید برای اتباع برخی کشورها و همچنین لغو روادید با کشورهایی که محدودیت و مانع ندارند، تلاش کند.
راهکار وزارت امور خارجه در شرایط کنونی برای باز کردن دروازه‌های کشور روی گردشگران خارجی، صدور روادید فرودگاهی است، به‌طوری که حسن قشقاوی - معاون امور مجلس و کنسولی این وزارتخانه - روادید فرودگاهی را «برادرخوانده‌ی لغو روادید» می‌داند و از تورگردان‌ها می‌خواهد فعلا کار گردشگران را با این نوع از روادید راه بیاندازند.
اما صدور روادید فرودگاهی، دردسرهای خاص خود را دارد؛ کمبود تعداد مأموران در بخش صدور روادید در فرودگاه‌های بین‌المللی مانند فرودگاه‌های تهران، شیراز و مشهد همیشه مسأله بوده، به‌طوری که به گفته‌ی تورگردان‌ها و راهنمایان تور، گاهی فرآیند صدور روادید در فرودگاه به بیش از چهار ساعت می‌رسد، هرچند مسوول بخش روادید فرودگاهی در وزارت امور خارجه گفته است که اگر با تلفن‌اش تماس بگیرند و مشکل را اطلاع دهند، سریع به آن رسیدگی می‌کند.
بنا بر اعلام وزارت امور خارجه ایران، اتباع تمام کشورها به‌جز 10 کشور کلمبیا، سومالی، آمریکا، انگلیس، کانادا، بنگلادش، اردن، عراق، افغانستان و پاکستان می‌توانند در فرودگاه‌های ایران، روادید بگیرند. کشورهای زیادی هستند که با فراهم کردن این امکان، نام آن‌ها در گروه کشورهای بدون روادید قرار گرفته است که از آن جمله می‌توان به مالزی اشاره کرد.
از سال 2010 میلادی صرف نظر از این‌که برخی کشورها یک‌طرفه با ایران لغو ضرورت صدور روادید را اعلام کرده‌اند، ایران نیز پیشنهاد لغو روادید را به برخی کشورها از جمله کویت، امارات، عراق، جمهوری آذربایجان و گرجستان و همچنین کشورهای عضو «اکو» داده است. حتی در برهه‌ای از زمان، بخش گردشگری ایران و افغانستان نیز تمایل خود را برای حذف روادید اعلام کردند.
از میان این کشورها، گرجستان روادیدش را یک‌طرفه برای ایرانی‌ها لغو کرد که اوایل امسال این شرایط را به حالت قبل برگرداند و اکنون روادید را در فرودگاه یا از طریق سفارتخانه صادر می‌کند. روادید ایران برای اتباع کشور جمهوری آذربایجان نیز یک‌طرفه از سوی ایران لغو شد که این موضوع در افزایش آمار ورود آذربایجانی‌ها به کشورمان تأثیر زیادی داشت، به‌طوری که در دو سال گذشته، جمهوری آذربایجان دومین کشور فرستنده‌ی بیشترین گردشگران به ایران بوده، البته هدف بیشتر آذربایجانی‌ها برای سفر به ایران، تجارت، درمان و دیدار با اقوام بوده است.
از سوی دیگر، اتباع ایرانی می‌توانند به 39 کشور جهان بدون روادید یا با گرفتن روادید فرودگاهی سفر کنند، کشورهایی مانند ارمنستان، کوزوو، ترکیه، ساموآ، تووالو، پالائو، کیپ‌ورد، کومور، جیبوتی، کنیا، ماداگاسکار، موزامبیک، سیشل، تانزانیا، توگو، اوگاندا، بولیو‌ی، دومینیکا، اکوادور، گویان، هائیتی، نیکاراگوئه، ونزوئلا، کردستان عراق، لائوس، ماکائو، مالدیو، مالزی، نپال، سریلانکا، تیمور شرقی، سوریه و لبنان. اردن نیز به‌تازگی اعلام کرده است که از ابتدای سال 2014 میلادی، روادیدش را برای اتباع ایران، با انگیزه‌ی افزایش شمار گردشگران خارجی و مذهبی لغو می‌کند.
لغو روادید بسیاری از این کشورها با ایران، بیشتر جنبه‌ی سیاسی داشته، چون ما با برخی از آن‌ها نه مبادلات اقتصادی داریم و نه گردشگری، میزان رفت‌وآمد اتباع دو کشور هم کاملا مشخص است که در چه سطحی قرار دارد؛ اما در هر حال، لغو روادید همیشه تأییدی بر امنیت کشورها از نظر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است و معمولا برای کشور لغوکننده نیز یک مزیت به‌شمار می‌آید.
پیش از آن‌که موضوع لغو روادید با 60 کشور در دوره‌ی سیدحسن موسوی - رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - مطرح شود، اسفندیار رحیم‌مشایی در دوره‌ای که رییس این سازمان بود، لغو روادید با کشورهای عضو D8 را مطرح کرد؛ کشورهایی مانند اندونزی، مالزی، مصر، نیجریه، پاکستان، ترکیه و بنگلادش که از بین آن‌ها، روادید ایران با ترکیه دو طرفه و برای اتباع مصر، یک‌طرفه از سوی ایران لغو شده است. برای اتباع ایران و مالزی نیز روادید فرودگاهی صادر می‌شود که البته دولت مالزی به‌تازگی به‌دلیل افزایش مهاجرت‌های غیرقانونی و تحت فشار استرالیا، اعتبار این روادید را به 14 روز کاهش داده است.
اندونزی نیز در مقطعی روادیدش را به‌صورت فرودگاهی برای ایرانی‌ها صادر می‌کرد که اکنون به‌خاطر فشارهای دولت استرالیا به‌دلیل گسترش مهاجرت غیرقانونی به این کشور از طریق اندونزی، دولت این کشور هم تقریبا از ماه گذشته، صدور ویزای فرودگاهی را برای ایرانی‌ها حذف کرد و اکنون این روادید را از طریق سفارتخانه‌اش صادر می‌کند.
پیشنهاد دیگری هم که بارها مطرح شده، لغو روادید با کشورهای عضو «اکو» است که اکنون یکی از پیشنهادهای جدی برای لغو روادید در مرحله‌ی نخست به‌شمار می‌آید. کشورهای اکو شامل افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، پاکستان و ترکیه هستند که البته در میان آن‌ها کشورهای خاصی مانند افغانستان و پاکستان دیده می‌شوند که ارگان‌های امنیتی ایران برای لغو روادید با آن‌ها به‌دلیل شرایط امنیتی‌شان، حرف‌هایی دارند.
مقامات امنیتی دخیل در موضوع روادید، این مسأله را با حساسیت پیگیری می‌کنند، چون ایران در منطقه‌ای حساس و در همسایگی کشورهایی مانند عراق، افغانستان و پاکستان قرار دارد و شرایط ملتهب داخلی این کشورها، یک محدودیت به‌شمار می‌آید. این موضوعی بود که نماینده‌ی پلیس مهاجرت و گذرنامه در آخرین نشست رسیدگی به معضلات روادید با تورگردان‌ها نیز به آن اشاره کرد و گفت: نیروهای امنیتی با لغو ویزا موافقت نکرده‌اند، چون با کشورهایی مانند افغانستان و عراق همسایه هستیم. موضوع لغو ویزا خیلی در دولت مطرح شده، ولی واقعا مشکلاتی برای کشور ما پیش می‌آورد، فقط کافی است تعداد انفجارهای روزانه در این کشورها را در نظر بگیرید، عاملان و آمران آن‌ها دوست دارند، این انفجارها در کشور ما هم اتفاق افتد.
محمدعلی نجفی - رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - هم پس از سفر به نیویورک، موضوع رسیدگی به مسأله‌ی صدور روادید را به‌شکل دیگری با تمرکز بر حل مشکل روادید ایرانی‌های مقیم آمریکا و البته اتباع این کشور مطرح کرد و از تشکیل کمیته‌ی مشترکی با وزارت امور خارجه و وزارت اطلاعات خبر داد که قرار است به مشکلات مربوط به صدور روادید ایران بپردازد. این کمیته فعلا یک جلسه‌ی کارشناسی برگزار کرده که دستور کار آن هم رسما اعلام نشده است.
نجفی همچنین در سخنانی که چند روز پیش در جمع برخی نمایندگان کشورهای عضو اکو در اتاق بازرگانی داشت، از اقدام برای تسهیل کردن صدور روادید ایران سخن گفت و تأکید کرد: فرآیند تسهیل صدور روادید به‌زودی در دولت به تصویب می‌رسد و از این پس، برای حضور گردشگران خارجی مشکل روادید نخواهیم داشت.
طبق آنچه رییس این سازمان در آن نشست گفت، پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در کنار تسهیل صدور روادید با برخی کشورها، لغو روادید با کشورهایی است که به‌نوعی بازار هدف به‌شمار می‌آیند و تورهای گردشگری بیشتری به ایران می‌فرستند. همچنین نجفی روی کشور «چین» تأکید بیشتری کرده، اما درباره‌ی این‌که با چین لغو روادید خواهیم داشت یا روند صدور آن را برای اتباع این کشور تسهیل می‌کنیم، صحبت واضحی نکرده است.
حال با وجود عزم مقامات گردشگری کشور و پیشنهادهای مطرح‌شده، معلوم نیست کدام گزینه برای تسهیل کردن شرایط ورود گردشگران به کشور برگزیده می‌شود و سرانجام مقامات دخیل در امر صدور روادید، روی کدام گزینه‌ی پیشنهادی به اجماع نظر می‌رسند.
راهکار وزارت امور خارجه در شرایط کنونی برای باز کردن دروازه‌های کشور روی گردشگران خارجی، صدور روادید فرودگاهی است، به‌طوری که حسن قشقاوی - معاون امور مجلس و کنسولی این وزارتخانه - روادید فرودگاهی را «برادرخوانده‌ی لغو روادید» می‌داند و از تورگردان‌ها می‌خواهد فعلا کار گردشگران را با این نوع از روادید راه بیاندازند.
اما صدور روادید فرودگاهی، دردسرهای خاص خود را دارد؛ کمبود تعداد مأموران در بخش صدور روادید در فرودگاه‌های بین‌المللی مانند فرودگاه‌های تهران، شیراز و مشهد همیشه مسأله بوده، به‌طوری که به گفته‌ی تورگردان‌ها و راهنمایان تور، گاهی فرآیند صدور روادید در فرودگاه به بیش از چهار ساعت می‌رسد، هرچند مسوول بخش روادید فرودگاهی در وزارت امور خارجه گفته است که اگر با تلفن‌اش تماس بگیرند و مشکل را اطلاع دهند، سریع به آن رسیدگی می‌کند.
بنا بر اعلام وزارت امور خارجه ایران، اتباع تمام کشورها به‌جز 10 کشور کلمبیا، سومالی، آمریکا، انگلیس، کانادا، بنگلادش، اردن، عراق، افغانستان و پاکستان می‌توانند در فرودگاه‌های ایران، روادید بگیرند. کشورهای زیادی هستند که با فراهم کردن این امکان، نام آن‌ها در گروه کشورهای بدون روادید قرار گرفته است که از آن جمله می‌توان به مالزی اشاره کرد.
از سال 2010 میلادی صرف نظر از این‌که برخی کشورها یک‌طرفه با ایران لغو ضرورت صدور روادید را اعلام کرده‌اند، ایران نیز پیشنهاد لغو روادید را به برخی کشورها از جمله کویت، امارات، عراق، جمهوری آذربایجان و گرجستان و همچنین کشورهای عضو «اکو» داده است. حتی در برهه‌ای از زمان، بخش گردشگری ایران و افغانستان نیز تمایل خود را برای حذف روادید اعلام کردند.
از میان این کشورها، گرجستان روادیدش را یک‌طرفه برای ایرانی‌ها لغو کرد که اوایل امسال این شرایط را به حالت قبل برگرداند و اکنون روادید را در فرودگاه یا از طریق سفارتخانه صادر می‌کند. روادید ایران برای اتباع کشور جمهوری آذربایجان نیز یک‌طرفه از سوی ایران لغو شد که این موضوع در افزایش آمار ورود آذربایجانی‌ها به کشورمان تأثیر زیادی داشت، به‌طوری که در دو سال گذشته، جمهوری آذربایجان دومین کشور فرستنده‌ی بیشترین گردشگران به ایران بوده، البته هدف بیشتر آذربایجانی‌ها برای سفر به ایران، تجارت، درمان و دیدار با اقوام بوده است.
از سوی دیگر، اتباع ایرانی می‌توانند به 39 کشور جهان بدون روادید یا با گرفتن روادید فرودگاهی سفر کنند، کشورهایی مانند ارمنستان، کوزوو، ترکیه، ساموآ، تووالو، پالائو، کیپ‌ورد، کومور، جیبوتی، کنیا، ماداگاسکار، موزامبیک، سیشل، تانزانیا، توگو، اوگاندا، بولیو‌ی، دومینیکا، اکوادور، گویان، هائیتی، نیکاراگوئه، ونزوئلا، کردستان عراق، لائوس، ماکائو، مالدیو، مالزی، نپال، سریلانکا، تیمور شرقی، سوریه و لبنان. اردن نیز به‌تازگی اعلام کرده است که از ابتدای سال 2014 میلادی، روادیدش را برای اتباع ایران، با انگیزه‌ی افزایش شمار گردشگران خارجی و مذهبی لغو می‌کند.
لغو روادید بسیاری از این کشورها با ایران، بیشتر جنبه‌ی سیاسی داشته، چون ما با برخی از آن‌ها نه مبادلات اقتصادی داریم و نه گردشگری، میزان رفت‌وآمد اتباع دو کشور هم کاملا مشخص است که در چه سطحی قرار دارد؛ اما در هر حال، لغو روادید همیشه تأییدی بر امنیت کشورها از نظر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است و معمولا برای کشور لغوکننده نیز یک مزیت به‌شمار می‌آید.
پیش از آن‌که موضوع لغو روادید با 60 کشور در دوره‌ی سیدحسن موسوی - رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - مطرح شود، اسفندیار رحیم‌مشایی در دوره‌ای که رییس این سازمان بود، لغو روادید با کشورهای عضو D8 را مطرح کرد؛ کشورهایی مانند اندونزی، مالزی، مصر، نیجریه، پاکستان، ترکیه و بنگلادش که از بین آن‌ها، روادید ایران با ترکیه دو طرفه و برای اتباع مصر، یک‌طرفه از سوی ایران لغو شده است. برای اتباع ایران و مالزی نیز روادید فرودگاهی صادر می‌شود که البته دولت مالزی به‌تازگی به‌دلیل افزایش مهاجرت‌های غیرقانونی و تحت فشار استرالیا، اعتبار این روادید را به 14 روز کاهش داده است.
اندونزی نیز در مقطعی روادیدش را به‌صورت فرودگاهی برای ایرانی‌ها صادر می‌کرد که اکنون به‌خاطر فشارهای دولت استرالیا به‌دلیل گسترش مهاجرت غیرقانونی به این کشور از طریق اندونزی، دولت این کشور هم تقریبا از ماه گذشته، صدور ویزای فرودگاهی را برای ایرانی‌ها حذف کرد و اکنون این روادید را از طریق سفارتخانه‌اش صادر می‌کند.
پیشنهاد دیگری هم که بارها مطرح شده، لغو روادید با کشورهای عضو «اکو» است که اکنون یکی از پیشنهادهای جدی برای لغو روادید در مرحله‌ی نخست به‌شمار می‌آید. کشورهای اکو شامل افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، پاکستان و ترکیه هستند که البته در میان آن‌ها کشورهای خاصی مانند افغانستان و پاکستان دیده می‌شوند که ارگان‌های امنیتی ایران برای لغو روادید با آن‌ها به‌دلیل شرایط امنیتی‌شان، حرف‌هایی دارند.
مقامات امنیتی دخیل در موضوع روادید، این مسأله را با حساسیت پیگیری می‌کنند، چون ایران در منطقه‌ای حساس و در همسایگی کشورهایی مانند عراق، افغانستان و پاکستان قرار دارد و شرایط ملتهب داخلی این کشورها، یک محدودیت به‌شمار می‌آید. این موضوعی بود که نماینده‌ی پلیس مهاجرت و گذرنامه در آخرین نشست رسیدگی به معضلات روادید با تورگردان‌ها نیز به آن اشاره کرد و گفت: نیروهای امنیتی با لغو ویزا موافقت نکرده‌اند، چون با کشورهایی مانند افغانستان و عراق همسایه هستیم. موضوع لغو ویزا خیلی در دولت مطرح شده، ولی واقعا مشکلاتی برای کشور ما پیش می‌آورد، فقط کافی است تعداد انفجارهای روزانه در این کشورها را در نظر بگیرید، عاملان و آمران آن‌ها دوست دارند، این انفجارها در کشور ما هم اتفاق افتد.
محمدعلی نجفی - رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - هم پس از سفر به نیویورک، موضوع رسیدگی به مسأله‌ی صدور روادید را به‌شکل دیگری با تمرکز بر حل مشکل روادید ایرانی‌های مقیم آمریکا و البته اتباع این کشور مطرح کرد و از تشکیل کمیته‌ی مشترکی با وزارت امور خارجه و وزارت اطلاعات خبر داد که قرار است به مشکلات مربوط به صدور روادید ایران بپردازد. این کمیته فعلا یک جلسه‌ی کارشناسی برگزار کرده که دستور کار آن هم رسما اعلام نشده است.
نجفی همچنین در سخنانی که چند روز پیش در جمع برخی نمایندگان کشورهای عضو اکو در اتاق بازرگانی داشت، از اقدام برای تسهیل کردن صدور روادید ایران سخن گفت و تأکید کرد: فرآیند تسهیل صدور روادید به‌زودی در دولت به تصویب می‌رسد و از این پس، برای حضور گردشگران خارجی مشکل روادید نخواهیم داشت.
طبق آنچه رییس این سازمان در آن نشست گفت، پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در کنار تسهیل صدور روادید با برخی کشورها، لغو روادید با کشورهایی است که به‌نوعی بازار هدف به‌شمار می‌آیند و تورهای گردشگری بیشتری به ایران می‌فرستند. همچنین نجفی روی کشور «چین» تأکید بیشتری کرده، اما درباره‌ی این‌که با چین لغو روادید خواهیم داشت یا روند صدور آن را برای اتباع این کشور تسهیل می‌کنیم، صحبت واضحی نکرده است.
حال با وجود عزم مقامات گردشگری کشور و پیشنهادهای مطرح‌شده، معلوم نیست کدام گزینه برای تسهیل کردن شرایط ورود گردشگران به کشور برگزیده می‌شود و سرانجام مقامات دخیل در امر صدور روادید، روی کدام گزینه‌ی پیشنهادی به اجماع نظر می‌رسند.
