دیوان بینالمللی دادگستری با بررسی درخواست قرار موقت ایران، آمریکا را به رفع تحریمهای اقلام انساندوستانه، دارویی، کشاورزی و هوانوردی ملزم کرد و از طرفین خواست از اقدامی که مناقشه را تشدید کند، خودداری کنند.
به گزارش شهدای ایران به نقل از فارس، دیوان بینالمللی دادگستری روز چهارشنبه برای اعلام رأی موقت خود درباره درخواستهای ایران در ارتباط با پیمان مودت با آمریکا، تشکیل جلسه داد و نهایتا بخشی از تدابیر درخواستی ایران را پذیرفته و آمریکا را به رفع محدودیتهای انساندوستانه، کشاورزی و هوانوردی ملزم و طرفین را از اقداماتی که میتواند به تشدید مناقشه منجر شوند، منع کرد.
در ابتدای این جلسه «عبدالقوی یوسف» رئیس دیوان به بازخوانی روند دستیابی به توافق هستهای و نهایتا خروج آمریکا از این توافق به دستور ۸ می ۲۰۱۸ «دونالد ترامپ» رئیسجمهور این کشور و احیای تحریمهای یکجانبه علیه ایران پرداخت.
او سپس به این موضوع پرداخت که آیا بر اساس پیمان مودت ۱۹۵۵ میان ایران و آمریکا، دیوان لاهه از صلاحیت برای صدور رأی برخودار است یا نه. وی گفت بر اساس مفاد این پیمان، در صورتی که بین طرفین اختلاف نظری وجود داشته باشد و این مناقشه از طریق دیپلماتیک حل نشود، طرفین میتوانند به دیوان لاهه مراجعه کنند.
رئیس دیوان با بیان اینکه دو شرط مراجعه به این نهاد بر اساس پیمان مودت برقرار است، گفت دیوان معتقد است که صلاحیت رسیدگی به این پرونده را داراست.
در ابتدای این جلسه «عبدالقوی یوسف» رئیس دیوان به بازخوانی روند دستیابی به توافق هستهای و نهایتا خروج آمریکا از این توافق به دستور ۸ می ۲۰۱۸ «دونالد ترامپ» رئیسجمهور این کشور و احیای تحریمهای یکجانبه علیه ایران پرداخت.
او سپس به این موضوع پرداخت که آیا بر اساس پیمان مودت ۱۹۵۵ میان ایران و آمریکا، دیوان لاهه از صلاحیت برای صدور رأی برخودار است یا نه. وی گفت بر اساس مفاد این پیمان، در صورتی که بین طرفین اختلاف نظری وجود داشته باشد و این مناقشه از طریق دیپلماتیک حل نشود، طرفین میتوانند به دیوان لاهه مراجعه کنند.
رئیس دیوان با بیان اینکه دو شرط مراجعه به این نهاد بر اساس پیمان مودت برقرار است، گفت دیوان معتقد است که صلاحیت رسیدگی به این پرونده را داراست.
یوسف در ادامه گفت بر اساس چند بند پیمان، طرفین از اعمال محدودیت تجاری و مالی بر یکدیگر منع شدهاند. بر این اساس، برخی از اقدامات ایالات متحده از جمله لغو مجوز مبادلات تجاری با ایران و اعمال محدودیت بر انتقال اقلام به ایران، میتواند در تناقض برخی از مفاد پیمان باشد.
وی گفت تصمیم ایالات متحده برای خروج از توافق هستهای و احیای بخشی از محدودیتها از جمله لغو مجوز واردات از ایران و مبادلات مالی با این کشور، میتواند برخی از حقوق ایران در پیمان مودت را محدود کند.
به گفته یوسف، دیوان معتقد است که میان بخشی از حقوق مورد درخواست ایران بر اساس پیمان مودت و اقدامات موقت درخواستی ایران از ایالات متحده، به خصوص در ارتباط با آزادی تجارت و اقلام انسانی و هوانوردی، ارتباط وجود دارد.
رئیس دیوان در بررسی اینکه آیا آنطور که ایران استدلال کرده تحریمها میتواند به «خسارت غیرقابل جبران» منجر شود و باید اقدامات موقتی را در دستور کار قرار داد، گفت دیوان معتقد است که این تحریمها در بخش اقلام دارویی، غذایی و هوانوردی و کشاورزی میتواند به خسارت غیرقابل جبران منجر شود.
هیأت ایرانی حاضر در جلسه دیوان
یوسف اظهارات شفاهی آمریکا مبنی بر اینکه واشنگتن تلاش میکند تحریمها آثار منفی انسانی بر ایران نداشته باشد را «ناکافی» دانست و گفت به عقیده دیوان همچنان چنین ریسکی وجود دارد.
وی در ادامه گفت: «دیوان معتقد است که بر اساس تعهدات مصرح در پیمان مودت، ایالات متحده باید به نحو مقتضی محدودیتهای اعمالشده در زمینه اقلام دارویی، بشردوستانه، هوانوردی و کشاورزی بر اساس تصمیم ۸ می ۲۰۱۸ (برای خروج برجام) علیه ایران را رفع کند.»
نهایتا او گفت قضات دیوان به اتفاق آرا به سه تصمیم موقت رسیدهاند که تا زمان صدور رأی نهایی برای دو طرف الزامآور است:
۱. ایالات متحده آمریکا، منطبق با تعهداتش ذیل پیمان ۱۹۵۵ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی، باید به نحو مورد انتخاب خود، هر مانع برآمده از تدابیر اعلامی ۸ می ۲۰۱۸ بر صادرات آزاد این اقلام به اراضی جمهوری اسلامی ایران را رفع کند:
دارو و تجهیزات پزشکی؛
مواد غذایی و اقلام زراعی؛
قطعات یدکی، تجهیزات، خدمات مربوطه (شامل خدمات پس از فروش، تعمیر و خدمات نگهداری و بازرسی) مورد نیاز ایمنی هوانوردی مسافری.
۲. ایالات متحده آمریکا باید اطمینان یابد که در ارتباط با اقلام و خدمات فوقالذکر، مجوزها و تاییدیههای مورد نیاز صادر شده و پرداختها و دیگر انتقالهای منابع تحت هیچ محدودیتی نباشند؛
۳. هر دو طرف باید از هر اقدامی که ممکن است مناقشه ارائهشده در دیوان را تشدید کرده یا ابعاد آن را گسترش دهد و حل آن را دشوارتر کند، خودداری کنند.
بر این اساس، هرچند دیوان تمام تدابیر مورد درخواست ایران را نپذیرفت، اما واشنگتن را به رفع بخش قابل توجهی از تحریمهای ایران ملزم کرده است. همچنین بند سوم تصمیمات دیوان عملا آمریکا را از اعمال تحریمهای بیشتر از جمله احیای تحریمهای یکجانبه نفتی که میتواند دامنه مناقشه را گسترش دهد، منع میکند.
خواستههای ایران چه بود؟
جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 25 تیر 1397 دو سند تقدیم دیوان مزبور کرد، یکی «دادخواست» تنظیم شده علیه ایالات متحده آمریکا که حاوی تشریح مسئولیت بینالمللی این دولت و نقض پیمان مودت (1334) است و دیگری «درخواست» از دیوان برای صدور دستور موقت که در صورت تحقق، آمریکا موظف خواهد بود از اجرای تحریمها تا زمان صدور رأی نهایی خودداری کند.
در این شکایت، مستدلا تشریح شده است که تصمیم 8 می 2018 آمریکا در اعمال مجدد تحریمهای هستهای با تعهدات بینالمللی ایالات متحده به ویژه مواد 4، 7، 8 ، 9 و 10 معاهده مودت 1334 نیز مغایرت دارد و ایالات متحده ملزم است ضمن توقف این اعمال متخلفانه بینالمللی، کلیه خسارات وارده را جبران کند.
در لایحه دادخواستی ایران، از دیوان خواسته شده بود تا زمان صدور رأی نهایی، ایالات متحده را به اقدامات ذیل ملزم کند:
- بیانیه ۸ مِی (۱۸ اردیبهشت) آمریکا در خصوص اعمال تحریمهای جدید علیه ایران، نقض تعهدات آمریکا ذیل معاهده مودت (منعقده در سال ۱۹۵۵) است؛
- آمریکا باید بدون هیچگونه تأخیری، اقدامات آغاز شده از ۸ می را متوقف کند؛
- آمریکا بایستی فوراً از تهدید به اعمال تحریمهای جدید علیه ایران، دست بردارد؛
- آمریکا باید تضمین بدهد که گامی در مسیر دور زدن رأی دادگاه در خصوص این پرونده بر نمیدارد؛
- آمریکا باید خسارات وارده به شرکتهای ایرانی را بر اساس تشخیص دیوان، به صورت تمام و کمال جبران کند.
دیوان بینالمللی دادگستری رکن قضایی سازمان ملل متحد و عالیترین مرجع حل اختلاف میان دولتها است. این نهاد مستقر در لاهه هلند، برای اجرای تصمیماتش از پشتیبانی شورای امنیت سازمان ملل متحد برخودار است و تمام اعضای ملل متحد به اجرای تصمیمات دیوان ملزم هستند. با این وجود، از آنجا که آمریکا خود یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل است و از حق وتو برخودار است، پیش از این در مواردی از اجرای تصمیمات دیوان خودداری کرده است.
رسانه های غربی رای دیوان بین المللی دادگستری علیه بخشی از تحریم های ایالات متحده را دستاورد و پیروزی مهم ایران می دانند که تاثیر عمیقی در افکار عمومی جهان دارد.
تاریخ خبر: 11/07/1397 - 18:57
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، ساعاتی قبل دیوان بین المللی دادگستری در لاهه هلند به عنوان دادگاه عالی سازمان ملل متحد رای مهمی را به نفع ایران صادر کرد. این نهاد قضایی با اعلام رای مقدماتی خود با محکومیت ایالات متحده، تحریم های یک جانبه واشنگتن علیه تهران در حوزه اقلام بشردوستانه را نادرست تشخیص داد و خواستار توقف اعمال محدودیت ها در زمینه تجارت کشورها با ایران شد.
ایران تیر ماه گذشته پرونده شکایتی را علیه ایالات متحده به دادگاه لاهه ارائه کرد. تهران با استناد به پیمان مودت سال 1955 میان دو کشور، تحریم های کاخ سفید را نقض این پیمان ارزیابی کرد.
**فرمان دیوان به کاخ سفید
مهمترین محوری که رسانه های جهان به طور عمده آن را عنوان تحلیل های خود قرار دادند دستور دادگاه سازمان ملل به کاخ سفید برای توقف بخشی از تحریم ها بود. تارنمای «ان.بی.سی» در گزارشی عنوان داشت دادگاه بین المللی به ایالات متحده دستور داد تا برخی تحریم ها علیه ایران را متوقف سازد. حال این احتمال وجود دارد که دولت ترامپ در جلسات بعدی این رای را به چالش بکشد.
این گزارش با بیان اینکه عالی رتبه ترین نهاد قضایی سازمان ملل خواستار رفع تحریم ها در حوزه صادرات اقلام بشردوستانه و خدمات مرتبط با امنیت پروازهای هوایی است، خروج آمریکا از توافق هسته ای و بازگرداندن تحریم ها علیه تهران را دلیلی برای شکایت ایران ارزیابی کرد.
این شبکه خبری آمریکایی تاکید کرد: رای روز چهارشنبه این نهاد سازمان ملل آغازی بر تنش های بیشتر میان دولت ترامپ و دادگاه لاهه خواهد بود.
خبرگزاری «رویترز» نیز نوشت: دادگاه جهانی به آمریکا دستور داد تا این اطمینان را ایجاد کند که تحریم ها به اقدامات بشردوستانه و امنیت هوانوردی غیرنظامی آسیب نمی رساند.
خبرگزاری «اسوشیتدپرس» هم از پیروزی تهران در این دادگاه خبر داد و افزود: قاضی «عبدالقوی یوسف» رئیس دادگاه عنوان داشت که ایالات متحده باید در راستای مقررات عهدنامه مودت به هر صورت که قادر است مانع از اجرای تحریم ها علیه نیازهای دارویی، خدمات پزشکی، اقلام غذایی و کشاورزی و خدمات و کالا در حوزه مسافربری هوایی شود.
به نوشته رسانه های غربی دلیل اصلی طرح شکایت، اعمال دوباره تحریم های آمریکا پس از امضای توافق هسته ای بود. رویترز چنین آورد: این در حالی است که دیگر کشورهایی که در امضای توافق نقش داشتند با اقدام آمریکا در خروج از برجام و اعمال تحریم ها مخالف هستند. اما با وجود انتقادهای بین المللی، واشنگتن خواسته های خود را پیش می برد و قرار است از 4 نوامبر با تحریم نفتی بر شدت محدودیت ها علیه ایران بیافزاید.
تارنمای شبکه تلویزیونی «فاکس نیوز» آمریکا نیز مهمترین محور رای دادگاه را دستور برای رفع برخی تحریم های کاخ سفید علیه ایران دانست و عنوان داشت اگرچه حکم دادگاه الزام آور است اما هنوز مشخص نیست که رئیس جمهوری ترامپ چه واکنشی به آن نشان می دهد.
تارنمای شبکه «سی.بی.اس نیوز» نیز با انتشار بخش هایی از رای دادگاه آورده است دادگاه از هر دو طرف (تهران و واشنگتن) درخواست کرد از اقداماتی که ممکن است باعث تشدید تنش یا عمیق تر شدن آن شود و تصمیم گیری های بعدی را سخت تر سازد، خودداری کنند.
روزنامه «واشنگتن پست» نیز در گزارش خود از این رای آورده است که دادگاه سازمان ملل به ایالات متحده اعلام کرد که باید در حوزه های بشردوستانه اجازه تجارت کشورها با ایران را صادر کند.
اگرچه ایران در متن شکایت نامه خود از دیوان لاهه خواستار توقف فوری تحریم های یکجانبه رئیس جمهوری آمریکا شده بود اما رای امروز دیوان درواقع حکم اولیه به شمار می رود و اجرایی شدن چنین تصمیمی ممکن است چندین سال به طول بیانجامد.
**حکمی نمادین و اثرگذار بر افکار عمومی
بسیاری از رسانه های جهان و از جمله خبرگزاری ها در غرب گزارش خود از این رخداد مهم بین المللی را به عنوان پیروزی تهران بر واشنگتن در دادگاه لاهه تفسیر کردند. دیوان بین المللی دادگستری به اتفاق آرا حکم داد واشنگتن باید هرگونه محدودیت در زمینه تجارت آزاد دارو، تجهیزات پزشکی، مواد خوراکی و کالای کشاورزی، هوانوردی و فروش قطعات یدکی هواپیما با ایران را مرتفع سازد.
در پیمان مودت که در دهه 1950 میلادی به امضا رسید آمده است که رفع اختلافات تهران- واشنگتن نخست باید از طریق دیپلماتیک صورت بگیرد. ایران در استدلال های خود توافق برجام را فرایند دیپلماتیک اولیه و مهمی دانست که می توانست به رفع تنش ها منجر شود. اما خروج آمریکا از توافق در کنار برقراری دوباره تحریم ها توافق اخیر هسته ای و پیمان مودت را نادیده گرفته است.
به نوشته گزارش شبکه خبری «سی.بی.اس نیوز» در نخستین دور از جلسات بررسی شکایت که 4 روز به طول انجامید ایران و آمریکا با رویکردهای متفاوتی به موضوع پرداختند. در حالی که وکلای تهران اقدامات تحریمی کاخ سفید را ویرانگر و تجاوزی آشکار به ساختار اقتصادی ایران توصیف کردند اما تمرکز اصلی نمایندگان ایالات متحده بر تلاش برای رد صلاحیت دادگاه در رسیدگی به این شکایت معطوف بود.
آمریکا، دیوان بین المللی دادگستری را فاقد صلاحیت قضایی برای رسیدگی به شکایت تهران از اعمال مجدد تحریم ها پس از امضای توافق هسته ای دانست. از اینرو کاخ سفید مدعی است شرط قبول رای دادگاه پذیرش صلاحیت دادگاه از سوی هر دو طرف است. با حکم اخیر، دیوان بین المللی دادگستری صلاحیت خود را برای رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا بر مبنای پیمان مودت میان دو کشور مورد تایید قرار داده است.
این گزارش افزود: احکام دیوان الزام آور و غیرقابل فرجام خواهی هستند اما این نهاد قضایی راهکار و ابراز مشخصی را برای اجرا در اختیار ندارد.
به نوشته شبکه خبری سی.بی.اس این دومین طرح شکایت ایران در دیوان بین المللی دادگستری از سال 2016 است. نخستین بار تهران به دلیل مسدود شدن 2 میلیارد دلار از دارایی های خود از سوی دادگاهی در ایالات متحده به دیوان شکایت کرده بود.
«ریچارد نفیو» از مقام های پیشین در موضوع تحریم ایران و کارشناس حاضر در گفت وگوهای هسته ای سال 2015 معتقد است این پرونده بیش از آنکه تاثیر عملی داشته باشد دارای جنبه های نمادین است. وی تاکید داشت تاکنون متقاعد نشده است که ترامپ این حکم یا هر فرمان دیگری را که از سوی موسسه های بین المللی صادر می شود و خواسته وی را در نظر نمی گیرند رعایت کند.
این تحلیلگر آمریکایی نقش دادگاه بین المللی در افکار عمومی را مهم دانست و رای کنونی آن را تحولی قابل توجه ارزیابی کرد.