به گزارش شهدای ایران، 21 شهریور سالروز شهادت شهید شیخ محمد خیابانی است؛ آنچه نگارنده را متوجه این شخصیت تاریخی میکند، نه قیام و نقش آفرینی وی در تاریخ مشروطیت بلکه طراز نمایندگی این چهره ملی است. مبارزه با استبداد داخلی، میدان داری در مخالفت با قراردادهای ننگین و اولتیماتوم بیگانگان همگی از یک نماینده ی شجاع و طراز ملی برمی آید.

نماینده ای که در دوران چهل ساله‌ی انقلاب اسلامی بندرت مشاهده می شود؛ دورانی که حدواندازه نمایندگانش بنا به شرایط فراملی باید چندین مرتبه از طراز نمایندگی شهید خیابانی فراتر باشند اما حوادث و رخدادهای سیاسی و اجتماعی، نشان می‌دهند که جامعه اسلامی به جز دوران ابتدایی از این آرمان ملی دور مانده است.

بی تعارف بنویسم جمهوری اسلامی از حضور نمایندگانی چون خیابانی، مدرس و حتی چمران، خامنه ای و بهشتی آرزو به دل مانده و شاید این وضعیت را عمل نکردن چهره های سیاسی کشور به تک جمله‌ی خیابانی دانست. آنجا که در توصیه به همرزمانش می گوید: لقمه خارداری باشید تا دیگران نتوانند شما را ببلعند!

برای فهم بیشتر از شخصیت نمایندگی خیابانی، مطالعه ی بخشی از تاریخ مشروطه  خالی از لطف نیست.در تاریخ مشروطه آمده است:

" روزی حسن وثوق وزیر خارجه وقت، اولتیماتوم دوم دولت روس را به مجلس(مجلس دوره دوم مشروطه) آورد. ۴۸ ساعت مهلت داده بودند که در صورت نپذیرفتن به ایران لشگر کشی میکنند، البته در اولتیماتوم اول دسته هایی از سپاه روس به رشت وارد شده بود، وزیر مختار روس در نامه خود به دولت اعلام کرده بود تا پایان مهلت ۴۸ساعته لشگر روس در رشت خواهد ماند و پس از آن اگر پاسخ به دلخواه آنان نبود بسوی قزوین پیش خواهد آمد. در این اولتیماتوم ضمن خواستار برکناری مسئولان خارجی خزانه داری ایران، بکارگیری افراد خارجی را منوط به هماهنگی با دو دولت (روس و انگلیس) نموده بودند."

مورگان شوستر در خاطرات خود می نویسد: " مجلس در یک سکوت ژرفی قرارگرفت. ۷۶تن از نمایندگان از پیرو و جوان و آخوند و پزشک و بازرگان و شاهزاده، بی هیچ تکانی در جاهای خود نشستند. یک آخوند گرانمایه ای به پا برخاست. این مرد خداپرست گفتار بس کوتاهی رانده چنین گفت: شاید خدا خواسته آزادی ما را با زور از میدان بردارند ولی ما نباید با دست خود آن را از میان برداریم."

این مرد الهی شهید آیت الله مدرس بود که امام خمینی هم بارها از این حادثه بعظمت و افتخار یاد کرده است. پس از این بود تعداد دیگری از نمایندگان سخنان آتشین ایراد کردند و اولتیماتوم را رد نمودند.

در تاریخ هیجده ساله آذربایجان از مورگان شوستر چنین نقل کرده است؛ " شادروان خیابانی گفتار آرام ولی بس استواری سرود و دلیل ها بر آن گفتار خود آورد. هشترودی سخنان تند و بسیار دلیرانه راند و دهخوارقانی به دوسه جمله بس استواری بسنده کرد.(هرسه نمایندگان تبریز در مجلس دوم بودند)"

این حادثه با همه تبعاتش گذشته است لکن همچنان نام نیک از شهید مدرس و شهید خیابانی و دیگر نمایندگان شجاع و آگاه باقی مانده است.

عملکرد شیخ محمد خیابانی، معیار تشخیص یک نماینده مردمی است

میکائیل جمالپور پژوهشگر تاریخ ایران و آذربایجان دراینباره به خبرنگار آناج می گوید: شیخ محمد خیابانی، زمانی که در مجلس شورای ملی نمایندگی مردم را بر عهده داشت، سخنرانی های آتشین و روشنگرانه را انجام می داد که ناشی از وظیفه نمایندگی ملت و خواستار مطالبات مردمی بود.

وی افزود: امکان ندارد، پژوهشگری در زمینه قیام تاریخی شیخ محمد خیابانی، به تحقیق و مطالعه بپردازد، ولی از کنار اقدامات و سخنرانی های این مبارز آذربایجانی به سادگی عبور کند، سخنرانی شیخ محمد خیابانی علیه استبداد و روسیه تزاری و انگلیس، سند افتخار ایران و آذربایجان است.

جمال پور تاکید کرد: عملکرد شیخ محمد خیابانی، معیار تشخیص یک نماینده مردمی است به طوری که نماینده مجلس باید، حافظ منافع ملی کشور و مردم باشد و با محافظه کاری و انواع معاملات نباید سازگاری داشته باشد، در طول دوره های مختلف مجلس در ایران، نمایندگانی بودند که به عنوان شاخص به جا مانده اند، مرحوم مدرس یکی از همین نمایندگان شاخص بود که با رضاخان پهلوی مبارزه کرد، نماینده مجلس باید حافظ منافع مردم و دین اسلام،باشد و در زمان حاضر این وظیفه در پاسداری از انقلاب اسلامی، خلاصه می شود.

*آناج